The math and magic of origami | Robert Lang

Robert Lang xếp origami kiểu mới

Translator: Phan Chau Reviewer: Tien Dao

My talk is "Flapping Birds and Space Telescopes."

Bài thuyết trình của tôi có tên là "Chim Đập Cánh và Kính Viễn Vọng"

And you would think that should have nothing to do with one another,

Có vẻ chúng chẳng liên quan gì đến nhau cả,

but I hope by the end of these 18 minutes,

nhưng tôi hi vọng vào cuối 18 phút tới,

you'll see a little bit of a relation.

bạn sẽ thấy sự liên kết.

It ties to origami. So let me start.

Nó nằm ở origami. Vậy tôi sẽ bắt đầu.

What is origami?

Origami là gì?

Most people think they know what origami is. It's this:

Nhiều người cho rằng họ hiểu origami. Là những thứ này:

flapping birds, toys, cootie catchers, that sort of thing.

chim vỗ cánh, đồ chơi, trò đông tây nam bắc (cootie catcher), đại loại như thế.

And that is what origami used to be.

Origami từng là như thế.

But it's become something else.

Nhưng nó đã trở thành một thứ khác.

It's become an art form, a form of sculpture.

Nó đã trở thành một nghệ thuật, một dạng điêu khắc.

The common theme -- what makes it origami --

Điểm đặc trưng của nó -- điều đã làm nên origami --

is folding is how we create the form.

là ở cách chúng ta tạo hình bằng gấp xếp giấy.

You know, it's very old. This is a plate from 1797.

Bạn biết đấy, nó rất xưa rồi. Đây là một cái đĩa từ năm 1797.

It shows these women playing with these toys.

cho thấy những người phụ nữ chơi thứ đồ chơi này.

If you look close, it's this shape, called a crane.

Nếu nhìn kĩ, nó có hình dạng như một con hạc.

Every Japanese kid

Bất kì đứa trẻ Nhật Bản nào

learns how to fold that crane.

đều học cách xếp hạc.

So this art has been around for hundreds of years,

Vậy nghệ thuật này đã xuất hiện hàng trăm năm trước,

and you would think something

và bạn nghĩ thứ gì

that's been around that long -- so restrictive, folding only --

lâu đời như thế -- thì sẽ thật hạn chế, gấp đơn thuần

everything that could be done has been done a long time ago.

những gì làm được thì đã được làm từ lâu rồi.

And that might have been the case.

Và đó có thể là vấn đề.

But in the twentieth century,

Nhưng trong thế kỉ hai mươi,

a Japanese folder named Yoshizawa came along,

đã xuất hiện một nghệ nhân xếp hình Nhật Bản tên là Yoshizawa,

and he created tens of thousands of new designs.

ông đã sáng chế hàng chục nghìn mẫu mới.

But even more importantly, he created a language,

Quan trọng hơn cả, ông đã tạo ra một ngôn ngữ,

a way we could communicate,

một phương tiện để giao tiếp,

a code of dots, dashes and arrows.

một kiểu mật mã với những chấm, gạch và mũi tên.

Harkening back to Susan Blackmore's talk,

Nghe lại buổi nói chuyện của Susan Blackmore,

we now have a means of transmitting information

hiện tại chúng ta có một phương tiện truyền thông tin

with heredity and selection,

với tính kế thừa và chọn lọc

and we know where that leads.

và chúng ta đều biết việc đó sẽ dẫn tới đâu.

And where it has led in origami

Và điều thay đổi origami

is to things like this.

là những thứ như thế này.

This is an origami figure --

Đây là một tác phẩm origami --

one sheet, no cuts, folding only, hundreds of folds.

một mảnh giấy, không cắt, chỉ có nếp gấp, hàng trăm nếp gấp.

This, too, is origami,

Cái này cũng là origami,

and this shows where we've gone in the modern world.

và nó cho thấy chúng ta thay đổi như thế nào trong thế giới hiện đại.

Naturalism. Detail.

Chân thực. Chi tiết.

You can get horns, antlers --

Bạn có sừng, gạc --

even, if you look close, cloven hooves.

thậm chí, nếu nhìn kĩ, có những móng.

And it raises a question: what changed?

Nó đặt ra một câu hỏi: điều gì đã thay đổi?

And what changed is something

Và đó là một thứ

you might not have expected in an art,

mà bạn không ngờ tới trong nghệ thuật,

which is math.

toán học.

That is, people applied mathematical principles

Đó là, con người ứng dụng các quy tắc toán học

to the art,

vào nghệ thuật,

to discover the underlying laws.

và khám phá những quy luật tiềm ẩn.

And that leads to a very powerful tool.

Điều đó dẫn tới một công cụ kì diệu.

The secret to productivity in so many fields --

Bí quyết của sự hiệu quả trong nhiều lĩnh vực --

and in origami --

và trong origami --

is letting dead people do your work for you.

là để người chết làm việc thay cho bạn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Because what you can do is

Vì khi đó bạn có thể

take your problem,

lấy trở ngại của mình

and turn it into a problem that someone else has solved,

và biến nó thành một thứ mà đã được giải quyết

and use their solutions.

và sử dụng kết quả của họ.

And I want to tell you how we did that in origami.

Tôi muốn kể về việc đó trong origami.

Origami revolves around crease patterns.

Origami xoay quanh những đường gấp.

The crease pattern shown here is the underlying blueprint

Đường gấp bạn thấy ở đây là bản vẽ kĩ thuật ở dưới tất cả

for an origami figure.

của một tác phẩm origami.

And you can't just draw them arbitrarily.

Và bạn không thể đơn giản vẽ chúng bằng trí tưởng tượng.

They have to obey four simple laws.

Chúng phải tuân theo bốn nguyên tắc đơn giản.

And they're very simple, easy to understand.

Chúng rất đơn giản, rất dễ hiểu.

The first law is two-colorability. You can color any crease pattern

Nguyên tắc đầu tiên là màu đôi. Bạn có thể tô bất cứ ô gấp nào

with just two colors without ever having

với chỉ hai màu mà không có

the same color meeting.

các ô cùng màu trùng cạnh nhau.

The directions of the folds at any vertex --

Về hướng của các nếp gấp tại bất kỳ giao điểm nào --

the number of mountain folds, the number of valley folds --

số nếp gấp cao (mountain fold) và số nếp gấp sâu (valley fold) --

always differs by two. Two more or two less.

luôn cách nhau hai con số. Hơn hai hay kém hai.

Nothing else.

Không còn gì khác.

If you look at the angles around the fold,

Nếu bạn nhìn vào các góc xung quanh một nếp gấp,

you find that if you number the angles in a circle,

thì sẽ thấy rằng khi đánh số các góc theo vòng tròn,

all the even-numbered angles add up to a straight line,

tất cả góc số chẵn sẽ làm thành một đường thẳng,

all the odd-numbered angles add up to a straight line.

tất cả góc số lẻ sẽ làm thành một đường thẳng.

And if you look at how the layers stack,

Và nếu bạn nhìn cách mà các lớp giấy chồng lên nhau,

you'll find that no matter how you stack folds and sheets,

bạn sẽ nhận thấy rằng cho dù chồng những nếp gấp và lớp giấy lên nhau bằng cách nào,

a sheet can never

một tấm giấy không bao giờ có thể

penetrate a fold.

đi xuyên qua một nếp gấp.

So that's four simple laws. That's all you need in origami.

Vậy đó làm bốn nguyên tắc cơ bản. Đó là những gì bạn cần trong origami.

All of origami comes from that.

Toàn bộ origami đến từ đó.

And you'd think, "Can four simple laws

Có lẽ bạn sẽ nghĩ, "Liệu bốn luật cơ bản có thể

give rise to that kind of complexity?"

sản sinh ra độ phức tạp như thế?"

But indeed, the laws of quantum mechanics

Nhưng thật ra, quy luật của cơ học lượng tử

can be written down on a napkin,

còn có thể viết ra một chiếc khăn ăn,

and yet they govern all of chemistry,

và chúng chi phối toàn bộ hóa học,

all of life, all of history.

toàn bộ đời sống, lịch sử.

If we obey these laws,

Nếu chúng ta tuân theo những quy luật này,

we can do amazing things.

ta có thể làm nên những điều kì diệu.

So in origami, to obey these laws,

Trong origami, để làm theo những quy luật này,

we can take simple patterns --

chúng ta có thể lấy những mẫu đơn giản --

like this repeating pattern of folds, called textures --

như chi tiết gấp lặp đi lặp lại này, gọi là "kết cấu" --

and by itself it's nothing.

và tự nó thì chẳng là gì cả.

But if we follow the laws of origami,

Nhưng khi tuân theo quy tắc của origami,

we can put these patterns into another fold

chúng ta có thể gắn kết cấu đó với những chi tiết khác

that itself might be something very, very simple,

mà có thể cực kì đơn giản,

but when we put it together,

nhưng khi đặt với nhau,

we get something a little different.

ta có thứ gì đó khác hơn một chút.

This fish, 400 scales --

Con cá này, 400 vảy --

again, it is one uncut square, only folding.

cũng là một hình vuông liền lạc, chỉ có nếp gấp.

And if you don't want to fold 400 scales,

Và nếu không muốn gấp 400 cái vảy,

you can back off and just do a few things,

bạn có thể lùi lại và làm một vài thứ,

and add plates to the back of a turtle, or toes.

và thêm những tấm mai rùa, hoặc ngón chân.

Or you can ramp up and go up to 50 stars

Hoặc có thể nâng cấp lên 50 ngôi sao

on a flag, with 13 stripes.

trên một lá cờ, với 13 sọc.

And if you want to go really crazy,

Và nếu bạn muốn làm thứ gì thật điên khùng,

1,000 scales on a rattlesnake.

con rắn chuông 1,000 vảy.

And this guy's on display downstairs,

Anh chàng này đang được trưng bày ở dưới lầu,

so take a look if you get a chance.

hãy ghé qua khi bạn có cơ hội.

The most powerful tools in origami

Công cụ kì diệu nhất trong origami

have related to how we get parts of creatures.

liên quan tới cách mà chúng ta miêu tả các phần của sinh vật.

And I can put it in this simple equation.

Tôi có thể diễn tả bằng một phương trình đơn giản.

We take an idea,

Chúng ta có một ý tưởng,

combine it with a square, and you get an origami figure.

kết hợp nó với một hình vuông, và bạn có một tác phẩm origami.

(Laughter)

(Tiếng cười)

What matters is what we mean by those symbols.

Điều quan trọng là chúng ta diễn tả điều gì bằng những biểu tượng ấy.

And you might say, "Can you really be that specific?

Có thể bạn cho rằng, "Có thể nào cụ thể như vậy không?

I mean, a stag beetle -- it's got two points for jaws,

Ý tôi là, con bọ cánh cứng này-- nó có hai càng ở hàm,

it's got antennae. Can you be that specific in the detail?"

nó có ăng-ten. Có thể cụ thể đến từng chi tiết như vậy không?"

And yeah, you really can.

Thật vậy, bạn thực sự có thể.

So how do we do that? Well, we break it down

Vậy làm điều đó ra sao? Chúng ta chia nó

into a few smaller steps.

thành vài bước nhỏ hơn.

So let me stretch out that equation.

Vậy để tôi mở rộng phương trình đó ra.

I start with my idea. I abstract it.

Tôi khởi đầu với ý tưởng. Tôi trừu tượng hóa nó.

What's the most abstract form? It's a stick figure.

Cái gì là thể trừu tượng nhất? Là hình cây.

And from that stick figure, I somehow have to get to a folded shape

Từ hình cây, tôi bằng cách nào đó phải đến được một hình xếp

that has a part for every bit of the subject,

mà mỗi phần trong vật thể đều hiện diện,

a flap for every leg.

một cánh cho mỗi chiếc càng.

And then once I have that folded shape that we call the base,

Và khi đã xong bản gấp, còn được gọi là phần thô,

you can make the legs narrower, you can bend them,

bạn có thể làm những cái càng thon hơn, bạn có thể bẻ nó,

you can turn it into the finished shape.

bạn có thể biến nó thành hình dạng hoàn chỉnh.

Now the first step, pretty easy.

Bước đầu tiên, khá dễ.

Take an idea, draw a stick figure.

Tìm ý tưởng, vẽ một sơ đồ cây.

The last step is not so hard, but that middle step --

Bước cuối cùng không quá khó khăn, nhưng bước ở giũa --

going from the abstract description to the folded shape --

đi từ một miêu tả trừu tượng đến một hình gấp --

that's hard.

thì khó đấy.

But that's the place where the mathematical ideas

Nhưng đó là nơi mà toán học

can get us over the hump.

có thể giúp chúng ta vượt chướng ngại vật.

And I'm going to show you all how to do that

Và tôi sẽ cho tất cả các bạn thấy cách làm điều đó

so you can go out of here and fold something.

để các bạn có thể ra khỏi đây và gấp cái gì đó.

But we're going to start small.

Chúng ta sẽ bắt đầu đơn giản.

This base has a lot of flaps in it.

Phần thô này có nhiều cánh.

We're going to learn how to make one flap.

Chúng ta sẽ học cách làm một cái.

How would you make a single flap?

Bạn sẽ gấp một cái cánh như thế nào?

Take a square. Fold it in half, fold it in half, fold it again,

Lấy một hình vuông. Gấp nó làm đôi, gấp làm đôi, gấp lần nữa,

until it gets long and narrow,

cho đến khi nó thật dài và thon,

and then we'll say at the end of that, that's a flap.

và chúng ta sẽ gọi nó là một cái cánh.

I could use that for a leg, an arm, anything like that.

Tôi có thể dùng nó cho một cái chân, cái tay, hay thứ gì như vậy.

What paper went into that flap?

Phần giấy nào đã cho ra cái cánh đó?

Well, if I unfold it and go back to the crease pattern,

Nếu tôi mở nó ra và trở lại các nếp gấp,

you can see that the upper left corner of that shape

bạn có thể thấy góc trái trên của hình này

is the paper that went into the flap.

là phần giấy dùng để gấp cái cánh đó.

So that's the flap, and all the rest of the paper's left over.

Vậy đó là cái cánh, và phần giấy còn lại là phần thừa.

I can use it for something else.

Tôi có thể dùng nó cho thứ gì khác.

Well, there are other ways of making a flap.

Ờ, có những cách khác để xếp một cái cánh.

There are other dimensions for flaps.

Một cái cánh có thể có nhiều phương điện khác.

If I make the flaps skinnier, I can use a bit less paper.

Nếu làm cánh nhỏ, tôi có thể dùng ít giấy hơn.

If I make the flap as skinny as possible,

Nếu tôi làm nó nhỏ nhất có thể,

I get to the limit of the minimum amount of paper needed.

tôi sẽ đạt đến giới hạn nhỏ nhất của giấy.

And you can see there, it needs a quarter-circle of paper to make a flap.

Ở đây bạn có thể thấy, nó cần một phần tư vòng tròn để làm một cái cánh.

There's other ways of making flaps.

Còn nhiều cách khác nữa.

If I put the flap on the edge, it uses a half circle of paper.

Nếu tôi đặt cái cánh trên cạnh, nó chỉ cần nửa vòng tròn.

And if I make the flap from the middle, it uses a full circle.

Và nếu làm từ chính giữa, nó cần một vòng tròn.

So, no matter how I make a flap,

Bằng cách nào đi nữa,

it needs some part

nó luôn cần một góc

of a circular region of paper.

hình tròn của tờ giấy.

So now we're ready to scale up.

Bây giờ hãy nâng mức độ lên.

What if I want to make something that has a lot of flaps?

Giả sử tôi muốn làm thứ gì đó có nhiều cánh.

What do I need? I need a lot of circles.

Tôi sẽ cần gì? Cần rất nhiều hình tròn.

And in the 1990s,

Và trong thập niên 1990,

origami artists discovered these principles

các nghệ nhân origami đã khám phá ra những quy luật này

and realized we could make arbitrarily complicated figures

và nhận thấy rằng ta có thể làm được nhiều hình dạng phức tạp tùy ý

just by packing circles.

chỉ bằng cách chia vòng tròn.

And here's where the dead people start to help us out,

Và đây là lúc mà người chết giúp chúng ta,

because lots of people have studied

bởi vì nhiều người đã nghiên cứu

the problem of packing circles.

vấn đề chia vòng tròn.

I can rely on that vast history of mathematicians and artists

Tôi có thể dựa vào quá khứ rộng lớn của những nhà toán học và nghệ sĩ

looking at disc packings and arrangements.

đã tìm hiểu chia vật tròn và cách sắp xếp.

And I can use those patterns now to create origami shapes.

Và tôi có thể dùng những quy luật đó để tạo ra các hình origami.

So we figured out these rules whereby you pack circles,

Vậy chúng tôi phát hiện ra các quy tắc mà dựa vào đó bạn chia vòng tròn,

you decorate the patterns of circles with lines

bạn thêm vào vòng tròn những đường kẻ

according to more rules. That gives you the folds.

dựa vào nhiều quy tắc nữa, sẽ cho bạn các nếp gấp.

Those folds fold into a base. You shape the base.

Những nếp gấp này làm thành phần thô. Bạn xếp phần thô.

You get a folded shape -- in this case, a cockroach.

Bạn có một hình hoàn chỉnh -- ở đây là một con gián.

And it's so simple.

Thật đơn giản.

(Laughter)

(Tiếng cười)

It's so simple that a computer could do it.

Nó đơn giản đến nỗi một chiếc máy tính có thể làm được.

And you say, "Well, you know, how simple is that?"

Có thể bạn sẽ cho rằng "Ờ thì, nó mà đơn giản?"

But computers -- you need to be able to describe things

Nhưng với máy tính -- bạn cần phải mô tả mọi thứ

in very basic terms, and with this, we could.

bằng một ngôn ngữ đơn giản, và với cái này thì chúng ta có thể.

So I wrote a computer program a bunch of years ago

Tôi viết một chương trình một vài năm trước

called TreeMaker, and you can download it from my website.

tên là TreeMaker, bạn có thể tải về từ website của tôi.

It's free. It runs on all the major platforms -- even Windows.

Nó miễn phí, chạy trên tất cả các hệ điều hành lớn -- kể cả Windows.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And you just draw a stick figure,

Bạn chỉ cần vẽ một hình cây,

and it calculates the crease pattern.

và nó sẽ tính toán kiểu gấp.

It does the circle packing, calculates the crease pattern,

Nó chia vòng tròn, tính toán kiểu gấp,

and if you use that stick figure that I just showed --

và nếu bạn dùng hình cây mà tôi mới đưa ra --

which you can kind of tell, it's a deer, it's got antlers --

mà có thể gọi là một con hươu, nó có gạc --

you'll get this crease pattern.

bạn sẽ có kiểu gấp này.

And if you take this crease pattern, you fold on the dotted lines,

Nếu bạn lấy kiểu này, gấp theo những đường chấm chấm,

you'll get a base that you can then shape

bạn sẽ có một bản thô mà sau đó có thể tạo hình

into a deer,

một con hươu,

with exactly the crease pattern that you wanted.

với đúng kiểu gấp mà bạn muốn.

And if you want a different deer,

Và nếu bạn muốn một kiểu hươu nai khác,

not a white-tailed deer, but you want a mule deer, or an elk,

không phải nai Virginia nhưng là con la, hay nai sừng tấm,

you change the packing,

bạn thay đổi sự sắp đặt,

and you can do an elk.

và bạn có thể làm một con nai sừng tấm.

Or you could do a moose.

Hoặc một con nai sừng tấm Bắc Mĩ.

Or, really, any other kind of deer.

hoặc thật sự là bất cứ con nào khác.

These techniques revolutionized this art.

Những kĩ thuật này đã cách mạng origami.

We found we could do insects,

Chúng tôi nhận ra là có thể làm côn trùng,

spiders, which are close,

nhện, thứ nào gần như vậy,

things with legs, things with legs and wings,

thứ có chân, thứ có chân và cánh,

things with legs and antennae.

thứ có chân và râu.

And if folding a single praying mantis from a single uncut square

Và nếu xếp một con bọ ngựa từ một hình vuông liền lạc

wasn't interesting enough,

không đủ thú vị,

then you could do two praying mantises

bạn có thể xếp hai con bọ ngựa

from a single uncut square.

từ một hình vuông.

She's eating him.

Cô ấy đang ăn anh ấy.

I call it "Snack Time."

Tôi gọi nó là "Giờ Ăn Nhẹ".

And you can do more than just insects.

Bạn không chỉ xếp được côn trùng.

This -- you can put details,

Cái này -- bạn thêm vào chi tiết,

toes and claws. A grizzly bear has claws.

móng và vuốt. Một con gấu xám có vuốt.

This tree frog has toes.

Con cóc này có ngón chân.

Actually, lots of people in origami now put toes into their models.

Thật ra, nhiều người trong origami thêm ngón chân vào vật mẫu của họ.

Toes have become an origami meme,

Ngón chân giờ đã trở thành một "tập quán" origami

because everyone's doing it.

bởi vì ai cũng làm nó.

You can make multiple subjects.

Bạn có thể làm nhiều vật thể khác nhau.

So these are a couple of instrumentalists.

Đây là một cặp nhạc công.

The guitar player from a single square,

Người chơi guitar là từ một hình vuông riêng lẻ,

the bass player from a single square.

người chơi bass từ một hình vuông khác.

And if you say, "Well, but the guitar, bass --

Và nếu bạn cho rằng, "Ờ, nhưng guitar, bass --

that's not so hot.

chẳng hấp dẫn tí nào.

Do a little more complicated instrument."

Hãy làm một thứ nhạc cụ phức tạp hơn."

Well, then you could do an organ.

Vậy thì bạn có thể làm đàn organ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And what this has allowed is the creation

Và điều này đã cho ra đời

of origami-on-demand.

một loại origami-theo-nhu-cầu.

So now people can say, "I want exactly this and this and this,"

Bây giờ mọi người có thể nói, "Tôi muốn chính xác thế này và thế này,"

and you can go out and fold it.

và bạn có thể xếp ngay tức khắc.

And sometimes you create high art,

Và đôi lúc bạn sẽ tạo ra một thứ nghệ thuật hàn lâm,

and sometimes you pay the bills by doing some commercial work.

đôi lúc bạn sẽ kiếm tiền bằng những tác phẩm thị trường.

But I want to show you some examples.

Nhưng tôi muốn cho bạn xem một số ví dụ.

Everything you'll see here,

Tất cả những gì bạn thấy ở đây,

except the car, is origami.

trừ chiếc xe hơi, là origami.

(Video)

(Video)

(Applause)

(Vỗ tay)

Just to show you, this really was folded paper.

Cho bạn biết thêm, cái này thực sự là giấy gấp.

Computers made things move,

Máy tính làm mọi thứ chuyển động

but these were all real, folded objects that we made.

nhưng những thứ này là những vật thể thực được chúng tôi tạo ra.

And we can use this not just for visuals,

Và origami không chỉ để cho những hiệu ứng hình ảnh,

but it turns out to be useful even in the real world.

mà nó còn tỏ ra rất hữu ích trong thế giới thực.

Surprisingly, origami

Ngạc nhiên làm sao, origami

and the structures that we've developed in origami

và những cấu trúc mà chúng ta đã phát triển trong origami

turn out to have applications in medicine, in science,

thực ra có những ứng dụng trong y dược, trong khoa học,

in space, in the body, consumer electronics and more.

không gian, trong cơ thể, điện tử gia dụng và nhiều thứ nữa.

And I want to show you some of these examples.

Tôi muốn cho bạn thấy một vài ví dụ.

One of the earliest was this pattern,

Một trong những thứ tiên phong là kiểu này,

this folded pattern,

kiểu gấp này,

studied by Koryo Miura, a Japanese engineer.

được nghiên cứu bởi Koryo Miura, một kĩ sư người Nhật.

He studied a folding pattern, and realized

Ông ta nghiên cứu một kiểu gấp, và nhận thấy

this could fold down into an extremely compact package

nó có thể gấp lại thành một hình cực kì nhỏ gọn

that had a very simple opening and closing structure.

có cấu trúc đóng mở rất đơn giản.

And he used it to design this solar array.

Và ông ta dùng nó để thiết kế tấm pin mặt trời.

It's an artist's rendition, but it flew in a Japanese telescope

Đó là sự thể hiện của một họa sĩ, nhưng nó đã xuất hiện trong kính thiên văn Nhật Bản

in 1995.

vào năm 1995.

Now, there is actually a little origami

Bây giờ, thật ra có một chút origami

in the James Webb Space Telescope, but it's very simple.

trong Kính Viễn Vọng James Webb, nhưng nó rất đơn giản.

The telescope, going up in space,

Kính viễn vọng, khi đi vào không gian,

it unfolds in two places.

nó mở ra làm hai.

It folds in thirds. It's a very simple pattern --

Nó gập lại làm ba. Đó là một cấu trúc rất đơn giản --

you wouldn't even call that origami.

bạn thậm chí không thể gọi nó là origami.

They certainly didn't need to talk to origami artists.

Họ chắc chắn không cần tham vấn các nghệ sĩ origami.

But if you want to go higher and go larger than this,

Nhưng nếu bạn muốn thứ gì đó cao và rộng hơn nữa,

then you might need some origami.

có thể bạn sẽ cần một ít origami.

Engineers at Lawrence Livermore National Lab

Những kĩ sư thuộc Phòng Thí Nghiệm Quốc Gia Lawrence Livermore

had an idea for a telescope much larger.

có ý tưởng về một chiếc kính viễn vọng lớn hơn.

They called it the Eyeglass.

Họ gọi nó là Eyeglass.

The design called for geosynchronous orbit

Thiết kế này được dùng để thăm dò vật thể quay quanh Trái Đất,

25,000 miles up,

cao 25,000 dặm

100-meter diameter lens.

ống kính rộng 100 mét.

So, imagine a lens the size of a football field.

Vậy hãy tưởng tượng một ống kính rộng như một sân bóng đá.

There were two groups of people who were interested in this:

Có hai nhóm người quan tâm đến việc này:

planetary scientists, who want to look up,

những nhà nghiên cứu các hành tinh, những người muốn nhìn lên,

and then other people, who wanted to look down.

và những người khác, muốn nhìn xuống.

Whether you look up or look down,

Cho dù nhìn lên hay nhìn xuống,

how do you get it up in space? You've got to get it up there in a rocket.

làm sao bạn có thể đưa nó lên không gian? Bạn phải đưa nó vào một cái tên lửa.

And rockets are small. So you have to make it smaller.

Mà tên lửa thì nhỏ. Vậy phải làm nó nhỏ hơn.

How do you make a large sheet of glass smaller?

Làm sao để thu nhỏ một tấm kính khổng lồ?

Well, about the only way is to fold it up somehow.

Chỉ còn cách gấp nó lại bằng cách nào đó.

So you have to do something like this.

Nên bạn phải làm như thế này.

This was a small model.

Đây là một mô hình nhỏ.

Folded lens, you divide up the panels, you add flexures.

Những miếng kính gấp lại, bạn phải chia nhỏ tấm kính, thêm vào đường gợn sóng.

But this pattern's not going to work

Nhưng kiểu mẫu này không hiệu quả

to get something 100 meters down to a few meters.

để thu nhỏ thứ từ 100 mét xuống còn vài mét.

So the Livermore engineers,

Những kĩ sư ở Livermore,

wanting to make use of the work of dead people,

muốn tận dụng thành quả của người chết,

or perhaps live origamists, said,

hoặc những nghệ sĩ origami còn sống, nói rằng,

"Let's see if someone else is doing this sort of thing."

"Để xem còn ai khác làm thứ này không."

So they looked into the origami community,

Họ tìm hiểu cộng đồng origami,

we got in touch with them, and I started working with them.

chúng tôi liên lạc với họ và cộng tác với họ.

And we developed a pattern together

Chúng tôi cùng nhau phát triển một kiểu

that scales to arbitrarily large size,

có kích cỡ tương đối lớn,

but that allows any flat ring or disc

nhưng lại cho phép bất cứ hình tròn hoặc hình nhẫn phẳng nào

to fold down into a very neat, compact cylinder.

gấp lại thành một hình trụ rất nhỏ gọn, tiện dụng.

And they adopted that for their first generation,

Họ áp dụng ngay kiểu đó cho thế hệ đầu tiên,

which was not 100 meters -- it was a five-meter.

chưa đến 100 mét -- mà là một cái 5 mét.

But this is a five-meter telescope --

Nhưng chiếc kính viễn vọng 5 mét này --

has about a quarter-mile focal length.

có tiêu cự khoảng một phần tư dặm.

And it works perfectly on its test range,

Nó hoạt động tuyệt vời trong lần thử,

and it indeed folds up into a neat little bundle.

và nó thật sự đã xếp lại ngay ngắn.

Now, there is other origami in space.

Có những origami khác trong không gian.

Japan Aerospace [Exploration] Agency flew a solar sail,

Cơ quan [Thám hiểm] Không gian Nhật Bản đã phóng một "cánh buồm mặt trời" (solar sail)

and you can see here that the sail expands out,

ở đây bạn có thể thấy cánh buồm mở ra,

and you can still see the fold lines.

và thậm chí là những đường gấp.

The problem that's being solved here is

Vấn đề đã được giải quyết ở đây là

something that needs to be big and sheet-like at its destination,

nó cần phải to lớn và liền lạc tại đích đến,

but needs to be small for the journey.

nhưng cũng cần đủ nhỏ cho hành trình tới đó.

And that works whether you're going into space,

Và điều đó hiệu quả cho dù bạn đi vào không gian,

or whether you're just going into a body.

hay đi vào một cơ thể.

And this example is the latter.

Như cái sau đây.

This is a heart stent developed by Zhong You

Đây là một thanh nẹp cho tim được phát triển bởi Zhong You

at Oxford University.

ở đại học Oxford.

It holds open a blocked artery when it gets to its destination,

Nó giữ cho một động mạch bị chặn được mở,

but it needs to be much smaller for the trip there,

nhưng nó phải nhỏ hơn rất nhiều để đến đó,

through your blood vessels.

qua những mạch máu của bạn.

And this stent folds down using an origami pattern,

Và thanh nẹp này có thể gấp lại nhờ một mô hình origami,

based on a model called the water bomb base.

dựa trên mô hình của bóng nước.

Airbag designers also have the problem

Những người thiết kế dù bay cũng gặp phải vấn đề

of getting flat sheets

làm sao để những tấm dù lớn, mỏng

into a small space.

thu nhỏ lại.

And they want to do their design by simulation.

Và họ muốn mô phỏng thiết kế của họ.

So they need to figure out how, in a computer,

Vậy nên trên máy tính, họ tìm cách

to flatten an airbag.

để trải rộng một tấm dù bay.

And the algorithms that we developed

Và thuật toán mà chúng tôi phát triển

to do insects

để xếp côn trùng

turned out to be the solution for airbags

trở thành giải pháp cho những chiếc dù bay

to do their simulation.

trong mô phỏng của họ.

And so they can do a simulation like this.

Và họ làm một mô phỏng như thế này.

Those are the origami creases forming,

Đó là những đường gấp của origami

and now you can see the airbag inflate

giờ bạn có thể thấy dù bay phồng lên

and find out, does it work?

và biết nó có hiệu quả không.

And that leads

Điều đó dẫn tới

to a really interesting idea.

một ý tưởng thú vị.

You know, where did these things come from?

Bạn biết đấy, những thứ này đến từ đâu?

Well, the heart stent

Ờ, thanh nẹp tim

came from that little blow-up box

đến từ cái hộp phồng nhỏ đó

that you might have learned in elementary school.

mà bạn có thể đã học ở tiểu học.

It's the same pattern, called the water bomb base.

Đó cũng là một mẫu tương tự, gọi là mẫu nền bóng nước.

The airbag-flattening algorithm

Thuật toán trải-dù-bay

came from all the developments

là sự đào sâu của

of circle packing and the mathematical theory

việc chia vòng tròn và lý thuyết toán học

that was really developed

được tạo ra

just to create insects -- things with legs.

chỉ để xếp côn trùng -- những thứ có chân.

The thing is, that this often happens

Vấn đề là, điều này thường xảy ra trong

in math and science.

toán và khoa học.

When you get math involved, problems that you solve

Khi bạn có toán học tham gia, những vấn đề mà bạn giải quyết

for aesthetic value only,

chỉ để cho giá trị về thẩm mỹ,

or to create something beautiful,

hoặc để sáng tạo thứ gì đó đẹp đẽ,

turn around and turn out

lại trở nên

to have an application in the real world.

có một áp dụng thực tiễn.

And as weird and surprising as it may sound,

Và cho dù nghe có vẻ kì lạ và kinh ngạc,

origami may someday even save a life.

một ngày nào đó origami có thể cứu một cuộc sống.

Thanks.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)