Why didn’t this 2,000 year old body decompose? - Carolyn Marshall

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

In 1984, two field workers discovered a body in a bog outside Cheshire, England.

لە ساڵی ١٩٨٤ دوو جووتیار لاشەیەکیان لە زۆ- نگاوەکی دەرەوەی چەشەر لە ئینگلاند دۆزیەوە.

Officials named the body the Lindow Man

پسپۆڕەکان ناویان لەو لاشەیە نا (لیندو مان)

and determined that he’d suffered serious injuries,

پێشبینیان کرد کە لەوانەیە بە هۆی چەند برینێکی سەختەوە ناڵاندبێتی،

including blunt trauma and strangulation.

وەکو برێنێکی گەورە یان خوێن بەربوونێکی زۆڕ.

But the most shocking thing about this gruesome story

بەڵام ڕاستیە سەرسوڕهێنەرەکە دەربارەی ئەو چیڕۆکە ترسناکە

was that they were able to determine these details from a body over 2,000 years old.

ئەوەیە لە ئەنجامی شیکاری کردن بۆیان کە دەکەوت ئەم لاشە تەمەنی زیاترە لە٢٠٠٠ ساڵ.

Typically, decomposition would make such injuries hard to detect

بە هۆی شیبوونەوەوە دیاریکردنی جۆڕی برینەکان سەخت دەبێت

on a body buried just weeks earlier.

لە سەر لاشەیەک کە تەنها هەفتەیەکە نێژڕاوە.

So why was this corpse so perfectly preserved?

لەبەرئەوە بۆچی ئەم لاشەیە هیچی بەسەر نەهاتووە؟

And why don't all bodies stay in this condition?

و بۆچی لاشەکە وەکو خۆیی ماوەتەوە؟

The answers to these questions live six feet underground.

وەڵامی ئەو پرسیارانەش لە ژێڕ شەش پێ لە زەوییەوەیە.

It may not appear very lively down here,

لەوانەیە ئێڕە بە شوێنی ژیان کردن دانەدرێت،

but a single teaspoon of soil contains more organisms

بەڵام یەک کەوچکی چێشت لە خۆڵ بڕێکی زۆڕ لە زیندەوەر لە خۆدەگڕێت

than there are human beings on the planet.

کە زیاترە لە ژمارەی مڕۆڤەکانی سەر گۆی زەوی.

From bacteria and algae to fungi and protozoa,

لە بەکتریا و قەوزەوە تا کەڕوو و زیندەوەرە سەرەتاییەکان،

soils are home to one quarter of Earth’s biodiversity.

خۆڵ شوێنی ژیانی چارەکێک لە زیندەوەرە وردبینەکانی زەوییە.

And perhaps the soil’s most important inhabitants are microbes,

دەکڕێت لە گرینگترین زیندەوەرەکانی ناو خوڵ بریتی بن لە میکڕۆبەکان،

organisms no larger than several hundred nanometers

زیندەوەرە وردبینەکان کە دڕێژیان لە چەند سەد نانۆمەترێک تێپەڕ ناکات

that decompose all the planet’s dead and dying organic material.

کە هەموو ماددە مردووەکانی سەرگۆی زەوی شیدەکەنەوە.

Imagine we drop an apple in the forest.

خەیاڵ بکە سێوێکمان لێ بەربۆوە لە دارستانێکدا.

As soon as it contacts the soil,

کاتێک بەر زەوی دەکەوێت،

worms and other invertebrates begin breaking it down into smaller parts;

کرم و زیندەوەرە بێ بڕبڕەکانی تر دەست دەکەن بە پارچە پارچە کردنی

absorbing nutrients from what they consume and excreting the rest.

ماددە خۆڕاکییەکان دەمژن و پاشماوەکەشی بەجێ دەهێڵن.

This first stage of decomposition sets the scene for microbes.

یەکەم کرداری شیکردنەوە لەلایەن میکرۆبەکانەوە بەڕێوەدەچێ.

The specific microbes present depend on the environment.

جۆڕی میکرۆبەکەش پەیوەندی بە جۆڕی ژینگەکەوە هەیە.

For example, in grasslands and farm fields there tend to be more bacteria,

بۆ نموونە، لە دارستانە سەوزەکان و کێڵگەکاندا زیاتر بەکتریا هەیە،

which excel at breaking down grass and leaves.

کە گەڵا و گیایەکان پارچە پارچە دەکەن.

But in this temperate forest there are more fungi,

بەڵام لە دارستانە شێدارەکاندا زیاتر کەڕوو بوونی هەیە،

capable of breaking down complex woody materials.

کە لە توانایاندا هەیە ماددە درختەیە پتەوەکان تێک بشکێنن.

Looking to harvest more food from the apple’s remains,

بە دوای خۆڕاکی زیاتر دادەگەرێن لە پاشمەوەکەی سێوەکە،

these microbes release enzymes

ئەو میکرۆبانە ئەنزیمەک دەردەن

that trigger a chemical reaction called oxidation.

کە دەبێتە هۆی روودانی کارلێکێکی کیمیایی کە پێ دەوترێت ئۆکساندن.

This breaks down the molecules of organic matter, releasing energy,

کە ئەوەش گەردیلە بچووکەکانی ماددە تێک دەشکێنت، دەبێتە هۆی پەیدابوونی وزە،

carbon, and other nutrients in a process called mineralization.

کاربۆن، ماددە خۆڕاکیەکانی تر لە کردارێکدا کە پێ دەوترێت بە کانزایی کردن.

Then microbes consume the carbon and some nutrients,

لە دواییدا میکرۆبەکان کاربۆن و هەندێک لە ماددە خۆڕاکییەکان شیدەکەنەوە،

while excess molecules of nitrogen, sulfur, calcium, and more

بە هۆی ئەمەشەوە گەردیلەکانی نایترۆجین، گۆگرد، کالیسیۆم و هەندێکی تر

are left behind in the soil.

لە خۆڵدا بەجێدەمینێن،

As insects and worms eat more of the apple,

هەر وەکو ئەوەی مێرووەکان و کرمەکان بڕێکی زیاتر لە سێوەکە دەخۆن،

they expose more surface area for these microbial enzymes

ئەوەش زیاتر ڕێگە بۆ میکرۆبەکان خۆش دەکەن

to oxidize and mineralize.

بۆ بە ئەنجام گەیاندنی کرداری ئۆکساندن و بە کانزایی کردن.

Even the excretions they leave behind are mined by microbes.

تەنانەت ئەو پاشماوەی لە دوای خۆشیانەوە بەجێ دەهێڵن پڕە لە میکرۆبەکان.

This continues until the apple is reduced to nothing—

بەردەوام دەبن هەتا هیچ شتێک لە سێوەکە نامینێتەوە

a process that would take one to two months in a temperate forest.

لە دارستانی شێداردا ئەو کردارە مانگێک یان دوو مانگ دەخاێنێت.

Environments that are hot and wet support more microbes

ژینگە گەرم و تەڕەکان زۆڕ لە بار ترن بۆ میکرۆبەکان

than places that are cold and dry,

وەک لە ژینگەیەکی سارد و وشکدا.

allowing them to decompose things more quickly.

چونکە یارمەتیان دەدات بۆ ئەوەی خێڕاتر کرداری شیبوونەوە ئەنجام بدەن.

And less complex organic materials break down faster.

بە کاتێکی کەمتر ماددە خۆڕەکییە پتەوەکان تێک بشکێنن.

But given enough time,

بەڵام بە هەبوونی کاتی زیاتر،

all organic matter is reduced to microscopic mineral nutrients.

ئەوەی لە ماددە سروشتیەکە دەمنێتەوە تەنها ماددە کانزاییە بچووکەکان.

The atomic bonds between these molecules are too strong to break down any further.

بۆندی کیمیایی نێوان ئەو گەردیلانە زۆر بە- هێزە بۆیە ناتواندرێت زیاتر تێک بشکێندرێن.

So instead, these nutrients feed plant life,

بۆیە لە جیاتی ئەوە ئەو ماددە خۆڕاکیانە دەبنە مایەی ژیانی ڕووەکەکان،

which grow more food that will eventually decompose.

کە ئەوانیش خؤڕاکی زیاتر بەرهەم دەهێن کە لە کۆتایدا ئەوانیش شیدەبنەوە.

This constant cycle of creating and decomposing supports all life on Earth.

ئەو کردارە بەردەوامەی دروست کردن و شیبوونەوە بۆتە مایەی ژیانی هەموومان.

But there are a few environments too hostile for these multi-talented microbes—

بەڵام تەنها هەندێک لە ژینگەکان شوێنی ژیانی ئەم میکرۆبە نایابانەن

including the peat bogs outside Cheshire, England.

وەکو زۆنکاوە خەڵوزیەکەی دەرەوەی چەشەر لە ئینگلاند.

Peat bogs are mostly made of highly acidic Sphagnum mosses.

زۆنکاوی خەڵوزی لە بڕێکی زۆر لە ترشی (سۆفاگنەم مۆسس) پێکهاتووە.

These plants acidify the soil while also releasing a compound

ئەو ڕووەکانەش خاکەکە دەترشێن لەبەرئەوەی ئاوێتەیەک دروست دەکەن

that binds to nitrogen, depriving the area of nutrients.

کە دەبێتە هۆی پێکەوەلکاندنی نایترۆجینەکان ئەوەش خاکەکە لە ماددەی خۆڕاکی بێ بەش دەکات

Alongside cold northern European temperatures,

ناوچە جەمسەرە ساردەکانی باکوری ئەوروپا،

these conditions make it impossible for most microbes to function.

ئەو ژینگانە ڕێگە بە میڕۆبەکان نادەن کارەکانی خۆیان ئەنجام بدەن.

With nothing to break them down,

کە هیچ شتێکیشی لێ نەبێت تا تێکیان بشکێنێت،

the dead mosses pile up, preventing oxygen from entering the bog.

بەوەش قەوزە مردووەکان بە یەکدادەچن، ڕێگە نادەن ئۆکسجین بێتە ناو زۆنگاوەکە.

The result is a naturally sealed system.

ئەوەش دەبێتە هۆی وەستاندنی کردارەکە.

Whatever organic matter enters a peat bog just sits there— like the Lindow Man.

هەر جۆڕێکی ماددە بکەوێتە ناو زۆنکاوەکە هەر وەکو خۆیی دەمینێتەوە وەکو لیندو مان.

The acid of the bog was strong enough

ترشی زۆنگاوەکە زۆڕ بەهێزە

to dissolve relatively simple material like bone,

کە لە توانایدایە ماددەکانی وەکو ئێسک شیبکاتەوە،

and it turned more complex tissue like skin and organs pitch black.

و بیان گۆڕێت بۆ ماددەیەکی ڕەش و پتەوتری وەکو پێست.

But his corpse is otherwise so well-preserved,

بەڵام بە پێچەوانەوە ئەو لاشەیە زۆڕ بە پاڕێزراوی ماوەتەوە،

that we can determine he was healthy, mid-20s,

کە دەتوانین ئەوە دیاریبکەن کە ئەو پیاوێکی تەندروست و لە ناوەڕاستی تەمەنی ٢٠ دابووە،

and potentially wealthy as his body shows few signs of hard labor.

دەوڵەمەندیش بووە لەگەڵ ئەوەشدا جەستەی نیشانەی زۆڕ کارکردنی پێوە دیارە.

We even know the Lindow Man’s last meal—

تەنانەت دەزانین کە کۆتا ژەمی لیندو مان

a still undigested piece of charred bread.

کە هێشتاش بە هەرس نەکراوی مابۆوە بریتی بووە لە پارچەیەک نان.

Scholars are less certain about the circumstances of his death.

پسپۆڕەکان دڵنیا نین دەربارەی چۆنیەتی مردنەکەی.

While cold-blooded murder is a possibility,

لە کاتێکدا پێان وایە بە شێوەیەکی زؤڕ دڕندانە لەوانەیە کوژرا بێت،

the extremity of his injuries suggest a ritual sacrifice.

برینە گەورەکەی ئەوە نیشان دەدات کە ئەو وەک قوربانیەک لە ڕێوڕەسمی ئایندا بەکارهێندراوە

Even 2,000 years ago,

تەنانەت ٢٠٠٠ ساڵ لەمەوبەرش،

there’s evidence the bog was known for its almost supernatural qualities;

کە ئەو زۆنگاوە ناسراو بووە بە هۆی تایبەتمەندیە جادوویەکانیەوە:

a place where the soil beneath your feet wasn’t quite dead or alive.

شوێنێکە کە خاکەکەی نە زیندووە نە بە تەواوی مردووشە.