How small are we in the scale of the universe? - Alex Hofeldt

Translator: sazan sardar Reviewer: mabbast chato

In the winter of 1995,

لە زستانی ١٩٩٥دا،

scientists pointed the Hubble Telescope at an area of the sky near the Big Dipper,

زانایان تێلێسکۆبی هابلیان دەستنیشان کرد لە شوێنێکی ئاسمان نزیک دیببی گەورە،

a spot that was dark and out of the way of light pollution from surrounding stars.

خاڵێک کە تاریک و لە دەرەوەی ڕێگاکە بوو لە پیسی ڕووناکی ئەستێرەکانی دەوروبەر.

The location was apparently empty, and the whole endeavor was risky.

شوێنەکە بە ئاشکرا چۆڵ بوو وە هەموو هەوڵەکەی مەترسیدار بوو.

What, if anything, was going to show up?

چی، ئەگەر هەر شتێک، ئایا وا دەرئەکەوێ؟

Over ten consecutive days,

لە ماوەی دە ڕۆژی یەک لە دوای یەک،

the telescope took close to 150 hours of exposure of that same area.

تێلێسکۆبەکە نزیک بوو لە ١٥٠ کاتژمێر بۆ ئەوەی هەمان ناوچە دەرکەون.

And what came back was nothing short of spectacular:

و ئەوەی کە گەڕایەوە هیچ شتێکی کەم نەبوو لە سەرنج راکێشکردن:

an image of over 1,500 distinct galaxies

وێنەی زیاتر لە ١٥٠٠گالاکسیە جیاواز

glimmering in a tiny sliver of the universe.

لە ناو لیرەقێکی بچووکدا دەدرەوشمێ لە گەردووندا.

Now, let's take a step back to understand the scale of this image.

ئێستا، با هەنگاوێک بۆ دواوە بڕۆین قەبارەی ئەم وێنەیە بۆ تێگەیشتن.

If you were to take a ballpoint pen

ئەگەر تۆ قەڵەمی تۆپتۆپەکە ببەی

and hold it at arm's length in front of the night sky,

و لە درێژی قۆڵدا بیگری لەبەردەم ئاسمانی شەودا.

focusing on its very tip,

سەرنج دەخاتە سەر ئەو زانیاریە زۆر،

that is what the Hubble Telescope captured in its first Deep Field image.

ئەوە ئەو شتەیە کە تێلیسکۆبی هابل دەیبەن لە یەکەم وێنەی دیپ فیڵد.

In other words,

بە ووتەیەکی تر،

those 3,000 galaxies were seen in just a tiny speck of the universe,

ئەو ٣٠٠٠گەلەگەلە بینراون لە ناو تەنها لە ناو ێکی بچوکی گەردوندا،

approximately one two-millionth of the night sky.

نزیکەی یەک دوو ملیۆن لە ئاسمانی شەو.

To put all this in perspective,

بۆ ئەوەی هەموو ئەمانە بە بەرچاوەوە بپێوم،

the average human measures about 1.7 meters.

تێکڕای پێوانەکانی مرۆڤ نزیکەی ١،٧مەتر.

With Earth's diameter at 12,700 kilometers,

بە تیرەی زەوی لە ١٢٧٠٠کیلۆمەتر،

that's nearly 7.5 million humans lined up head to toe.

کە نزیکەی ٧،٥ملیۆن مرۆڤن سەرتا سەر تا پێی ڕیز کراوە.

The Apollo 8 astronauts flew a distance of 380,000 kilometers to the moon.

ئەپۆلۆ ٨ی ئاسمانی بە دووری فڕی لە ٣٨٠هەزار کیلۆمەترەوە بۆ سەر مانگ.

And our relatively small Sun has a diameter of about 1.4 million kilometers,

و خۆری بچوکی ئێمە بە نزیکەیی ١،٤ملیۆن کیلۆمەتر،

or 110 times the Earth's diameter.

یان ١١٠جار تیرەی زەوی.

A step further,

هەنگاوێک زیاتر،

the Milky Way holds somewhere between 100 to 400 billion stars,

ڕێگای زێرین لە شوێنێک دایدەما لە نێوان 100 بۆ 400 ملیار ئەستێرە،

including our Sun.

بە خۆری خۆمانەوە.

And each glowing dot of a galaxy captured in the Deep Field image

وە هەر خالێکی درەوشاوەی گالاکسییەک گیراوە لە وێنەی دیپ فیڵد

contains billions of stars at the very least.

ملیارەها ئەستێرە لەخۆدەگرێت لە کەمترین.

Almost a decade after taking the Deep Field image,

نزیکەی دە ساڵ دوای وێنەی دیپ فیڵد،

scientists adjusted the optics on the Hubble Telescope

زاناکان بینایییان ڕێکخست لە تەلیسکۆبی هابل

and took another long exposure over a period of about four months.

وە بەرکەوتنی درێژتری وەرگرت لە ماوەی نزیکەی چوار مانگدا.

This time, they observed 10,000 galaxies.

ئه م جار چاودێری ١٠هه زار که ڵه ریان کرد.

Half of these galaxies have since been analyzed more clearly

نیوەی ئەم گەلەگەلە لەوەتەی هەیە ڕونتر شیکردەوە

in what's known as the eXtreme Deep Field image,

کە ناسراوە بە وێنەی کێڵگەی قوڵی ئێکستریم،

or XDF.

یان XDF.

By combining over ten years of photographs,

بە تێکەڵکردنی زیاتر لە دە ساڵ لە وێنەکان،

the XDF shows galaxies so distant

ئێکس دی ئێف گالاکسییەکان زۆر دوور نیشان دەدات

that they're only one ten-billionth the brightness

کە تەنها یەک دە بلیۆن ەمی ڕوناکی

that the human eye can perceive.

کە چاوی مرۆڤ دەتوانێت هەستی پێ بکات.

So, what can we learn about the universe from the Deep Field images?

کەواتە، چی فێرئەبیت دەربارەی گەردوون لە وێنەی دیپ فیڵد؟

In a study of the universe, space and time are inextricably linked.

لە لێکۆڵینەوەیەک لە گەردوون و بۆشایی و کات بە دڵنیای بەستراون.

That's because of the finite speed of light.

ئەوەش بەهۆی خێرایی ڕوناکی.

So the Deep Field images are like time machines to the ancient universe.

کەواتە وێنە قوڵەکانی کێڵگەکە وەک ئامێرەکانی کات بۆ گەردونی کۆن

They reach so far into space and time

تا ئێستا دەگەنە بۆشایی و کات

that we can observe galaxies that existed over 13 billion years ago.

کە دەتوانین سەیری گالاکسییەکان بکەین کە زیاتر لە ١٣ملیار ساڵ لەمەوبەر هەبووە.

This means we're looking at the universe as it was

ئەمە مانای ئەوەیە کە ئێمە بەدوای لە گەردووندا وەک ئەوەی

less than a billion years after the Big Bang,

کەمتر لە ملیارێک ساڵ دوای بیگ بانگ،

and it allows scientists to research galaxies in their infancy.

وە ڕێگە بە زاناکان دەدات توێژینەوە بکەن کەلەکڵەکان لە مناڵیی.

The Deep Field images have also shown that the universe is homogeneous.

وێنە دیپ فیڵدەکان هەروەها نیشانیان داوە کە گەردون هاوڕەگەزخوازە.

That is, images taken at different spots in the sky look similar.

یانی ئەو وێنە و وێنە جیاوازانەی کە گیراون لە ئاسماندا لە یەک دەچن.

That's incredible when we think about how vast the universe is.

ئەوە زۆر سەرسوڕهێنەرە کاتێک بیر لە کە گەردون چەند فراوانە.

Why would we expect it to be the same across such huge distances?

بۆچی ئێمە چاوەڕێی ئەوە دەکەین کە هەمان شت بێت لە دووری زۆر گەورەدا؟

On the scale of a galaxy, let alone the universe,

لەسەر پێوەری ئەستێرە با گەردوون بەتەنیا بێت،

we're smaller than we can readily comprehend,

ئێمە بچوکترین لە دەتوانین بە ئاسانی تێبکۆشین،

but we do have the capacity to wonder,

بەڵام توانای ئەوەمان هەیە کە بپرسین،

to question,

بۆ پرسیارکردن،

to explore,

بۆ گەڕان،

to investigate,

بۆ لێکۆڵینەوە،

and to imagine.

و بۆ ئەوەی خەیاڵی بکەین.

So the next time you stand gazing up at the night sky,

بۆیە جاری داهاتوو کە تۆ بە ووتە دائەبڕیت لە ئاسمانی شەودا،

take a moment to think about the enormity of what is beyond your vision,

ساتێک بخایەنە بۆ بیرکردنەوە لە ناشرینی لەو شتەی کە لە دەرەوەی بینینتە،

out in the dark spaces between the stars.

لە بۆشاییە تاریکەکانی نێوان ئەستێرەکان.