Should we eat bugs? - Emma Bryce

Translator: Reviewer: Daban Q. Jaff

[Why don't we eat bugs?]

{بۆچی ئێمە مێرووەکان ناخۆین؟}

For centuries, people have consumed bugs,

بۆ چەندەهاسەدە، مرۆڤەکان مێروەکانیان لە ناو بردووە

everything from beetles

هەموو شتێک سەبارەت بە قالۆچەکان

to caterpillars, locusts,

بۆ کرمۆکەکان،کوللە،

grasshoppers, termites, and dragonflies.

کوللە،مێرووی سپی،مێشەکان

The practice even has a name:

ڕاهێنانەکەناوی هەیە کەئەویش:

entomophagy.

خواردنی مێروو.

Early hunter-gatherers probably learned from animals

‎ڕاوچیە کۆکەرەوەکانی کۆن لەوانەیە لە ئاژەڵەوە فێربووبن

that foraged for protein-rich insects and followed suit.

مێرووە بەتەمەنەکانی دوڵەمەندن بە پڕۆتین وە بە شێوەیەکی گونجاو.

As we evolved and bugs became part of our dietary tradition,

وەک چۆن ئێمە کە گەشەمان کرد و مێرووەکان بووە بەشێک لە نەریتی خۆراکیمان،

they fulfilled the role of both staple food and delicacy.

ئەو ڕۆله یان به جێ گه یاند.‎لە هەردوو خواردنە زۆر گرنگەکان وبێ بەهاکان

In ancient Greece, cicadas were considered luxury snacks.

‎لە یۆنانی کۆندا، سیکەداس ‎بە خۆشووشەیەکی خۆش دادەنرا.

And even the Romans found beetle larvae to be scrumptious.

تەنانەت ڕۆمیەکان دۆزیویانەتەوە کە مێرووی‎لارڤای بەروبومە.

Why have we lost our taste for bugs?

بۆچی تامی خۆمان بۆ میرووەکان ون کردووە؟

The reason for our rejection is historical,

،هۆکاری ڕەتکردنەوەی ئێمە مێژووییە

and the story probably begins

وچیرۆکەکە لەوانەیە دەست پێ بکات

around 10,000 BC in the Fertile Crescent,

لە نزیکەی ۱٠٠٠٠ساڵ پێش زایین لە مانگی بەپیت،

a place in the Middle East

لە شوێنێک لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست

that was a major birthplace of agriculture.

ئەوە شوێنی لەدایک بوونی سەرەکی بوو بۆ کشتوکاڵ.

Back then, our once-nomadic ancestors began to settle in the Crescent.

لەو کاتانەی دا باوباپیرانمان دەستیان کرد بە جێگیر بوون.

And as they learned to farm crops and domesticate animals there,

و وەک فێربوون کە بەروبوومی کشتوکاڵی و ئاژەڵەکان لەوێ ماڵی بکەن،

attitudes changed,

هەڵوێستەکان گۆڕان،

rippling outwards towards Europe and the rest of the Western world.

بە گەورە بون و درەوشانەوەی دەرەوەی ئەوروپاو ڕۆژئاوا.

As farming took off,

وەک کشتوکاڵ کردن لەناوچوو،

people might have spurned bugs as mere pests

مرۆڤەکان کەوتنە قبوڵ نەکردنی مێروەکان وەک مێری پیست

that destroyed their crops.

وەک ئەوەی بونە هۆی لەناو بردنی بەرووبومەکانیان.

Populations grew, and the West became urbanized,

‎دانیشتوان گەشەیان کرد ‎وە ڕۆژئاوا بوە شارو شارچێتی،

weakening connections with our foraging past.

لاوازکردنی پەیوەندیەکان لەگەڵ ڕابردوومان.

People simply forgot their bug-rich history.

‎خەڵک بە سادەیی لەبیری چوو ‎مێژووی پڕ لە مێرووەکان.

ئەمڕۆ ،خەڵک ڕانەهاتون لەسەر خواردنی مێرووەکان،

Today, for people not accustomed to entomophagy,

bugs are just an irritant.

مێرووەکان تەنها بێزارکەرن.

مێرووەکان تەنیا پێمانەوەدەدەن و گازمان لي دەگرن و لە خواردنەکانمان دەخۆن.

They sting and bite and infest our food.

We feel an "ick factor" associated with them

هەست بە "هۆکاری خراپ"دەکەین بەو شتانەی پەیوەندی لەگەڵ ئەوان هەیە

and are disgusted by the prospect of cooking insects.

وە شتێکی قێزەونە دیمەنی لێنانی مێرووەکان.

Almost 2,000 insect species are turned into food,

نزیکەی ۲٠٠٠ جۆری مێروو کراون بە خواردن،

forming a big part of everyday diets

پێکهێنانی بەشێکی گەورەی خۆراکی ڕۆژانە

for two billion people around the world.

بۆ دوو ملیار کەس لە جیهاندا.

Countries in the tropics are the keenest consumers,

وڵاتان لەسەر خولگەی زەوی بە جۆشترین بەکارهێنەرن،

because culturally, it's acceptable.

چونکە لە کلتوریدا ئەوە پەسەندە.

Species in those regions are also large, diverse,

جۆری مێرووەکان لەو هەرێمانەدا هەروەها گەورە ،هەمەجۆرن،

and tend to congregate in groups or swarms

وە کۆ ئەبنەوە لو شێوەی کۆمەڵەو پۆلدا

that make them easy to harvest.

کە کاری دروێنەکردنیان ئاسان دەکرد.

Take Cambodia in Southeast Asia

‎کامبۆدیا له باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیاوە

where huge tarantulas are gathered,

لەو شوێنەی کەگورگە جاڵجالۆکەی گەورە کۆ بونەتەوە،

fried, and sold in the marketplace.

سوورکراوە، و لە بازاڕدا فرۆشراوە.

In southern Africa,

لە باشوری ئەفریقا،

the juicy mopane worm is a dietary staple,

کرمی مۆپانی ئاودار، خواردنێکی باشە،

simmered in a spicy sauce

دەکوڵێنرێت لە ناو سۆسێکی تیژدا

or eaten dried and salted.

یان بە وشکراوەیی بە خوێوە دەخورێ.

And in Mexico, chopped jumiles are toasted with garlic, lemon, and salt.

وە لە مەکسیکۆ، جولەی پارچەکراو لەگەڵ سیر،لیمۆ ،خوێ.

Bugs can be eaten whole to make up a meal

مێرووەکن وەک ژەمەکان دەتوانرێت بە تەواوی بخورێن

or ground into flour, powder, and paste to add to food.

یان کردنی بە ئاردو ،پاودەر و هەویر بۆ ئەوەی بکرێتە خواردنەوە.

But it's not all about taste.

بەڵام ئەوە هەمووی دەربارەی تام کردن نییە

They're also healthy.

بەڵکو تەندروستیشە.

In fact, scientists say entomophagy could be a cost-effective solution

لە ڕاستیدا، زاناکان دەڵێن کە بۆ مرۆڤ لەوانەیە چارەسەرێکی تێچووی کاریگەر بێت

for developing countries that are food insecure.

بۆ وڵاتانی گەشەسەندوو کە پەیداکردنی خۆراک نائارامە و شلۆقە.

Insects can contain up to 80% protein,

مێرووەکان ٪٨٠ یان پڕۆتینە،

the body's vital building blocks,

کە پێکهاتیەکی سەرەکی لەشی مرۆڤە،

and are also high in energy-rich fat,

وهەروەها چەوری تيدایە کە دەوڵەمەند بە وزە،

fiber, and micronutrients like vitamins and minerals.

ماددەی ڕیشاڵی، و وردە خۆراکییەکان وەک ڤیتامین و کانزاکان.

Did you know that most edible insects contain the same amount

ئایا زانیت کە زۆربەی مێرووەکان هەمان بڕییان تێدایە

or even more mineral iron than beef,

بەڵکو کانزای ئاسنی زۆرتریان تێدایە وەک لە گۆشتی ڕەشە وڵاخدا هەیە،

making them a huge, untapped resource when you consider that iron deficiency

بیانکەیتە سەرچاوەیەکی زۆر گەورە و بێ وەستان کاتێک ڕەچاوی ئەو کەم و کوڕییەی ئاسن دەکەیت

is currently the most common nutritional problem in the world?

لەئێستادا باوترین کێشەی خۆراکی لە جیهاندا چیە؟

The mealworm is another nutritious example.

کرمی ژەم نمونەیەکی تری گوێزە.

The yellow beetle larvae are native to America and easy to farm.

لارڤای زەردە کە بەرەچەڵەل بۆ ئەمریکا ئەگەڕێتەوە و ئاسانە بۆ کێڵگە.

They have a high vitamin content,

ئەوان ڕێژەیەکی باش ڤیتامینیان تێدایە،

هەروەها کانزای تەندروست،

loads of healthy minerals,

and can contain up to 50% protein,

تا سەدا پەنجا پرۆتینی تێدایە،

نزیکەی ئەوەندەی هاوتایەک بڕێکی گۆشتی مانگا.

almost as much as in an equivalent amount of beef.

To cook, simply sauté in butter and salt

بۆ چێشتلێنان، بە سادەیی بە کەرە و خوێ

or roast and drizzle with chocolate for a crunchy snack.

یان برژاندن لەگەڵ شوکولاتە ‎بۆ نانی شیرینی.

What you have to overcome in "ick factor,"

پێویستە زاڵبین بەسەر "هۆکارە خراپەکان،"

you gain in nutrition and taste.

تۆ خۆراک و تامت دەست دەکەویت.

Indeed, bugs can be delicious.

بەڕاستی، میرووەکان ئەکرێ بەتام بن.

Mealworms taste like roasted nuts.

تامی کرم لە تامی گوێزی برژاو دەچێت.

Locusts are similar to shrimp.

کوللە کان هاوشێوەن لەگەڵ ڕۆبیان.

Crickets, some people say, have an aroma of popcorn.

کریکەتس، هەندێک کەس دەڵێن بۆنی گەنمەشامی هەیە.

Farming insects for food also has less environmental impact

مێرووە کشتوکاڵیەکان بۆ خۆراک هەروەها کەمتر کاریگەری ژینگەیی هەیە

than livestock farms do

لەوەی کەلە کێڵگەی ئاژەڵداری ئەیکەن

because insects emit far less greenhouse gas

لەبەر ئەوەی مێرووەکان کەمتر گازی خانووە سەوزەکان بۆ دوور دەنێرن

and use up less space, water, and food.

و بۆشایی کەمتر ،ئاو و خواردن بەکاردەهێنین.

Socioeconomically, bug production

لەڕووی کۆمەڵایەتیەوە، بەرهەمی مێرووەکان

could uplift people in developing countries

دەتوانێت خەڵک بەرز بکاتەوە لە وڵاتانی گەشەسەندوودا

since insect farms can be small scale,

چونکە کێڵگەی مێرووەکان دەتوانێت بچوک بێت

highly productive, and yet relatively inexpensive to keep.

زۆر بەرهەمدار، وە هێشتا نرخێکی هەرزانە بۆ هێشتنەوە.

Insects can also be turned into more sustainable food for livestock

مێروویش دەکرێت بگۆرێ بۆ خواردنی گونجاو تر بۆ ئاژەڵ

and can be reared on organic waste,

وە دەتوانرێت لەسەر پاشەڕۆی ئەندامی بژی،

like vegetable peelings,

وەک توێکڵی سەوزە،

that might otherwise just end up rotting in landfills.

لەوانەیە بە پێچەوانەوە کۆتایی پێ بێت بە بۆگەنی لە ناو زەویدا.

Feeling hungry yet?

هێشتاهەست بە برسیەتی دەکەیت؟

Faced with a plate of fried crickets, most people today would still recoil,

لەگەڵ قاپێکی کریکەیتی سوورکراوە، زۆربەی خەڵک ئەمڕۆ هێشتا دەگەڕێنەوە دواوە،

imagining all those legs and feelers getting stuck between their teeth.

وێناکردنی هەموو ئەو قاچ و هەستکەرانە ‎لە نێوان ددانەکانیان گیریان خوارد.

But think of a lobster.

‎بەڵام بیر لە قرژاڵێک بکەوە.

It's pretty much just a giant insect with legs and feelers galore

‎ئەوە تەنها مێروویەکی زەبەلاحە ‎لەگەڵ قاچ و هەستکەرەکان گەلۆر

that was once regarded as an inferior, repulsive food.

‎کە جارێک تەماشا کرابوو ‎وەک خۆراکێکی کەم، بێ باوەڕ.

Now, lobster is a delicacy.

‎ئێستا، قرژاڵ زۆر باش ئەخورێ.

Can the same paradigm shift happen for bugs?

ئایا هەمان گۆڕینی بیروڕا بۆ مێرووەکان ڕوو دەدات؟

So, give it a try!

کەواتە، با تاقیبکەینەوە !

Pop that insect into your mouth,

مێرووەک بکە ناو دەمت،

and savor the crunch.

تام لە قرچە قرچەکەی وەر بگرە.