The story of life in photographs | Frans Lanting

Translator: nguyễn minh tuấn trần Reviewer: Trang Nguyen

Nature's my muse and it's been my passion.

Thiên nhiên là nàng thơ và là đam mê của tôi.

As a photographer for National Geographic, I've portrayed it for many.

Là nhiếp ảnh gia của National Geographic, tôi đã chụp rất nhiều về thiên nhiên.

But five years ago, I went on a personal journey.

Nhưng 5 năm trước, tôi đã trải qua một cuộc hành trình cho riêng tôi.

I wanted to visualize the story of life.

Tôi muốn khắc họa câu chuyện của cuộc sống

It's the hardest thing I've ever attempted,

and there have been plenty of times when I felt like backing out.

Đó là điều khó nhất mà tôi từng thử làm,

và đã nhiều lần tôi cảm thấy muốn từ bỏ.

But there were also revelations.

Nhưng cũng đã có nhiều điều được khám phá.

And one of those I'd like to share with you today.

Và hôm nay tôi muốn chia sẻ một trong những điều đó.

I went down to a remote lagoon in Australia, hoping to see the Earth

Tôi đi xuống một hồ nước mặn hẻo lánh ở Australia, hy vọng nhìn thấy Trái Đất

the way it was three billion years ago,

như nguyên thủy của nó 3 triệu năm trước,

back before the sky turned blue.

trước khi bầu trời chuyển thành màu xanh.

There's stromatolites down there --

Dưới đó là đá Stromatolite

the first living things to capture photosynthesis --

sinh vật sống đầu tiên biết quang hợp

and it's the only place they still occur today.

và ở đó là nơi duy nhất còn diễn ra quá trình này cho tới ngày nay.

Going down there was like entering a time capsule,

Xuống dưới đó giống như đi vào một khoang chứa thời gian,

and I came out with a different sense of myself in time.

và tôi bước ra với một cảm nhận khác về bản thân.

The oxygen exhaled by those stromatolites

Oxy thở ra từ những Stromatolite đó

is what we all breathe today.

là oxy ngày nay chúng ta đang hít thở.

Stromatolites are the heroes in my story.

Stromatolite là người hùng trong câu chuyện của tôi.

I hope it's a story that has some resonance for our time.

Tôi hy vọng câu chuyện này để lại dư âm cho thời đại của chúng ta.

It's a story about you and me, nature and science.

Đó là một câu chuyện về bạn và tôi, về thiên nhiên và khoa học.

And with that said, I'd like to invite you for

Và xin mời các bạn đến với

một cuộc hành trình ngắn của sự sống qua thời gian.

a short, brief journey of life through time.

Cuộc hành trình của chúng ta bắt đầu từ không gian,

Our journey starts in space, where matter condenses into spheres over time ...

nơi vật chất kết hợp thành những khối cầu qua thời gian...

solidifying into surface, molded by fire.

đông đặc lại thành bề mặt, hun đúc bởi lửa.

The fire gave way, Earth emerged -- but this was an alien planet.

Ngọn lửa dẫn đường, Trái Đất hình thành - nhưng đó là một hành tinh xa lạ.

The moon was closer; things were different.

Mặt trăng đã từng ở gần hơn; mọi thứ đều khác.

Heat from within made geysers erupt -- that is how the oceans were born.

Sức nóng từ bên trong tạo ra những đợt phun núi lửa

,đó là cách mà các đại dương được sinh ra.

Water froze around the poles and shaped the edges of the Earth.

Nước đóng băng quanh các cực và định hình rìa Trái Đất.

Water is the key to life, but in frozen form, it is a latent force.

Nước là chìa khóa của sự sống, nhưng khi đóng băng, nó là thế lực ngầm.

And when it vanishes, Earth becomes Mars.

Và khi nó biến mất, Trái Đất trở thành Sao Hỏa.

But this planet is different -- it's roiling inside.

Nhưng hành tinh này thì khác - nó sôi sục ở bên trong.

And where that energy touches water, something new emerges: life.

Và khi năng lượng đó tiếp xúc với nước, một điều mới được sinh ra: Sự sống.

It arises around cracks in the Earth.

Nó nảy sinh xung quanh những vết nứt trên Trái Đất.

Mud and minerals become substrate; there are bacteria.

Bùn và khoáng vật trở thành những chất nền rồi xuất hiện vi khuẩn.

Learn to multiply, thickening in places ...

Học cách sinh sôi, dày đặc hơn ở mọi nơi...

Growing living structures under an alien sky ...

Những cấu trúc sống phát triển dưới một bầu trời xa lạ...

Stromatolites were the first to exhale oxygen.

Stromatolite là thứ đầu tiên thở ra khí oxy.

And they changed the atmosphere.

Và chúng làm thay đổi bầu khí quyển.

A breath that's fossilized now as iron.

Hơi thở đó đã trở thành hóa thạch.

Meteorites delivered chemistry, and perhaps membranes, too.

Những mảnh thiên thạch mang đến hóa chất, và có lẽ, cả các màng tế bào nữa.

Life needs a membrane to contain itself

Sự sống cần một màng bọc để chứa nó

so it can replicate and mutate.

nhờ vậy nó có thể tái tạo và biến đổi.

These are diatoms, single-celled phytoplankton

Đây là các khuê tảo, loại thực vật phù du đơn bào

with skeletons of silicon ...

với xương bằng silicon...

circuit boards of the future.

bảng mạch của tương lai.

Shallow seas nurtured life early on, and that's where it morphed

Biển nông nuôi dưỡng sự sống từ rất sớm, và là nơi nó biến đổi

into more complex forms.

thành những hình thái phức tạp hơn.

It grew as light and oxygen increased.

Nó phát triển tỷ lệ thuận với sự gia tăng của ánh sáng và khí oxy.

Life hardened and became defensive.

Sự sống trở nên cứng cáp hơn và có khả năng phòng vệ.

It learned to move and began to see. The first eyes grew on trilobites.

Nó học cách di chuyển và bắt đầu quan sát. Bọ ba thùy là sinh vật có mắt đầu tiên.

Vision was refined in horseshoe crabs,

Tầm nhìn được cải thiện ở họ sam,

among the first to leave the sea.

một trong những loài đầu tiên rời khỏi biển.

They still do what they've done for ages, their enemies long gone.

Chúng vẫn làm những gì chúng đã từng làm bấy lâu nay

đối thủ của chúng đã biến mất từ lâu

Scorpions follow prey out of the sea. Slugs became snails.

Bọ cạp theo con mồi đi khỏi biển. Sên không vỏ trở thành ốc sên có vỏ.

Fish tried amphibian life. Frogs adapted to deserts.

Cá trải nghiệm cuộc sống lưỡng cư. Ếch thích nghi với sa mạc.

Lichens arose as a co-op. Fungi married algae ...

Rêu mọc lên như một sự hợp tác. Nấm và rong biển kết hợp với nhau...

clinging to rock, and eating it too ... transforming barren land.

bám lấy những hòn đá, và ăn chúng... thay đổi những miền đất cằn cỗi.

True land plants arose, leafless at first.

Những thực vật trên cạn xuất hiện trước tiên không có lá.

Once they learn how to stay upright, they grew in size and shape.

Khi đã học cách đứng thẳng, chúng phát triển về kích cỡ và hình dạng.

The fundamental forms of ferns followed,

Tiếp theo là những hình thái cơ bản của dương xỉ,

to bear spores that foreshadowed seeds.

mang những bào tử, báo trước sự phát triển của hạt.

Life flourished in swamps.

Sự sống nảy nở trong những đầm lầy.

On land, life turned a corner. Jaws formed first; teeth came later.

Trên mặt đất, sự sống có một bước ngoặt. Hàm hình thành trước; sau đó mới đến răng.

Leatherbacks and tuataras are echoes from that era.

Rùa da và thằn lằn tiền sử là những loài còn lại từ thời kỳ đó.

It took time for life to break away from water,

Sự sống tốn khá nhiều thời gian để thoát ra khỏi nước,

and it still beckons all the time.

và nó vẫn luôn luôn có dấu hiệu này.

Life turned hard so it could venture inland.

Sự sống trở nên vững chắc hơn để có thể mạo hiểm tiến vào đất liền.

And the dragons that arose are still among us today.

Và những con rồng vẫn còn lại đến ngày nay

Jurassic Park still shimmers in part of Madagascar,

Công viên kỷ Jura vẫn thấp thoáng đâu đó ở Madagascar,

and the center of Brazil,

và trung tâm của Brazil,

where plants called "cycads" remain rock hard.

nơi mà loài sinh vật có tên "cycad (cây tuế)" vẫn cứng như đá.

Forests arose and nurtured things with wings.

Rừng mọc lên và nuôi dưỡng những loài có cánh.

One early form left an imprint, like it died only yesterday.

Một loài cổ xưa để lại dấu vết, giống như ngày hôm qua nó vẫn còn tồn tại.

And others fly today like echoes of the past.

Và những loài biết bay ngày nay giống như những tiếng vọng từ quá khứ.

In birds, life gained new mobility.

Ở loài chim, sự sống đã đạt được sự linh hoạt mới.

Flamingos covered continents. Migrations got underway.

Hồng hạc có ở khắp các lục địa. Bắt đầu diễn ra những đợt di cư.

Birds witnessed the emergence of flowering plants.

Chim chứng kiến sự xuất hiện của cây có hoa.

Water lilies were among the first.

Bông súng nước là một trong những loài đầu tiên.

Plants began to diversify and grew, turning into trees.

Thực vật bắt đầu đa dạng hóa và phát triển thành rừng.

In Australia, a lily turned into a grass tree,

Ở Úc, hoa huệ phát triển thành cây Thích diệp thụ,

and in Hawaii, a daisy became a silver sword.

còn ở Hawaii, hoa cúc trở thành cây Kiếm bạc.

In Africa, Gondwana molded Proteas.

Ở châu Phi, Gondwana nhào nặn nên cây Proteas,

But when that ancient continent broke up, life got lusher.

Nhưng khi lục địa cổ xưa đó tách ra, sự sống trở nên tươi tốt.

Tropical rainforests arose, sparking new layers of interdependence.

Rừng mưa nhiệt đới mọc lên, tầng tầng lớp lớp nương tựa vào nhau.

Fungi multiplied. Orchids emerged, genitalia shaped to lure insects ...

Nấm sinh sôi. Phong lan hình thành,

bộ phận sinh dục của chúng được tạo hình để thu hút côn trùng

a trick shared by the largest flower on Earth.

cũng là mánh khóe của loài hoa lớn nhất thế giới.

Co-evolution entwined insects and birds and plants forever.

Sự đồng tiến hóa liên kết các loài côn trùng, chim và hoa mãi mãi.

When birds can't fly, they become vulnerable.

Khi chim không thể bay, chúng sẽ dễ bị tấn công.

Kiwis are, and so are these hawks trapped near Antarctica.

Như chim Kiwi, và cả những con ó mắc kẹt gần Nam Cực.

Extinction can come slowly, but sometimes it arrives fast.

Sự tuyệt chủng có thể diễn ra từ từ, nhưng đôi khi nó tới rất nhanh.

An asteroid hits, and the world went down in flames.

Một tiểu hành tinh va vào, và thế giới chìm trong biển lửa.

But there were witnesses, survivors in the dark.

Tuy nhiên đã có những nhân chứng, những kẻ sống sót trong bóng tối.

When the skies cleared, a new world was born.

Khi bầu trời quang đãng, một thế giới mới được sinh ra.

A world fit for mammals. From tiny shrews [came]

Một thế giới cho động vật có vú. Từ những con chuột chù nhỏ xíu

tenrecs, accustomed to the dark.

đến Tenrec, đã quen với bóng tối.

New forms became bats. Civets.

Dơi được hình thành. Rồi đến cầy hương.

New predators, hyenas, getting faster and faster still.

Những loài ăn thịt mới, linh cẩu, ngày càng nhanh nhẹn hơn.

Grasslands created opportunities.

Đồng cỏ tạo nên những cơ hội.

Herd safety came with sharpened senses.

Sự an toàn của bầy đàn được nâng cao với những giác quan nhạy bén hơn.

Growing big was another answer, but size always comes at a price.

Phát triển về kích thước cũng là một hướng nhưng luôn đi kèm với một cái giá nào đó.

Some mammals turned back to water.

Vài loài có vú trở về môi trường nước.

Walruses adapted with layers of fat. Sea lions got sleek.

Hải mã thích nghi bằng các lớp mỡ. Sư tử biển thì có lớp da trơn.

And cetaceans moved into a world without bounds.

Còn cá voi thì di chuyển đến một nơi không giới hạn.

There are many ways to be a mammal. A 'roo hops in Oz;

Có nhiều cách để trở thành động vật có vú. Một con kangaroo ở Úc;

a horse runs in Asia; and a wolf evolves stilt legs in Brazil.

một con ngựa ở châu Á; và một con sói ở Brazil.

Primates emerge from jungles, as tarsiers first,

Loài linh trưởng sinh ra từ rừng nhiệt đới, đầu tiên là khỉ tí hon,

becoming lemurs not much later.

tiến hóa thành vượn cáo không lâu sau đó.

Learning became reinforced. Bands of apes ventured into the open.

Học hỏi trở thành cốt lõi.

Từng đàn vượn người mạo hiểm bước vào vùng đất trống

And forests dried out once more. Going upright became a lifestyle.

Và khu rừng lại khô cằn một lần nữa. Đứng thẳng trở thành một lối sống

So who are we? Brothers of masculine chimps,

Vậy chúng ta là ai? Là anh em của vượn,

sisters of feminine bonobos? We are all of them, and more.

là chị em của tinh tinh? Chúng ta là tất cả, và hơn thế nữa.

We're molded by the same life force.

Cùng sức sống đó hun đúc chúng ta

The blood veins in our hands

Mạch máu trong tay ta

echoed a course of water traces on the Earth.

mang dư âm của dòng nước chảy trên Trái Đất

And our brains -- our celebrated brains --

Và bộ não của chúng ta -- bộ não trứ danh của chúng ta

reflect a drainage of a tidal marsh.

phản chiếu hình ảnh những đường mương của bãi lầy thủy triều

Life is a force in its own right. It is a new element.

Sự sống có sức mạnh của riêng nó. Là 1 nhân tố mới.

And it has altered the Earth. It covers Earth like a skin.

Và nó đã thay đổi Trái Đất. Khoác lên Trái Đất như một lớp da

And where it doesn't, as in Greenland in winter,

Và ở nơi ko có sự sống, như ở Greenland vào mùa đông

Mars is still not very far.

Sao Hỏa không phải là xa xôi nữa

But that likelihood fades as long as ice melts again.

Nhưng khi băng tan, sự sống quay lại.

And where water is liquid, it becomes a womb

Và nơi nước ở dạng lỏng, nó trở thành tử cung

for cells green with chlorophyll -- and that molecular marvel

cho những tế bào chứa diệp lục -- và sự kỳ diệu trong phân tử

is what's made a difference -- it powers everything.

làm nên sự khác biệt -- là động lực cho tất cả

The whole animal world today lives on a stockpile

Cả thế giới động vật ngày nay sống trên nền

các vi khuẩn tạo oxy, luân chuyển ko ngừng nghỉ

of bacterial oxygen that is cycled constantly

through plants and algae, and their waste is our breath,

trong cây cối và tảo, và những gì chúng thải ra là hơi thở của chúng ta

and vice versa.

và ngược lại

This Earth is alive, and it's made its own membrane.

Trái đất có sự sống, và nó tự tạo nên lớp màng của chính nó

We call it "atmosphere." This is the icon of our journey.

Cái mà chúng là gọi là "bầu khí quyển".

Chính là biểu tượng chuyến du hành của chúng ta

And you all here today can imagine and will shape where we go next.

Và tất cả các bạn ở đây có thể tưởng tượng

và quyết định điểm đến tiếp theo của chúng ta

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you. Thank you.

Xin cám ơn