The biggest mistakes in mapmaking history - Kayla Wolf

769,243 views ・ 2022-05-10

TED-Ed


Videoyu oynatmak için lütfen aşağıdaki İngilizce altyazılara çift tıklayınız.

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: İlker ÖZBAŞ
00:06
On a tiny copper globe created in the early 1500s,
0
6919
4255
1500′lerin başında yapılan ufak bakırdan bir yerkürede
00:11
the coast of Southeast Asia is marked with a message
1
11174
2836
Güneydoğu Asya kıyısı
ikonikleşen bir mesajla işaretlenmiş:
00:14
that has since become iconic:
2
14010
2419
00:16
Here be dragons.
3
16971
2628
İşte ejderhalar.
00:20
Though the words themselves were actually quite rare,
4
20433
3003
Kelimenin kendisi aslında çok nadir olmasına rağmen
00:23
the sentiment was common among medieval European mapmakers,
5
23436
3629
haritada boş noktalara, yani keşfedilmemiş yerlere
00:27
who often scrawled dragons and sea monsters over terra incognita—
6
27106
4296
sık sık ejderha ve deniz canavarları yazan Avrupalı orta çağ haritacıları arasında
00:31
blank spots on the map.
7
31402
1835
bu düşünce oldukça yaygındı.
00:33
For thousands of years, people all over the world had made both functional maps—
8
33780
4462
Binlerce yıldır insanlar tüm dünyada hem işlevsel haritalar—
00:38
showing trade routes, settlements, topography, water sources,
9
38242
3295
yani ticaret yollarını, yerleşim yerlerini, topoğrafyayı,
su kaynaklarını, kıyı şeridinin şeklini veya yönergeleri gösteren haritalar—
00:41
the shapes of coastlines, or written directions—
10
41537
2795
00:44
and what are known as cosmographies,
11
44332
2502
hem de kozmografi olarak bilinen şeyleri yapıyorlar,
00:46
illustrating the Earth and its position in the cosmos,
12
46834
3254
Dünya’nın ve evrendeki konumunu resimlendiriyorlar
00:50
often including constellations, gods, and mythic locations.
13
50213
4129
ve genellikle takımyıldızlarını, tanrıları ve efsanevi yerleri dahil ediyorlar.
00:55
From the Middle Ages through the mid-17th century,
14
55176
2920
Orta Çağ’dan 17. yüzyılın ortalarına kadar
00:58
cartographers in Eurasia and North Africa produced a slew of new world maps
15
58096
4212
Avrasya ile Kuzey Afrika’daki haritacılar bu iki gelenekten de özellikler alarak
01:02
with features from both these traditions.
16
62308
2711
birçok yeni dünya haritası yaptılar.
01:05
Often commissioned by rulers and other powerful people,
17
65019
3170
Genellikle hükümdarlar ve diğer güçlü insanlar tarafından istenen
01:08
these maps were meant to depict the world’s geography,
18
68189
2878
bu haritaların aslında dünyanın coğrafyasını betimlemesi amaçlanmıştı,
01:11
but not necessarily to be useful for navigation.
19
71192
3253
sırf seferler için kullanışlı olsun diye değil.
01:15
And given their maker’s incomplete knowledge of the world,
20
75071
3754
Yapan kişinin yetersiz dünya bilgisini de hesaba katarsak
01:18
they were really hypotheses—
21
78825
2127
aslında sadece varsayımdılar—
01:20
some of which have been glaringly disproven.
22
80952
3086
bazılarının yanlış olduğu açıkça ispatlandı.
01:25
In medieval Europe, the new vogue began with what were known as mappae mundi.
23
85540
4588
Orta Çağ Avrupa’sında bu rağbet mappae mundi olarak bilinen şeyle başladı.
01:30
Many of these veered closer to cosmographies,
24
90294
3504
Bunların çoğu kozmografilere daha yakındı
01:33
featuring the Garden of Eden or mythical dragons.
25
93798
3879
ve Aden Bahçesi’ne veya efsanevi ejderhalara yer veriyorlardı.
01:38
They all followed the same format,
26
98136
2293
Hepsi aynı formatı takip ediyordu,
01:40
showing the world's land as one mass divided roughly into the shape of a T
27
100429
4422
dünyayı kabaca T şekline bölen tek bir kütle
01:44
and surrounded by a ring of ocean.
28
104851
1960
ve etrafı okyanusla çevrelenmiş olarak gösteriyordu.
01:47
Islamic mapmakers also created world maps in this format,
29
107895
3754
Müslüman haritacılar da dünya haritalarını bu formatta oluşturuyorlardı,
01:51
emphasizing geographic details over fantastical elements.
30
111649
4338
fantastik elementlerdense coğrafi detayları vurguluyorlardı.
01:56
One of the earliest and most accurate such maps was created by Ibn Hawqal,
31
116362
5005
Bu tür haritaların en eskisi ve en doğrusu İbn Havkal tarafından yapılmıştı,
02:01
whose own travels informed his mapmaking.
32
121367
3003
kendi seyahatleri haritacılığını şekillendiriyordu.
02:05
In 1154, the King of Sicily commissioned Islamic mapmaker Al-Idrisi
33
125079
5089
1154′de Sicilya Kralı, Müslüman haritacı El İdrisi’yi
02:10
to create the “Tabula Rogeriana,”
34
130168
2627
“Uzak Diyarlara Keyifli Yolculuk Rehberi” olarak da bilenen
02:12
also known as “A Guide to Pleasant Journeys into Faraway Lands.”
35
132920
4380
“Tabula Rogeriana”yı yapması için görevlendirdi.
02:17
This book of maps included a world map based on Idrisi’s own travel
36
137633
4630
Bu atlas, İdrisi’nin seyahatlerini baz alan bir dünya haritası ile
02:22
and interviews with other traders and travelers.
37
142263
2878
diğer tüccar ve gezginlerle yaptığı röportajları da kapsıyordu.
02:25
He correctly depicted the world as a flattened sphere,
38
145391
3545
Dünyayı doğru şekilde basık bir küre olarak betimledi
02:28
but thought Europe, Asia, and North Africa wrapped all the way around it.
39
148936
3921
fakat Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika’nın dünyanın etrafını sardığını düşündü.
02:33
The “Da Ming Hunyi Tu” was created in China in 1389
40
153608
4379
“Da Ming Hunyi Tu” ise 1389 yılında Çin’de
02:37
on a piece of silk big enough to fill an entire room.
41
157987
3795
bir odayı kaplayacak kadar büyük ipekten bir parçaya yapılmıştı.
02:41
Though the mapmakers had never been to Africa,
42
161949
2544
Haritacılar Afrika’ya hiç gitmese de
02:44
they attempted to depict the continent
43
164493
1836
oraya giden tüccarların tariflerine dayanarak kıtayı betimleye çalıştılar.
02:46
based on the accounts of the traders who’d been there.
44
166329
2544
02:49
Surprisingly, this gave them enough information to create
45
169248
3128
Şaşırtıcı bir şekilde bu onlara Sahra Altı Afrika’nın
02:52
a correctly shaped portrayal of sub-Saharan Africa.
46
172376
3504
doğru biçimli bir tasvirini yapmak için yeterli bilgiyi vermişti.
02:56
Beginning in the 15th century, European cartographers began to expand
47
176422
4338
15. yüzyıldan itibaren Avrupalı haritacılar
dünya haritalarının kapsamını gezginleri dünyayı dolaştıkça genişletmeye başladılar
03:00
the scope of their world maps as their explorers traveled the world—
48
180760
3920
03:04
but not without missteps.
49
184972
2628
ama hatasız değil.
03:07
In 1507, the German cartographer Martin Waldseemuller mapped the Americas—
50
187725
5088
1507′de Alman haritacı Martin Waldseemuller Amerika kıtasında
03:12
as a thin sliver of land where the east coast would be.
51
192813
3003
doğu kıyısının olması gereken yeri ince bir kara olarak haritalandırdı.
03:16
Spanish cartographers took a stab at the western side of the Americas
52
196067
3879
İspanyol haritacılar Amerika kıtasının batı yakasını
03:19
based on accounts from an expedition to the Baja Peninsula.
53
199946
3378
Baja Yarımadası’na yapılan bir sefere ait tariflere dayanarak çizmeye çalıştılar.
03:23
Unfortunately, the explorers’ impressions of the land led them astray:
54
203324
4588
Kaşiflerin izlenimleri ne yazık ki onları hataya sürükledi:
03:28
for over 100 years after, Spanish maps depicted the “Island of California”
55
208329
5672
100 yıldan fazla bir süre sonra İspanyol haritaları “Kaliforniya Adası“nı
03:34
detached from the rest of the continent.
56
214001
2586
kıtanın geri kalanından kopmuş gibi betimlediler.
03:36
The Flemish cartographer Gerardus Mercator,
57
216963
3086
En çok dünya haritasıyla bilinen
03:40
best known for his world map,
58
220049
1752
Flaman haritacı Gerardus Mercator,
03:41
also created a map of the never-before-seen North Pole
59
221801
3837
aynı zamanda 1595′de yayımlanan
ve daha-önce-hiç-görülmemiş Kuzey Kutbunun bir haritasını yapmış.
03:45
that was published in 1595.
60
225638
2169
03:48
Mercator speculated that the North Pole prominently featured
61
228140
3379
Mercator, Kuzey Kutbunun neden tüm pusulaların kuzeyi gösterdiğini açıklayan
03:51
the “Rupes Nigra,” a giant magnetic rock surrounded by a whirlpool
62
231519
5213
bir girdap ile çevrelenen devasa manyetik kaya “Rupes Nigra”yı
03:56
that explained why all compasses point north.
63
236732
3003
belirgin bir şekilde içerdiği tahmininde bulundu.
03:59
Even as Europeans built towards a complete picture of the Earth,
64
239902
3170
Avrupalılar Dünya’nın tam resmini çıkarmaya başlasa bile
04:03
they didn’t entirely let go of the idea of blank spots filled with mythic beasts.
65
243072
5881
boş noktaların mitik canavarla dolu olduğu düşüncesinden tamamen vazgeçmediler.
04:09
As late as 1657, English scholar Peter Heylin lumped Australia together
66
249203
5506
1657′de bile İngiliz bilgin Peter Heylyn,
Avustralya’yı Ütopya ve Periler Ülkesi ile aynı kefeye koymuştu.
04:14
with Utopia and Fairyland.
67
254709
2752
04:17
But with the exception of the North Pole,
68
257962
2294
Fakat Kuzey Kutbu dışında,
04:20
these so-called terra incognita weren’t really unknown—
69
260256
4171
bu sözde keşfedilmemiş yerler gerçekten de bilinmedik değildi—
04:24
at least not to the people who lived there.
70
264677
2502
en azından orada yaşayan insanlar için.
04:27
There weren’t really dragons anywhere on Earth,
71
267722
2627
Dünya’nın hiçbir yerinde gerçekten ejderhalar yoktu
04:30
but there were people and cultures—
72
270349
2252
ama insanlar ve kültürler vardı—
04:32
many of them eradicated by those who put their lands on world maps.
73
272893
4964
birçoğu dünya haritasına topraklarını koyanlar tarafından yok edildi.
Bu web sitesi hakkında

Bu site size İngilizce öğrenmek için yararlı olan YouTube videolarını tanıtacaktır. Dünyanın dört bir yanından birinci sınıf öğretmenler tarafından verilen İngilizce derslerini göreceksiniz. Videoyu oradan oynatmak için her video sayfasında görüntülenen İngilizce altyazılara çift tıklayın. Altyazılar video oynatımı ile senkronize olarak kayar. Herhangi bir yorumunuz veya isteğiniz varsa, lütfen bu iletişim formunu kullanarak bizimle iletişime geçin.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7