How small are we in the scale of the universe? - Alex Hofeldt

Translator: Batchansaa Batzorig Reviewer: Marla Munkh-Achit

In the winter of 1995,

1995 оны өвөл

scientists pointed the Hubble Telescope at an area of the sky near the Big Dipper,

судлаачид Хаббл дуранг Долоон Бурхан одны зүгт

ойролцоох однуудаас хол, хав харанхуй хэсэг рүү чиглүүлсэн юм.

a spot that was dark and out of the way of light pollution from surrounding stars.

The location was apparently empty, and the whole endeavor was risky.

Тэр хэсэг хоосон мэт байсан учир уг оролдлого нь эрсдэлтэй байлаа.

What, if anything, was going to show up?

Ямар нэгэн зүйл харагдах болов уу?

Over ten consecutive days,

Дараагийн 10 өдөрт

the telescope took close to 150 hours of exposure of that same area.

150 цаг орчим яг тэр хэсэг дэх гэрлийн зургийг авчээ.

And what came back was nothing short of spectacular:

Үр дүн нь гайхамшигтай байлаа.

an image of over 1,500 distinct galaxies

Огторгуйд гэрэлтэх тэр жижигхэн буланд

glimmering in a tiny sliver of the universe.

1500 өөр галактик гялалзаж байлаа.

Now, let's take a step back to understand the scale of this image.

Одоо энэхүү зургийн хэмжээг ойлгохын тулд ухраад үзье.

If you were to take a ballpoint pen

Хэрвээ чи үзэг аваад,

and hold it at arm's length in front of the night sky,

шөнийн тэнгэрт гарын хэмжээтэй зайд бариад,

focusing on its very tip,

үзүүрт нь анхаарвал

that is what the Hubble Telescope captured in its first Deep Field image.

Хаббл дуран яг л үүнтэй адил анхны гүн огторгуйг зурагт буулгасан.

In other words,

Өөрөөр хэлбэл,

those 3,000 galaxies were seen in just a tiny speck of the universe,

тэдгээр 3000 галактикууд огторгуйн маш жижиг хэсэгт багтсан нь

approximately one two-millionth of the night sky.

шөнийн тэнгэрийн хоёр саяны нэгтэй тэнцэх юм.

To put all this in perspective,

Үүнийг барагцаалбал

the average human measures about 1.7 meters.

дундаж хүн 1.7 метр өндөртэй.

With Earth's diameter at 12,700 kilometers,

Дэлхийн диаметр 12,700 километр нь

that's nearly 7.5 million humans lined up head to toe.

7.5 сая хүн хөл толгойгоороо нийлж дээр дээрээ зогссонтой ижил.

The Apollo 8 astronauts flew a distance of 380,000 kilometers to the moon.

Апполо 8 хөлгийн сансрын нисгэгчид сар луу 380000 орчим километр ниссэн.

And our relatively small Sun has a diameter of about 1.4 million kilometers,

Бидний харьцангуй жижиг Нар нь 1.4 сая километр диаметртэй буюу

or 110 times the Earth's diameter.

дэлхийгээс 110 дахин их.

A step further,

Дахин цаашилбал,

the Milky Way holds somewhere between 100 to 400 billion stars,

Сүүн Замд 100-400 тэрбум одод багтдаг ба үүнд

including our Sun.

манай нар ч мөн орно.

And each glowing dot of a galaxy captured in the Deep Field image

Гүн огторгуйн зурган дахь гялалзах бяцхан цэг нь

contains billions of stars at the very least.

хамгийн багадаа тэрбум одноос бүрдэнэ.

Almost a decade after taking the Deep Field image,

Гүн огторгуйн зургийг авснаас бараг 10 жилийн дараа

scientists adjusted the optics on the Hubble Telescope

шинжлэх ухаанчид Хаббл дурангийн линзийг шинэчилж,

and took another long exposure over a period of about four months.

4 сарын турш гэрэл бүртгэгч зураг авчээ.

This time, they observed 10,000 galaxies.

Энэ удаад тэд 10000 галактикийг ажиглав.

Half of these galaxies have since been analyzed more clearly

Эдгээр галактикуудын хагасыг нь илүү сайн судалж

in what's known as the eXtreme Deep Field image,

Нэн Гүн Огторгуйн Зураг буюу

or XDF.

НГОЗ-ийг гарган авчээ.

By combining over ten years of photographs,

10 жилийн турш авсан

the XDF shows galaxies so distant

зурганд харагдах гарагууд нь маш алсад орших бөгөөд

that they're only one ten-billionth the brightness

хүний нүдээр харж чадах тод гэрлийн

that the human eye can perceive.

тэрбумын нэгтэй тэнцэнэ.

So, what can we learn about the universe from the Deep Field images?

Тэгвэл бид эдгээр зургуудаас хорвоо ертөнцийн талаар юу мэдэж болох вэ?

In a study of the universe, space and time are inextricably linked.

Хорвоо ертөнц судлалд орон зай, цаг хугацаа маш нарийн холбоотой.

That's because of the finite speed of light.

Энэ нь гэрлийн хязгаар хурдтай холбоотой.

So the Deep Field images are like time machines to the ancient universe.

Гүн огторгуйн зургууд нь эрт цаг руу очих цаг хугацааны машинтай адил.

They reach so far into space and time

Тэд огторгуйд маш гүн лүү очиж

that we can observe galaxies that existed over 13 billion years ago.

13 тэрбум жилийн өмнөх галактикийг харах боломжийг олгодог.

This means we're looking at the universe as it was

Энэ нь ертөнцийг Их Тэсрэлтийн дараа

less than a billion years after the Big Bang,

тэрбумаас цөөн жилийн дараа харж буйтай адил юм.

and it allows scientists to research galaxies in their infancy.

Үүнийг ашиглан судлаачид ертөнцийн эхэн үеийг судалж байна.

The Deep Field images have also shown that the universe is homogeneous.

Гүн огторгуйн зургууд мөн ертөнцийг нэгэн төрлийнх гэдгийг харуулсан.

That is, images taken at different spots in the sky look similar.

Энэ нь тэнгэрийн өөр хэсгүүдээс авсан зургууд ижил төстэй байгаагаас үүдэлтэй.

That's incredible when we think about how vast the universe is.

Хорвоо ертөнц ямар агуу том болохыг бодох үед гайхамшигтай.

Why would we expect it to be the same across such huge distances?

Яагаад том зайтай байсан ч бүгдийг ижил байна гэж бодно вэ?

On the scale of a galaxy, let alone the universe,

Галактикийн хэмжээнд, ертөнцийн хэмжээнд ч тэр

we're smaller than we can readily comprehend,

бид ойлгохын аргагүй өчүүхэн ч

but we do have the capacity to wonder,

бидэнд гайхаж бодох,

to question,

асуух,

to explore,

судлах,

to investigate,

эрэн сурвалжлах,

and to imagine.

төсөөлөх чадвар бий.

So the next time you stand gazing up at the night sky,

Та дараагийн удаа тэнгэр лүү харахдаа

take a moment to think about the enormity of what is beyond your vision,

оддын дундах харанхуйд танд харагдаж буйгаас ч

out in the dark spaces between the stars.

агуу том зүйлийн талаар бодоорой.