Trita Parsi: Iran and Israel: Peace is possible

Trita Parsi: Iran và Israel: Hòa bình là có thể

Translator: Thanh Nguyen Cong Reviewer: Nhu PHAM

"Iran is Israel's best friend,

"Iran là người bạn thân của Israel

and we do not intend to change our position

chúng tôi không có ý định thay đổi lập trường của mình

in relation to Tehran."

về vấn đề Tehran."

Believe it or not, this is a quote

Tin hay không, đó chính là lời nói

from an Israeli prime minister,

của một Thủ tướng Israel,

but it's not Ben-Gurion or Golda Meir

nhưng không phải Ben-Gurion hay Golda Meir

from the era of the Shah.

từ thời Shah.

It's actually from Yitzhak Rabin.

Thực ra đó là lời của Yitzhak Rabin

The year is 1987.

vào năm 1987.

Ayatollah Khomeini is still alive,

Ayatollah Khomeini vẫn còn sống

and much like Ahmadinejad today,

và giống như Ahmadinejad ngày nay,

he's using the worst rhetoric against Israel.

ông ấy vẫn dùng những lối mỹ từ để chống đối Israel.

Yet, Rabin referred to Iran

Nhưng Rabin ám chỉ Iran là

as a geostrategic friend.

một người bạn chiến lược.

Today, when we hear the threats of war

Ngày nay, khi nghe nói đến mối đe dọa chiến tranh

and the high rhetoric,

với những lối nói hình ảnh

we're oftentimes led to believe

chúng ta thường bị dẫn dụ để tin rằng

that this is yet another one of those unsolvable

đó là một trong những vấn đề chưa được giải quyết

Middle Eastern conflicts

trong tranh chấp ở Trung Đông

with roots as old as the region itself.

với nguồn gốc cổ xưa như chính vùng đất này.

Nothing could be further from the truth,

Điều này là hoàn toàn sai

and I hope today to show you why that is.

hôm nay tôi mong sẽ cho các bạn biết tại sao nó sai.

The relations between the Iranian and the Jewish people

Mối quan hệ giữa người Iran và người Israel

throughout history has actually been quite positive,

thực ra khá là tích cực trong suốt lịch sử,

starting in 539 B.C.,

khởi nguồn từ 539 TCN,

when King Cyrus the Great of Persia

khi vua Cyrus của Đại Ba Tư

liberated the Jewish people from their Babylonian captivity.

giải phóng người Do Thái khỏi ách tôi mọi của người Babylon.

A third of the Jewish population

1/3 dân số Do Thái

stayed in Babylonia.

sống ở Babylon.

They're today's Iraqi Jews.

Ngày nay họ là những người Do Thái ở Irắc.

A third migrated to Persia.

1/3 nhập cư vào Ba Tư.

They're today's Iranian Jews,

Ngày nay họ là những người Do Thái ở Iran,

still 25,000 of them living in Iran,

vẫn còn 25.000 người sống ở Iran,

making them the largest Jewish community

tạo thành cộng đồng Do Thái lớn nhất

in the Middle East outside of Israel itself.

sinh sống ngoài Israel tại Trung Đông.

And a third returned to historic Palestine,

1/3 quay về Palestin lịch sử,

did the second rebuilding of the Temple in Jerusalem,

phục dựng lại lần thứ hai đền thờ ở Jerusalem,

financed, incidentally, by Persian tax money.

được cấp tiền ngẫu nhiên từ thuế của người Ba Tư

But even in modern times,

Thậm chí trong thời hiện đại

relations have been close at times.

có lúc mối quan hệ này là rất gần gũi.

Rabin's statement was a reflection

Một phát ngôn của Rabin đã phản ánh

of decades of security and intelligence collaboration

hàng thập kỷ của mối hợp tác giữa an ninh và tình báo giữa hai nước

between the two, which in turn

đó lần lượt là kết quả của

was born out of perception of common threats.

nhận thức về những mối đe dọa chung.

Both states feared the Soviet Union

Cả hai cùng e dè Liên Bang Xô-viết

and strong Arab states such as Egypt and Iraq.

và Liên bang Ả rập hùng mạnh như Ai Cập và Iraq.

And, in addition, the Israeli doctrine of the periphery,

Ngoài ra, những giáo lý của dân Israel về dân ngoại

the idea that Israel's security was best achieved

suy nghĩ cho rằng an ninh của Israel sẽ đạt được ở mức cao nhất

by creating alliances with the non-Arab states

nếu liên kết đồng minh được với những nước ngoài liên bang Ả rập

in the periphery of the region

ngoài khu vực

in order to balance the Arab states in its vicinity.

nhằm giữ thế cân bằng với liên bang Ả rập trong vùng phụ cận.

Now, from the Shah's perspective, though,

Tuy nhiên, giờ đây, theo quan điểm của Shah

he wanted to keep this as secret as possible,

ông muốn càng giữ kín điều này càng tốt,

so when Yitzhak Rabin, for instance,

nên ví dụ như, khi Yitzhak Rabin

traveled to Iran in the '70s,

đến Iran vào những năm 70,

he usually wore a wig

ông ta thường đội tóc giả

so that no one would recognize him.

để không ai nhận ra mình.

The Iranians built a special tarmac

Những người Iran đã trải một đường băng đặc biệt

at the airport in Tehran, far away from the central terminal,

tại sân bay Tehran, cách xa nhà ga trung tâm

so that no one would notice the large number

để không ai để ý đến rất nhiều máy bay

of Israeli planes shuttling between Tel Aviv and Tehran.

của Israel đi lại giữa Tel Aviv và Tehran.

Now, did all of this end with the Islamic revolution

Giờ đây, liệu rằng tất cả những điều này đã kết thúc cùng với Cách mạng Hồi giáo

in 1979?

vào năm 1979?

In spite of the very clear anti-Israeli ideology

Bất chấp những tư tưởng chống Do thái rất rõ ràng

of the new regime, the geopolitical logic

của đế chế mới, logic địa lý chính trị

for their collaboration lived on,

của sự hợp tác giữa các bên này vẫn tiếp tục tồn tại,

because they still had common threats.

bởi họ vẫn có chung những nỗi đe dọa.

And when Iraq invaded Iran in 1980,

Khi Irắc xâm chiếm Iran năm 1980,

Israel feared an Iraqi victory

Israel lo sợ Irắc sẽ giành chiến thắng

and actively helped Iran by selling it arms

và hăng hái giúp đỡ Iran bằng cách bán vũ khí

and providing it with spare parts

và cung cấp các linh kiện thay thế

for Iran's American weaponry

cho kho vũ khí Mỹ của Iran

at a moment when Iran was very vulnerable

vào thời điểm mà Iran đang vô cùng yếu thế

because of an American arms embargo

do bị Mỹ cấm vận

that Israel was more than happy to violate.

và Irael rất vui lòng vi phạm luật cấm vận đó.

In fact, back in the 1980s,

Thực tế, vào những năm 1980,

it was Israel that lobbied Washington

chính Israel đã vận động Washington

to talk to Iran, to sell arms to Iran,

đàm phán với Iran, bán vũ khí cho Iran,

and not pay attention to Iran's anti-Israeli ideology.

và lờ đi tư tưởng chống Do thái của Iran.

And this, of course, climaxed

Điều này đương nhiên đã lên đến đỉnh điểm

in the Iran-Contra scandal of the 1980s.

trong vụ scandal Iran-Contra vào những năm 80.

But with the end of the Cold War

Nhưng khi Chiến tranh lạnh kết thúc

came also the end of the Israeli-Iranian cold peace.

hòa bình lạnh giữa Israel và Iran cũng kết thúc.

Suddenly, the two common threats

Bỗng nhiên hai mối đe dọa chung

that had pushed them closer together throughout decades,

từng đẩy hai đất nước này lại gần nhau trong suốt bao thập kỷ qua

more or less evaporated.

phần nào đã bị bốc hơi hết.

The Soviet Union collapsed,

Liên bang Xô-viết sụp đổ,

Iraq was defeated,

Irắc bại trận

and a new environment was created in the region

và một bầu không khí mới được thiết lập trong khu vực

in which both of them felt more secure,

khiến cả hai cảm thấy an toàn hơn

but they were also now left unchecked.

nhưng cũng thấy mất đi thế lực có thể chế ngự đối phương.

Without Iraq balancing Iran,

Thiếu Irắc để cân bằng Iran,

Iran could now become a threat,

Iran giờ trở thành mối đe dọa,

some in Israel argued.

một số người ở Israel nghĩ vậy.

In fact, the current dynamic

Thực ra, động thái hiện tại

that you see between Iran and Israel

mà các bạn thấy giữa Iran và Israel

has its roots more so

có nguồn gốc chủ yếu

in the geopolitical reconfiguration of the region

từ sự biến đổi địa lý chính trị trong khu vực

after the Cold War

sau Chiến tranh Lạnh

than in the events of 1979,

chứ không phải những sự kiện từ năm 1979,

because at this point, Iran and Israel

vì lúc đó, Iran và Israel

emerge as two of the most powerful states in the region,

đã nổi lên như hai thế lực mạnh nhất trong khu vực

and rather than viewing each other

thay vì coi nhau

as potential security partners,

như hai đối tác an ninh tiềm năng,

they increasingly came to view each other

họ đã ngày càng coi nhau

as rivals and competitors.

như những kẻ đối địch và đối thủ cạnh tranh.

So Israel, who in the 1980s

Trong những năm 1980, Israel đã

lobbied for and improved U.S.-Iran relations

vận động và thúc đẩy mối quan hệ Hoa Kỳ-Iran

now feared a U.S.-Iran rapprochement,

nhưng giờ lo sợ việc nối lại tình hữu nghị giữa hai nước này

thinking that it would come

với suy nghĩ nó sẽ ảnh hưởng tới

at Israel's security interests' expense,

chi phí cho lợi ích an ninh của Israel

and instead sought to put Iran

thay vì khiến cho Iran

in increased isolation.

càng ngày càng bị cô lập.

Ironically, this was happening at a time

Mỉa mai là, điều này xảy ra khi

when Iran was more interested

Iran đang quan tâm

in peacemaking with Washington

tới việc hòa hảo với Washington

than to see to Israel's destruction.

hơn là để ý tới những phá hoại từ phía Israel.

Iran had put itself in isolation

Iran đã tự cô lập chính mình

because of its radicalism,

vì thuyết cấp tiến của mình,

and after having helped the United States indirectly

sau khi gián tiếp giúp đỡ Hoa Kỳ

in the war against Iraq in 1991,

trong cuộc chiến chống Irắc năm 1991,

the Iranians were hoping

người Iran hy vọng rằng

that they would be rewarded by being included

bù lại họ sẽ được chia phần

in the post-war security architecture of the region.

trong kết cấu an ninh thời hậu chiến.

But Washington chose to ignore Iran's outreach,

Song Washington đã lờ đi nỗ lực cả Iran

as it would a decade later in Afghanistan,

trong vụ việc xảy ra một thập kỷ sau tại Afghanistan,

and instead moved to intensify Iran's isolation,

thay vì gia tăng sự cô lập đối với Iran,

and it is at this point, around 1993, '94,

và tới thời điểm này, vào khoảng những năm 93, 94

that Iran begins to translate

Iran bắt đầu

its anti-Israeli ideology

biến tư tưởng chống Do thái của mình

into operational policy.

thành chính sách đi vào hành động.

The Iranians believed that whatever they did,

Người Iran tin rằng bất kỳ điều gì họ làm

even if they moderated their policies,

ngay cả khi họ điều tiết chính sách

the U.S. would continue to seek Iran's isolation,

Hoa Kỳ cũng vẫn tiếp tục cô lập họ

and the only way Iran could compel Washington

và cách duy nhất giúp Iran thúc ép Hoa Kỳ

to change its position was by imposing a cost

thay đổi quan điểm đó là bắt Hoa Kỳ phải trả giá

on the U.S. if it didn't.

nếu họ không thay đổi.

The easiest target was the peace process,

Cái đích dễ dàng nhất đó là diễn biến hòa bình,

and now the Iranian ideological bark

và giờ đây Iran không chỉ sủa lên những tư tưởng

was to be accompanied by a nonconventional bite,

mà sẽ còn cắn vô tội vạ

and Iran began supporting extensively

Iran bắt đầu ủng hộ rất nhiều

Palestinian Islamist groups that it previously

những nhóm Hồi giáo Palestin mà trước đây

had shunned.

họ đã tránh xa.

In some ways, this sounds paradoxical,

Về mặt nào đó, điều này hơi phi lý

but according to Martin Indyk

nhưng theo Martin Indyk,

of the Clinton administration,

của chính quyền Clinton,

the Iranians had not gotten it entirely wrong,

những người Iran không hoàn toàn sai lầm,

because the more peace there would be

vì càng có hòa bình giữa

between Israel and Palestine,

Israel vào Palestin

the U.S. believed, the more Iran would get isolated.

thì Hoa Kỳ càng nghĩ Iran sẽ càng bị cô lập.

The more Iran got isolated, the more peace there would be.

Iran càng bị cô lập, sẽ càng có hòa bình.

So according to Indyk, and these are his words,

Cho nên, theo Indyk, ông nói

the Iranians had an interest to do us in

Người Iran muốn khiến chúng ta

on the peace process

nằm trong diễn biến hòa bình

in order to defeat our policy of containment.

để đánh bại chính sách ngăn chặn của chúng ta.

To defeat our policy of containment,

Để đánh bại chính sách ngăn chặn của chúng ta

not about ideology.

chứ không phải đây là vấn đề tư tưởng.

But throughout even the worst times of their entanglement,

Nhưng trong lúc tăm tối nhất của thời kỳ bất ổn

all sides have reached out to each other.

các bên đều nỗ lực tiến gần đến nhau.

Netanyahu, when he got elected in 1996,

Khi được bầu vào năm 1996, Netanyahu

reached out to the Iranians to see

đã cố gắng gần gũi với người Iran để xem

if there were any ways that

liệu có cách chi

the doctrine of the periphery could be resurrected.

khiến giáo lý về dân ngoại có thể được phục hồi

Tehran was not interested.

nhưng Tehran đã không thèm quan tâm.

A few years later, the Iranians sent

Vài năm sau, phía Iran đã gửi

a comprehensive negotiation proposal to the Bush administration,

một đề nghị thương thuyết toàn diện tới chính phủ của Tổng thống Bush

a proposal that revealed that there was some potential

bản kiến nghị cho thấy có tiềm năng cho việc

of getting Iran and Israel back on terms again.

khiến Iran và Israel hòa hảo trở lại với nhau.

The Bush administration did not even respond.

Chính quyền ông Bush đã không phản hồi.

All sides have never missed an opportunity

Các bên chưa bao giờ bỏ lỡ cơ hội

to miss an opportunity.

để lỡ mất cơ hội.

But this is not an ancient conflict.

Nhưng đây không phải là một xung đột có từ xa xưa.

This is not even an ideological conflict.

Đây thậm chí không phải là một xung đột về tư tưởng.

The ebbs and flows of hostility

Những ngọn thủy triều dâng lên hạ xuống của thái độ thù địch

have not shifted with ideological zeal,

không hề bị thay đổi bởi những nhiệt thành trong tư tưởng

but rather with changes in the geopolitical landscape.

mà bởi những đổi thay trong bối cảnh địa lý chính trị.

When Iran and Israel's security imperatives

Khi sự an ninh của Iran và Israel yêu cầu phải có

dictated collaboration, they did so

một sự hợp tác tất yếu thì họ hợp tác

in spite of lethal ideological opposition to each other.

bất chấp những xung khắc trong tư tưởng.

When Iran's ideological impulses collided

Khi những làn sóng tư tưởng của Iran

with its strategic interests,

xung đột với lợi ích chiến lược của đất nước,

the strategic interests always prevailed.

những lợi ích chiến lược luôn thắng thế.

This is good news, because it means

Đây quả là tin tốt vì thế có nghĩa là

that neither war nor enmity

chiến tranh cũng như sự thù địch

is a foregone conclusion.

không phải là kết luận được rút ra ngay từ đầu.

But some want war.

Nhưng cũng có một số muốn có chiến tranh.

Some believe or say that it's 1938,

Một số tin hoặc nói rằng giờ là năm 1938,

Iran is Germany,

Iran là Đức,

and Ahmadinejad is Hitler.

và Ahmadinejad là Hitler.

If we accept this to be true,

Nếu chúng ta chấp nhận đây là sự thật,

that indeed it is 1938, Iran is Germany,

rằng giờ là năm 1938, Iran là Đức,

Ahmadinejad is Hitler,

Ahmadinejad là Hitler,

then the question we have to ask ourself is,

thì câu hỏi mà chúng ta phải đặt ra cho bản thân là,

who wishes to play the role of Neville Chamberlain?

ai muốn đóng vai Neville Chamberlain đây?

Who will risk peace?

Ai sẽ đánh liều với hòa bình?

This is an analogy that is deliberately aimed

Đây là một sự tương đồng đang cố tình nhắm đến việc

at eliminating diplomacy,

xóa sổ ngoại giao,

and when you eliminate diplomacy,

và khi làm điều đó,

you make war inevitable.

chiến tranh là điều không tránh khỏi.

In an ideological conflict, there can be no truce,

Trong sự một cuộc xung đột tư tưởng sẽ không có thỏa ước ngừng bắn,

no draw, no compromise,

không rút quân, không thỏa hiệp,

only victory or defeat.

chỉ có thẳng hoặc thua.

But rather than making war inevitable

Nhưng thay vì biến chiến tranh thành điều không tránh khỏi

by viewing this as ideological,

bằng cách coi rằng đây là vấn đề tư tưởng,

we would be wise to seek ways

chúng ta có thể khôn ngoan tìm cách

to make peace possible.

kiến tạo hòa bình,

Iran and Israel's conflict is a new phenomenon,

Xung đột Iran và Israel là một hiện tượng mới,

only a few decades old

chỉ từ vài thập kỷ đây

in a history of 2,500 years,

trong lịch sử suốt 2500 năm,

and precisely because its roots are geopolitical,

và gốc rễ hoàn toàn nằm ở địa lý chính trị

it means that solutions can be found,

có nghĩa là có thể tìm ra giải pháp

compromises can be struck,

đạt đến thỏa hiệp,

however difficult it yet may be.

dù có khó khăn thế nào đi nữa.

After all, it was Yitzhak Rabin himself who said,

Tóm lại, chính Yitzhak Rabin đã nói:

"You don't make peace with your friends.

"Bạn không làm hòa với bạn bè mình.

You make it with your enemies."

Chỉ làm hòa với kẻ thù mà thôi."

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)