Lessons from death row inmates | David R. Dow

Translator: Jenny Zurawell Reviewer: Thu-Huong Ha

Translator: Ngan Nguyen Reviewer: Khanh Do-Bao

Two weeks ago,

Hai tuần trước,

I was sitting at the kitchen table with my wife Katya,

tôi đã ngồi

ở bàn bếp với vợ mình Katya,

and we were talking about what I was going to talk about today.

và thảo luận về chủ đề tôi định sẽ thuyết trình hôm nay.

We have an 11-year-old son; his name is Lincoln.

Chúng tôi có một cậu con trai 11 tuổi; tên Lincoln. Cháu đang ngồi chung bàn

He was sitting at the same table, doing his math homework.

làm bài tập về nhà môn Toán.

And during a pause in my conversation with Katya,

Và trong lúc tôi tạm dừng trò chuyện

với Katya, tôi nhìn sang Lincoln

I looked over at Lincoln

and I was suddenly thunderstruck

và bất giác rùng mình

by a recollection of a client of mine.

khi nhớ lại một thân chủ của mình.

My client was a guy named Will.

Thân chủ của tôi là một chàng trai tên Will.

He was from North Texas.

Cậu ta đến từ Bắc Texas.

Cậu không bao giờ biết rõ cha mình, vì ông ta đã bỏ đi

He never knew his father very well,

because his father left his mom while she was pregnant with him.

khi mẹ đang mang thai cậu.

And so, he was destined to be raised by a single mom,

Và vì thế, số phận của cậu định sẵn là được nuôi dạy bởi một bà mẹ đơn thân.

which might have been all right

Điều đó cũng không sao

except that this particular single mom was a paranoid schizophrenic,

nếu bà mẹ đơn thân này

không bị tâm thần phân liệt,

and when Will was five years old,

và khi Will năm tuổi, bà ta cố giết cậu bằng một con dao chặt thịt.

she tried to kill him with a butcher knife.

Bà ta bị

She was taken away by authorities and placed in a psychiatric hospital,

chính quyền chuyển vào viện tâm thần,

and so for the next several years Will lived with his older brother,

và thế là những năm sau đó Will sống với anh trai

until he committed suicide by shooting himself through the heart.

cho đến khi anh ta bắn vào ngực tự sát.

And after that Will bounced around from one family member to another,

Sau đó,

Will bị đùn đẩy từ hết người này sang người khác trong nhà,

until, by the time he was nine years old, he was essentially living on his own.

đến khi chín tuổi, cậu chuyển sang sống một mình.

That morning that I was sitting with Katya and Lincoln,

Buổi sáng đó khi đang ngồi với Katya và Lincoln, tôi nhìn con trai mình,

I looked at my son, and I realized that when my client, Will, was his age,

và chợt nhận ra khi khách hàng của tôi, Will

ở cùng độ tuổi của cháu,

he'd been living by himself for two years.

cậu đã phải sống tự lập suốt hai năm trời.

Will eventually joined a gang

Cuối cùng cậu gia nhập băng đảng

and committed a number of very serious crimes,

và phạm

những tội ác cực kỳ nghiêm trọng,

including, most seriously of all,

bao gồm cả loại nghiêm trọng nhất

là giết người dã man.

a horrible, tragic murder.

And Will was ultimately executed as punishment for that crime.

Cuối cùng Will bị tử hình

để đền tội.

But I don't want to talk today about the morality of capital punishment.

Nhưng hôm nay tôi không muốn

thảo luận

về vấn đề đạo đức của án tử hình. Hẳn nhiên tôi tin rằng thân chủ của mình

I certainly think that my client shouldn't have been executed,

đáng nhẽ không nên bị xử tử, hôm nay tôi vẫn muốn

but what I would like to do today instead

is talk about the death penalty in a way I've never done before,

nói về án tử hình

theo cách mình chưa từng làm bao giờ,

in a way that is entirely noncontroversial.

theo một cách

hoàn toàn không gây tranh cãi.

Tôi tin tôi có thể làm thế,

I think that's possible,

because there is a corner of the death penalty debate --

bởi vì có một khía cạnh

của việc tranh cãi về án tử...

maybe the most important corner --

có thể là khía cạnh quan trọng nhất...

where everybody agrees,

mà mọi người đều đồng tình,

where the most ardent death penalty supporters

kể cả phần đông những người ủng hộ án tử

and the most vociferous abolitionists are on exactly the same page.

và phần đông những người ủng hộ việc bãi bỏ án tử

đều cùng nhất trí.

That's the corner I want to explore.

Đó là khía cạnh mà tôi muốn khám phá.

Before I do that, though, I want to spend a couple of minutes

Dù vậy, trước tiên, tôi muốn dành vài phút để nói với các bạn điều mà

telling you how a death penalty case unfolds,

một án tử sẽ tiết lộ,

and then I want to tell you two lessons

và rồi sẽ kể cho bạn nghe về hai bài học tôi học được suốt 20 năm qua

that I have learned over the last 20 years as a death penalty lawyer

khi làm luật sư cho những vụ tử hình,

from watching well more than a hundred cases unfold in this way.

sau khi nhìn nhận hơn một trăm vụ án theo cách này.

You can think of a death penalty case as a story that has four chapters.

Các bạn có thể xem mỗi vụ án tử như một câu chuyện

có bốn chương.

The first chapter of every case is exactly the same, and it is tragic.

Chương đầu của mọi vụ án đều y hệt nhau,

và đều rất bi thảm.

It begins with the murder of an innocent human being,

Nó bắt đầu khi kẻ giết người

còn là một con người ngây thơ,

and it's followed by a trial

và sau đó phải hầu tòa

where the murderer is convicted and sent to death row,

bị kết án và xử tội chết,

and that death sentence is ultimately upheld by the state appellate court.

và án tử đó cuối cùng

sẽ được tòa án phúc thẩm của bang xác nhận.

Chương thứ hai kể về một thủ tục pháp lý phức tạp được gọi là

The second chapter consists of a complicated legal proceeding

known as a state habeas corpus appeal.

kháng cáo toà án bang.

The third chapter is an even more complicated legal proceeding

Chương ba là một thủ tục pháp lý còn phức tạp hơn được gọi là

known as a federal habeas corpus proceeding.

tiến trình xem xét chứng cứ phạm tội.

And the fourth chapter is one where a variety of things can happen.

Và chương thứ tư

là chương mà rất nhiều chuyện sẽ xảy ra. Luật sư có thể đệ đơn khoan hồng,

The lawyers might file a clemency petition,

they might initiate even more complex litigation,

họ có thể tiến hành một vụ kiện tụng phức tạp hơn,

or they might not do anything at all.

hoặc có thể sẽ chẳng làm gì cả.

But that fourth chapter always ends with an execution.

Chương bốn luôn kết thúc

bằng một vụ tử hình.

Khi tôi bắt đầu đại diện cho phạm nhân tử hình hơn 20 năm trước,

When I started representing death row inmates more than 20 years ago,

people on death row did not have a right to a lawyer

tử tù không có quyền thuê luật sư

in either the second or the fourth chapter of this story.

trong cả chương hai hay chương bốn của câu chuyện.

They were on their own.

Họ chỉ có một mình.

In fact, it wasn't until the late 1980s

Thực tế, mãi đến cuối những năm 1980 họ mới

that they acquired a right to a lawyer during the third chapter of the story.

có quyền có luật sư trong chương ba

của câu chuyện.

So what all of these death row inmates had to do was rely on volunteer lawyers

Nên tất cả những tử tù này chỉ có thể

dựa vào những luật sư tình nguyện

to handle their legal proceedings.

giúp họ xử lý việc tố tụng.

The problem is that there were way more guys on death row

Vấn đề là có quá nhiều tử tù so với

số luật sư vừa có hứng thú vừa có năng lực để theo đuổi vụ kiện.

than there were lawyers

who had both the interest and the expertise to work on these cases.

And so inevitably,

Vậy nên việc

lawyers drifted to cases that were already in chapter four --

các luật sư có khuynh hướng tham gia vào những vụ đã ở chương bốn...

that makes sense, of course.

cũng hợp lý thôi, dĩ nhiên. Đó là những vụ khẩn cấp nhất;

Those are the cases that are most urgent;

của những người gần án tử nhất.

those are the guys who are closest to being executed.

Some of these lawyers were successful;

Vài luật sư trong số này thành công; họ thu xếp được vụ xử mới cho khách hàng.

they managed to get new trials for their clients.

Others of them managed to extend the lives of their clients,

Người khác thì giúp kéo dài thời gian sống cho khách hàng, đôi lúc là

sometimes by years, sometimes by months.

vài năm, hoặc là vài tháng.

But the one thing that didn't happen

Nhưng một điều đã không xảy ra

là số lượng các vụ án tử hàng năm ở Texas

was that there was never a serious and sustained decline

in the number of annual executions in Texas.

không hề giảm một cách đáng kể.

In fact, as you can see from this graph,

Thực tế, bạn có thể thấy từ biểu đồ này, kể từ khi án tử hình ở Texas

from the time that the Texas execution apparatus got efficient

có hiệu lực vào nửa cuối những năm 90,

in the mid- to late 1990s,

there have only been a couple of years

chỉ có vài năm có số lượng án tử thường niên giảm xuống

where the number of annual executions dipped below 20.

dưới 20 vụ.

In a typical year in Texas,

Trong một năm điển hình ở Texas,

we're averaging about two people a month.

chúng tôi ước tính có

hai người bị tử hình một tháng.

In some years in Texas, we've executed close to 40 people,

Trong vài năm ở Texas, chúng ta đã xử tử gần 40 người, và con số này

and this number has never significantly declined over the last 15 years.

chưa bao giờ giảm xuống đáng kể trong suốt 15 năm qua.

And yet, at the same time that we continue to execute

Vậy mà, cùng lúc chúng ta tiếp tục xử tử

about the same number of people every year,

cùng số lượng người mỗi năm,

the number of people who we're sentencing to death on an annual basis

thì số lượng người bị tuyên án tử

hàng năm

has dropped rather steeply.

lại sụt giảm đáng kể.

So we have this paradox,

Vậy là ta có nghịch lý này,

số lượng người bị tử hình vẫn cao

which is that the number of annual executions has remained high

but the number of new death sentences has gone down.

nhưng số lượng bị tuyên án tử mới đã giảm xuống.

Why is that?

Tại sao vậy?

It can't be attributed to a decline in the murder rate,

Nó không thể đổ cho tỉ lệ giết người đã giảm,

because the murder rate has not declined nearly so steeply

bởi vì tỉ lệ này vẫn chưa giảm xuống

đáng kể để đường kẻ đỏ trên biểu đồ đi xuống.

as the red line on that graph has gone down.

What has happened instead

Thay vào đó điều đã xảy ra là

is that juries have started to sentence more and more people to prison

các thẩm phán đã bắt đầu tuyên án tù chung thân vĩnh viễn

cho ngày càng nhiều người,

for the rest of their lives without the possibility of parole,

rather than sending them to the execution chamber.

thay vì đưa họ đến phòng xử tử.

Tại sao lại có chuyện đó?

Why has that happened?

It hasn't happened because of a dissolution

Nó không phải vì không giải quyết được số đông ủng hộ

of popular support for the death penalty.

cho hình phạt tử hình. Những người phản đối án tử đã thuyết phục mạnh mẽ

Death penalty opponents take great solace in the fact

đến nỗi số lượng ủng hộ án tử ở Texas đã giảm xuống còn thấp nhất từ trước đến giờ.

that death penalty support in Texas is at an all-time low.

Do you know what all-time low in Texas means?

Bạn có hiểu thấp nhất ở Texas từ trước đến giờ là gì không?

It means that it's in the low 60 percent.

Có nghĩa là dưới 60%.

Now, that's really good compared to the mid-1980s,

Hiện tại con số này đã là quá tốt so với giữa những năm 80, khi có đến

when it was in excess of 80 percent,

hơn 80%,

but we can't explain the decline in death sentences

nhưng ta không thể giải thích mối liên hệ giữa giảm án tử với

and the affinity for life without the possibility of parole

án tù chung thân bởi sự sụt giảm của sự ủng hộ với án tử hình,

by an erosion of support for the death penalty,

because people still support the death penalty.

bởi vì nhiều người vẫn còn ủng hộ nó.

What's happened to cause this phenomenon?

Điều gì đã gây nên hiện tượng này?

What's happened is that lawyers who represent death row inmates

Điều xảy ra là

các luật sư

đại diện cho tử tù đã chuyển sự chú ý của mình sang

have shifted their focus to earlier and earlier chapters

những chương sớm hơn trong câu chuyện về án tử hình.

of the death penalty story.

So 25 years ago, they focused on chapter four.

Vậy là 25 năm trước, họ chú ý đến chương bốn.

And they went from chapter four 25 years ago

Và chuyển từ chương bốn ở 25 năm trước sang chương ba

to chapter three in the late 1980s.

vào cuối những năm 80.

And they went from chapter three in the late 1980s

Và họ chuyển từ chương ba ở cuối năm 80 sang chương hai

to chapter two in the mid-1990s.

vào giữa những năm 90. Và bắt đầu từ giữa đến cuối những năm 90,

And beginning in the mid- to late 1990s,

they began to focus on chapter one of the story.

họ bắt đầu chú ý đến chương một của câu chuyện.

Now, you might think that this decline in death sentences

Giờ thì bạn có thể nghĩ sự sụt giảm về án tử và gia tăng về

and the increase in the number of life sentences

án chung thân là tốt hay xấu.

is a good thing or a bad thing.

I don't want to have a conversation about that today.

Nhưng tôi không muốn thảo luận vấn đề đó hôm nay.

All that I want to tell you is that the reason that this has happened

Tất cả những gì tôi muốn nói là lí do điều này xảy ra

is because death penalty lawyers have understood

là vì những luật sư bào chữa cho án tử hình đã nhận ra

that the earlier you intervene in a case,

họ càng sớm tham gia vào vụ án,

the greater the likelihood that you're going to save your client's life.

thì khả năng cứu được tính mạng khách hàng càng cao.

That's the first thing I've learned.

Đó là điều đầu tiên tôi học được.

Here's the second thing I learned:

Còn đây là điều thứ hai:

My client Will was not the exception to the rule;

Thân chủ tôi, cậu Will

không phải trường hợp ngoại lệ của luật;

he was the rule.

cậu ta vẫn phải chịu án.

I sometimes say, if you tell me the name of a death row inmate --

Thỉnh thoảng tôi nói, nếu bạn cho tôi biết tên của một tử tù..

doesn't matter what state he's in,

không cần biết anh ta ở bang nào, hay tôi đã từng gặp anh ta chưa

doesn't matter if I've ever met him before --

I'll write his biography for you.

tôi vẫn viết được tiểu sử của anh ta cho bạn.

And eight out of 10 times,

Và khoảng 8 trong số 10 lần,

the details of that biography will be more or less accurate.

những chi tiết của tiểu sử đó

sẽ gần như chính xác.

And the reason for that is that 80 percent of the people on death row

Và lí do là 80% tử tù

are people who came from the same sort of dysfunctional family that Will did.

là những người lớn lên từ cùng kiểu gia đình tan vỡ như của Will.

Eighty percent of the people on death row

80% tử tù

are people who had exposure to the juvenile justice system.

là những người đã từng

vào trại cải tạo tuổi vị thành niên.

That's the second lesson that I've learned.

Đó là bài học thứ hai

tôi học được.

Now we're right on the cusp of that corner

Giờ chúng ta đã đến chóp của góc độ

where everybody's going to agree.

nơi mọi người sẽ cùng tán đồng.

People in this room might disagree

Mọi người trong phòng này có thể đồng ý hay không

about whether Will should have been executed,

về việc Will bị tử hình,

but I think everybody would agree

nhưng tôi nghĩ mọi người sẽ đồng ý

that the best possible version of his story

rằng phiên bản tốt nhất có thể có của câu chuyện này

would be a story where no murder ever occurs.

sẽ là

không có vụ giết người nào xảy ra cả.

How do we do that?

Chúng ta làm điều đó bằng cách nào?

When our son Lincoln was working on that math problem two weeks ago,

Khi con trai Lincoln của chúng tôi phải giải một bài toán

it was a big, gnarly problem.

hai tuần trước, một bài toán khá rối rắm và phức tạp.

And he was learning how, when you have a big old gnarly problem,

Cháu học được rằng khi đối mặt với những vấn đề phức tạp,

sometimes the solution is to slice it into smaller problems.

thỉnh thoảng cách giải quyết là chẻ nó thành những vấn đề nhỏ hơn.

That's what we do for most problems --

Đó là cách giải quyết hầu hết rắc rối trong toán học và vật lý, ngay cả chính sách xã hội

in math, in physics, even in social policy --

we slice them into smaller, more manageable problems.

ta chia nó thành những phần nhỏ hơn dễ giải quyết hơn.

But every once in a while, as Dwight Eisenhower said,

Nhưng thỉnh thoảng,

như cựu tổng thống Dwight Eisenhower có nói,

the way you solve a problem is to make it bigger.

cách để giải quyết một vấn đề

là nhìn nó ở một góc độ khái quát hơn.

Và cách để giải quyết vấn đề này

The way we solve this problem

is to make the issue of the death penalty bigger.

là nhìn nhận án tử hình một cách bao quát hơn.

We have to say, all right.

Chúng ta phải có quy định à, được thôi.

We have these four chapters of a death penalty story,

Chúng ta có một câu chuyện 4 chương

về án tử hình,

but what happens before that story begins?

nhưng điều gì xảy ra trước khi

câu chuyện đó bắt đầu?

How can we intervene in the life of a murderer

Làm cách nào chúng ta can thiệp vào cuộc sống của một kẻ giết người

before he's a murderer?

trước khi hắn trở thành kẻ giết người?

What options do we have to nudge that person off of the path

Chúng ta có những lựa chọn nào

để kéo con người này

ra khỏi con đường

sẽ dẫn đến kết cục mà mọi người -

that is going to lead to a result that everybody --

death penalty supporters and death penalty opponents --

những người ủng hộ và phản đối án tử -

still think is a bad result:

đều nghĩ

là một kết cục tồi tệ:

the murder of an innocent human being?

giết hại mạng sống của một người vô tội?

You know, sometimes people say that something isn't rocket science.

Bạn biết đấy, đôi khi mọi người nói

điều đó

chẳng phải phát kiến tân tiến gì.

And by that, what they mean is rocket science is really complicated

Và họ nói vậy vì những phát kiến vượt bậc rất phức tạp

and this problem that we're talking about now is really simple.

và vấn đề chúng ta đang nói đến hiện nay thì chỉ nhỏ nhặt thôi.

Well that's rocket science;

Đó là khoa học tên lửa;

that's the mathematical expression for the thrust created by a rocket.

đó là biểu hiện toán học

cho động lực được thúc đẩy bởi một quả tên lửa.

What we're talking about today is just as complicated.

Vấn đề chúng ta đang nói hôm nay

cũng phức tạp tương tự vậy.

What we're talking about today is also rocket science.

Vấn đề chúng ta đang nói hôm nay cũng

là một phát hiện vượt bậc.

My client Will and 80 percent of the people on death row

Khách hàng của tôi Will

và 80% những người đang bị án tử

had five chapters in their lives

có năm chương cuộc đời

that came before the four chapters of the death penalty story.

diễn ra trước

bốn chương của câu chuyện về án tử.

Tôi nghĩ ta có thể can thiệp vào năm chương này,

I think of these five chapters as points of intervention,

places in their lives

những thời điểm trong cuộc sống của họ mà

when our society could've intervened in their lives

xã hội có thể can dự vào và kéo họ khỏi ra con đường

and nudged them off of the path that they were on

that created a consequence that we all --

dẫn đến kết cục mà tất cả chúng ta - những người ủng hộ hoặc

death penalty supporters or death penalty opponents --

phản đối án tử -

say was a bad result.

đều cho rằng rất tồi tệ.

Now, during each of these five chapters:

Giờ thì, trong mỗi chương của năm chương:

when his mother was pregnant with him;

khi mẹ cậu ta mang thai cậu ta;

in his early childhood years;

trong những năm tháng trẻ thơ của cậu ta;

when he was in elementary school;

khi cậu ta ở tiểu học;

when he was in middle school and then high school;

khi cậu ta vào cấp hai và cấp ba;

and when he was in the juvenile justice system --

khi ở trại cải tạo trẻ vị thành niên, trong mỗi chương của 5 chương đó,

during each of those five chapters,

there were a wide variety of things that society could have done.

có hàng loạt những việc mà xã hội có thể làm.

In fact, if we just imagine

Thực ra, nếu ta chỉ cần tưởng tượng về

that there are five different modes of intervention,

năm cách can thiệp khác nhau, nhiều cách xã hội có thể tham gia

the way that society could intervene in each of those five chapters,

trong mỗi chương trong năm chương đó,

and we could mix and match them any way we want,

và phối trộn chúng theo bất kì cách nào ta muốn

there are 3,000 -- more than 3,000 -- possible strategies

thì sẽ có 3000, hoặc hơn, cách thức

that we could embrace

ta có thể làm để đưa những đứa trẻ như Will

in order to nudge kids like Will off of the path that they're on.

ra khỏi bãi lầy chúng đang sa vào.

So I'm not standing here today with the solution.

Nên hôm nay tôi không đứng đây

để nói về các giải pháp.

But the fact that we still have a lot to learn,

Nhưng việc chúng ta còn nhiều điều phải học,

that doesn't mean that we don't know a lot already.

không có nghĩa ta chưa hiểu biết gì.

We know from experience in other states

Chúng ta học được kinh nghiệm từ những bang khác

that there are a wide variety of modes of intervention

rằng có cực kì nhiều cách can thiệp

that we could be using in Texas,

có thể sử dụng ở Texas, và ở những bang chưa dùng đến,

and in every other state that isn't using them,

in order to prevent a consequence that we all agree is bad.

để ngăn chặn cái hậu quả mà chúng ta cùng đồng ý là rất tồi tệ.

I'll just mention a few.

Tôi xin chỉ nêu lên vài cách.

I won't talk today about reforming the legal system.

Hôm nay tôi sẽ không nói đến việc phải chấn chỉnh lại hệ thống pháp luật.

That's probably a topic

Đó là đề tài tốt nhất nên được thảo luận ở nơi chỉ gồm những luật sự và thẩm phán.

that is best reserved for a room full of lawyers and judges.

Instead, let me talk about a couple of modes of intervention

Thay vào đó, hãy để tôi nói về vài cách thức can thiệp

that we can all help accomplish,

có thể hiện thực hóa,

because they are modes of intervention that will come about

bởi vì chúng là những cách sẽ được thực hiện

when legislators and policymakers, when taxpayers and citizens,

khi những nhà làm luật và hoạch định chính sách, khi người đóng thuế và các công dân,

agree that that's what we ought to be doing

cùng đồng thuận rằng đó là điều cần làm

and that's how we ought to be spending our money.

và là cách ta nên sử dụng tiền của mình.

We could be providing early childhood care

Ta có thể hỗ trợ dịch vụ chăm sóc trẻ em

cho những đứa trẻ thiệt thòi về kinh tế và những mặt khác,

for economically disadvantaged and otherwise troubled kids,

and we could be doing it for free.

và ta có thể cung cấp dịch vụ miễn phí.

And we could be nudging kids like Will off of the path that we're on.

Và ta có thể kéo những đứa trẻ như Will ra khỏi vũng lầy chúng đang sa vào.

There are other states that do that, but we don't.

Có những bang đã làm điều đó, chúng ta thì chưa.

We could be providing special schools,

Ta có thể có những trường học đặc biệt, cả ở bậc cấp ba

at both the high school level and the middle school level,

lẫn cấp hai, nhưng ngay cả ở lớp 5,

but even in K-5,

that target economically and otherwise disadvantaged kids,

những đứa trẻ thiệt thòi về kinh tế và nhiều yếu tố khác, và cụ thể là những trẻ

and particularly kids who have had exposure to the juvenile justice system.

đã bị đưa vào

trại giáo dưỡng.

There are a handful of states that do that;

Đã có rất nhiều bang thực hiện được;

Texas doesn't.

Texas thì chưa.

There's one other thing we can be doing -- well, there are a bunch of other things --

Một điều ta có thể làm...

à, có cả tá điều ta có thể làm, nhưng có một điều

there's one other thing that I'm going to mention,

tôi xin được nhắc đến, và là điều gây tranh cãi duy nhất

and this is going to be the only controversial thing that I say today.

tôi nói hôm nay.

We could be intervening much more aggressively

Ta có thể can dự

xông xáo hơn

into dangerously dysfunctional homes,

vào những gia đình tan vỡ nghiêm trọng,

and getting kids out of them

và đưa lũ trẻ ra khỏi đó

before their moms pick up butcher knives and threaten to kill them.

trước khi mẹ chúng xách dao lên và dọa giết chúng.

If we're going to do that, we need a place to put them.

Nếu làm điều đó,

ta sẽ cần một chỗ cho chúng trú ngụ.

Even if we do all of those things,

Và dù ta có làm điều đó, thì cũng sẽ có những đứa trẻ bị sa lầy

some kids are going to fall through the cracks

and they're going to end up in that last chapter

và sẽ kết thúc như kết cục của chương cuối trước khi câu chuyện giết người bắt đầu,

before the murder story begins,

they're going to end up in the juvenile justice system.

cuối cùng chúng sẽ bị đưa vào trại cải tạo.

Và dù chuyện đó có xảy ra,

And even if that happens, it's not yet too late.

thì nó vẫn chưa trễ.

There's still time to nudge them,

Vẫn còn thời gian để chỉnh đốn chúng,

if we think about nudging them rather than just punishing them.

nếu chúng ta tính đến việc sửa sai,

chứ không phải trừng phạt chúng.

There are two professors in the Northeast --

Có hai giáo sư ở Đông Bắc, một ở Yale và một ở Maryland

one at Yale and one at Maryland --

đã lập nên một ngôi trường

they set up a school that is attached to a juvenile prison.

kết nối với một trại giam giữ trẻ vị thành niên.

And the kids are in prison, but they go to school

Bọn trẻ ở trong tù, nhưng vẫn đến trường mỗi sáng từ tám giờ

from eight in the morning until four in the afternoon.

đến bốn giờ chiều.

Now, it was logistically difficult.

Công tác chuẩn bị khá khó khăn.

They had to recruit teachers who wanted to teach inside a prison,

Họ phải tuyển giáo viên

những người muốn dạy trong tù, họ phải vạch ra ranh giới chặt chẽ

they had to establish strict separation

between the people who work at the school and the prison authorities,

giữa những người làm việc tại trường và hội đồng trại giam,

và mệt mỏi hơn cả, là họ phải tạo ra một chương trình giáo dục mới vì

and most dauntingly of all,

they needed to invent a new curriculum because you know what?

bạn biết sao không?

People don't come into and out of prison on a semester basis.

Người ta không ra vào trại giam theo những kì học thông thường.

(Laughter)

But they did all those things.

Nhưng họ đã làm tất cả những điều đó.

Now, what do all of these things have in common?

Vậy thì những thứ này có điểm chung nào?

What all of these things have in common is that they cost money.

Điểm chung của chúng là chúng đều tốn tiền.

Some of the people in the room might be old enough

Vài người trong phòng này có thể sống đủ lâu để nhớ

to remember the guy on the old oil filter commercial.

đến một gã trên quảng cáo lọc dầu cũ.

He used to say, "Well, you can pay me now or you can pay me later."

Anh ta từng nói, "À, bạn có thể trả tôi ngay

hoặc trả sau cũng được."

What we're doing in the death penalty system

Điều chúng ta đang làm

với hệ thống án tử hình

is we're paying later.

là đang trả sau.

But the thing is that for every 15,000 dollars

Nhưng vấn đề là

với mỗi 15,000 đô ta dùng để can thiệp vào

that we spend intervening

in the lives of economically and otherwise disadvantaged kids

cuộc sống của những đứa trẻ thiệt thòi về kinh tế và mặt khác

in those earlier chapters,

trong những chương sớm hơn,

we save 80,000 dollars in crime-related costs down the road.

ta sẽ tiết kiệm được 80,000 đô tổn thất cho những vấn đề liên quan đến phạm tội.

Even if you don't agree that there's a moral imperative that we do it,

Cho dù bạn không đồng ý

về vấn đề đạo đức của việc chúng ta làm,

thì nó cũng sẽ có lợi về mặt kinh tế.

it just makes economic sense.

I want to tell you about the last conversation that I had with Will.

Tôi muốn kể cho các bạn nghe cuộc trò chuyện cuối tôi có với Will.

It was the day that he was going to be executed,

Đó là ngày cậu ấy bị tử hình,

và chúng tôi chỉ nói chuyện.

and we were just talking.

There was nothing left to do in his case.

Không còn làm gì được

cho trường hợp của cậu nữa.

And we were talking about his life.

Và chúng tôi nói về cuộc đời của cậu.

And he was talking first about his dad, who he hardly knew, who had died,

Và đầu tiên cậu kể về cha mình, người cậu chẳng biết tí gì,

người đã chết,

và rồi đến mẹ cậu,

and then about his mom, who he did know, who was still alive.

người mà cậu biết,

người vẫn còn sống.

And I said to him,

Và tôi bảo cậu,

"I know the story.

"Tôi biết.

I've read the records.

Tôi đã đọc hồ sơ.

I know that she tried to kill you."

Tôi biết là bà ta muốn giết cậu."

I said, "But I've always wondered

Tôi nói, "Nhưng tôi luôn băn khoăn liệu cậu có thực sự

whether you really actually remember that."

nhớ đến nó không."

I said, "I don't remember anything from when I was five years old.

Tôi nói, "Tôi chẳng nhớ được gì

lúc mình năm tuổi cả.

Maybe you just remember somebody telling you."

Có thể cậu nhớ do có ai đó kể lại."

And he looked at me and he leaned forward,

Và cậu ta nhìn tôi và rướn người về trước,

and he said, "Professor," --

rồi nói, "Giáo sư", cậu ta biết tôi 12 năm rồi nhưng vẫn gọi tôi là Giáo sư.

he'd known me for 12 years, he still called me Professor.

He said, "Professor, I don't mean any disrespect by this,

Cậu nói, "Giáo sư, tôi không muốn tỏ ra bất kính,

but when your mama picks up a butcher knife

nhưng khi mẹ ông

cầm một con dao trông to hơn ông nhiều,

that looks bigger than you are,

and chases you through the house screaming she's going to kill you,

và rượt đuổi ông khắp nhà gào thét rằng muốn giết ông,

and you have to lock yourself in the bathroom

và ông phải giam mình trong nhà tắm vừa chặn cửa vừa

and lean against the door

and holler for help until the police get there,"

hét lên kêu cứu cho tới khi cảnh sát tới,"

cậu ta nhìn tôi rồi nói,

he looked at me and he said,

"that's something you don't forget."

"đó là thứ ông không bao giờ quên được."

I hope there's one thing you all won't forget:

Tôi hi vọng có một điều tất cả các bạn sẽ không quên:

In between the time you arrived here this morning

Trong khoảng thời gian từ lúc bạn tới đây sáng nay tới khi nghỉ ăn trưa,

and the time we break for lunch,

sẽ có khoảng 4 kẻ giết người

there are going to be four homicides in the United States.

trên toàn nước Mỹ.

We're going to devote enormous social resources

Chúng ta sẽ cống hiến một nguồn lực xã hội khổng lồ để trừng phạt tội phạm,

to punishing the people who commit those crimes,

và đó là điều đúng, vì chúng ta cần trừng trị

and that's appropriate

because we should punish people who do bad things.

những kẻ làm điều xấu.

Nhưng ba trong số những tội ác đó có thể được ngăn chặn.

But three of those crimes are preventable.

If we make the picture bigger

Nếu ta nhìn bao quát hơn

and devote our attention to the earlier chapters,

và dành sự chú ý lên những chương trước,

then we're never going to write the first sentence

thì sẽ không bao giờ phải đặt bút viết dòng đầu tiên

that begins the death penalty story.

bắt đầu câu chuyện về án tử hình.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)

(Applause)