Peter van Uhm: Why I chose a gun

Tłumaczenie: Marek Lisik Korekta: Andrzej Kokoszka

As the highest military commander of the Netherlands,

Jako najwyższy rangą oficer wojskowy Holandii,

Jako najwyższy rangą oficer wojskowy Holandii,

with troops stationed around the world,

z wojskami stacjonującymi na całym świecie,

I'm really honored to be here today.

jestem zaszczycony

mogąc być tu dziś z wami.

When I look around this TEDxAmsterdam venue,

Kiedy rozglądam się po tej sali TEDxAmsterdam

Kiedy rozglądam się po tej sali TEDxAmsterdam

widzę szczególną publiczność.

I see a very special audience.

To ze względu na was

You are the reason why I said yes

przyjąłem zaproszenie

to the invitation to come here today.

na dzisiejszą konferencję.

When I look around, I see people who want to make a contribution.

Kiedy się rozglądam,

widzę ludzi,

którzy chcą dać coś od siebie.

I see people who want to make a better world,

Widzę ludzi,

którzy chcą uczynić świat lepszym

by doing groundbreaking scientific work,

poprzez rewolucyjną pracę naukową,

wspaniałe dzieła sztuki,

by creating impressive works of art,

by writing critical articles or inspiring books,

kluczowe artykuły

i inspirujące książki,

lub szerzenie zrównoważonego rozwoju.

by starting up sustainable businesses.

Wszyscy wybraliście

And you all have chosen your own instruments

swoje narzędzie

w tej misji

to fulfill this mission of creating a better world.

stworzenia lepszego świata.

Some chose the microscope as their instrument.

Niektórzy wybrali mikroskop

jako swoje narzędzie.

Others chose dancing or painting,

Inni taniec, malarstwo,

lub muzykę jak ta, którą słyszeliśmy.

or making music like we just heard.

Niektórzy wybrali pióro.

Some chose the pen.

Others work through the instrument of money.

Inni pracę z pieniądzem.

Panie i panowie,

Ladies and gentlemen, I made a different choice.

ja wybrałem inaczej.

Dziękuję.

Thanks.

Ladies and gentlemen ...

Panie i panowie --

(Śmiech)

(Laughter)

(Applause)

(Aplauz)

Współdzielę waszą misję.

I share your goals.

Bliskie są mi cele,

I share the goals of the speakers you heard before.

o których dzisiaj słyszeliśmy.

I did not choose to take up the pen,

Nie wybrałem jednak

pióra, pędzla, czy aparatu.

the brush,

pióra, pędzla, czy aparatu.

the camera.

I chose this instrument.

Wybrałem to narzędzie.

I chose the gun.

Wybrałem broń.

Jak już słyszeliście,

For you, and you heard already,

being so close to this gun may make you feel uneasy.

bliskość broni

może wzbudzać w was niepokój.

It may even feel scary.

Może przerażać.

Prawdziwa broń.

A real gun at a few feet's distance.

W odległości kilku metrów.

Let us stop for a moment and feel this uneasiness.

Zatrzymajmy się na chwilę

i poczujmy tę niepewność.

You could even hear it.

Możecie ją nawet usłyszeć.

Let us cherish the fact

Cieszmy się z tego,

that probably most of you have never been close to a gun.

że prawdopodobnie większość z was

nigdy nie obcowała z bronią.

Oznacza to,

It means the Netherlands is a peaceful country.

że Holandia to pokojowy kraj.

The Netherlands is not at war.

Holandia nie toczy wojny.

Oznacza to, że żołnierze nie muszą

It means soldiers are not needed to patrol our streets.

patrolować naszych ulic.

Guns are not a part of our lives.

Broń nie jest częścią naszego życia.

W wielu krajach

In many countries, it is a different story.

sytuacja jest inna.

In many countries, people are confronted with guns.

W wielu krajach

ludzie mają kontakt z bronią.

Są prześladowani.

They are oppressed.

Są zastraszani

They are intimidated --

by warlords,

przez dyktatorów,

by terrorists,

terrorystów,

przestępców.

by criminals.

Broń może wyrządzić wiele szkód.

Weapons can do a lot of harm.

Jest przyczyną

They are the cause of much distress.

wielkiej rozpaczy.

Why then am I standing before you with this weapon?

Dlaczego więc stoję przed wami

trzymając tę broń?

Why did I choose the gun as my instrument?

Dlaczego wybrałem ją

na swoje narzędzie?

Today I want to tell you why.

Dziś wyjśnię wam, dlaczego.

Opowiem wam dzisiaj,

Today I want to tell you

dlaczego wybrałem broń

why I chose the gun to create a better world.

by stworzyć lepszy świat.

And I want to tell you how this gun can help.

Opowiem wam też,

jak może ona pomóc.

Moja historia zaczyna się

My story starts in the city of Nijmegen

w mieście Nijmegen

in the east of the Netherlands,

na wschodzie Holandii,

the city where I was born.

gdzie się urodziłem.

My father was a hardworking baker,

Mój ojciec

był ciężko pracującym piekarzem,

ale kiedy skończył się dzień w piekarni,

but when he had finished work in the bakery,

he often told me and my brother stories.

opowiadał mi i moim braciom różne historie.

And most of the time,

Zazwyczaj była to ta opowieść,

he told me this story I'm going to share with you now.

którą teraz podzielę się z wami.

Opowieść o tym,

The story of what happened

kiedy został powołany do Holenderskich sił zbrojnych,

when he was a conscripted soldier in the Dutch armed forces

kiedy został powołany do Holenderskich sił zbrojnych,

at the beginning of the Second World War.

na początku II wojny światowej.

Naziści zaatakowali Holandię.

The Nazis invaded the Netherlands.

Ich mroczne plany były oczywiste.

Their grim plans were evident.

Chcieli rządzić

They meant to rule by means of repression.

jako oprawcy.

Diplomacy had failed to stop the Germans.

Dyplomatom nie udało się ich zatrzymać.

Only brute force remained.

Pozostała tylko siła.

It was our last resort.

Była to nasza ostatnia szansa.

My father was there to provide it.

Mój ojciec był tam,

aby ją zapewnić.

Jako syn rolnika,

As the son of a farmer who knew how to hunt,

który polował,

mój ojciec był doskonałym strzelcem.

my father was an excellent marksman.

Kiedy celował,

When he aimed, he never missed.

zawsze trafiał.

W tym decydującym momencie naszej historii,

At this decisive moment in Dutch history

został wysłany

my father was positioned on the bank of the river Waal

nad rzekę Waal,

near the city of Nijmegen.

niedaleko Nijmegen.

He had a clear shot at the German soldiers who came to occupy a free country,

Miał niemieckich żołnierzy jak na tacy.

Przybyli okupować wolny kraj,

jego kraj,

his country,

our country.

nasz kraj.

He fired. Nothing happened.

Strzelił. Nic się nie stało.

He fired again.

Strzelił jeszcze raz.

No German soldier fell to the ground.

Żaden z żołnierzy nie padł.

My father had been given an old gun

Mojemu ojcu dano

starą strzelbę,

która nie mogła sięgnąć

that could not even reach the opposite riverbank.

przeciwległego brzegu.

Hitlerowcy maszerowali dalej,

Hitler's troops marched on,

a mój ojciec nie był w stanie ich zatrzymać.

and there was nothing my father could do about it.

Until the day my father died,

Do końca życia

he was frustrated about missing these shots.

frustrowały go te chybione kule.

Mógł coś zrobić.

He could have done something.

But with an old gun,

Ale z tą starą strzelbą

not even the best marksman in the armed forces

nawet najlepszy strzelec wyborowy

could have hit the mark.

nie trafiłby celu.

So this story stayed with me.

Zapamiętałem tę historię.

Później, w szkole średniej,

Then in high school,

I was gripped by the stories of the Allied soldiers --

fascynowały mnie opowieści o

alianckich żołnierzy,

soldiers who left the safety of their own homes and risked their lives

którzy opuścili swoje domy

i ryzykowali życiem

to liberate a country

w obronie kraju i ludzi,

and a people that they didn't know.

którzy byli im obcy.

They liberated my birth town.

Oswobodzili moje rodzinne miasto.

It was then that I decided I would take up the gun --

To wtedy zdecydowałem,

że wybiorę broń --

out of respect and gratitude for those men and women

z szacunku i wdzięczności

wobec kobiet i mężczyzn,

who came to liberate us.

którzy przybyli nas wyzwolić --

ze świadomością,

From the awareness that sometimes only the gun

że czasem tylko broń

może stanąć

can stand between good and evil.

pomiędzy dobrem i złem.

To właśnie dlatego

And that is why I took up the gun --

wybrałem broń.

Nie po to, by strzelać, zabijać.

not to shoot,

Nie po to, by strzelać, zabijać.

not to kill,

not to destroy,

Nie po to, by niszczyć,

but to stop those who would do evil,

ale by powstrzymać tych, którzy czynią zło,

to protect the vulnerable,

by chronić słabszych,

to defend democratic values,

bronić demokratycznych wartości,

to stand up for the freedom we have to talk here today in Amsterdam

chronić wolność, dzięki której

mogliśmy się tu spotkać

i dziś, w Amsterdamie,

about how we can make the world a better place.

dyskutować o tym, jak uczynić świat lepszym.

Panie i panowie,

Ladies and gentlemen,

Nie stoję przed wami,

I do not stand here today to tell you about the glory of weapons.

aby wychwalać broń.

Nie lubię jej.

I do not like guns.

And once you have been under fire yourself,

Kiedy raz znajdziesz się pod ostrzałem,

na zawsze zrozumiesz,

it brings home even more clearly

that a gun is not some macho instrument to brag about.

że broń nie jest po prostu zabawką dla macho.

że broń nie jest po prostu zabawką dla macho.

I stand here today

Stoję tutaj,

to tell you about the use of the gun as an instrument of peace and stability.

aby opowiedzieć wam o broni

jako narzędziu pokoju i stabilizacji.

The gun may be one of the most important instruments of peace and stability

Być może jest to najważniejsze narzędzie

pokoju i stabilizacji,

that we have in this world.

jakie posiadamy.

Może brzmi to jak sprzeczność,

Now this may sound contradictory to you.

ale przekonało mnie do tego nie tylko to, co widziałem -

But not only have I seen with my own eyes

during my deployments in Lebanon, Sarajevo

w czasie moich misji w Libanie czy Sarajewie,

w czasie mojej misji w Libanie czy Sarajewie,

and as the Netherlands' Chief of Defence,

jako głównodowodzący sił zbrojnych -

this is also supported by cold, hard statistics.

potwierdzają to także

zimne, twarde statystyki.

Przemoc stanowczo zmalała

Violence has declined dramatically over the last 500 years.

w ciągu ostatnich 500 lat.

Pomimo obrazu,

Despite the pictures we are shown daily in the news,

jaki co dzień pokazują media,

wars between developed countries are no longer commonplace.

wojny w krajach rozwiniętych

nie są codziennością.

The murder rate in Europe

Liczba morderstw w Europie

has dropped by a factor of 30 since the Middle Ages.

zmalała o współczynnik rzędu 30

od Średniowiecza.

And occurrences of civil war and repression

A wojny domowe i prześladowania

have declined since the end of the Cold War.

zanikają od zakończenia Zimnej Wojny.

Statystyki pokazują,

Statistics show that we are living in a relatively peaceful era.

że żyjemy w całkiem spokojnych czasach.

że żyjemy w całkiem spokojnych czasach.

Dlaczego?

Why?

Dlaczego przemoc zmalała?

Why has violence decreased?

Czy zmienił się ludzki umysł?

Has the human mind changed?

Well, we were talking about the human mind this morning.

Dyskutowaliśmy o tym dzisiaj rano.

Did we simply lose our beastly impulses for revenge,

Czy straciliśmy zwierzęcą żądzę

do zemsty,

for violent rituals,

do brutalnych rytuałów,

for pure rage?

do czystej rzezi?

Or is there something else?

Czy to coś innego?

In his latest book, Harvard professor Steven Pinker --

W swojej najnowszej książce,

profesor Harvadru, Steven Pinker --

and many other thinkers before him --

ale też wielu przed nim --

concludes that one of the main drivers

wnioskuje, że jednym z głównych powodów

behind less violent societies

mniej brutalnych społeczeństw

is the spread of the constitutional state

jest rozpowszechnienie państwa konstytucyjnego

i wprowadzenie na szeroką skalę

and the introduction, on a large scale,

monopolu państwa

of the state monopoly on the legitimized use of violence --

na prawomocne użycie przemocy --

uprawomocnione przez demokratycznie wybrany rząd,

legitimized by a democratically elected government,

przez system hamulców i równowagi

legitimized by checks and balances and an independent judicial system.

i niezależny system sądowniczy.

In other words, a state monopoly

Innymi słowy, jest to układ,

that has the use of violence well under control.

w którym przemoc

jest pod ścisłą kontrolą.

Such a state monopoly on violence, first of all, serves as a reassurance.

Monopol państwa na przemoc,

służy przede wszystkim

jako otucha.

Niweluje potrzebę

It removes the incentive for an arms race

wyścigu zbrojeń

between potentially hostile groups in our societies.

pomiędzy potencjalnie wrogimi ugrupowaniami

w naszych społecznościach.

Secondly, the presence of penalties

Po drugie, obecność kar

that outweigh the benefits of using violence

które przeciwważą korzyści płynące z przemocy

przechyla szalę jeszcze bardziej.

tips the balance even further.

Unikanie przemocy

Abstaining from violence

staje się bardziej lukratywne

becomes more profitable than starting a war.

niż wypowiadanie wojny.

Now nonviolence starts to work like a flywheel.

Brak przemocy działa

jak koło zamachowe.

It enhances peace even further.

Jeszcze bardziej napędza pokój.

Tam, gdzie nie ma konfliktu,

Where there is no conflict, trade flourishes.

kwitnie handel.

And trade is another important incentive against violence.

Handel jest kolejnym argumentem

przeciwko przemocy.

With trade, there's mutual interdependency and mutual gain between parties.

Handel oznacza współzależność

i wspólny zysk obu grup.

And when there is mutual gain, both sides stand to lose more

A gdzie jest wspólny zysk,

obie strony tracą więcej,

niż potencjalnie zyskałyby

than they would gain if they started a war.

rozpoczynając wojnę.

Wojna nie jest już

War is simply no longer the best option,

najlepszą opcją

and that is why violence has decreased.

i to dlatego pzemoc zmalała.

To, panie i panowie,

This, ladies and gentlemen,

jest powodem istnienia

is the rationale behind the existence of my armed forces.

moich sił zbrojnych.

The armed forces implement the state monopoly on violence.

Siły zbrojne

wdrażają państwowy monopol na przemoc.

We do this in a legitimized way

Czynimy to w uprawomocniony sposób,

only after our democracy has asked us to do so.

dopiero gdy rząd o to poprosi.

dopiero gdy rząd o to poprosi.

To właśnie ta prawomocna

It is this legitimate, controlled use of the gun

kontrola nad użyciem broni

that has contributed greatly

przyczyniła się znacznie

to reducing the statistics of war, conflict and violence around the globe.

do zmniejszenia statystyk wojny,

konfliktu i przemocy

na całym świecie.

It is this participation in peacekeeping missions

To własnie podobny udział w misjach pokojowych

przyczynił się do rozwiązania

that has led to the resolution of many civil wars.

wielu wewnętrznych konfliktów.

Moi żołnierze używają broni

My soldiers use the gun as an instrument of peace.

jako narzędzia pokoju.

And this is exactly why failed states are so dangerous.

To właśnie dlatego upadłe rządy

są takie niebezpieczne.

Failed states have no legitimized, democratically controlled use of force.

Upadłe rządy

nie posiadają uprawomocnionej kontroli nad przemocą.

Failed states do not know of the gun as an instrument of peace and stability.

Nie znają broni

jako narzędzia pokoju i stabilności.

That is why failed states can drag down a whole region into chaos and conflict.

To właśnie dlatego

mogą pogrążyć ze sobą cały region

w chaosie i konflikcie.

To dlatego rozprzestrzenianie idei

That is why spreading the concept of the constitutional state

rządów konstytucyjnych

jest tak ważnym elementem

is such an important aspect of our foreign missions.

naszych misji.

That is why we are trying to build a judicial system

To dlatego

próbujemy zbudować system sądowniczy

right now in Afghanistan.

w Afganistanie.

That is why we train police officers, we train judges,

To dlatego trenujemy policjantów,

szkolimy sędziów

we train public prosecutors around the world.

oraz adwokatów na całym świecie.

And that is why --

I to dlatego --

and in the Netherlands, we are very unique in that --

a czyni to Holandię wyjątkową --

that is why the Dutch constitution states

to dlatego w Holenderskiej konstytucji czytamy, że

jednym z głównych zadań

that one of the main tasks of the armed forces

sił zbrojnych

is to uphold and promote the international rule of law.

jest utrzymanie i szerzenie

międzynarodowego prawa.

Panie i panowie,

Ladies and gentlemen,

looking at this gun, we are confronted with the ugly side of the human mind.

patrząc na tę broń,

stawiamy czoła

ohydnej stronie ludzkiego umysłu.

Every day I hope that politicians, diplomats, development workers

Co dzień modlę się,

by politycy, dyplomaci

i pomoc humanitarna

can turn conflict into peace

mogli przemienić konflikt

w pokój

and threat

a zagrożenie

into hope.

w nadzieję.

And I hope that one day armies can be disbanded

Mam nadzieję, że pewnego dnia

armie zostaną rozwiązane

a ludzie znajdą sposób, aby żyć wspólnie

and humans will find a way of living together

bez przemocy i opresji.

without violence and oppression.

But until that day comes,

Jednak zanim nadejdzie ten dzień,

musimy sprawić, by ideały

we will have to make ideals and human failure

i ludzkie porażki

meet somewhere in the middle.

spotkały się gdzieś po środku.

Zanim nadejdzie ten dzień,

Until that day comes, I stand for my father

utożsamiam się z moim ojcem,

który strzelał do nazistów

who tried to shoot the Nazis with an old gun.

ze starej strzelby.

I stand for my men and women who are prepared to risk their lives

Utożsamiam się z ludźmi,

którzy gotowi są ryzykować życiem

for a less violent world for all of us.

za świat bez przemocy.

Utożsamiam się z tą żołnierz:

I stand for this soldier who suffered partial hearing loss

straciła częściowo słuch

i doznała trwałych obrażeń nogi,

and sustained permanent injuries to her leg,

trafionej odłamkiem rakiety

when she was hit by a rocket on a mission in Afghanistan.

podczas misji w Afganistanie.

Ladies and gentlemen,

Panie i panowie,

until the day comes when we can do away with the gun,

dopóki nie nadejdzie ten dzień,

w którym będziemy mogli opuścić broń,

I hope we all agree

mam nadzieję, że zgodzicie się,

that peace and stability do not come free of charge.

że pokój i stablizacja

nie przychodzą łatwo.

Potrzeba ciężkiej pracy,

It takes hard work, often behind the scenes.

często za kulisami.

It takes good equipment and well-trained, dedicated soldiers.

Potrzeba dobrego sprzętu

i przeszkolonych, oddanych sprawie żołnierzy.

I hope you will support the efforts of our armed forces

Mam nadzieję, że wesprzecie

starania naszych sił zbrojnych

w trenowaniu żołnierzy

to train soldiers like this young captain

takich, jak młoda kapitan

and provide her with a good gun,

i zaopatrzeniu ich w dobrą broń

instead of the bad gun my father was given.

zamiast takiej, jaką dostał mój ojciec.

Mam nadzieję, że będziecie ich wspierać,

I hope you will support our soldiers when they are out there,

kiedy będą tam,

when they come home

kiedy wrócą do domu

i kiedy będą ranni

and when they are injured and need our care.

i będą potrzebować naszej opieki.

Kładą swoje życie na szali

They put their lives on the line, for us, for you,

dla nas, dla was,

and we cannot let them down.

i nie możemy ich zawieść.

I hope you will respect my soldiers,

Mam nadzieję, że docenicie ich,

tę kapitan i tę broń,

this soldier with this gun.

ponieważ ona pragnie lepszego świata,

Because she wants a better world.

Because she makes an active contribution to a better world,

chce aktywnie go zmieniać

na lepszy,

just like all of us here today.

jak my wszyscy tutaj.

Dziękuję.

Thank you very much.

(Applause)

(Aplauz)