Trita Parsi: Iran and Israel: Peace is possible

Tłumaczenie: Anna Snela Korekta: Rysia Wand

"Iran is Israel's best friend,

"Iran jest najlepszym przyjacielem Izraela

and we do not intend to change our position

i nie mamy zamiaru

zmieniać stanowiska wobec Teheranu",

in relation to Tehran."

Believe it or not, this is a quote

Może nie uwierzycie,

from an Israeli prime minister,

ale to słowa izraelskiego premiera,

but it's not Ben-Gurion or Golda Meir

ale nie Ben-Guriona

from the era of the Shah.

czy Goldy Meir z epoki szachów,

It's actually from Yitzhak Rabin.

ale Icchaka Rabina.

The year is 1987.

Jest rok 1987,

Ayatollah Khomeini is still alive,

Ajatollah Chomeini nadal żyje.

and much like Ahmadinejad today,

Podobnie jak dziś Ahmadineżad,

he's using the worst rhetoric against Israel.

używa wobec Izraela najgorszej retoryki.

Yet, Rabin referred to Iran

Jednak Rabin określił Iran

as a geostrategic friend.

mianem geostrategicznego sojusznika.

Today, when we hear the threats of war

Gdy dziś słyszymy groźby wojny

and the high rhetoric,

i wysoką retorykę,

we're oftentimes led to believe

często wierzymy, że to kolejny

that this is yet another one of those unsolvable

z tych nierozwiązywalnych konfliktów

Middle Eastern conflicts

na Bliskim Wschodzie,

with roots as old as the region itself.

równie stary, jak sam region.

Nothing could be further from the truth,

Nic bardziej mylnego.

and I hope today to show you why that is.

Mam nadzieję, że dziś wyjaśnię, dlaczego.

The relations between the Iranian and the Jewish people

Stosunki pomiędzy Irańczykami a Żydami

throughout history has actually been quite positive,

były w przeszłości dość dobre,

starting in 539 B.C.,

poczynając od roku 539 p.n.e.,

when King Cyrus the Great of Persia

kiedy król Persji Cyrus Wielki

liberated the Jewish people from their Babylonian captivity.

uwolnił Żydów z babilońskiej niewoli.

A third of the Jewish population

Jedna trzecia żydowskiej populacji

stayed in Babylonia.

pozostała w Babilonii.

They're today's Iraqi Jews.

Dzisiaj są irackimi Żydami.

A third migrated to Persia.

Jedna trzecia przesiedliła się do Persji.

They're today's Iranian Jews,

To obecni irańscy Żydzi,

still 25,000 of them living in Iran,

których 25 tysięcy nadal mieszka w Iranie,

making them the largest Jewish community

tworząc największą żydowską wspólnotę

in the Middle East outside of Israel itself.

na Bliskim Wschodzie, poza Izraelem.

And a third returned to historic Palestine,

Jedna trzecia wróciła do dawnej Palestyny,

did the second rebuilding of the Temple in Jerusalem,

odbudowała po raz drugi świątynię w Jerozolimie,

financed, incidentally, by Persian tax money.

co sfinansowano z perskich podatków.

But even in modern times,

Nawet w czasach współczesnych

relations have been close at times.

relacje bywały bliskie.

Rabin's statement was a reflection

Wypowiedź Rabina była odzwierciedleniem

of decades of security and intelligence collaboration

dziesiątek lat współpracy służb wywiadu i bezpieczeństwa,

between the two, which in turn

będących wynikiem

was born out of perception of common threats.

podobnego postrzegania wspólnych zagrożeń.

Both states feared the Soviet Union

Obydwie strony obawiały się ZSRR

and strong Arab states such as Egypt and Iraq.

i silnych państw arabskich, takich jak Egipt i Irak.

And, in addition, the Israeli doctrine of the periphery,

Dodajmy izraelską doktrynę sojuszu peryferii,

the idea that Israel's security was best achieved

pomysł, że bezpieczeństwo Izraela

by creating alliances with the non-Arab states

można osiągnąć przez sojusze z nie-arabskimi krajami

in the periphery of the region

na obrzeżach regionu,

in order to balance the Arab states in its vicinity.

w celu stworzenia przeciwwagi dla sąsiednich państw arabskich.

Now, from the Shah's perspective, though,

Jednak szach

he wanted to keep this as secret as possible,

chciał utrzymać to w tajemnicy,

so when Yitzhak Rabin, for instance,

więc gdy na przykład Icchak Rabin

traveled to Iran in the '70s,

jeździł do Iranu w latach 70.,

he usually wore a wig

zwykle nosił perukę,

so that no one would recognize him.

żeby nikt go nie poznał.

The Iranians built a special tarmac

Irańczycy zbudowali specjalny pas startowy

at the airport in Tehran, far away from the central terminal,

na lotnisku w Teheranie, z dala od głównego terminalu,

so that no one would notice the large number

żeby nikt nie zauważył licznych izraelskich samolotów,

of Israeli planes shuttling between Tel Aviv and Tehran.

kursujących między Tel Awiwem a Teheranem.

Now, did all of this end with the Islamic revolution

Czy położyła temu kres

rewolucja islamska z 1979 roku?

in 1979?

In spite of the very clear anti-Israeli ideology

Mimo wyraźnie anty-izraelskiej ideologii nowego reżimu,

of the new regime, the geopolitical logic

geopolityczna logika współpracy trwała,

for their collaboration lived on,

because they still had common threats.

bo nadal istniały wspólne zagrożenia.

And when Iraq invaded Iran in 1980,

Kiedy Irak zaatakował Iran w 1980 roku,

Israel feared an Iraqi victory

Izrael obawiał się irackiego zwycięstwa

and actively helped Iran by selling it arms

i aktywnie wspomagał Iran przez dostarczanie broni

and providing it with spare parts

oraz zapasowych części

for Iran's American weaponry

do broni amerykańskiego pochodzenia,

at a moment when Iran was very vulnerable

kiedy Iran był bardzo osłabiony

because of an American arms embargo

przez amerykańskie embargo na broń,

that Israel was more than happy to violate.

którego Izrael z chęcią nie przestrzegał.

In fact, back in the 1980s,

Wtedy, w latach 80.,

it was Israel that lobbied Washington

to Izrael wywierał nacisk na Waszyngton,

to talk to Iran, to sell arms to Iran,

żeby rozmawiać z Iranem, sprzedawać im broń

and not pay attention to Iran's anti-Israeli ideology.

i nie zwracać uwagi na irańską anty-izraelską ideologię.

And this, of course, climaxed

To oczywiście zakończyło się

in the Iran-Contra scandal of the 1980s.

aferą Iran-Contras w latach 80.

But with the end of the Cold War

Z końcem zimnej wojny nadszedł też

came also the end of the Israeli-Iranian cold peace.

koniec zimnego pokoju izraelsko-irańskiego.

Suddenly, the two common threats

Nagle dwa wspólne zagrożenia,

that had pushed them closer together throughout decades,

które jednoczyły ich przez dziesiątki lat,

more or less evaporated.

właściwie zniknęły.

The Soviet Union collapsed,

Związek Radziecki upadł,

Iraq was defeated,

Irak został pokonany

and a new environment was created in the region

i w regionie powstało nowe środowisko,

in which both of them felt more secure,

w którym oba państwa czuły się bezpieczniej,

but they were also now left unchecked.

ale pozostały też bez kontroli.

Without Iraq balancing Iran,

Bez Iraku stabilizującego Iran,

Iran could now become a threat,

Iran mógł nagle stać się zagrożeniem,

some in Israel argued.

jak uważali niektórzy Izraelczycy.

In fact, the current dynamic

Obecna dynamika

that you see between Iran and Israel

pomiędzy Iranem i Izraelem

has its roots more so

jest zakorzeniona bardziej

in the geopolitical reconfiguration of the region

w geopolitycznej rekonfiguracji regionu

after the Cold War

po zimnej wojnie,

than in the events of 1979,

niż w wydarzeniach z 1979 roku,

because at this point, Iran and Israel

bo wtedy Iran i Izrael

emerge as two of the most powerful states in the region,

wyrosły na dwie największe potęgi w regionie

and rather than viewing each other

i zamiast traktować się

as potential security partners,

jak potencjalni partnerzy w bezpieczeństwie,

they increasingly came to view each other

coraz bardziej dostrzegały

as rivals and competitors.

rywala i konkurenta.

So Israel, who in the 1980s

Izrael, który w latach 80.

lobbied for and improved U.S.-Iran relations

wspierał relacje pomiędzy USA a Iranem,

now feared a U.S.-Iran rapprochement,

teraz zaczął obawiać się ich pojednania,

thinking that it would come

sądząc, że nastąpi kosztem

at Israel's security interests' expense,

izraelskiego bezpieczeństwa,

and instead sought to put Iran

i zaczął starać się

in increased isolation.

o odizolowanie Iranu.

Ironically, this was happening at a time

Co ciekawe, działo się to w czasie,

when Iran was more interested

gdy Iran był bardziej zainteresowany

in peacemaking with Washington

zawarciem pokoju z Waszyngtonem

than to see to Israel's destruction.

niż zniszczeniem Izraela.

Iran had put itself in isolation

Iran sam odizolował się

because of its radicalism,

przez swój radykalizm.

and after having helped the United States indirectly

Po tym, jak pośrednio pomogli USA

in the war against Iraq in 1991,

w wojnie przeciw Irakowi w 1991 roku,

the Iranians were hoping

Irańczycy mieli nadzieję,

that they would be rewarded by being included

że w zamian zostaną objęci

in the post-war security architecture of the region.

systemem bezpieczeństwa skonstruowanym dla regionu po wojnie.

But Washington chose to ignore Iran's outreach,

Jednak Waszyngton postanowił zignorować zaangażowanie Iranu,

as it would a decade later in Afghanistan,

tak samo jak 10 lat później w Afganistanie.

and instead moved to intensify Iran's isolation,

Zamiast tego nasilił odizolowanie Iranu

and it is at this point, around 1993, '94,

i to właśnie wtedy, około 1993-94 roku,

that Iran begins to translate

Iran zaczął przekładać

its anti-Israeli ideology

swoją antyizraelską ideologię

into operational policy.

na politykę operacyjną.

The Iranians believed that whatever they did,

Irańczycy wierzyli,

even if they moderated their policies,

że nawet złagodzenie polityki

nie powstrzyma USA przed staraniami o dalszą izolację Iranu.

the U.S. would continue to seek Iran's isolation,

and the only way Iran could compel Washington

Jedynym sposobem wywarcia nacisku na Waszyngton

to change its position was by imposing a cost

było dla nich

on the U.S. if it didn't.

stworzenie zagrożenia dla USA.

The easiest target was the peace process,

Najłatwiejszym celem był proces pokojowy,

and now the Iranian ideological bark

a teraz ideologiczne poszczekiwania Iranu

was to be accompanied by a nonconventional bite,

zostały wzmocnione przez mniej konwencjonalne ukąszenia

and Iran began supporting extensively

i Iran zaczął szeroko wspierać

Palestinian Islamist groups that it previously

palestyńskie ugrupowania islamistyczne,

had shunned.

których wcześniej unikał.

In some ways, this sounds paradoxical,

Pod pewnymi względami brzmi to paradoksalnie,

but according to Martin Indyk

ale według Martina Indyka

of the Clinton administration,

z administracji Clintona,

the Iranians had not gotten it entirely wrong,

Irańczycy nie do końca się mylili,

because the more peace there would be

bo Stany Zjednoczone wierzyły,

between Israel and Palestine,

że im większy pokój między Izraelem i Palestyną

the U.S. believed, the more Iran would get isolated.

tym większa izolacja Iranu.

The more Iran got isolated, the more peace there would be.

Im większa izolacja Iranu, tym większy pokój.

So according to Indyk, and these are his words,

Czyli cytując Indyka,

the Iranians had an interest to do us in

Irańczykom zależało na wykończeniu

on the peace process

naszego procesu pokojowego,

in order to defeat our policy of containment.

żeby zwalczyć naszą politykę izolacji.

To defeat our policy of containment,

Chodziło o zwalczenie polityki izolacji,

not about ideology.

nie o ideologię.

But throughout even the worst times of their entanglement,

Ale nawet w czasach najbardziej skomplikowanych relacji,

all sides have reached out to each other.

obie strony nie zerwały kontaktu.

Netanyahu, when he got elected in 1996,

Kiedy Netanjahu wygrał wybory w 1996 roku,

reached out to the Iranians to see

skontaktował się z Irańczykami,

if there were any ways that

żeby sprawdzić,

the doctrine of the periphery could be resurrected.

czy da się wrócić do idei sojuszu peryferii.

Tehran was not interested.

Teheran nie był zainteresowany.

A few years later, the Iranians sent

Kilka lat później Irańczycy wysłali

a comprehensive negotiation proposal to the Bush administration,

administracji Busha propozycję szeroko zakrojonych negocjacji,

a proposal that revealed that there was some potential

która ujawniła, że nadal istnieje

możliwość powrotu Iranu i Izraela do właściwych stosunków.

of getting Iran and Israel back on terms again.

The Bush administration did not even respond.

Administracja Busha nie udzieliła nawet odpowiedzi.

All sides have never missed an opportunity

Obie strony nigdy nie przegapiły okazji

to miss an opportunity.

do przegapienia okazji.

But this is not an ancient conflict.

Ale to nie jest dawny konflikt.

This is not even an ideological conflict.

Nie jest to nawet konflikt ideologiczny.

The ebbs and flows of hostility

Przypływy i odpływy wrogości

have not shifted with ideological zeal,

nie zależały od ideologicznej zaciętości,

but rather with changes in the geopolitical landscape.

ale raczej od zmian geopolitycznego krajobrazu.

When Iran and Israel's security imperatives

Kiedy interesy bezpieczeństwa Iranu i Izraela

dictated collaboration, they did so

nakazywały współpracę, współpraca istniała

in spite of lethal ideological opposition to each other.

mimo zabójczych sprzeczności ideologicznych.

When Iran's ideological impulses collided

Kiedy ideologiczne zapędy Iranu

with its strategic interests,

kolidowały z jego strategicznymi interesami,

the strategic interests always prevailed.

te ostatnie zawsze przeważały.

This is good news, because it means

To dobra wiadomość,

that neither war nor enmity

bo oznacza, że ani wojna ani wrogość

is a foregone conclusion.

nie są nieuniknione.

But some want war.

Ale niektórzy chcą wojny.

Some believe or say that it's 1938,

Niektórzy wierzą lub mówią, że jest rok 1938,

Iran is Germany,

Iran to Niemcy,

and Ahmadinejad is Hitler.

a Ahmadineżad to Hitler.

If we accept this to be true,

Jeśli uznamy, że to prawda,

that indeed it is 1938, Iran is Germany,

że faktycznie mamy rok 1938, Iran to Niemcy,

Ahmadinejad is Hitler,

a Ahmadineżad to Hitler,

then the question we have to ask ourself is,

to pytanie, które musimy zadać brzmi:

who wishes to play the role of Neville Chamberlain?

kto chce odegrać rolę Neville'a Chamberlaina?

Who will risk peace?

Kto zaryzykuje pokój?

This is an analogy that is deliberately aimed

Ta analogia specjalnie próbuje

at eliminating diplomacy,

wyeliminować dyplomację,

and when you eliminate diplomacy,

a kiedy eliminujemy dyplomację,

you make war inevitable.

wojna staje się nieunikniona.

In an ideological conflict, there can be no truce,

W przypadku konfliktu ideologicznego

nie ma mowy o rozejmie,

no draw, no compromise,

remisie ani kompromisie.

only victory or defeat.

Istnieje tylko zwycięstwo lub porażka.

But rather than making war inevitable

Ale zamiast patrzeć przez pryzmat ideologii,

by viewing this as ideological,

tworząc nieuchronność wojny,

we would be wise to seek ways

mądrzej byłoby szukać

to make peace possible.

możliwości zawarcia pokoju.

Iran and Israel's conflict is a new phenomenon,

Konflikt Iranu z Izraelu jest nowym zjawiskiem,

only a few decades old

ledwie kilkadziesiąt lat

in a history of 2,500 years,

w historii liczącej 2500 lat.

and precisely because its roots are geopolitical,

A to, że jego korzenie są geopolityczne

it means that solutions can be found,

oznacza właśnie, że można znaleźć rozwiązanie,

compromises can be struck,

dokonać kompromisów,

however difficult it yet may be.

bez względu na trudności.

After all, it was Yitzhak Rabin himself who said,

Koniec końców to sam Icchak Rabin powiedział:

"You don't make peace with your friends.

"Pokoju nie zawiera się z przyjaciółmi.

You make it with your enemies."

Zawiera się go z wrogami".

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)