Chris Bliss: Comedy is translation

Chris Bliss: Hài kịch là sự chuyển tải.

Translator: Anh Tran Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

Gabriel García Márquez is one of my favorite writers,

Gabriel García Márquez là một trong những nhà văn tôi yêu thích,

for his storytelling,

bởi vì phong cách ông kể chuyện,

but even more, I think,

và hơn thế nữa, bởi vì,

for the beauty and precision of his prose.

vẻ đẹp và tính chân thực trong văn xuôi của ông.

And whether it's the opening line from "One Hundred Years of Solitude"

Cho dù đó đó là dòng mở đầu của tác phẩm Trăm năm cô đơn

or the fantastical stream of consciousness

hay là dòng ý thức huyền ảo

in "Autumn of the Patriarch,"

trong "Mùa thu của Trưởng lão",

where the words rush by,

khi ngôn từ tuôn chảy,

page after page of unpunctuated imagery

từ trang này sang trang khác ngập những hình tượng nối tiếp nhau

sweeping the reader along

cứ thế cuốn người đọc vào trang sách của ông,

like some wild river

như thể một dòng sông hoang dại

twisting through a primal South American jungle,

uốn lượn vào thẳm sâu một cánh rừng già Nam Mỹ,

reading Márquez is a visceral experience.

đọc văn chương Márquez là một trải nghiệm thấu tận tim gan.

Which struck me as particularly remarkable

Điều gây cho tôi ấn tượng đặc biệt khó phai

during one session with the novel

trong suốt thời gian đọc tiểu thuyết của ông

when I realized that I was being swept along

là khi tôi nhận ra tôi đang được hòa quyện

on this remarkable, vivid journey

vào cuộc hành trình sinh động và ấn tượng

in translation.

của việc dịch thuật.

Now I was a comparative literature major in college,

Bởi lẽ đó tôi đã chọn chuyên ngành văn học so sánh ở trường đại học,

which is like an English major,

cũng gần giống như Ngữ văn Anh,

only instead of being stuck studying Chaucer for three months,

nhưng thay vì chăm chú đọc Chaucer trong ba tháng liên tục,

we got to read great literature in translation

chúng tôi đọc các tác phẩm văn học vĩ đại qua bản dịch

from around the world.

đến từ khắp nơi trên thế giới.

And as great as these books were,

Và cũng vĩ đại như nguyên tác,

you could always tell

bạn có thể luôn nói rằng

that you were getting close to the full effect.

bạn đang đến rất gần với những gì tác giả muốn chuyển tải

But not so with Márquez

Nhưng điều đó không đúng với Márquez

who once praised his translator's versions

người đã từng ngợi khen những bản chuyển ngữ các tác phẩm của ông

as being better than his own,

là hay hơn cả bản gốc.

which is an astonishing compliment.

thật sự đó là một lời khen gây ngạc nhiên.

So when I heard that the translator, Gregory Rabassa,

Vì vậy khi tôi nghe tin dịch giả Gregory Rabassa

had written his own book on the subject,

đã viết quyển sách về vấn đề dịch thuật

I couldn't wait to read it.

tôi không thể chờ đợi để được đọc nó.

It's called apropos of the Italian adage

Quyển sách được mệnh danh là sự kịp thời của châm ngôn Ý

that I lifted from his forward,

mà tôi đã đón trước để đọc.

"If This Be Treason."

"Nếu một sự mưu phản"

And it's a charming read.

Đó là một quyển sách được viết rất cuốn hút.

It's highly recommended for anyone who's interested

và được đề xuất làm sách tham khảo cho những ai có hứng thú

in the translator's art.

với nghệ thuật dịch thuật.

But the reason that I mention it

Nhưng lí do để tôi đề cập đến quyển sách

is that early on, Rabassa offers

là trước đó, Rabassa đã đưa ra

this elegantly simple insight:

một nhìn nhận giản đơn một cách thanh thoát:

"Every act of communication

"Mỗi hoạt động giao tiếp

is an act of translation."

là một hoạt động chuyển tải."

Now maybe that's been obvious to all of you for a long time,

Điều này có thể đã là là hiển nhiên với tất cả các bạn từ lâu,

but for me,

nhưng với tôi,

as often as I'd encountered

dù đối mặt với chính khó khăn đó

that exact difficulty on a daily basis,

thường xuyên như cơm bữa,

I had never seen the inherent challenge of communication

chưa bao giờ tôi nhận ra thử thách căn bản của giao tiếp

in so crystalline a light.

một cách sáng rõ như vậy.

Ever since I can remember

Kể từ lúc tôi có thể nhớ

thinking consciously about such things,

là đã suy nghĩ một cách có ý thức về những điều như vậy,

communication has been my central passion.

thì sự giao tiếp đã trở thành niềm đam mê chủ yếu của tôi.

Even as a child,

Ngay từ lúc còn là một đứa trẻ,

I remember thinking that what I really wanted most in life

tôi nhớ tôi đã nghĩ rằng điều mà mình thực sự mong muốn nhất trong đời

was to be able to understand everything

là có khả năng để hiểu được mọi điều

and then to communicate it to everyone else.

và có thể giao tiếp với mọi người.

So no ego problems.

À không phải vấn đề về cái tôi đâu.

It's funny, my wife, Daisy,

Thật hài hước là, vợ tôi, Daisy,

whose family is littered with schizophrenics --

với một gia đình đầy rẫy những người mắc bệnh hoang tưởng -

and I mean littered with them --

và tôi muốn nói là đầy rẫy --

once said to me, "Chris, I already have a brother who thinks he's God.

có lần nói với tôi, "Chris, em đã có một ông anh cứ luôn nghĩ mình là Chúa.

I don't need a husband who wants to be."

Nên em không cần một ông chồng muốn trở thành Chúa đâu."

(Laughter)

(Tiếng cười)

Anyway, as I plunged through my 20s

Dù sao thì, khi những năm tháng tuổi hai mươi đã vụt qua,

ever more aware of how unobtainable

khi tôi nhận thức được nhiều hơn là mình không thể

the first part of my childhood ambition was,

đạt được phần đầu của ước mơ thời thơ ấu,

it was that second part,

chính ở phần thứ hai,

being able to successfully communicate to others

đó là khả năng chuyển tải thành công tới mọi người

whatever knowledge I was gaining,

bất cứ kiến thức nào tôi thu nhận được

where the futility of my quest really set in.

là nơi tôi thực sự nhận ra sự vô vọng trong hành trình của mình.

Time after time,

Lần này sang lần khác

whenever I set out to share some great truth

mỗi lần tôi bắt đầu chia sẻ một vài sự thật lớn lao

with a soon-to-be grateful recipient,

với một người sắp-trở-thành một người nghe trung thành,

it had the opposite effect.

tôi đều nhận được kết quả ngược với mong đợi.

Interestingly, when your opening line of communication is,

Thật thú vị là, khi bạn mở đầu buổi nói chuyện bằng câu,

"Hey, listen up,

"Mọi người chú ý,

because I'm about to drop some serious knowledge on you,"

tôi sắp truyền thụ cho các bạn những thông tin nghiêm túc đây."

it's amazing how quickly you'll discover

thì bạn sẽ phát hiện ra nhanh chóng một cách đáng ngạc nhiên

both ice and the firing squad.

cả sự thờ ơ và thái độ căm ghét.

Finally, after about 10 years

Cuối cùng thì, sau khoảng 10 năm

of alienating friends and strangers alike,

làm bực bội cả bạn bè lẫn người xa lạ,

I finally got it,

cuối cùng thì tôi cũng hiểu ra

a new personal truth all my own,

một sự thật mới mẻ của riêng mình tôi

that if I was going to ever communicate well with other people

rằng nếu tôi muốn giao tiếp tốt với người khác

the ideas that I was gaining,

về những ý tưởng mà tôi có

I'd better find a different way of going about it.

thì tốt hơn tôi nên tìm một con đường khác để làm điều đó.

And that's when I discovered comedy.

Và đó chính là khi tôi khám phá ra hài kịch.

Now comedy travels along a distinct wavelength

Hài kịch đi theo một kênh riêng biệt

from other forms of language.

so với những loại hình ngôn ngữ khác.

If I had to place it on an arbitrary spectrum,

Nếu như phải đặt hài kịch vào một vị trí tùy ý

I'd say it falls somewhere

tôi xin nói rằng nó nằm ở đâu đó

between poetry and lies.

giữa thơ ca và những lời bịa đặt.

And I'm not talking about all comedy here,

Tôi không phải đang nói về tất cả các thể loại hài kịch,

because, clearly, there's plenty of humor

bởi vì, hiển nhiên rằng có rất nhiều kiểu hài hước

that colors safely within the lines of what we already think and feel.

có tác động an toàn trong đường biên của những gì chúng ta đã suy nghĩ và cảm nhận được.

What I want to talk about

Điều mà tôi muốn nói đến

is the unique ability that the best comedy and satire has

là khả năng độc đáo mà vở hài kịch tuyệt nhất và sự châm biếm có thể làm được

at circumventing our ingrained perspectives --

trong việc làm lung lạc những kì vọng đã in sâu vào tiềm thức chúng ta -

comedy as the philosopher's stone.

hài kịch giống như viên đá tạo vàng vậy.

It takes the base metal of our conventional wisdom

Điều đó đòi hỏi cái khung kim loại chắc chắn làm từ sự thông thái vốn có

and transforms it through ridicule

để biến đổi sự bông đùa đơn thuần

into a different way of seeing

sang một cách nhìn nhận khác

and ultimately being in the world.

và một chỉnh thể tồn tại trong thế giới.

Because that's what I take

Bởi đó là điều tôi ngộ ra

from the theme of this conference: Gained in Translation.

từ chủ đề của hội nghị lần này: Thành công trong Dịch thuật.

That it's about communication

Rằng việc giao tiếp

that doesn't just produce greater understanding

không chỉ tạo ra sự thấu hiểu sâu sắc hơn

within the individual,

trong mỗi cá nhân

but leads to real change.

mà còn đưa đến sự thay đổi thật sự.

Which in my experience means communication

Mà theo kinh nghiệm của tôi, sự thay đổi đó được hiểu là

that manages to speak to and expand

việc giao tiếp có thể giúp truyền đạt và phát triển

our concept of self-interest.

quan niệm của chúng ta về tính vị kỉ.

Now I'm big on speaking to people's self-interest

Tôi đang rất có hứng thú nói về tính vị kỉ của con người

because we're all wired for that.

bởi lẽ tất cả chúng ta đều nghiêm túc khi nói về vấn đề này.

It's part of our survival package,

Nó là một phần trong hành trang sinh tồn của chúng ta,

and that's why it's become so important for us,

và chính vì vậy mà nó trở nên quan trọng,

and that's why we're always listening at that level.

cũng chính vì vậy mà chúng ta luôn lắng nghe về nó với một thái độ nghiêm túc.

And also because that's where,

Và cũng bởi vì đó là khởi điểm,

in terms of our own self-interest,

xét trong phạm vi tính vị kỉ của chính chúng ta,

we finally begin to grasp

chúng ta, cuối cùng đã bắt đầu nắm chặt lấy

our ability to respond, our responsibility

khả năng phản ứng cũng như trách nhiệm của mình

to the rest of the world.

đối với phần còn lại của thế giới.

Now as to what I mean by the best comedy and satire,

Đó là điều tôi muốn nói về những tuyệt phẩm hài kịch và châm biếm,

I mean work that comes first and foremost

ý tôi là những thành quả mà trên hết mọi yếu tố

from a place of honesty and integrity.

bắt nguồn từ sự trung thực và chính trực.

Now if you think back

Khi bạn nhớ lại tất cả

on Tina Fey's impersonations on Saturday Night Live

những màn "học theo" Tina Fey trong chương trình Saturday Night

of the newly nominated vice presidential candidate

của một ứng viên vừa được bổ nhiệm chức phó tổng thống,

Sarah Palin,

bà Sarah Palin,

they were devastating.

những màn học theo đó đều đã thảm bại.

Fey demonstrated far more effectively than any political pundit

Fey đã thể hiện xuất sắc hơn bất cứ một nhà diễn thuyết chính trị nào -

the candidate's fundamental lack of seriousness,

sự thiếu nghiêm túc trong bản chất của Palin

cementing an impression

tô đậm thêm một ấn tượng

that the majority of the American public still holds today.

mà phần đông công chúng Mỹ ngày nay vẫn có.

And the key detail of this

Mấu chốt của vấn đề là

is that Fey's scripts weren't written by her

kịch bản của Fey không phải do chính cô ấy viết

and they weren't written by the SNL writers.

hay là do các kịch bản gia của Saturday Night viết.

They were lifted verbatim

Các kịch bản đó đều được lấy nguyên văn

from Palin's own remarks.

từ các nhận xét của chính bà Palin.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Here was a Palin impersonator

Đây là một người bắt chước Palin

quoting Palin word for word.

trích dẫn từng lời từng chữ của bà ta.

Now that's honesty and integrity,

Và đó - những điều tôi gọi là sự trung thực và chính trực,

and it's also why Fey's performances

đó cũng là lí do vì sao những màn biểu diễn của Fey

left such a lasting impression.

lại để lại những ấn tượng dài lâu như vậy.

On the other side of the political spectrum,

Một ví dụ khác từ chính trường,

the first time that I heard Rush Limbaugh

lần đầu tiên tôi nghe Rush Limbaugh

refer to presidential hopeful John Edwards as the Breck girl

ví von ứng cử viên triển vọng cho chức tổng thống John Edwards là cô nàng Breck

I knew that he'd made a direct hit.

tôi biết rằng Limbaugh đã làm một cú đánh trực diện.

Now it's not often that I'm going to associate

Tất nhiên không phải bao giờ tôi cũng

the words honesty and integrity with Limbaugh,

gắn mác trung thực và chính trực cho Limbaugh,

but it's really hard to argue with that punchline.

nhưng khó mà cãi được cách kết bài của anh ta.

The description perfectly captured

Mô tả đó làm nổi bật một cách hoàn hảo

Edwards' personal vanity.

hư danh của Edwards.

And guess what?

Và các bạn đoán xem?

That ended up being the exact personality trait

Cái kết đó cũng chính là đặc điểm nhận dạng

that was at the core of the scandal that ended his political career.

cốt lõi scandal đã kết thúc sự nghiệp chính trị của ông ấy.

Now The Daily Show with John Stewart

Bây giờ hãy đến với The Daily Show cùng John Stewart

is by far the most --

đỉnh của đỉnh --

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

(Laughter)

(Tiếng cười)

it's by far the most well-documented example

đỉnh của đỉnh trong các ví dụ được dẫn chứng

of the effectiveness of this kind of comedy.

về tính hiệu quả của thể loại hài kịch này.

Survey after survey,

Hàng loạt các khảo sát,

from Pew Research to the Annenberg Center for Public Policy,

từ Trung tâm nghiên cứu Pew cho đến Trung tâm Chính sách công Annenberg

has found that Daily Show viewers are better informed about current events

đều cho thấy khán giả của Daily Show được thông tin tốt hơn về các vấn đề thời sự

than the viewers of all major network and cable news shows.

hơn khán giả của bất cứ kênh thông tin hay chương trình tin tức nào khác.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Now whether this says more

Dù cho điều này thể hiện

about the conflict between integrity and profitability

về sự mâu thuẫn giữa tính trung thực và việc thu lợi nhuận

of corporate journalism

trong giới báo chí truyền thông

than it does about the attentiveness of Stewart's viewers,

nhiều hơn là thái độ lưu tâm từ phía khán giả của Stewart,

the larger point remains

thì điểm quan trọng hơn vẫn là

that Stewart's material

các chất liệu Stewart sử dụng

is always grounded in a commitment to the facts --

luôn được bắt rễ từ trong sự thật --

not because his intent is to inform. It's not.

không phải vì chủ đích của anh ta là tuyên ngôn sự thật. Không phải đâu.

His intent is to be funny.

Chủ đích của anh ta là gây cười.

It just so happens that Stewart's brand of funny

Thật đúng khi nói rằng kiểu hài hước của Stewart

doesn't work unless the facts are true.

sẽ chẳng có tác dụng gì trừ khi những sự việc anh ta đề cập là có thật.

And the result is great comedy

Và kết quả là vở hài kịch tuyệt vời

that's also an information delivery system

cũng đồng thời là một hệ thống truyền tải thông tin

that scores markedly higher in both credibility and retention

rõ ràng là ghi điểm hơn nhiều cả về lòng tin và sự nhớ đến của khán giả

than the professional news media.

so với các phương tiện truyền thông chuyên nghiệp.

Now this is doubly ironic

Thật là mỉa mai hơn gấp bội

when you consider that what gives comedy its edge

khi bạn nghiền ngẫm để thấy rằng lợi thế của hài kịch

at reaching around people's walls

trong việc tiếp cận bức ngăn của công chúng

is the way that it uses deliberate misdirection.

chính là ở cách nó cố ý đánh lạc hướng họ.

A great piece of comedy is a verbal magic trick,

Một vở hài kịch sâu sắc cũng giống như một trò ảo thuật với chữ nghĩa,

where you think it's going over here

khi bạn nghĩ sự việc đang xảy ra ở đằng này

and then all of a sudden you're transported over here.

thì bất thình lình bạn lại được dẫn dắt đến đằng kia.

And there's this mental delight

Và chính sự vui vẻ trong tinh thần

that's followed by the physical response of laughter,

- hệ quả của phản ứng vật lí là những tràng cười -

which, not coincidentally,

một cách không hề ngẫu nhiên,

releases endorphins in the brain.

sẽ làm phát tiết một loại hoóc môn an thần trong não.

And just like that, you've been seduced

Như vậy là, bạn vừa được dẫn dụ

into a different way of looking at something

vào một cách nhìn nhận khác về sự việc

because the endorphins have brought down your defenses.

bởi loại hoóc môn đó đã dẹp bỏ sự phòng thủ của cơ thể bạn.

This is the exact opposite

Tác dụng này đối nghịch hoàn toàn

of the way that anger and fear and panic,

với tác dụng của cơn tức giận và sợ hãi và hoang mang,

all of the flight-or-fight responses, operate.

tất cả những phản ứng phòng vệ, gây ra.

Flight-or-fight releases adrenalin,

Những phản ứng phòng vệ này giải phóng adrenalin,

which throws our walls up sky-high.

làm cao thêm những bức ngăn sợ hãi của chúng ta.

And the comedy comes along,

Và rồi hài kịch thổi đến,

dealing with a lot of the same areas

xoa dịu nhiều vùng tương tự trên não

where our defenses are the strongest --

những vùng có tín hiệu phòng vệ mạnh nhất --

race, religion, politics, sexuality --

chủng tộc, tôn giáo, chính trị, bản năng tình dục --

only by approaching them through humor instead of adrenalin,

chỉ bằng cách tiếp cận chúng bằng sự hài hước thay vì adrenalin,

we get endorphins

chúng ta mới có được các hoóc môn an thần

and the alchemy of laughter turns our walls into windows,

và sự huyền nhiệm của tiếng cười mở cửa những vách ngăn,

revealing a fresh and unexpected point of view.

làm hé lộ một nhân sinh quan bất ngờ và tươi mới.

Now let me give you an example from my act.

Bây giờ cho phép tôi được đưa ra một ví dụ.

I have some material

Tôi có một ý tưởng

about the so-called radical gay agenda,

về cái gọi là chương trình nghị sự cấp tiến về đồng tính nam,

which starts off by asking,

tôi sẽ bắt đầu bằng câu hỏi,

how radical is the gay agenda?

chương trình nghị sự về đồng tính nam cấp tiến như thế nào?

Because from what I can tell, the three things gay Americans seem to want most

Bởi lẽ theo kinh nghiệm của tôi, ba điều mà những đồng tính nam ở Mỹ muốn nhất

are to join the military, get married and start a family.

là nhập ngũ, làm đám cưới và lập gia đình.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Three things I've tried to avoid my entire life.

Ba điều mà cả đời tôi né tránh.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Have at it you radical bastards. The field is yours.

Cái này tiến bộ đến đâu, xin mời các bạn tự phán xét.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And that's followed by these lines

và điều đó kéo theo những vấn đề

about gay adoption:

về việc bỏ rơi trẻ đồng tính:

What is the problem with gay adoption?

Có chuyện gì với việc bỏ rơi trẻ đồng tính?

Why is this remotely controversial?

Tại sao điều này lại ít được bàn đến?

If you have a baby and you think that baby's gay,

Nếu bạn có một đứa con và bạn nghĩ con bạn là gay,

you should be allowed to put it up for adoption.

có thể bạn sẽ được phép đem con bỏ chợ đấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

You have given birth to an abomination.

Bạn đã sinh ra một vật gớm ghiếc.

Remove it from your household.

Hãy vứt nó ra khỏi nhà bạn đi.

Now by taking the biblical epithet "abomination"

Mượn hình ảnh "vật gớm ghiếc" trong kinh thánh

and attaching it to the ultimate image of innocence, a baby,

và gán nó cho hình ảnh ngây thơ muôn thưở, một đứa bé,

this joke short circuits the emotional wiring

trò đùa này làm đứt mạch cảm xúc

behind the debate

trong cuộc tranh luận

and it leaves the audience with the opportunity, through their laughter,

và điều đó để lại cho người nghe cơ hội, thông qua tiếng cười của họ,

to question its validity.

hoài nghi về chân giá trị của nó.

Misdirection isn't the only trick

Đánh lạc hướng không phải là chiêu duy nhất

that comedy has up its sleeve.

trong túi bí quyết của hài kịch.

Economy of language

Sự kiệm lời

is another real strong suit of great comedy.

cũng là một thế mạnh của vở hài kịch tuyệt vời.

There are few phrases

Có một vài cụm từ

that pack a more concentrated dose of subject and symbol

có thể cô đọng nhiều vấn đề hơn

than the perfect punchline.

so với một cái kết hoàn hảo.

Bill Hicks -- and if you don't know his work,

Bill Hicks -- nếu bạn không biết gì về ông ấy,

you should really Google him --

bạn có thể Google --

Hicks had a routine

Hicks đã làm một chuyến

about getting into one of those childhood bragging contests on the playground,

thâm nhập vào những cuộc đọ tài khoe khoang của bọn trẻ ở trường học,

where finally the other kid says to him,

và cuối cùng có một đứa trẻ đến nói với ông ấy,

"Huh? Well my dad can beat up your dad,"

"Biết gì không, bố cháu có thể đánh bại bố bác,"

to which Hicks replies,

thế là Hick đáp trả,

"Really? How soon?"

"Thế à? Thế phải đợi đến bao giờ?"

(Laughter)

(Tiếng cười)

That's an entire childhood

Trẻ con là như vậy đó

in three words.

chỉ trong từng ấy từ thôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Not to mention what it reveals

Chưa kể đến những gì mà nó tiết lộ

about the adult who's speaking them.

về người lớn đã phát ngôn nó.

And one last powerful attribute

Và đóng góp đáng kể cuối cùng

that comedy has as communication

của hài kịch trong việc giao tiếp

is that it's inherently viral.

là nó được truyền đi rất nhanh.

People can't wait

Người ta không thể đợi để

to pass along that new great joke.

truyền tai nhau một câu chuyện vui hay ho.

And this isn't some new phenomenon of our wired world.

Đây chẳng phải một hiện tượng mới mẻ gì trong xã hội.

Comedy has been crossing country

Hài kịch vượt qua biên giới quốc gia

with remarkable speed

với tốc độ đáng kể

way before the Internet, social media,

trước cả Internet, mạng xã hội,

even cable TV.

kể cả truyền hình.

Back in 1980

Trở lại năm 1980

when comedian Richard Pryor accidentally set himself on fire

khi diễn viên hài Richard Pryor vô tình tự làm bỏng mình

during a freebasing accident,

trong một tai nạn do thuốc lá.

I was in Los Angeles the day after it happened

Sau đó một ngày tôi đang ở Los Angeles

and then I was in Washington D.C. two days after that.

và hôm sau thì tôi đang ở thủ đô Washington

And I heard the exact same punchline on both coasts --

Tôi đã nghe nút thắt giống hệt như vậy từ cả hai phía--

something about the Ignited Negro College Fund.

điều gì đó về Quỹ Ignited Negro College.

Clearly, it didn't come out of a Tonight Show monologue.

Hẳn là tin này không nhảy ra từ một màn độc thoại nào đó của Tonight Show.

And my guess here -- and I have no research on this --

Và suy đoán của tôi -- tôi không có ý đi sâu vào chuyện này --

is that if you really were to look back at it and if you could research it,

là nếu bạn thật sự phải xem xét lại sự việc và có thể nghiền ngẫm nó,

you'd find out that comedy

bạn sẽ phát hiện ra rằng hài kịch

is the second oldest viral profession.

là lĩnh vực cổ xưa thứ hai lan truyền như virus.

First there were drums

Đầu tiên trống nổi lên

and then knock-knock jokes.

sau thì là những chuyện hài chả liên quan.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But it's when you put all of these elements together --

Nhưng chính cái lúc bạn liên kết tất cả các yếu tố lại--

when you get the viral appeal of a great joke

sự cuốn hút có sức lan truyền rộng rãi

with a powerful punchline

với một kết thúc đầy uy lực

that's crafted from honesty and integrity,

được đan kết từ sự chân thành và trung thực,

it can have a real world impact

thì câu chuyện có thể gây ảnh hưởng thật sự

at changing a conversation.

trong việc thay đổi một cuộc đối thoại.

Now I have a close friend, Joel Pett,

Tôi có một người bạn thân, Joel Pett,

who's the editorial cartoonist

là một người biên tập tranh biếm họa

for the Lexington Herald-Leader.

cho tờ Lexington Herald-Leader.

And he used to be the USA Today Monday morning guy.

Anh ấy từng làm cho USA Today Monday.

I was visiting with Joel

Tôi đã đi cùng với Joel

the weekend before the Copenhagen conference on climate change opened

trong dịp cuối tuần trước khi hội nghị Copenhagen về biến đối khí hậu khai mạc

in December of 2009.

vào tháng 12 năm 2009.

And Joel was explaining to me

Joel giải thích cho tôi là

that, because USA Today

bởi vì tờ USA Today

was one of America's four papers of record,

là một trong bốn tờ điểm báo ở Mỹ,

it would be scanned by virtually everyone in attendance at the conference,

nên gần như tất cả những người tham gia hội nghị sẽ xem nó,

which meant that, if he hit it out of the park with his cartoon

có nghĩa là, nếu anh ta đem tung tờ điểm báo này vào công viên

on Monday, the opening day of the conference,

kèm với tranh của anh vào thứ Hai, ngày khai mạc hội nghị,

it could get passed around

thì tranh sẽ được phát tán

at the highest level among actual decision-makers.

trong giới những người có quyền hành ở mức cao nhất.

So we started talking about climate change.

Sau đó chúng tôi bắt đầu nói về biến đổi khí hậu.

And it turned out that Joel and I

Hóa ra là Joel và tôi

were both bothered by the same thing,

đều băn khoăn về cùng một việc,

which was how so much of the debate

đó là, tại sao mà nhiều cuộc tranh cãi

was still focused on the science

vẫn tiếp tục chú trọng vào thứ khoa học này

and how complete it was or wasn't,

và việc nó có hoàn thiện hay là không,

which, to both of us,

điều mà, với chúng tôi,

seems somewhat intentionally off point.

không hiểu sao lại có vẻ là cố ý lạc đề.

Because first of all, there's this false premise

Bởi lẽ trên tất cả, có một tiền đề sai lầm

that such a thing as complete science exists.

rằng có tồn tại một thứ gọi là khoa học hoàn thiện.

Now Governor Perry of my newly-adopted state of Texas

Trong hoàn cảnh đó Thống đốc bang Texas, ngài Perry,

was pushing this same line this past summer

đã đẩy mạnh hoạt động tương tự trong mùa hè vừa qua

at the beginning of his oops-fated campaign

vào phần mở màn cho chiến dịch suýt-hỏng của ông ấy

for the Republican presidential nomination,

để tranh chức Ứng cử viên Tổng thống Đảng Cộng hòa,

proclaiming over and over that the science wasn't complete

quả quyết nhấn mạnh rằng khoa học không hề hoàn thiện

at the same time that 250

khi mà

out of 254 counties in the state of Texas

250 trong số 254 hạt của bang Texas

were on fire.

đang bị hạn hán.

And Perry's policy solution

Và giải pháp của Perry

was to ask the people of Texas

là yêu cầu nguời dân bang Texas

to pray for rain.

cầu trời cho mưa xuống.

Personally, I was praying for four more fires

Cá nhân tôi thì đã cầu thêm bốn lần hạn nữa

so we could finally complete the damn science.

để có thể hoàn thiện nốt cái thứ khoa học chết tiệt ấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But back in 2009,

Nhưng trở lại năm 2009,

the question Joel and I kept turning over and over

câu hỏi mà Joel và tôi cứ luôn thắc mắc

was why this late in the game

là tại sao đến lúc này rồi

so much energy was being spent talking about the science

người ta vẫn bỏ ra quá nhiều công sức để nói về thứ khoa học này

when the policies necessary to address climate change

khi mà những chính sách cần thiết để giải quyết vấn đề

were unequivocally beneficial for humanity in the long run

biến đổi khí hậu rõ ràng là có lợi cho con người về lâu về dài

regardless of the science.

bất kể khoa học đằng sau chúng.

So we tossed it back and forth until Joel came up with this.

Vậy nên chúng tôi lật đi lật lại vấn đề đến lúc Joel nghĩ ra cái này.

Cartoon: "What if it's a big hoax and we create a better world for nothing?"

"Nếu đó là một trò xỏ lá, và chúng ta làm thế giới tốt hơn chẳng vì điều gì cả?"

(Laughter)

(cười)

You've got to love that idea.

Bạn sẽ thích ý tưởng đó thôi.

(Applause)

(vỗ tay)

How about that? How about we create a better world for nothing?

Thế thì sao? Tại sao không làm thế giới tốt đẹp hơn chẳng vì cái gì cả?

Not for God, not for country, not for profit --

Chẳng phải vì Chúa, chẳng phải vì quốc gia hay vì lợi nhuận--

just as a basic metric for global decision-making.

chỉ như cột mốc đầu tiên cho tư duy toàn cầu.

And this cartoon hit the bull's eye.

Và bức biếm họa này đánh trúng trọng tâm đấy.

Shortly after the conference was over,

Không lâu sau khi hội nghị kết thúc,

Joel got a request for a signed copy

Joel nhận được lời đề nghị kí tặng bản copy

from the head of the EPA in Washington

từ người đứng đầu EPA ở Washingotn

whose wall it now hangs on.

để treo bức tranh lên tường.

And not long after that, he got another request for a copy

Và ít ngày sau, anh nhận được lời đề nghị tương tự

from the head of the EPA in California

từ người đứng đầu EPA ở California

who used it as part of her presentation

người đã dùng bản copy đó trong bài thuyết trình

at an international conference on climate change

tại một hội nghị quốc tế về biến đổi khí hậu

in Sacramento last year.

ở Sacramento năm ngoái.

And it didn't stop there.

Và không chỉ có vậy.

To date, Joel's gotten requests from over 40 environmental groups,

Tới bây giờ, Joel đã nhận được lời đề nghị từ hơn 40 nhóm hành động

in the United States, Canada and Europe.

vì môi trường ở Mỹ, Canada và châu Âu.

And earlier this year,

Trong đầu năm nay,

he got a request from the Green Party in Australia

anh ấy nhận được đề nghị từ Đảng Xanh ở Úc

who used it in their campaign

cho phép sử dụng hình ảnh này trong chiến dịch của họ

where it became part of the debate

và nó góp phần vào cuộc tranh luận

that resulted in the Australian parliament

đã có tác động đến nghị viện Úc trong việc

adopting the most rigorous carbon tax regime

tán thành chế độ đánh thuế mức carbon nghiêm ngặt nhất

of any country in the world.

đối với bất kì quốc gia nào trên thế giới.

(Applause)

(vỗ tay)

That is a lot of punch

Điều đó là một khích lệ lớn

for 14 words.

cho một câu nói 14 từ.

So my suggestion to those of you out here

Vậy nên tôi có một góp ý cho quí vị ngồi đây,

who are seriously focused on creating a better world

những người thực sự muốn kiến tạo một thế giới tốt đẹp hơn

is to take a little bit of time each day

là hãy dành chút ít thời gian mỗi ngày

and practice thinking funny,

để rèn thói quen suy nghĩ hài hước,

because you might just find the question that you've been looking for.

bởi lẽ có thể bạn vừa tìm ra câu hỏi bạn đã tìm kiếm bấy lâu.

Thank you.

Cảm ơn quí vị.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)