Should we eat bugs? - Emma Bryce

3,074,878 views ・ 2014-01-02

TED-Ed


Videoni ijro etish uchun quyidagi inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing.

Translator: Nazarbek Nazarov Reviewer: Nazarbek Nazarov
00:06
[Why don't we eat bugs?]
0
6920
1600
[Nega biz qumursqalarni yemaymiz?]
00:09
For centuries, people have consumed bugs,
1
9416
2708
Asrlar davomida odamlar hasharotlarni, qo'ng'izlardan
00:12
everything from beetles
2
12148
1325
tortib kapalak qurti,
00:13
to caterpillars, locusts,
3
13497
1854
chigirtkalar-u termitlar va
00:15
grasshoppers, termites, and dragonflies.
4
15375
2929
ninachilargacha iste'mol qilishgan.
00:18
The practice even has a name:
5
18328
2121
Bu amaliyotning hatto nomi ham bor:
00:20
entomophagy.
6
20473
1015
entomofagiya.
00:21
Early hunter-gatherers probably learned from animals
7
21512
2745
Ilk ovchilar, balki, buni oqsillarga boy hasharotlar bilan
00:24
that foraged for protein-rich insects and followed suit.
8
24281
3089
oziqlanuvchi va ularga ergashuvchi hayvonlardan o'rganishgandir.
00:28
As we evolved and bugs became part of our dietary tradition,
9
28147
3360
Biz rivojlanib, hasharotlar bizning parhez an'analarimizga aylanganida,
00:31
they fulfilled the role of both staple food and delicacy.
10
31531
3837
ular asosiy oziq-ovqat va noziklikning rolini bajardilar.
00:35
In ancient Greece, cicadas were considered luxury snacks.
11
35392
3858
Qadimgi Yunonistonda sikadalarga hashamatli taom sifatida qaralgan.
00:39
And even the Romans found beetle larvae to be scrumptious.
12
39274
3742
Va hatto Rimliklar ham qo'ng'iz lichinkalarini g'ayrioddiy deb topganlar.
00:43
Why have we lost our taste for bugs?
13
43040
2085
Nega biz qumursqalarga bo'lgan ehtiyojimizni
00:45
The reason for our rejection is historical,
14
45149
2822
yo'qotdik? Bunday cheklanishimizning sababi tarixga borib
00:47
and the story probably begins
15
47995
1546
taqaladi va bu voqea, ehtimol
00:49
around 10,000 BC in the Fertile Crescent,
16
49565
3208
miloddan avvalgi 10000 - yilda O'rta Sharqda
00:52
a place in the Middle East
17
52797
1451
qishloq xo'jaligining asosiy
00:54
that was a major birthplace of agriculture.
18
54272
2485
vatani bo'lgan Fertil Crescent da boshlanadi.
00:56
Back then, our once-nomadic ancestors began to settle in the Crescent.
19
56781
4552
O'sha vaqtlarda ko'chmanchi bo'lgan ajdod- larimiz Crescent ga joylasha boshlashdi.
01:01
And as they learned to farm crops and domesticate animals there,
20
61357
3289
Va ular yerda ekinlarni yetishtirish va hayvonlarni xonakilashtirishni
01:04
attitudes changed,
21
64670
1414
o'rgangan vaqtda, qarashlar
01:06
rippling outwards towards Europe and the rest of the Western world.
22
66108
3422
o'zgarib, bu Yevropa, umuman G'arbiy dunyoning yarimiga yetib borgan.
01:09
As farming took off,
23
69554
1285
Dehqonchilik boshlanganda,
01:10
people might have spurned bugs as mere pests
24
70863
3077
odamlar hasharotlarni hosilni yo'q qiladigan zararkunandalarga
01:13
that destroyed their crops.
25
73964
1544
aylantirgan bo'lishi mumkin.
01:15
Populations grew, and the West became urbanized,
26
75532
2835
Aholi ko'payib, G'arb shaharlashgan,
01:18
weakening connections with our foraging past.
27
78391
2777
o'tmishdagi oziq izlash muammolari ham susaydi.
01:21
People simply forgot their bug-rich history.
28
81192
2435
Odamlar shunchaki hasharotga boy tarixni unutdilar.
01:24
Today, for people not accustomed to entomophagy,
29
84015
2648
Bugun entomofagiya bilan tanish bo'lmaganlarga qumursqa
01:26
bugs are just an irritant.
30
86687
1569
shunchaki qichima uyg'otuvchidir.
01:28
They sting and bite and infest our food.
31
88280
2936
Ular bizning ovqatimizga qo'nadi, tishlaydi va zararlantiradi.
01:31
We feel an "ick factor" associated with them
32
91240
2452
Biz ular bilan bog'liq bo'lgan "achchiq omil" ni
01:33
and are disgusted by the prospect of cooking insects.
33
93716
3402
his qilamiz va hasharotlarni pishirishdan jirkanamiz.
01:37
Almost 2,000 insect species are turned into food,
34
97142
3299
Deyarli 2000 hasharot turlari oziq-ovqatga aylanib,
01:40
forming a big part of everyday diets
35
100465
2077
dunyo bo'ylab ikki milliard odam uchun
01:42
for two billion people around the world.
36
102566
2768
kundalik ovqatlanishning katta qismini tashkil etadi.
01:45
Countries in the tropics are the keenest consumers,
37
105358
3028
Tropik mamlakatlar hasharotlarni sevib iste'mol qiluvchilardir,
01:48
because culturally, it's acceptable.
38
108410
1977
chunki madaniy tomondan bu qabul qilingan.
01:50
Species in those regions are also large, diverse,
39
110411
2907
Ushbu mintaqalarda tarqalgan turlar yirik va xilma-xil bo'lib,
01:53
and tend to congregate in groups or swarms
40
113342
2562
ularni yig'ib olishni osonlashtiruvchi guruh yoki
01:55
that make them easy to harvest.
41
115928
1942
to'da bo'lish tendentsiyasiga ega.
01:58
Take Cambodia in Southeast Asia
42
118124
1731
Janubi-Sharqiy Osiyodagi Kambodjani
01:59
where huge tarantulas are gathered,
43
119879
2441
olaylik, u yerda ulkan tarantulalar yig'iladi,
02:02
fried, and sold in the marketplace.
44
122344
2094
qovuriladi va bozorlarda sotiladi.
02:04
In southern Africa,
45
124462
1015
Afrikaning janubida
02:05
the juicy mopane worm is a dietary staple,
46
125501
3141
suvli mopan qurti parhez mahsulotidir,
02:08
simmered in a spicy sauce
47
128666
1390
achchiq sousga solingan yoki
02:10
or eaten dried and salted.
48
130080
2474
quritilgan va tuzlangan holda iste'mol qilinadi.
02:12
And in Mexico, chopped jumiles are toasted with garlic, lemon, and salt.
49
132578
4651
Meksikada esa to'g'ralgan jumililar sarimsoq, limon va tuz bilan qovuriladi.
02:17
Bugs can be eaten whole to make up a meal
50
137253
2377
Qumursqalarni to'liq iste'mol qilish uchun
02:19
or ground into flour, powder, and paste to add to food.
51
139654
3634
ovqatni tayyorlash yoki un, kukun va xamirga qo'shish mumkin.
02:23
But it's not all about taste.
52
143312
1841
Ammo barchasi ta'mga bog'liq emas.
02:25
They're also healthy.
53
145177
1242
Bu salomatlik uchun zarur.
02:26
In fact, scientists say entomophagy could be a cost-effective solution
54
146443
4214
Olimlar entomofagiya rivojlanayotgan mamlakatlar uchun oziq-ovqat masalasida
02:30
for developing countries that are food insecure.
55
150681
2822
iqtisodiy jihatdan samarali yechim bo'lishi mumkin deyishadi
02:33
Insects can contain up to 80% protein,
56
153527
2939
Hasharotlarda 80% gacha protein mavjud, va ular
02:36
the body's vital building blocks,
57
156490
1823
organizmning hayotiy muhim tarkibiy
02:38
and are also high in energy-rich fat,
58
158337
2519
qismlari bo'lib, katta energiyaga ega yog', tola,
02:40
fiber, and micronutrients like vitamins and minerals.
59
160880
3384
vitaminlar va minerallar singari mikroelementlarga ega.
02:44
Did you know that most edible insects contain the same amount
60
164288
2940
Bilasizmi, ko'pchilik yeyish mumkin bo'lgan hasharotlar tarkibi
02:47
or even more mineral iron than beef,
61
167252
2971
mol go'shti bilan bir xil miqdorda yoki undan ko'proq mineral
02:50
making them a huge, untapped resource when you consider that iron deficiency
62
170247
4423
temir moddasiga ega. Temir tanqisligini hozirgi kunda dunyodagi eng keng tarqalgan
02:54
is currently the most common nutritional problem in the world?
63
174694
3704
oziqlanish muammosi deb hisoblasak, ular ulkan, foydalanilmagan manba emasmi?
02:58
The mealworm is another nutritious example.
64
178422
2133
Taom qurtlari yana bir to'yimli misoldir.
03:01
The yellow beetle larvae are native to America and easy to farm.
65
181492
3898
Sariq qo'ng'iz lichinkalari vatani Amerikada ularni yetishtirish oson.
03:06
They have a high vitamin content,
66
186362
1621
Ularning tarkibi vitaminlarga boy,
03:08
loads of healthy minerals,
67
188007
1239
foydali minerallar ko'p,
03:09
and can contain up to 50% protein,
68
189270
2707
hattoki, deyarli 50 foizgacha oqsil bo'lishi mumkin,
03:12
almost as much as in an equivalent amount of beef.
69
192001
3229
ya'ni hu mol go'shti tarkibidagi miqdor bilan teng.
03:15
To cook, simply sauté in butter and salt
70
195254
2568
Uni pishirish uchun shunchaki sariyog' va tuzga soling
03:17
or roast and drizzle with chocolate for a crunchy snack.
71
197846
3220
yoki qovurdoq va sho'rlangan gazak uchun shokolad seping.
03:21
What you have to overcome in "ick factor,"
72
201090
2000
"Yoqimsiz omil"dagi yengish kerak bo'lgan
03:23
you gain in nutrition and taste.
73
203114
2371
narsa, ovqatlanish va ta'mga ega bo'lish.
03:25
Indeed, bugs can be delicious.
74
205509
1740
Hasharotlar mazali bo'lishi mumkin.
03:27
Mealworms taste like roasted nuts.
75
207273
2003
Taom qurtlari qovurilgan yong'oqqa kabidir.
03:29
Locusts are similar to shrimp.
76
209300
1895
Chigirtkalar qisqichbaqalarga o'xshaydi.
03:31
Crickets, some people say, have an aroma of popcorn.
77
211219
3645
Kriketlarda, ba'zi odamlar aytadiki, popkorn xushbo'yligi bor.
03:34
Farming insects for food also has less environmental impact
78
214888
3699
Hasharotlarni oziq-ovqat uchun yetishtirish, shuningdek, chorvachilik
03:38
than livestock farms do
79
218611
1754
fermalariga qaraganda kamroq
03:40
because insects emit far less greenhouse gas
80
220389
2972
ekologik ta'sirga ega, chunki hasharotlar juda kam issiqxona
03:43
and use up less space, water, and food.
81
223385
2903
gazini chiqaradi va kam joy, suv va oziq-ovqat sarflaydi.
03:46
Socioeconomically, bug production
82
226312
2199
Ijtimoiy-iqtisodiy tomondan, hasharot ta'minoti
03:48
could uplift people in developing countries
83
228535
2106
rivojlanayotgan davlatlardagi odamlarni
03:50
since insect farms can be small scale,
84
230665
2434
rivojlantirishi mumkin, chunki hasharot fermalari
03:53
highly productive, and yet relatively inexpensive to keep.
85
233123
3926
kichik hajmli, yuqori mahsuldor va saqlash uchun arzon bo'lishi ham mumkin.
03:57
Insects can also be turned into more sustainable food for livestock
86
237073
3456
Hasharotlarni chorva mollari uchun barqaror oziq-ovqat mahsulotlariga
04:00
and can be reared on organic waste,
87
240553
2182
aylantirish, o'simlik polizlari kabi organik
04:02
like vegetable peelings,
88
242759
1349
chiqindilarda yetishtirish
04:04
that might otherwise just end up rotting in landfills.
89
244132
2866
mumkin, aks holda chiqindixonalarda chirishi mumkin.
04:07
Feeling hungry yet?
90
247022
1618
Ochlikni his qilmayapsizmi?
04:08
Faced with a plate of fried crickets, most people today would still recoil,
91
248664
4113
Bir likopcha qovurilgan kriket bilan duch kelgan odamlarning aksariyati bugun
04:12
imagining all those legs and feelers getting stuck between their teeth.
92
252801
3973
ham oyoqlari va sezgichlari tish orasida qolishini tasavvur qilib, chekinishadi.
04:16
But think of a lobster.
93
256798
1230
Omar haqida bir o'ylang.
04:18
It's pretty much just a giant insect with legs and feelers galore
94
258052
4331
Bu deyarli oyoqlari va sezgichlari bo'lgan ulkan hasharotdir,
04:22
that was once regarded as an inferior, repulsive food.
95
262407
3180
ular ilgari oddiy, jirkanch oziq-ovqat sifatida qabul qilingan.
04:25
Now, lobster is a delicacy.
96
265611
1985
Hozirda, omar - bu nafosat.
04:27
Can the same paradigm shift happen for bugs?
97
267620
2772
Xuddi shu paradigma o'zgarishi sodir bo'lishi mumkinmi?
04:30
So, give it a try!
98
270416
1215
Xullas, sinab ko'ring!
04:31
Pop that insect into your mouth,
99
271655
1871
Uni og'zingizga soling va
04:33
and savor the crunch.
100
273550
1697
qarsillashidan lazzatlaning.

Original video on YouTube.com
Ushbu veb-sayt haqida

Ushbu sayt sizni ingliz tilini o'rganish uchun foydali bo'lgan YouTube videolari bilan tanishtiradi. Dunyo bo'ylab eng yaxshi o'qituvchilar tomonidan o'qitiladigan ingliz tili darslarini ko'rasiz. Videoni u yerdan o'ynash uchun har bir video sahifasida ko'rsatilgan inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing. Subtitrlar video ijrosi bilan sinxronlashtiriladi. Agar sizda biron bir fikr yoki so'rov bo'lsa, iltimos, ushbu aloqa formasi orqali biz bilan bog'laning.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7