Peter van Uhm: Why I chose a gun

Peter van Uhm: Vì sao tôi lại chọn cây súng?

Translator: Trang Vu Reviewer: Nhu PHAM

As the highest military commander of the Netherlands,

Là tổng tư lệnh tối cao

của Hà Lan

with troops stationed around the world,

với các binh đoàn đóng quân trên khắp thế giới

I'm really honored to be here today.

tôi rất vinh dự

được có mặt ở đây hôm nay.

When I look around this TEDxAmsterdam venue,

Khi tôi nhìn quanh

hội trường TEDxAmsterdam này,

tôi thấy những khán giả đặc biệt

I see a very special audience.

Các bạn là lý do

You are the reason why I said yes

tôi chấp nhận lời mời

to the invitation to come here today.

đến tham dự buổi hôm nay

When I look around, I see people who want to make a contribution.

Khi tôi nhìn quanh khán phòng này,

tôi thấy những người

muốn đóng góp,

I see people who want to make a better world,

tôi thấy những người

muốn thay đổi thế giới

by doing groundbreaking scientific work,

bằng những nghiên cứu khoa học vĩ đại,

bằng những tác phẩm nghệ thuật ấn tượng,

by creating impressive works of art,

by writing critical articles or inspiring books,

bằng những bài viết sâu sắc

hay những cuốn sách truyền cảm hứng cho người đọc,

bằng những mô hình kinh tế bền vững.

by starting up sustainable businesses.

Tất cả các bạn đã chọn

And you all have chosen your own instruments

cách riêng của mình

để hoàn thành sứ mệnh

to fulfill this mission of creating a better world.

tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn

Some chose the microscope as their instrument.

Có người chọn kính hiển vi

làm công cụ nghiên cứu

Others chose dancing or painting,

Có người chọn sáng tạo điệu nhảy hay vẽ bức tranh

hay viết nhạc như bản nhạc chúng ta vừa nghe

or making music like we just heard.

Có người chọn cây bút

Some chose the pen.

Others work through the instrument of money.

Người khác lại sử dụng đồng tiền.

Thưa quí vị,

Ladies and gentlemen, I made a different choice.

Lựa chọn của tôi lại khác

Cảm ơn cô.

Thanks.

Ladies and gentlemen ...

Thưa quí vị,

(Cười lớn)

(Laughter)

(Applause)

(Vỗ tay)

Tôi cùng chung mục đích với các bạn

I share your goals.

Mục đích của tôi

I share the goals of the speakers you heard before.

cũng giống với những diễn giả vừa trình bày

I did not choose to take up the pen,

Tôi đã không chọn

cầm bút

the brush,

cầm cọ, cầm máy ảnh.

the camera.

I chose this instrument.

Tôi chọn dụng cụ này.

I chose the gun.

Tôi chọn cây súng.

Các bạn hẳn đã từng nghe rằng,

For you, and you heard already,

being so close to this gun may make you feel uneasy.

đứng gần cây súng này

thì chẳng dễ chịu chút nào

It may even feel scary.

Thậm chí nó còn đáng sợ.

Một khẩu súng thật

A real gun at a few feet's distance.

ở cách vài bước chân.

Let us stop for a moment and feel this uneasiness.

Chúng ta hãy dừng lại giây lát

và cảm nhận cảm giác không mấy dễ chịu này.

You could even hear it.

Bạn còn có thể nghe thấy tim mình đập nữa.

Let us cherish the fact

Chúng ta hãy cùng trân trọng việc

that probably most of you have never been close to a gun.

hầu hết các bạn

chưa phải đứng gần một khẩu súng bao giờ.

Điều đó đồng nghĩa với việc

It means the Netherlands is a peaceful country.

Hà Lan là một đất nước yên bình

The Netherlands is not at war.

Hà Lan không gặp chiến tranh

Các người lính của chúng ta

It means soldiers are not needed to patrol our streets.

không phải đứng gác ngoài phố

Guns are not a part of our lives.

Súng không can dự vào cuộc sống thường ngày.

Ở nhiều nước

In many countries, it is a different story.

lại là một câu chuyện hoàn toàn khác.

In many countries, people are confronted with guns.

Ở nhiều nước

người dân đối mặt với súng đạn hằng ngày

Họ bị đàn áp.

They are oppressed.

Họ bị chèn ép --

They are intimidated --

by warlords,

bởi những thủ lĩnh chiến tranh,

by terrorists,

bởi khủng bố,

bởi tội phạm.

by criminals.

Vũ khí có thể gây nhiều nguy hiểm.

Weapons can do a lot of harm.

Chúng là nguyên nhân của

They are the cause of much distress.

rất nhiều đau thương.

Why then am I standing before you with this weapon?

Tại sao hôm nay tôi lại đứng đây

cùng với thứ vũ khí này?

Why did I choose the gun as my instrument?

Tại sao tôi lại chọn súng

làm công cụ của mình?

Today I want to tell you why.

Hôm nay tôi sẽ giải thích cho các bạn.

Tôi muốn giải thích

Today I want to tell you

vì sao tôi lại chọn cây súng

why I chose the gun to create a better world.

để tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn.

And I want to tell you how this gun can help.

Tôi muốn giải thích

vì sao cây súng này lại có thể giúp tôi làm được điều đó.

Câu chuyện của tôi bắt đầu

My story starts in the city of Nijmegen

từ thành phố Nijmegen

in the east of the Netherlands,

ở phía đông Hà Lan

the city where I was born.

nơi tôi sinh ra.

My father was a hardworking baker,

Cha tôi

là một thợ làm bánh chăm chỉ,

nhưng sau khi trở về từ tiệm bánh,

but when he had finished work in the bakery,

he often told me and my brother stories.

ông thường kể chuyện cho anh em tôi.

And most of the time,

Thường thì

he told me this story I'm going to share with you now.

ông kể câu chuyện sau đây mà giờ tôi sẽ chia sẻ với các bạn.

Câu chuyện bắt đầu

The story of what happened

khi ông đi nghĩa vụ quân sự

when he was a conscripted soldier in the Dutch armed forces

cho lực lượng quân đội Hà Lan

at the beginning of the Second World War.

trong thời kì đầu Chiến tranh thế giới thứ hai.

Quân Đức quốc xã xâm lược Hà Lan.

The Nazis invaded the Netherlands.

Âm mưu của chúng đã rõ.

Their grim plans were evident.

Chúng muốn đàn áp

They meant to rule by means of repression.

để thống trị.

Diplomacy had failed to stop the Germans.

Các biện pháp ngoại giao không làm quân Đức chùn bước.

Only brute force remained.

Chỉ còn cách dùng vũ lực.

It was our last resort.

Đấy là biện pháp cuối cùng của quân ta.

My father was there to provide it.

Cha tôi là một phần

của chiến dịch vũ trang đó.

Xuất thân từ gia đình nông dân

As the son of a farmer who knew how to hunt,

biết săn bắn,

cha tôi là một tay súng tuyệt vời.

my father was an excellent marksman.

Khi mà đã nhắm mục tiêu nào,

When he aimed, he never missed.

thì ông không bao giờ trượt.

Tại thời điểm quyết định trong lịch sử Hà Lan này,

At this decisive moment in Dutch history

cha tôi đóng tại

my father was positioned on the bank of the river Waal

bờ sông Waal

near the city of Nijmegen.

gần thành phố Nijmegen.

He had a clear shot at the German soldiers who came to occupy a free country,

Quân Đức đứng ngay trong tầm ngắm của ông,

những kẻ đến xâm lược một đất nước tự do,

Tổ quốc của ông,

his country,

our country.

Tổ quốc của chúng ta.

He fired. Nothing happened.

Ông bắn. Chả có gì xảy ra.

He fired again.

Ông lại bắn.

No German soldier fell to the ground.

Không tên lính Đức nào ngã xuống.

My father had been given an old gun

Cha tôi đã được giao

một cây súng cũ

đến mức nó chả bắn tới được

that could not even reach the opposite riverbank.

bờ đối diện.

Quân Hitler tiếp tục hành quân,

Hitler's troops marched on,

còn cha tôi thì chẳng làm gì được nữa.

and there was nothing my father could do about it.

Until the day my father died,

Cho tới tận lúc ông mất,

he was frustrated about missing these shots.

ông vẫn bực vì bỏ lỡ những phát súng đó.

Ông đã có thể hạ gục vài tên.

He could have done something.

But with an old gun,

Nhưng với một cây súng cũ,

not even the best marksman in the armed forces

thì ngay cả tay súng kì cựu nhất trong lực lượng quân đội

could have hit the mark.

cũng chưa chắc đã hạ gục được mục tiêu.

So this story stayed with me.

Tôi nhớ mãi câu chuyện này.

Khi học trung học,

Then in high school,

I was gripped by the stories of the Allied soldiers --

tôi rất đau đớn khi nghe chuyện

của quân Đồng Minh

soldiers who left the safety of their own homes and risked their lives

phải bỏ gia đình yên ấm an toàn

và đánh cược mạng sống của mình

to liberate a country

để giải cứu một đất nước và một dân tộc

and a people that they didn't know.

mà họ chẳng hề quen biết.

They liberated my birth town.

Họ giải phóng thành phố nơi tôi sinh ra.

It was then that I decided I would take up the gun --

Đó là khi tôi quyết định

chọn lấy việc cầm súng

out of respect and gratitude for those men and women

với lòng kính trọng và biết ơn

dành cho những người đàn ông và những người phụ nữ

who came to liberate us.

đã giải phóng chúng ta --

với niềm tin

From the awareness that sometimes only the gun

rằng nhiều khi chỉ cây súng

mới phân biệt được

can stand between good and evil.

cái thiện và cái ác.

Và đó là lý do

And that is why I took up the gun --

tôi đã chọn cây súng,

không phải để bắn.

not to shoot,

để giết,

not to kill,

not to destroy,

hay để phá hủy,

but to stop those who would do evil,

mà để chặn đứng những kẻ làm điều ác,

to protect the vulnerable,

bảo vệ kẻ yếu,

to defend democratic values,

bảo vệ nền dân chủ,

to stand up for the freedom we have to talk here today in Amsterdam

và để bảo vệ quyền tự do chúng ta đang có

để hôm nay nói chuyện ở đây

ở Amsterdam

about how we can make the world a better place.

về cách làm cho thế giới tốt đẹp hơn.

Thưa quí vị,

Ladies and gentlemen,

tôi đứng đây hôm nay

I do not stand here today to tell you about the glory of weapons.

không phải để tôn vinh vũ khí.

Tôi không thích súng.

I do not like guns.

And once you have been under fire yourself,

Và một khi bạn đã trải qua súng đạn,

thì bạn sẽ càng thấy rõ ràng hơn

it brings home even more clearly

that a gun is not some macho instrument to brag about.

rằng cây súng chả phải là thứ vũ khí quyền lực

đáng để khoe khoang.

I stand here today

Tôi đứng đây hôm nay

to tell you about the use of the gun as an instrument of peace and stability.

để nói về cách sử dụng cây súng

như một công cụ để bảo vệ hòa bình và ổn định.

The gun may be one of the most important instruments of peace and stability

Súng có thể là một trong những công cụ quan trọng nhất

để bảo vệ hòa bình và ổn định

that we have in this world.

thế giới.

Bạn có thể thấy ngạc nhiên.

Now this may sound contradictory to you.

Nhưng tôi không chỉ tận mắt chứng kiến

But not only have I seen with my own eyes

during my deployments in Lebanon, Sarajevo

trong giai đoạn nhận lệnh trực chiến tại Lebanon,

Sarajevo và với tư cách là

and as the Netherlands' Chief of Defence,

Tổng tư lệnh của Hà Lan,

this is also supported by cold, hard statistics.

mà thực tế này phù hợp với

những số liệu nghiên cứu khách quan.

Bạo lực đã giảm đáng kể

Violence has declined dramatically over the last 500 years.

trong vòng 500 năm qua.

Mặc dù tin tức hàng ngày

Despite the pictures we are shown daily in the news,

vẫn cảnh báo chúng ta về hiểm họa bạo lực,

wars between developed countries are no longer commonplace.

chiến tranh giữa các nước phát triển

không còn thường xuyên diễn ra.

The murder rate in Europe

Tỉ lệ giết người ở Châu Âu

has dropped by a factor of 30 since the Middle Ages.

đã giảm 30 lần

so với thời Trung cổ.

And occurrences of civil war and repression

và số vụ nội chiến và đàn áp

have declined since the end of the Cold War.

cũng giảm từ sau Chiến tranh lạnh.

Số liệu cho thấy

Statistics show that we are living in a relatively peaceful era.

chúng ta đang sống

trong một kỷ nguyên tương đối hòa bình.

Tại sao?

Why?

Tại sao bạo lực lại giảm?

Why has violence decreased?

Có phải cách nghĩ của con người đã thay đổi?

Has the human mind changed?

Well, we were talking about the human mind this morning.

Cả sáng nay chúng ta đã nói về đầu óc con người.

Did we simply lose our beastly impulses for revenge,

Liệu chúng ta có đơn thuần mất đi thú tính của mình

cho ý muốn trả thù,

for violent rituals,

những nghi lễ bạo lực,

for pure rage?

sự giận dữ thường ngày?

Or is there something else?

Hay là do lý do nào khác?

In his latest book, Harvard professor Steven Pinker --

Trong cuốn sách mới nhất,

Steven Pinker, giáo sư Harvard --

and many other thinkers before him --

và rất nhiều học giả trước đó --

concludes that one of the main drivers

kết luận rằng một trong những động lực chính

behind less violent societies

đằng sau những xã hội ít bạo lực

is the spread of the constitutional state

là một chính quyền hiến pháp lớn mạnh

và một nhà nước nắm toàn quyền

and the introduction, on a large scale,

trên diện rộng

of the state monopoly on the legitimized use of violence --

về việc sử dụng bạo lực thế nào cho hợp pháp --

hợp pháp do chính quyền dân chủ được dân bầu,

legitimized by a democratically elected government,

hợp pháp khi có chế độ kiểm tra chéo

legitimized by checks and balances and an independent judicial system.

và khi có một cơ chế tòa án độc lập.

In other words, a state monopoly

Nói cách khác, nhà nước toàn quyền kiểm soát

that has the use of violence well under control.

việc sử dụng bạo lực

một cách hiệu quả.

Such a state monopoly on violence, first of all, serves as a reassurance.

Một cơ chế độc quyền về bạo lực như thế

trước tiên sẽ giúp

ổn định xã hội.

Nó loại bỏ động lực

It removes the incentive for an arms race

chạy đua vũ trang

between potentially hostile groups in our societies.

giữa các nhóm đối lập

trong xã hội.

Secondly, the presence of penalties

Thứ hai, nếu cơ chế thưởng phạt

that outweigh the benefits of using violence

có lợi hơn sử dụng bạo lực,

nó sẽ khiến xã hội càng cân bằng hơn.

tips the balance even further.

Ngăn chặn bạo lực

Abstaining from violence

sẽ mang nhiều lợi ích hơn là

becomes more profitable than starting a war.

phát động chiến tranh

Now nonviolence starts to work like a flywheel.

Từ nay, việc chống bạo lực hoạt động

giống như cái đĩa quay.

It enhances peace even further.

Nó đảm bảo hòa bình hơn nữa.

Khi không có tranh chấp,

Where there is no conflict, trade flourishes.

thương mại phát triển.

And trade is another important incentive against violence.

Và thương mại cũng là một yếu tố quan trọng nữa

chống lại bạo lực.

With trade, there's mutual interdependency and mutual gain between parties.

Thông qua giao thương, các bên hình thành sự phụ thuộc lẫn nhau

và đôi bên cùng có lợi.

And when there is mutual gain, both sides stand to lose more

Khi cả 2 bên cùng có lợi,

cả 2 sẽ chịu thiệt nhiều hơn

là hưởng lợi

than they would gain if they started a war.

nếu chiến tranh xảy ra.

Đơn giản là chiến tranh

War is simply no longer the best option,

không còn là sự lựa chọn tối ưu,

and that is why violence has decreased.

và đó là lý do vì sao bạo lực giảm.

Thưa quí vị,

This, ladies and gentlemen,

lập luận này là nền tảng cho sự tồn tại

is the rationale behind the existence of my armed forces.

của lực lượng quân đội của tôi.

The armed forces implement the state monopoly on violence.

Những lực lượng này

cho phép nhà nước toàn quyền kiểm soát bạo lực.

We do this in a legitimized way

Chúng ta làm điều này một cách hợp pháp

only after our democracy has asked us to do so.

chỉ bởi vì nền dân chủ của chúng ta yêu cầu chúng ta

thực hiện điều đó.

Chính cách kiểm soát súng đạn

It is this legitimate, controlled use of the gun

một cách hợp pháp như thế này

that has contributed greatly

đã khiến cho số liệu về chiến tranh

to reducing the statistics of war, conflict and violence around the globe.

giảm đáng kể,

cùng với tranh chấp và bạo lực giảm

trên toàn thế giới.

It is this participation in peacekeeping missions

Chính việc tham gia vào các chiến dịch gìn giữ hòa bình

đã giải quyết được

that has led to the resolution of many civil wars.

nhiều cuộc nội chiến.

Các binh sĩ của tôi dùng súng

My soldiers use the gun as an instrument of peace.

như một công cụ gìn giữ hòa bình.

And this is exactly why failed states are so dangerous.

Và đây là lý do vì sao một nhà nước sụp đổ

lại nguy hiểm đến vậy.

Failed states have no legitimized, democratically controlled use of force.

Những thể chế đang sụp đổ

không thể kiểm soát việc sử dụng bạo lực một cách hợp pháp và dân chủ được nữa.

Failed states do not know of the gun as an instrument of peace and stability.

Họ không hiểu rằng cây súng

có thể là công cụ gìn giữ hòa bình và ổn định.

That is why failed states can drag down a whole region into chaos and conflict.

Chính vì thế, những chính quyền sụp đổ

đe dọa cả khu vực

kéo các nước lân cận vào khủng hoảng và tranh chấp.

Đây là lý do vì sao chúng ta coi trọng

That is why spreading the concept of the constitutional state

việc truyền bá khái niệm

nhà nước hiến pháp

is such an important aspect of our foreign missions.

trong sứ mệnh quân sự của mình tại nước ngoài.

That is why we are trying to build a judicial system

Đây là lý do vì sao

chúng ta hiện đang cố gắng xây dựng hệ thống tòa án

right now in Afghanistan.

tại Afghanistan.

That is why we train police officers, we train judges,

Là lý do chúng ta đào tạo cảnh sát,

đào tạo thẩm phán,

we train public prosecutors around the world.

đào tạo công tố viên trên khắp thế giới.

And that is why --

Và đây là lý do --

and in the Netherlands, we are very unique in that --

và điều này đặc biệt chỉ có ở Hà Lan --

that is why the Dutch constitution states

lý do tại sao hiến pháp Hà Lan nói rằng

một trong những nhiệm vụ chính

that one of the main tasks of the armed forces

của lực lượng quân đội

is to uphold and promote the international rule of law.

là gìn giữ và phát triển

tính quốc tế của luật pháp.

Thưa quí vị,

Ladies and gentlemen,

looking at this gun, we are confronted with the ugly side of the human mind.

nhìn vào cây súng này,

chúng ta đang đối mặt với

mặt xấu của con người.

Every day I hope that politicians, diplomats, development workers

Mỗi ngày tôi đều mong rằng

các nhà chính trị, nhà ngoại giao,

và những nhà hoạt động phát triển

can turn conflict into peace

sẽ biến bạo lực

thành hòa bình

and threat

và hiểm họa

into hope.

thành hi vọng.

And I hope that one day armies can be disbanded

Và tôi hy vọng một ngày

quân đội được giải phóng

và con người tìm ra cách cùng sinh sống

and humans will find a way of living together

mà không có bạo lực và đàn áp.

without violence and oppression.

But until that day comes,

Nhưng cho tới ngày đó,

chúng ta sẽ vẫn phải khiến cho ước mơ

we will have to make ideals and human failure

và hạn chế của con người

meet somewhere in the middle.

gặp nhau ở một điểm giữa nào đó.

Cho tới ngày đó,

Until that day comes, I stand for my father

tôi sẽ sát cánh cùng cha tôi--

người đã cố bắn bọn quốc xã

who tried to shoot the Nazis with an old gun.

với một khẩu súng cũ.

I stand for my men and women who are prepared to risk their lives

Tôi sẽ sát cánh cùng những người đàn ông và phụ nữ trong đội quân của mình --

những người sẵn sàng mạo hiểm mạng sống của mình

for a less violent world for all of us.

cho một thế giới ít bạo lực cho tất cả chúng ta.

Tôi sát cánh cùng người nữ binh sĩ này,

I stand for this soldier who suffered partial hearing loss

người phải chịu điếc một phần

và phải mãi mãi mang chấn thương chân

and sustained permanent injuries to her leg,

do bị tên lửa bắn

when she was hit by a rocket on a mission in Afghanistan.

trong một nhiệm vụ ở Afghanistan.

Ladies and gentlemen,

Thưa quí vị,

until the day comes when we can do away with the gun,

cho tới ngày đó,

ngày mà chúng ta có thể không cần đụng vào súng ống nữa,

I hope we all agree

tôi hy vọng chúng ta có thể cùng đồng ý

that peace and stability do not come free of charge.

rằng hòa bình và ổn định

không tự nhiên mà đến.

Cần phải có nỗ lực đáng kể,

It takes hard work, often behind the scenes.

mà chúng ta thường không được biết tới.

It takes good equipment and well-trained, dedicated soldiers.

Cần những thiết bị tốt

và những người lính giỏi, tận tình.

I hope you will support the efforts of our armed forces

Tôi hy vọng các bạn sẽ cùng ủng hộ những nỗ lực

của lực lượng quân đội

trong việc đào tạo binh sĩ

to train soldiers like this young captain

như vị tướng trẻ này đây

and provide her with a good gun,

và cho cô ấy một cây súng tốt,

instead of the bad gun my father was given.

thay vì cây súng cũ mà cha tôi được giao.

Tôi hy vọng chúng ta cùng ủng hộ những binh sĩ của mình

I hope you will support our soldiers when they are out there,

khi họ ra trận,

when they come home

khi họ trở về

và khi họ bị thương,

and when they are injured and need our care.

và cần sự chăm sóc của chúng ta.

Họ đã đặt mạng sống của mình trên tuyến hào,

They put their lives on the line, for us, for you,

vì chúng ta, vì các bạn,

and we cannot let them down.

và chúng ta không thể làm họ thất vọng.

I hope you will respect my soldiers,

Tôi hy vọng các bạn sẽ quý trọng những người lính của tôi,

quý trọng cô binh sĩ này và khẩu súng này.

this soldier with this gun.

Bởi vì cô ấy mong muốn một thế giới tốt đẹp hơn.

Because she wants a better world.

Because she makes an active contribution to a better world,

Bởi vì cô ấy đã đóng góp tích cực vào việc

xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn,

just like all of us here today.

như tất cả chúng ta ngồi đây ngày hôm nay.

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

Thank you very much.

(Applause)

(Vỗ tay)