When you're making a deal, what's going on in your brain? | Colin Camerer

Colin Camerer: Khoa học Thần kinh, Lý thuyết trò chơi và loài khỉ

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Thu-Huong Ha

Translator: Thanh Nguyen Cong Reviewer: An Nguyen Hoang

I'm going to talk about the strategizing brain.

Tôi chuẩn bị nói về bộ não chiến lược.

We're going to use an unusual combination of tools

Chúng ta sẽ kết hợp những công cụ khác thường

from game theory and neuroscience

của lý thuyết trò chơi và khoa học thần kinh

to understand how people interact socially when value is on the line.

để hiểu cách thức con người giao tiếp xã hội khi các giá trị đều mập mờ.

So game theory is a branch of, originally, applied mathematics,

Về cơ bản, lý thuyết trò chơi là một ngành toán học ứng dụng,

used mostly in economics and political science, a little bit in biology,

thường được dùng trong kinh tế và khoa học chính trị, ít nhiều dùng trong sinh học,

cho ta một sự phân loại toán học về đời sống xã hội,

that gives us a mathematical taxonomy of social life,

cũng như dự đoán được những điều con người có thể sẽ làm

and it predicts what people are likely to do

and believe others will do

và tin rằng những người khác cũng sẽ làm

in cases where everyone's actions affect everyone else.

trong trường hợp hành động của người này ảnh hưởng tới người khác.

That's a lot of things: competition, cooperation, bargaining,

Rất nhiều thứ như vậy: thi đấu, hợp tác, ngã giá,

games like hide-and-seek and poker.

những trò chơi như trốn tìm, hay cờ bạc.

Here's a simple game to get us started.

Chúng ta sẽ bắt đầu bằng một trò chơi đơn giản.

Everyone chooses a number from zero to 100.

Mỗi người hãy chọn một số từ 0 đến 100,

We're going to compute the average of those numbers,

chúng ta sẽ tính trung bình cộng của những số này,

and whoever's closest to two-thirds of the average wins a fixed prize.

và số của ai gần nhất giá trị 2/3 của số trung bình cộng sẽ thắng.

So you want to be a little bit below the average number

Vậy thì bạn sẽ muốn một số thấp hơn số trung bình cộng một chút,

but not too far below,

nhưng không được quá thấp, và những người khác cũng

and everyone else wants to be a little bit below the average number as well.

muốn một số hơi thấp hơn số trung bình cộng.

Think about what you might pick.

Hãy nghĩ về con số bạn sẽ chọn.

As you're thinking,

Khi bạn suy nghĩ, đây chính là một mô hình đồ chơi giống như

this is a toy model of something like selling in the stock market

việc bán cổ phiếu khi thị trường đang tăng trưởng. Đúng chứ?

during a rising market:

You don't want to sell too early, because you miss out on profits,

Bạn không muốn bán quá sớm, vì như thế lợi nhuận sẽ thấp,

nhưng bạn cũng không muốn đợi quá lâu

but you don't want to wait too late, to when everyone else sells,

khi mọi người đều bán ra, và châm ngòi một vụ phá sản.

triggering a crash.

You want to be a little bit ahead of the competition, but not too far ahead.

Bạn muốn vượt trước trong cuộc đua, nhưng không được vượt quá xa.

OK, và đây là 2 lý thuyết về việc mọi người nghĩ thế nào về vấn đề này,

OK, here's two theories about how people might think about this,

chúng ta sẽ xem xét một vài dữ liệu.

then we'll see some data.

Some of these will sound familiar

Vài điều nghe có vẻ khá quen thuộc bởi vì có thể chính bạn

because you probably are thinking that way.

suy nghĩ theo cách đó, dùng lý thuyết não bộ để xem xét.

I'm using my brain theory to see.

A lot of people say, "I really don't know what people are going to pick,

Rất nhiều người nói: "Tôi thật không biết mọi người sẽ chọn số nào,

so I think the average will be 50" -- they're not being strategic at all --

nên tôi nghĩ số trung bình cộng sẽ là 50."

Và họ thực sự không hề có chút chiến lược nào.

and "I'll pick two-thirds of 50, that's 33."

"Và tôi sẽ chọn số là 2/3 của 50. Đó là 33." Bắt đầu rồi đây.

That's a start.

Những người khác tinh tế hơn,

Other people, who are a little more sophisticated,

sử dụng bộ nhớ làm việc,

using more working memory,

say, "I think people will pick 33,

nói: "Tôi nghĩ mọi người đều sẽ chọn 33 vì họ chọn số bằng 2/3 của 50,

because they're going to pick a response to 50,

nên tôi sẽ chọn 22, là 2/3 của 33."

and so I'll pick 22, which is two-thirds of 33."

They're doing one extra step of thinking, two steps.

Họ đã thực hiện thêm một bước tư duy nữa, 2 bước.

That's better.

Như thế tốt hơn đấy. Và đương nhiên, về lý thuyết,

Of course, in principle, you could do three, four or more,

bạn có thể thực hiện 3, 4 hoặc nhiều bước hơn nữa,

but it starts to get very difficult.

nhưng nó sẽ trở nên cực kỳ khó.

Just like in language and other domains,

Giống như trong ngôn ngữ và các lĩnh vực khác, rất khó để phân loại

we know that it's hard for people to parse very complex sentences

nhưng câu cực kỳ phức tạp với một cấu trúc đệ quy.

with a recursive structure.

This is called the cognitive hierarchy theory,

Xin nói luôn, nó được gọi là lý thuyết về hệ thống phân cấp nhận thức.

something I've worked on and a few other people,

Tôi đã thử nghiệm nó trên một vài người,

and it indicates a kind of hierarchy,

và nó chỉ ra rằng có một hệ thống phân cấp cùng với

along with some assumptions about how many people stop at different steps

các giả thiết sẽ có bao nhiêu người dừng lại ở các bước khác nhau.

và các bước tư duy bị ảnh hưởng như thế nào

and how the steps of thinking are affected

bởi hàng loạt các biến số thú vị và sự biến đổi của con người, như chúng ta sắp thấy.

by lots of interesting variables and variant people,

as we'll see in a minute.

Một lý thuyết phổ biến hơn, và cũng lâu đời hơn,

A very different theory, a much more popular one and an older one,

due largely to John Nash of "A Beautiful Mind" fame,

khởi xướng bởi John Nash, người nổi tiếng với "Một trí tuệ đẹp",

is what's called "equilibrium analysis."

gọi là Phân tích cân bằng.

So if you've ever taken a game theory course at any level,

Nếu bạn đã từng học khóa học về Lý thuyết trò chơi ở bất kỳ trình độ nào,

you'll have learned a bit about this.

bạn sẽ biết một chút về lý thuyết này.

An equilibrium is a mathematical state

Cân bằng là một trạng thái toán học mà mọi người

in which everybody has figured out exactly what everyone else will do.

đều biết chính xác những người khác sẽ làm gì.

It is a very useful concept,

Đó là một khái niệm hữu dụng, nhưng xét về hành vi,

but behaviorally, it may not exactly explain

thì nó không giải thích được chính xác cái mà mọi người làm

what people do the first time they play these types of economic games

khi lần đầu họ chơi những trò chơi kinh tế thế này,

or in situations in the outside world.

hoặc trong những vấn đề về cuộc sóng.

In this case, the equilibrium makes a very bold prediction,

Trong trường hợp đó, lý thuyết cân bằng sẽ cho một dự đoán táo bạo,

which is: everyone wants to be below everyone else,

khi đó mọi người đều muốn mình thấp hơn những người khác,

therefore, they'll play zero.

vì vậy họ sẽ chọn số 0.

Let's see what happens.

Hãy xem điều gì sẽ xảy ra. Thí nghiệm này đã được thực hiện rất nhiều lần.

This experiment's been done many, many times.

Some of the earliest ones were done in the '90s

Những thí nghiệm sớm nhất được thực hiện vào những năm 90

by me and Rosemarie Nagel and others.

bởi tôi, Rosemarie Nagel và đồng sự.

Đó là một bộ dữ liệu rất đẹp về 9000 người đã gửi thư tham dự

This is a beautiful data set of 9,000 people

who wrote in to three newspapers and magazines that had a contest.

tới 3 tờ báo và tạp chí tổ chức cuộc thi.

The contest said, send in your numbers,

Thể lệ như sau: Hãy gửi tới con số bạn chọn,

and whoever is close to two-thirds of the average will win a big prize.

số của ai gần nhất với 2/3 số trung bình cộng sẽ dành được giải thưởng lớn.

Như bạn thấy, ở đây có rất nhiều dữ liệu và dễ thấy một sự tăng vọt.

As you can see, there's so much data here, you can see the spikes very visibly.

Có sự tăng vọt ở 33. Đây là những người thực hiện 1 bước tư duy.

There's a spike at 33 -- those are people doing one step.

There is another spike visible at 22.

Và một sự tăng vọt khác ở 22.

Notice, by the way, most people pick numbers right around there;

Nhân tiện, hãy chú ý rằng hầu hết mọi người chọn những số gần 2 số này.

they don't necessarily pick exactly 33 and 22.

Họ không chọn chính xác 22 và 33.

There's something a bit noisy around it.

Nhưng rất nhiều người chọn những số gần bằng chúng.

But you can see those spikes on that end.

Nhưng bạn có thể thấy sự tăng vọt này đã xảy ra

There's another group of people

Có một nhóm khác có vẻ như

who seem to have a firm grip on equilibrium analysis,

nắm rất chắc lý thuyết cân bằng

vì họ chọn số 0 hoặc 1.

because they're picking zero or one.

But they lose, right?

Nhưng họ thua, phải không ạ?

Because picking a number that low is actually a bad choice

Bởi vì chọn một số thấp đến thế hẳn là một lựa chọn tồi

nếu người khác cũng chắng áp dụng lý thuyết cân bằng.

if other people aren't doing equilibrium analysis as well.

So they're smart, but poor.

Thành ra họ cũng thông minh nhưng vẫn nghèo.

(Laughter)

(Cười)

Where are these things happening in the brain?

Những điều này xảy ra ở phần nào của não bộ?

Một nghiên cứu của Coricelli và Nagel đã đưa ra một câu trả lời sâu sắc và thú vị.

One study by Coricelli and Nagel gives a really sharp, interesting answer.

They had people play this game while they were being scanned in an fMRI,

Họ mời mọi người chơi trò chơi này

trong khi họ được chụp Cộng hưởng từ não

and two conditions:

và có hai trường hợp: một bên thì

in some trials, they're told,

bạn được thông báo sẽ chơi với một người khác

"You're playing another person who's playing right now.

người đó cũng đang chơi và cuối cùng sẽ ghép lựa chọn của họ

We'll match up your behavior at the end and pay you if you win."

xem giống nhau không và thưởng tiền nếu bạn thắng.

Một bên thì bạn được thông báo sẽ chơi với máy tính

In other trials, they're told, "You're playing a computer,

Sẽ chọn ngẫu nhiên.

they're just choosing randomly."

Hình ảnh các bạn thấy ở đây là phần chênh lệch

So what you see here is a subtraction of areas

giữa các vùng có nhiều hoạt động não bộ hơn

in which there's more brain activity when you're playing people

khi chơi với người so với khi chơi với máy tính.

compared to playing the computer.

And you see activity in some regions we've seen today,

Và các bạn thấy hoạt động trong một vài vùng não chúng tôi hiện đã tìm thấy

vỏ não phía trước (medial prefrontal cortex), phần đệm lưng não (dorsomedial), nó ở đây,

medial prefrontal cortex, dorsomedial, up here,

ventromedial prefrontal cortex, anterior cingulate,

mặt trước bụng giữa vỏ não (ventromedial prefrontal cortex)

viền não phía trước (anterior cingulate), khu vực ảnh hưởng đến

an area that's involved in lots of types of conflict resolution,

những lựa chọn giữa hai ngả, kiểu như chơi trò "Chim bay, nhà bay" (Simon says)

like if you're playing "Simon Says,"

cũng như phải và trái nơi nối đỉnh thái dương (temporoparietal junction)

and also the right and left temporoparietal junction.

And these are all areas which are fairly reliably known to be

Những khu vực này đã được những nghiên cứu khá tin cậy chỉ ra rằng

đóng vai trò trong vòng "lý thuyết suy nghĩ"

part of what's called a "theory of mind" circuit

hay "vòng xoay tâm lý"

or "mentalizing circuit."

That is, it's a circuit that's used to imagine what other people might do.

Đó chính là cái vòng con người dùng để hình dung người khác sẽ làm gì.

These were some of the first studies to see this tied in to game theory.

Đây là một trong số những nghiên cứu đầu tiên nhìn nhận điều này

trong mối quan hệ với lý thuyết trò chơi.

What happens with these one- and two-step types?

Điều gì đã xảy ra với kiểu tư duy kiểu một bước với tư duy hai bước này?

Chúng tôi phân loại người ta theo những số họ chọn

So, we classify people by what they picked,

và xem xét những điểm khác biệt

and then we look at the difference between playing humans versus computers,

giữa người chơi với máy tính,

which brain areas are differentially active.

với những vùng não hoạt động khác biệt.

On the top, you see the one-step players.

Phía trên là những người chơi có tư duy một bước.

Họ hầu như không có điều khác biệt gì.

There's almost no difference.

Lý do là, họ coi người khác như là máy, và bộ não cũng vậy.

The reason is, they're treating other people like a computer,

Với những người chơi ở dưới, ta nhận thấy hoạt động trong khu vực lưng trong (dorsomedial PFC)

and the brain is too.

The bottom players, you see all the activity in dorsomedial PFC.

Vậy chúng tôi tìm ra được là những người chơi thực hiện hai bước tư duy đã làm khác.

So we know the two-step players are doing something differently.

Lật lại vấn đề: "Với thông tin này, ta làm được gì?"

Now, what can we do with this information?

bạn sẽ có thể nhìn vào hoạt động não bộ và nói

You might be able to look at brain activity and say,

"Người này sẽ là một tay đánh bài pooker giỏi đây"

"This person will be a good poker player," or "This person's socially naive."

hay: "Người này ngây thơ về cuộc đời quá!"

và có thể sẽ nghiên cứu được những thứ như

We might also be able to study things like development of adolescent brains

sự phát triển não bộ của vị thành niên

một khi chúng ta đã biết những mạch hoạt động này.

once we have an idea of where this circuitry exists.

OK. Các bạn sẵn sàng nhé!

OK. Get ready.

I'm saving you some brain activity,

Tôi đã để dành đây cho các bạn một hoạt động não bộ

because you don't need to use your hair detector cells.

vì bạn không cần đến tế bào dò tóc.

You should use those cells to think carefully about this game.

Bạn phải dùng những tế bào đó để suy nghĩ kỹ về trò chơi.

Đây là trò mặc cả.

This is a bargaining game.

Two players who are being scanned using EEG electrodes

Có hai người chơi đang được đo điện não đồ.

are going to bargain over one to six dollars.

Họ sẽ mặc cả từ một đến sáu đô.

If they can do it in 10 seconds, they'll earn that money.

Nếu họ có thể làm trong 10 giây, họ sẽ nhận được đúng số tiền đó.

Nếu 10 giây qua mà không thỏa thuận được, họ sẽ không nhận được gì.

If 10 seconds go by and they haven't made a deal, they get nothing.

Vậy là sai cùng nhau.

That's kind of a mistake together.

The twist is that one player, on the left,

Cái khó là một người chơi ở bên trái

is informed about how much on each trial there is.

được thông báo mỗi lần ngã giá là bao nhiêu

They play lots of trials with different amounts each time.

Mỗi lần họ thử nhiều lần với những mức giá khác nhau.

In this case, they know there's four dollars.

Trong trường hợp này, họ được biết có 4 đô-la.

The uninformed player doesn't know, but they know the informed player knows.

Nhưng người chơi kia không biết thế

mà chỉ biết người chơi kia biết thông tin này.

So the uninformed player's challenge is to say,

Vậy người chơi không được báo giá sẽ phải suy nghĩ

"Is this guy being fair,

"Người chơi cùng mình có công bằng không

or are they giving me a very low offer

hay họ có đưa ra mức giá thấp không

in order to get me to think there's only one or two dollars available to split?"

để khiến mình nghĩ rằng chỉ có thể giảm được 1 đến 2 đô gì đó thôi?"

thế thì có thể bị từ chối và không ngã giá thành công.

in which case they might reject it and not come to a deal.

Vậy có áp lực giữa việc cố gắng nhận được số tiền cao nhất

So there's some tension here between trying to get the most money

nhưng cũng phải cố để khích người chơi kia hạ giá xuống cho mình.

but trying to goad the other player into giving you more.

Cách họ mặc cả được biểu thị theo vạch số

And the way they bargain is to point on a number line

từ 0 đến 6 đô

that goes from zero to six dollars.

họ sẽ trả giá theo giá mà người chơi không được báo giá đưa ra

They're bargaining over how much the uninformed player gets,

và người chơi được báo giá sẽ nhận phần còn lại.

and the informed player will get the rest.

Đây chính là thương lượng quản lý-nhân công

So this is like a management-labor negotiation

trong đó người công nhân không biết lợi nhuận

in which the workers don't know

how much profits the privately held company has,

mà công ty mình nhận được - đúng không nào?

and they want to maybe hold out for more money,

Họ muốn sẽ nhận thêm tiền

but the company might want to create the impression

nhưng công ty đã tạo dựng một cảm giác là

hầu như không thể ăn chia thêm được gì nữa: "Tôi đã cố hết sức để cho anh mức lương cao nhất!"

that there's very little to split: "I'm giving the most I can."

Trước hết một vài cặp chơi trực tiếp với nhau.

First, some behavior: a bunch of the subject pairs play face-to-face.

We have other data where they play across computers.

Chúng tôi cũng có một vài dữ liệu mà họ chơi với máy tính.

Các bạn cũng hình dung được đã có một sự khác biệt thú vị.

That's an interesting difference, as you might imagine.

Những cặp chơi trực tiếp

But a bunch of the face-to-face pairs

đồng ý chia đều số tiền sau mỗi lần chơi.

agree to divide the money evenly every single time.

Quá chán! Chẳng có gì thú vị.

Boring. It's just not interesting neurally.

Nhưng có lợi. Họ kiếm được nhiều tiền.

It's good for them -- they make a lot of money.

But we're interested in:

Nhưng chúng tôi quan tâm tới việc, giả dụ

Can we say something about when disagreements occur versus don't occur?

khi có hoặc không có bất đồng thì khác nhau thế nào

So this is the other group of subjects, who often disagree.

Đây là một nhóm khác luôn luôn bất đồng.

Họ đã cãi nhau, bất đồng

They bicker and disagree and end up with less money.

và cuối cùng thu được ít tiền hơn.

They might be eligible to be on "Real Housewives," the TV show.

Có lẽ họ đủ điều kiện dự thi show truyền hình thực tế "Bà nội trợ đích thực"

(Laughter)

Các bạn thấy phía bên trái,

You see on the left,

when the amount to divide is one, two or three dollars,

khi những phần ăn chia là 1, 2, hay 3 đô

they disagree about half the time;

đến nửa thời gian là họ bất đồng

when it's four, five, six, they agree quite often.

và khi khoản tiền là 4, 5,6 đô, họ thống nhất hơn.

This turns out to be something that's predicted

Điều này cho thấy một điều đã được dự đoán

by a very complicated type of game theory

nhờ một loại lý thuyết trò chơi rất phức tạp

you should come to graduate school at CalTech and learn about.

bạn phải tham gia khóa học thạc sĩ ở CalTech để học nó.

Có vẻ quá phức tạp để giải thích ngay ở đây

It's a little too complicated to explain right now,

nhưng lý thuyết ấy cho mình biết sẽ xảy ra những hành vi kiểu này

but the theory tells you that this shape should occur.

Có thể trực giác của bạn cũng mách bảo thế.

Your intuition might tell you that, too.

Now I'm going to show you the results from the EEG recording.

Giờ tôi sẽ trình bày kết quả thu được từ điện não đồ.

Rất phức tạp. Giản đồ não phải

Very complicated.

The right brain schematic is the uninformed person,

là của người không được báo giá bên trái là của người được báo giá.

and the left is the informed.

Xin nhớ rằng chúng tôi scan hai bộ não cùng lúc

Remember that we scanned both brains at the same time,

so we can ask about time-synced activity

nên có thể biết hoạt động đồng thời

trong những vùng não bộ giống hay khác nhau tại cùng một thời điểm

in similar or different areas simultaneously,

Giống như nếu bạn muốn nghiên cứu một hội thoại

just like if you wanted to study a conversation,

and you were scanning two people talking to each other.

và scan hai người đang nói chuyện

và mong đợi những hoạt động chung trong khu vực ngôn ngữ

You'd expect common activity in language regions

khi họ đang thực sự nghe nói

when they're listening and communicating.

Mũi tên nối những vùng hoạt động đồng thời,

So the arrows connect regions that are active at the same time.

và hướng mũi tên

The direction of the arrows

flows from the region that's active first in time,

chỉ từ khu vực hoạt động đầu tiên

and the arrowhead goes to the region that's active later.

đầu mũi tên đi đến khu vực hoạt động sau đó.

Trong trường hợp này, nếu nhìn kỹ

So in this case, if you look carefully,

most of the arrows flow from right to left.

sẽ thấy các mũi tên chạy từ phải sang trái.

Có nghĩa là có vẻ như nếu hoạt động não bộ của người không được báo giá

That is, it looks as if the uninformed brain activity

is happening first,

tiến hành trước

and then it's followed by activity in the informed brain.

rồi mới đến người được biết thông tin.

Cũng nói thêm đã có những thử nghiệm để tìm xem thỏa thuận được thực hiện vùng não nào.

And by the way, these are trials where their deals were made.

This is from the first two seconds.

Đây là hai giây đầu.

We haven't finished analyzing this data, so we're still peeking in,

Chúng tôi chưa phân tích dữ liệu xong,

nên mới bước đầu tìm hiểu nhưng hy vọng

but the hope is that we can say something in the first couple of seconds

qua một vài giây đầu này có thể biết

about whether they'll make a deal or not,

liệu họ có thỏa thuận được không

which could be very useful in thinking about avoiding litigation

điều này rất có ích trong việc phòng tránh những kiện tụng, tranh chấp

những li dị đau thương và những thứ đại loại thế.

and ugly divorces and things like that.

Đó là những tình huống gây mất mát giá trị

Those are all cases in which a lot of value is lost by delay and strikes.

do những trì hoãn hay đình công.

Here's the case where the disagreements occur.

Đây là một trường hợp bất đồng.

You can see it looks different than the one before.

Có thể thấy trông nó khác với ví dụ trước.

Có nhiều mũi tên hơn.

There's a lot more arrows.

That means that the brains are synced up more closely

Có nghĩa là những bộ não đã được đồng bộ

gắn kết hơn hoạt động đồng thời hơn

in terms of simultaneous activity,

and the arrows flow clearly from left to right.

và các mũi tên di chuyển rõ ràng từ trái sang phải.

Vậy là não có người có thông tin dường như đang quyết định

That is, the informed brain seems to be deciding,

"Có lẽ chúng ta sẽ không thỏa thuận ở đây"

"We're probably not going to make a deal here."

And then later, there's activity in the uninformed brain.

Rồi có hoạt động não bộ ở người không có thông tin

Next, I'm going to introduce you to some relatives.

Tiếp theo tôi sẽ giới thiệu một vài người bà con.

Họ lông lá, mùi mẽ, nhanh nhẹn và mạnh mẽ.

They're hairy, smelly, fast and strong.

You might be thinking back to your last Thanksgiving.

Có lẽ bạn đang nghĩ đến Thanksgiving năm ngoái

(Laughter)

Maybe, if you had a chimpanzee with you.

Bạn đúng đấy nếu năm ngoái bạn có một con tinh tinh sum họp gia đình với mình

Charles Darwin and I and you broke off from the family tree from chimpanzees

Charles Darwin với tôi và các bạn đều từ một cây phả hệ mà ra

từ tổ tiên tinh tinh khoảng 5 triệu năm trước.

about five million years ago.

They're still our closest genetic kin.

Họ vẫn là những người bà con gần gũi

We share 98.8 percent of the genes.

Chúng ta có chung 98.8% bộ gien với chúng

We share more genes with them than zebras do with horses.

Có chung gien với chúng nhiều hơn ngựa vằn với ngựa.

And we're also their closest cousin.

Chúng ta là những họ hàng gần của chúng

They have more genetic relation to us than to gorillas.

Chúng có nhiều mối liên hệ về gien với chúng ta hơn với loài vượn gorila

So, how humans and chimpanzees behave differently

Khác biệt trong hành vi của người và tinh tinh

might tell us a lot about brain evolution.

có thể sẽ cho chúng ta hiểu về sự tiến hóa của não bộ.

This is an amazing memory test

Đây là một thí nghiệm thú vị về bộ nhớ

from [Kyoto], Japan, the Primate Research Institute,

ở Viện nghiên cứu Nagoya Nhật Bản

where they've done a lot of this research.

nơi chúng tôi đã thực hiện phần lớn nghiên cứu này.

This goes back a ways. They're interested in working memory.

Từ lâu rồi, họ quan tâm nghiên cứu về bộ nhớ.

Xin quý vị để ý nhìn

The chimp will see, watch carefully,

con tinh tinh sẽ được nhìn trong vòng 200 mili giây

they'll see 200 milliseconds' exposure -- that's fast, eight movie frames --

vâng, rất nhanh, tám hình ảnh

of numbers one, two, three, four, five.

của số 1, 2, 3, 4, 5.

Then they disappear and are replaced by squares,

Sau đó hình ảnh biến mất, chỉ còn lại các hình vuông

and they have to press the squares

và chúng phải ấn vào những ô này

that correspond to the numbers from low to high

theo thứ tự từ thấp tới cao

to get an apple reward.

để nhận được một quả táo.

Hãy xem chúng xoay xở thế nào.

Let's see how they can do it.

This is a young chimp.

Đây là một con tinh tinh còn trẻ. Tinh tinh trẻ

The young ones are better than the old ones, just like humans.

nhanh hơn tinh tinh già, giống như người thôi.

(Laughter)

Và chúng cũng có kinh nghiệm, đã làm việc này

And they're highly experienced,

hàng ngàn ngàn lần.

they've done this thousands of times.

Đương nhiên, các bạn hình dung được, công lớn của việc huấn luyện chúng

Obviously there's a big training effect, as you can imagine.

(cười)

(Laughter)

You can see they're very blasé and effortless.

Các bạn thấy chúng trông bình thản, chả có gì căng thẳng.

Not only can they do it very well, they do it in a sort of lazy way.

Không chỉ làm giỏi mà còn tỏ ra khá thờ ơ.

(Laughter)

Who thinks you could beat the chimps?

Phải không ạ? Ai tin mình sẽ thắng chú tinh tinh này!

(Laughter)

Wrong. (Laughter)

Nhầm to! (Cười)

We can try. We'll try. Maybe we'll try.

Mình có thể thử. Sẽ thử. Có lẽ sẽ thử.

OK, so the next part of the study I'm going to go quickly through

OK, phần tiếp theo của nghiên cứu,

tôi sẽ nói nhanh qua

is based on an idea of Tetsuro Matsuzawa.

dựa trên ý tưởng của Tetsuro Matsuzawa.

He had a bold idea he called the "cognitive trade-off hypothesis."

Ông ấy có một ý tưởng táo bạo mà ông ấy gọi là giả thuyết trao đổi ý niệm.

Chúng ta biết tinh tinh nhanh hơn và khỏe hơn.

We know chimps are faster and stronger; they're also obsessed with status.

Chúng cũng dễ bị ám ảnh bởi những hoàn cảnh.

Ông ấy cho rằng có thể tinh tinh lưu giữ những hoạt động não bộ

His thought was, maybe they've preserved brain activities

và thực hành chúng trong những diễn biến

and practice them in development

that are really, really important to them to negotiate status and to win,

mà thực sự là rất quan trọng với chúng

để thương thảo với hoàn cảnh và giành chiến thắng

which is something like strategic thinking during competition.

điều này cũng phần nào giống suy nghĩ chiến lược trong cạnh tranh.

So we're going to check that out

Chúng ta sẽ kiếm chứng điều này

by having the chimps actually play a game

bằng cách cho những con tinh tinh chơi một trò chơi

by touching two touch screens.

phải chạm vào hai màn hình.

The chimps are interacting with each other through the computers.

Chúng phải tương tác với nhau qua máy tính.

Chúng phải ấn vào bên phải hoặc bên trái.

They'll press left or right.

One chimp is called a matcher; they win if they press left-left,

Một con là Hợp.

Chúng sẽ thắng nếu cùng ấn Trái, Trái,

like a seeker finding someone in hide-and-seek, or right-right.

giống như người bịt mắt phải đi tìn người trốn, hoặc cùng ấn Phải, Phải.

The mismatcher wants to mismatch;

Bên kia là Lệch.

Chúng phải ấn vào màn hình đối diện của con Hợp.

they want to press the opposite screen of the chimp.

And the rewards are apple cube rewards.

Phần thưởng là những miếng táo,

So here's how game theorists look at these data.

Những nhà lý thuyết trò chơi đã phân tích dữ liệu thế này:

This is a graph of the percentage of times

Đây là biểu đồ mô tả phần trăm số lần

the matcher picked right on the x-axis

những con Hợp đã chọn bên phải trên trục hoành

and the percentage of times they picked right

và phần trăm số lần

những con Lệch đoán đúng con Hợp đã chọn gì nằm trên trục tung.

by the mismatcher on the y-axis.

So a point here is the behavior by a pair of players,

Điều rút ra ở đây là hành vi của một cặp đôi cùng chơi

one trying to match, one trying to mismatch.

một người cố ghép, một người cố làm lệch đi.

The NE square in the middle -- actually, NE, CH and QRE --

Phần diện tích NE ở giữa, thực ra là NE, CH và QRE

those are three different theories of Nash equilibrium and others,

chúng là ba lý thuyết của sự cân bằng Nash và những người khác

đã nói lên những điều lý thuyết này dự đoán

tells you what the theory predicts,

which is that they should match 50-50,

đó là sẽ ghép nhau 50-50

because if you play left too much, for example,

vì ví dụ nếu bạn chơi bên trái nhiều quá,

I can exploit that if I'm the mismatcher by then playing right.

tôi có thể lợi dụng điều đó nếu tôi là người phải chọn lệch đi bằng cách cứ chọn phải

And as you can see, the chimps -- each chimp is one triangle --

Như ta thấy, mỗi con tinh tinh là một tam giác,

are circled around, hovering around that prediction.

cứ quẩn quanh, luẩn quẩn trong cái giả thiết đó.

Giờ chúng ta đổi phần thưởng đi.

Now we move the payoffs.

We're going to make the left-left payoff for the matcher a little higher.

Cho con ấn trái-trái được nhận thưởng nhiều hơn

Now they get three apple cubes.

Giờ là ba miếng táo.

Game theoretically, that should make the mismatcher's behavior shift:

Theo lý thuyết trò chơi điều này phải làm hành vi của những con ghép lệch phải thay đổi,

vì, những con ghép lệch sẽ nghĩ,

the mismatcher will think, "Oh, this guy's going to go for the big reward,

ồ, tên kia sẽ được thưởng lớn

nên mình sẽ chọn phải để tên kia không thắng được.

so I'll go to the right, make sure he doesn't get it."

Và như ta thấy, hành vi của chúng tăng tiến

And as you can see, their behavior moves up

theo hướng biến động của cân bằng Nash.

in the direction of this change in the Nash equilibrium.

Finally, we changed the payoffs one more time.

Cuối cùng, chúng tôi thay đổi phần thưởng một lần nữa.

Now it's four apple cubes,

Giờ là bốn miếng táo,

and their behavior again moves towards the Nash equilibrium.

và hành vi chúng lại tiến đến cân bằng Nash.

nó hơi rải rác nhưng chia trung bình ra thì

It's sprinkled around, but if you average the chimps out,

chúng rất gần với 0.01.

they're really close, within .01.

Chúng tiến đến gần điểm này hơn bất kỳ loài nào khác chúng tôi từng quan sát.

They're actually closer than any species we've observed.

What about humans? You think you're smarter than a chimpanzee?

Còn loài người thì sao? Bạn nghĩ rằng mình thông minh hơn những con tinh tinh?

Có hai nhóm người xanh lá cây và xanh dương.

Here's two human groups in green and blue.

Họ gần với 50-50. Họ không phản ứng nhiều với phần thưởng.

They're closer to 50-50; they're not responding to payoffs as closely.

And also if you study their learning in the game,

Nghiên cứu sự cái họ lĩnh hội qua trò chơi sẽ thấy

họ không nhạy bén với phần thưởng trước đó.

they aren't as sensitive to previous rewards.

Những con tinh tinh chơi giỏi hơn người,

The chimps play better than the humans, in terms of adhering to game theory.

giỏi hơn theo nghĩa là bám rất chắc vào lý thuyết trò chơi.

Có hai nhóm người

And these are two different groups of humans, from Japan and Africa;

từ Nhật và từ Châu Phi, cùng làm thí nghiệm tương tự

they replicate quite nicely.

Nhưng không ai có kết quả được gần với những con tinh tinh.

None of them are close to where the chimps are.

Vậy nên đây là một số điều chúng ra rút ra hôm nay.

So, some things we learned:

people seem to do a limited amount of strategic thinking using theory of mind.

Con người ít khi thực hiện suy nghĩ chiến lược

dựa trên lý thuyết não bộ.

We have preliminary evidence from bargaining

Ta có bằng chứng sơ bộ từ việc ngã giá

that early warning signs in the brain might be used to predict

những dấu hiệu cảnh báo ban đầu trong não bộ có thể được dùng để dự đoán xem

sẽ có sự bất đồng khiến mình thiệt hại tiền của hay không

whether there'll be a bad disagreement that costs money,

và những con tinh tinh là những game thủ cừ hơn loài người

and chimps are "better" competitors than humans,

nếu đánh giá dựa vào lý thuyết trò chơi.

as judged by game theory.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)