The biggest mistakes in mapmaking history - Kayla Wolf

Translator: bryar murshid Reviewer: Daban Q. Jaff

On a tiny copper globe created in the early 1500s,

لە نەخشەیەکی گۆیی بچووکی دروستکراو لە سەرەتاکانی ساڵانی ١٥٠٠ـی زایینی،

the coast of Southeast Asia is marked with a message

کە قەراغی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیای تێدا نیشانکراوە

that has since become iconic:

لەو کاتەوە بووەتە هێمایەک:

Here be dragons.

بۆ شوێنێکی نەدۆزراوە و شاراوە.

Though the words themselves were actually quite rare,

هەرچەندە وشەکان خۆیان زۆر دەگمەن بوون،

the sentiment was common among medieval European mapmakers,

هەستەکە لە نێوان دروستکەرانی نەخشەی ئەوروپای سەدەکانی ناوەڕاستدا بوو،

who often scrawled dragons and sea monsters over terra incognita—

کە زۆربەی کات ئەژدیها و دڕندەکانی دەریایی لەسەر ناوچەیەکی نەزانراوبوون،

blank spots on the map.

خاڵە ڕەشەکان لەسەر نەخشەکە.

For thousands of years, people all over the world had made both functional maps—

بۆ هەزاران ساڵ، خەڵک لە هەموو جیهاندا هەردوو نەخشەکەیان دروست کردوە،

showing trade routes, settlements, topography, water sources,

پیشاندانی ڕێگا بازرگانییەکان، جێگیرکردنەکان، زەوی ناسی، سەرچاوەکانی ئاو،

the shapes of coastlines, or written directions—

شێوەکانی هێڵەکانی کەنارەکان، یان ئاڕاستە نوسراوەکان،

and what are known as cosmographies,

و ئەوەی کە ناسراوە بە زانستی گەردون،

illustrating the Earth and its position in the cosmos,

دەرخستنی زەوی و شوێنەکەی لە گەردووندا،

often including constellations, gods, and mythic locations.

زۆربەی کات هەسارەکان و خوداوەندەکان و شوێنەکانی ئەفسانەیی لە خۆ دەگرێت.

From the Middle Ages through the mid-17th century,

لە سەدەکانی ناوەڕاستەوە لە ناوەڕاستی سەدەی 17،

cartographers in Eurasia and North Africa produced a slew of new world maps

نەخشەکێشەکان لە ئۆراسیا و باکوری ئەفریقا نەخشەیەکی نوێی جیهانیان کێشا

with features from both these traditions.

لەگەڵ تایبەتمەندیەکانی هەردوو ئەم نەریتە.

Often commissioned by rulers and other powerful people,

زۆربەی کات لەلایەن فەرمانڕەواکان و کەسانی دەسەڵاتداری ترەوە بەڕیوەدەبرێت،

these maps were meant to depict the world’s geography,

ئەم نەخشانە مەبەستیان لە وێناکردنی جوگرافیای جیهان بوو،

but not necessarily to be useful for navigation.

بەڵام مەرج نییە سوودبەخش بێت بۆ گەشتکردن.

And given their maker’s incomplete knowledge of the world,

هەروەها زانیاری نا تەواو لەسەر نیشانەکانی هەموو جیهان،

they were really hypotheses—

ئەوانە بەڕاستی گریمانە بوون،

some of which have been glaringly disproven.

هەندێک لەوانە بە ئاشکرا نەسەلمێنراون.

In medieval Europe, the new vogue began with what were known as mappae mundi.

لە ئەوروپای سەدەکانی ناوەڕاستدا ڕوخساری نوێ هاتنە ئاراوە کە بە موندی ناسرابوون.

Many of these veered closer to cosmographies,

زۆرێک لەمانە نزیکتر بوون لە زانستی گەردونناسی،

featuring the Garden of Eden or mythical dragons.

باخچەی عەدەن یان ئەژدیهای ئەفسانەیی لەخۆ دەگرت.

They all followed the same format,

هەموویان هەمان بناغەیان پەیڕەوکرد،

showing the world's land as one mass divided roughly into the shape of a T

پیشاندانی زەوی جیهان وەک یەک کۆمەڵ کە بە نزیکەیی دابەشکرابوو بۆ شێوەی پیتی T

and surrounded by a ring of ocean.

دەورەدراوە بە ئەڵقەیەکی زەریا.

Islamic mapmakers also created world maps in this format,

نەخشەسازانی ئیسلامیش نەخشەی جیهانیان لەسەر ئەم بناغەیە دروستکرد،

emphasizing geographic details over fantastical elements.

جەختکردنەوەی وردەکاری جوگرافی لەسەر پێکهاتە نایابەکان.

One of the earliest and most accurate such maps was created by Ibn Hawqal,

یەکێک لە کۆنترین و وردترین نەخشەکانی لەو جۆرە لەلایەن ئیبن حەوقەلەوە دروستکراوە،

whose own travels informed his mapmaking.

کە بەهۆی گەشتەکانیەوە نەخشەکەی کێشا.

In 1154, the King of Sicily commissioned Islamic mapmaker Al-Idrisi

لە ساڵی 1154، پاشای سیسیلی نەخشەی ئیسلامی ئەل ئیدریسی پێسپێردرا

to create the “Tabula Rogeriana,”

بۆ دروستکردنی “تابولا رۆجریانا“،

also known as “A Guide to Pleasant Journeys into Faraway Lands.”

هەروەها ناسراوە بە “ڕێبەرێک بۆ دڵخۆشکردنی گەشتیارەکان بۆ زەویە دوورەکان“.

This book of maps included a world map based on Idrisi’s own travel

ئەم کتێبەی نەخشەکان نەخشەیەکی جیهانی لەخۆگرتبوو لەسەر بنەمای گەشتی ئیدریسی

and interviews with other traders and travelers.

چاوپێکەوتن لەگەڵ بازرگان و گەشتیارەکانی تر.

He correctly depicted the world as a flattened sphere,

ئەو بە دروستی وێنای جیهانی کرد وەک زەویەکی تەخت،

but thought Europe, Asia, and North Africa wrapped all the way around it.

پێیان وابوو ئەوروپا و ئاسیا و باکووری ئەفریقیا هەموو ڕێگاکانی دەوری دەپێچێتەوە.

The “Da Ming Hunyi Tu” was created in China in 1389

“دا مینگ هونی تو” لە ساڵی 1389 لە چین دروستکراوە

on a piece of silk big enough to fill an entire room.

لەسەر پارچە ئاوریشمێک ک ئەوەندە گەورە بوو بەس بوو بۆ پڕکردنەوەی ژوورێک بەتەواوی.

Though the mapmakers had never been to Africa,

هەرچەندە نەخشە کێشەکان هەرگیز ئەفریقیایان نەبینیوە،

they attempted to depict the continent

هەوڵیان دا کە ئەو کیشوەرە وێنا بکەن

based on the accounts of the traders who’d been there.

لەسەر حسابی ئەو بازرگانانەی کە لەوێ بوون.

Surprisingly, this gave them enough information to create

سەرسوڕهێنەرانە، ئەمە زانیاری تەواوی پێداون بۆ دروست کردنی

a correctly shaped portrayal of sub-Saharan Africa.

وێنەکێشانێکی بە دروستی شێوەی ناوچەی ئەفریقای سەحەرانی لاوەکی لە خۆبگرێت.

Beginning in the 15th century, European cartographers began to expand

لە سەدەی 15 دەستی پێ کرد، نەخشەکێشەکانی ئەوروپا دەستیان کرد بە فراوانکردنی

the scope of their world maps as their explorers traveled the world—

مەودای نەخشە جیهانیەکانیان کاتێک دۆزەرەوەکانیان گەشتیان کرد بۆ جیهان،

but not without missteps.

بەڵام نەک بەبێ هەنگاوی هەڵە.

In 1507, the German cartographer Martin Waldseemuller mapped the Americas—

لە ساڵی 1507دا، نەخشەکێشی ئەڵمانی مارتن واڵدسێمۆلەر، ئەمریکای نەخشاند،

as a thin sliver of land where the east coast would be.

وەک خاکێکی باریکی زیوی کە کەناری خۆرهەڵات لەوێ بێت.

Spanish cartographers took a stab at the western side of the Americas

نەخشەکێشانی ئیسپانی لە دیوی ڕۆژئاوای ئەمریکادا چەقیان گرت

based on accounts from an expedition to the Baja Peninsula.

لەسەر بنەمای گریمانەکان لە هەڵمەتێکەوە بۆ نیمچەدوورگەی باجا پێنیسولا.

Unfortunately, the explorers’ impressions of the land led them astray:

بە داخەوە، تێڕوانینی دۆزەرەوەکان لەسەر خاکەکە گومڕایانی کرد:

for over 100 years after, Spanish maps depicted the “Island of California”

بۆ زیاتر لە 100 ساڵ دوای ئەوە، نەخشەی ئیسپانی وێنەی “دوورگەی کالیفۆرنیا” کێشا.

detached from the rest of the continent.

لە تەواوی کیشوەرەکە دابڕێنرا.

The Flemish cartographer Gerardus Mercator,

نەخشەکێشی فلامێشی گێرادوس مێرکتاتور،

کە بە نەخشە جیهانیەکەی بەناوبانگە،

best known for his world map,

also created a map of the never-before-seen North Pole

هەروەها نەخشەیەکی جەمسەری باکووری کێشا کە پێشتر نەبینراوە.

that was published in 1595.

کە لە ساڵی 1595دا بڵاو کرایەوە.

Mercator speculated that the North Pole prominently featured

مێرکتاتۆر پێشبینی کرد کە جەمسەری باکوور بە شێوەیەکی بەرچاو تایبەتمەندە

the “Rupes Nigra,” a giant magnetic rock surrounded by a whirlpool

“ڕۆپس نیگرا“، بەردێکی گەورەی موگناتیسی دەورەدراوە بە گێژاو

that explained why all compasses point north.

ئەوەی ڕوون کردەوە کە بۆچی هەموو نادیارەکان لە خاڵی باکوورن.

Even as Europeans built towards a complete picture of the Earth,

هەتا ئەو کاتەی ئەوروپیەکان وێنەیەکی تەواوی زەویان دروستیان کرد،

they didn’t entirely let go of the idea of blank spots filled with mythic beasts.

بەتەواوی وازیان لە بیرۆکەکە نەهێنا ئەو شوێنە بەتاڵانەی پڕن لە دڕندەی ئەفسانەیی،

As late as 1657, English scholar Peter Heylin lumped Australia together

لە کۆتایی ساڵی 1657، زانای ئینگلیزی پیتەر هایلین ئۆسترالیای

with Utopia and Fairyland.

پێکەوە لەگەڵ یوتۆپیا و فەیریلان تێکەڵ کرد.

But with the exception of the North Pole,

بەڵام جگە لە جەمسەری باکوور

these so-called terra incognita weren’t really unknown—

کە پێی دەوترا زەوی نەزانراو کە بەڕاستی نەزانراوبوون

at least not to the people who lived there.

بەلایەنی کەمەوە بۆ ئەو کەسانە نا کە لەوێ ژیاون.

There weren’t really dragons anywhere on Earth,

لە هیچ شوێنێکی زەویدا ئەژدیها نەبوو،

but there were people and cultures—

بەڵام خەڵک و کلتور هەبوون،

many of them eradicated by those who put their lands on world maps.

زۆرێک لەوان لادەبراون لەلایەن ئەوانەی کە زەوییەکانیان لەسەر نەخشەی جیهان داناوە.