The story of life in photographs | Frans Lanting

Translator: Sarang B Reviewer:

Nature's my muse and it's been my passion.

निसर्ग हे माझं एक स्वप्न आहे आणि माझा ध्यासही !

As a photographer for National Geographic, I've portrayed it for many.

'National Geographic' चा छायाचित्रकार म्हणून मी हे स्वप्न खूप वेळा रंगवलं आहे.

But five years ago, I went on a personal journey.

पाच वर्षांपूर्वी मी एका व्यक्तिगत प्रवासाला निघालो होतो,

I wanted to visualize the story of life.

जीवसृष्टीची गाथा चित्रित करण्यासाठी.

It's the hardest thing I've ever attempted,

मी प्रयत्न केलेली ही सर्वांत अवघड गोष्ट होती

and there have been plenty of times when I felt like backing out.

आणि अनेक वेळा मला माघारसुद्धा घ्यावीशी वाटली .

But there were also revelations.

पण मला साक्षात्कारही झाले

And one of those I'd like to share with you today.

आणि त्यातल्याच एका अनुभवात मी आज तुम्हां सर्वांना सामावून घेणार आहे.

I went down to a remote lagoon in Australia, hoping to see the Earth

मी ऑस्ट्रेलियातल्या एका अतिदुर्गम सरोवरा काठी प्रवास केला,

the way it was three billion years ago,

तीन अब्ज वर्षांपूर्वी आपली पृथ्वी कशी होती हे बघण्याच्या आशेने !

back before the sky turned blue.

फार वर्षांपूर्वी , अगदी आकाशाचा रंग निळा होण्याच्याही आधी !

There's stromatolites down there --

जिथे पृथ्वीवर प्रकाश-संश्लेषण करणारे पहिले सजीव ,

the first living things to capture photosynthesis --

Stromatolites अजूनही जिवंत आहेत !

and it's the only place they still occur today.

आणि याच एका जागी ते बघायला मिळतात.

Going down there was like entering a time capsule,

तिथे जाणं म्हणजे भूतकाळात नेणाऱ्या एखाद्या भूतसमय-यंत्रामध्ये बसण्याप्रमाणे होतं

and I came out with a different sense of myself in time.

आणि परत येणं म्हणजे स्वतः चं रूप एका वेगळ्या स्थळकालातून पाहण्यासारखं अद्भुतरम्य होतं!

The oxygen exhaled by those stromatolites

Stromatolites नी उच्छ्वास केलेला वायू (ऑक्सिजन ),

is what we all breathe today.

म्हणजेच आपला सगळ्यांचा प्राणवायू !

Stromatolites are the heroes in my story.

Stromatolites म्हणजे माझ्या गोष्टीतले अलौकिक वीर आहेत.

I hope it's a story that has some resonance for our time.

माझ्या मते ही एक अशी कहाणी आहे की सध्याच्या युगात तिला एक महत्वाचं स्थान आहे.

It's a story about you and me, nature and science.

ही कहाणी आपल्या सगळ्यांची आहे , तुमची , माझी , ह्या निसर्गाची आणि विज्ञानाचीही !

And with that said, I'd like to invite you for

म्हणूनच मी तुम्हा सर्वांना ,

a short, brief journey of life through time.

त्या काळातून आत्तापर्यंतच्या एका छोट्याश्या चित्र-प्रवासासाठी आमंत्रण देतो !

Our journey starts in space, where matter condenses into spheres over time ...

आपला प्रवास चालू होतो अवकाशात , जिथे अनंत काळानंतर वायू एकत्र येऊन त्यांचा एक गोल बनला,

solidifying into surface, molded by fire.

तो अग्नीमध्ये तावून सुलाखून पृथ्वी तयार झाली.

The fire gave way, Earth emerged -- but this was an alien planet.

अग्नीमुळेच पृथ्वीचा जन्म झाला , पण या काळात इथलं वातावरणही प्रतिकूल होतं .

The moon was closer; things were different.

चंद्र पृथ्वीच्या आत्तापेक्षा जास्त जवळ होता आणि सर्व गोष्टी वेगळ्या होत्या.

Heat from within made geysers erupt -- that is how the oceans were born.

पृथ्वीच्या अंतर्गत उष्णतेमुळे गरम पाण्याचे झरे सर्वदूर फवारू लागले आणि शाप्रकारे पृथ्वीवर महासागर तयार झाले

Water froze around the poles and shaped the edges of the Earth.

ध्रुवीय पाण्याचा बर्फ झाला आणि त्यातून धृवांना नवीन आकार मिळाला.

Water is the key to life, but in frozen form, it is a latent force.

खरंतर पाणी म्हणजे जीवसृष्टीचा स्त्रोत आहे , पण त्याचं अतिथंड स्वरूप म्हणजे केवळ एक अप्रकट शक्ती !

And when it vanishes, Earth becomes Mars.

आणि ते जेव्हा नष्ट होतं , तेव्हा पृथ्वी आणि मंगळ ह्यात फरक नाही .

But this planet is different -- it's roiling inside.

पण सूर्यमालेतला हा ग्रह वेगळा आहे , तो आतून धगधगत आहे !

And where that energy touches water, something new emerges: life.

जिथे उर्जा आणि पाणी यांचा संयोग होतो, तिथेच जन्माला येतो जीव !

It arises around cracks in the Earth.

हा जीव खडकांच्या भेगांमधून वर येतो,

Mud and minerals become substrate; there are bacteria.

गाळ आणि खनिजं होतात आधार आणि बनतात जीवाणू !

Learn to multiply, thickening in places ...

जीवाणू पुनरूत्पादन सुरु करतात , त्यांची वसाहत वाढू लागते,

Growing living structures under an alien sky ...

जणू काही प्रतिकूल आकाशाखाली वृद्धींगत होणारा छोटा जीवच !

Stromatolites were the first to exhale oxygen.

Stromatolites हे प्राणवायूचा उच्छ्वास करणारे पहिले सजीव होते.

And they changed the atmosphere.

त्यांनीच वातावरणात बदल घडवून आणला .

A breath that's fossilized now as iron.

त्यांचाच उच्छ्वास अश्मीभूत होऊन लोह तयार झालं !

Meteorites delivered chemistry, and perhaps membranes, too.

उल्का आणि आशांनींनी रसायनं दिली आणि कदाचीत पेशींना आच्छादनही !

Life needs a membrane to contain itself

प्रत्येक जीवाला जरुरी असतं एक आवरण , स्वतः चा समावेश करण्यासाठी ,

so it can replicate and mutate.

पुनरूत्पादन करण्यासाठी आणि बदल करण्यासाठी

These are diatoms, single-celled phytoplankton

हे आहेत Diatoms , पाण्यावर तरंगणाऱ्या एकपेशीय वनस्पती ,

with skeletons of silicon ...

सिलिकॉनचा सांगाडा असलेले !

circuit boards of the future.

जणू काही भविष्यातलं विद्युत-मंडळ !

Shallow seas nurtured life early on, and that's where it morphed

सुरवातीला उथळ समुद्रांमध्ये जीवनाचं संगोपन झालं आणि तिथेच झालं रूपांतर

into more complex forms.

अनेक गुंतागुंतीच्या संमिश्र रचनांमध्ये !

It grew as light and oxygen increased.

वाढत्या प्राणवायू आणि प्रकाशामुळे जीवनाचं वैविध्यही वाढू लागलं.

Life hardened and became defensive.

जीव टणक आणि बचावात्मक बनले .

It learned to move and began to see. The first eyes grew on trilobites.

ते हालचाल करू लागले आणि आणि जगाकडे पहायला शिकले ! पहिले डोळे ट्रायलोबाईटवर उगवले.

Vision was refined in horseshoe crabs,

समुद्र सोडून जमिनीकडे जाणाऱ्या पहिल्या सजीवांपैकी,

among the first to leave the sea.

' नालाकृती खेकड़यांमध्ये ' दृष्टी अजून सुधारली .

They still do what they've done for ages, their enemies long gone.

जे अनेक वर्षांपासून चालू आहे , ते हे आजही करतात, त्यांच्या हल्लेखोराचं अस्तित्व कधीकाळी संपल्यानंतरही !

Scorpions follow prey out of the sea. Slugs became snails.

विंचू आपल्या भक्ष्यामागे जाताना समुद्रातून बाहेर पडले. समुद्रातली गोगलगाय जमिनीवर चालू लागली .

Fish tried amphibian life. Frogs adapted to deserts.

मासे समुद्र आणि जमीन दोन्हीवर राहण्याचा प्रयास करू लागले, बेडूक कोरड्या प्रदेशाशी जुळवून घेऊ लागले .

Lichens arose as a co-op. Fungi married algae ...

बुरशी आणि शेवाळ्याच्या संयोगातून दगडफूल जन्माला आलं !

clinging to rock, and eating it too ... transforming barren land.

तेच, जे खडकाला धरून आणि त्यावरच पोषणासाठी अवलंबून राहून ,एखाद्या ओसाड जमिनीचा कायापालट करणारं !

True land plants arose, leafless at first.

खऱ्या जमिनीवरच्या वनस्पती आधी निष्पर्ण जन्माला आल्या

Once they learn how to stay upright, they grew in size and shape.

आणि सरळ उंच उभ्या राहू शकल्यावर रूप आणि आकारात वाढू लागल्या .

The fundamental forms of ferns followed,

अगदी सुरवातीच्या मुलभूत ' नेचे ' वनस्पतींमध्ये

to bear spores that foreshadowed seeds.

असणाऱ्या पानांखालच्या बीजांपासून बियांची सुरुवात झाली.

Life flourished in swamps.

पाणथळ जागांमध्ये जीवनाची झपाट्याने वाढ झाली .

On land, life turned a corner. Jaws formed first; teeth came later.

जमिनीवरच्या जीवनातही बदल घडला . प्राण्यांमध्ये जबडा आधी आला आणि नंतर दात आले .

Leatherbacks and tuataras are echoes from that era.

Leatherback ( चामड्याप्रमाणे पाठ असलेलं कासव ) आणि Tuatara ( एक प्रकारचा सरडा ) हे जणू काही त्याच काळातले प्रतिध्वनी आहेत !

It took time for life to break away from water,

पाण्यापासून पूर्णपणे वेगळं होण्यासाठी सजीवांना खूप काळ लागला .

and it still beckons all the time.

आणि त्याच्या खुणा अजूनही दिसून येतात.

Life turned hard so it could venture inland.

जमिनीवर जम बसवण्यासाठी जीवन अजून खडतर बनत गेलं.

And the dragons that arose are still among us today.

कोण्याकाळचे Dragons अजूनही आपल्या आजूबाजूला वावरत आहेत !

Jurassic Park still shimmers in part of Madagascar,

जसं ' ज्युरासिक पार्क ' अजूनही मादागास्कर मधल्या जंगलांमध्ये लुकलुकताना दिसतं !

and the center of Brazil,

किंवा ब्राझील मधेही !

where plants called "cycads" remain rock hard.

Cycad नावाचे वृक्ष अजूनही दगडासारखे कडक आहेत !

Forests arose and nurtured things with wings.

जंगलं वाढली आणि त्याचबरोबर त्यात राहणारे ' पंखधारी ' प्राणीही !

One early form left an imprint, like it died only yesterday.

खूप पूर्वीच्या एकाचा ठसा इतका तसाच राहिला , की असं वाटावं त्याचा कालच मृत्यू झाला आहे .

And others fly today like echoes of the past.

आणि बाकीचे आजही आकाशात संचारतांना कालचे प्रतिध्वनी ऐकू येतात !

In birds, life gained new mobility.

पक्ष्यांमुळे जीवनाला गति आली !

Flamingos covered continents. Migrations got underway.

बगळे आणि हंसासारख्या पक्ष्यांनी पृथ्वीवरचे खंडच्या खंड व्यापून टाकले ! खंडांतर भ्रमण चालू झालं .

Birds witnessed the emergence of flowering plants.

आणि पक्षी फुलांच्य झाडांच्या आगमनाला साक्षी ठरले!

Water lilies were among the first.

भुईकमळ त्यात पाहिलं आलं !

Plants began to diversify and grew, turning into trees.

वनस्पतींमध्ये भिन्नता आली आणि वाढ होऊन त्यांचे वृक्ष तयार झाले .

In Australia, a lily turned into a grass tree,

ऑस्ट्रेलियामध्ये भुईकमळाचं रूपांतर गवतात झालं ,

and in Hawaii, a daisy became a silver sword.

आणि हवाईमध्ये Daisy चं रुपांतर झालं Silver Sword मध्ये !

In Africa, Gondwana molded Proteas.

आणि आफ्रिकेत गोंडवनात तयार झालं ब्रह्मकमळ !

But when that ancient continent broke up, life got lusher.

जेव्हा प्राचीन खंड विलग झाला, तेव्हा जीवसृष्टी अजूनच समृद्ध झाली.

Tropical rainforests arose, sparking new layers of interdependence.

उष्णकटिबंधीय वनं तयार झाली आणि त्याबरोबरच सजीवांच्या परस्पर अवलंबून राहव्यानो नवी सीमा गाठली.

Fungi multiplied. Orchids emerged, genitalia shaped to lure insects ...

बुरशीमध्ये बदल होऊन बनली आणि कीटकांना आकर्षित करण्यासाठी जननेंद्रियांना वेगळा आकार प्राप्त झाला.

a trick shared by the largest flower on Earth.

उदाहरणार्थ जगातल्या सर्वात मोठ्या फुलाने केलेली ही युक्ती !

Co-evolution entwined insects and birds and plants forever.

सह-उत्क्रांतीमुळे कीटक , पक्षी आणि वनस्पती एकत्र बांधले गेले !

When birds can't fly, they become vulnerable.

जेव्हा पक्ष्यांना उडता येत नाही तेव्हा ते असुरक्षित होतात .

Kiwis are, and so are these hawks trapped near Antarctica.

जसे हे किवी किंवा अंटार्क्टिकाजवळ अडकून पडलेले हे ससाणे !

Extinction can come slowly, but sometimes it arrives fast.

नामशेष होणं खरंतर हळू हळू चालणारी प्रक्रिया आहे , पण कधी कधी ती अचानकही होऊ शकते .

An asteroid hits, and the world went down in flames.

असाच एक लघुग्रह पृथ्वीवर आपटला आणि सारं काही ज्वालांमध्ये भस्मसात झालं.

But there were witnesses, survivors in the dark.

पण तरीही त्यात काही वाचलेले आणि घटनेला साक्षी असलेले अंधारातले साक्षीदार होते !

When the skies cleared, a new world was born.

जेव्हा आभाळावरचं मळभ दूर झालं, तेव्हा जणू एक नवीन जगच जन्माला आलं !

A world fit for mammals. From tiny shrews [came]

सस्तन प्राण्यांना पोषक असं जग ! अगदी चिचुंद्रीपासून,

tenrecs, accustomed to the dark.

ते Tenrecs पर्यंत सर्वांनी अंधाराला जुळवून घेतलं .

New forms became bats. Civets.

अजून नवीन रूपातून साकार झाले वटवाघूळ आणि मुंगुस-सदृश प्राणी .

New predators, hyenas, getting faster and faster still.

तरसासारखे नवीन शिकारी प्राणी अजून अजून वेगवान होत गेले .

Grasslands created opportunities.

गवताळ प्रदेशामुळे शिकारीच्या संधी वाढल्या .

Herd safety came with sharpened senses.

त्यामुळे कळपाची सुरक्षा करण्यासाठी तीक्ष्ण संवेदना मदतीस आली.

Growing big was another answer, but size always comes at a price.

आकारानं अवाढव्य होणं हा एक पर्याय होता , पण मोठ्या आकारामुळे नेहमी कोणतीतरी प्रकारची गैरसोय होत होती.

Some mammals turned back to water.

काही सस्तन प्राणी पुन्हा पाण्याकडे वळले.

Walruses adapted with layers of fat. Sea lions got sleek.

जसं Walrus ने आपल्या भोवती चरबीचा जाड थर वसवला किंवा सीलने आपली त्वचा मऊ-तुकतुकीत केली .

And cetaceans moved into a world without bounds.

मत्स्यकुळातले सस्तन प्राणी अमर्याद महासागरांत प्रवेशले.

There are many ways to be a mammal. A 'roo hops in Oz;

सस्तन होण्याचे अनेक मार्ग होते , जसा ऑस्ट्रेलियात उड्या मारणारा कांगारू !

a horse runs in Asia; and a wolf evolves stilt legs in Brazil.

किंवा आशियातला घोडा आणि ब्राझील मधला लांब पायांचा लांडगा !

Primates emerge from jungles, as tarsiers first,

त्यानंतर कपिसद्रुश प्राण्यांचा वनांमधून उदय झाला, Tarsier हा त्यातला पहिला म्हणता येईल.

becoming lemurs not much later.

थोड्याच काळानंतर लेमूरही अवतरला.

Learning became reinforced. Bands of apes ventured into the open.

आजूबाजूच्या निसर्गाकडून थोडं थोडं शिकणं भाग पडलं आणि सोयीस्कारही ठरू लागलं.त्यातच वानरांच्या एका समूहाने जंगलातून बाहेर पडण्याचं ठरवलं!

And forests dried out once more. Going upright became a lifestyle.

वनं, जंगलं पुन्हा एकदा शुष्क रखरखीत पडली , पाठीचा कणा ताठ ठेवून चालणं ही हळूहळू जगण्याची रीत बनली .

So who are we? Brothers of masculine chimps,

मग आपण नक्की कोण आहोत ? नर चीम्पान्झींचे बांधव ?

sisters of feminine bonobos? We are all of them, and more.

का बोनोबो माद्यांच्या भगिनी ? खरं पाहिलं तर , आपण हे दोन्ही आहोत , आणि अजूनही बरंच काही ....

We're molded by the same life force.

आपणही त्याच जीवनशक्तीमधून साकार झालो आहोत.

The blood veins in our hands

आपल्या रक्तवाहिन्या म्हणजे

echoed a course of water traces on the Earth.

पृथ्वीवरून मार्ग काढणाऱ्या पाण्याचं प्रतिबिंबच !

And our brains -- our celebrated brains --

आणि आपला हा सुविख्यात मेंदू ,

reflect a drainage of a tidal marsh.

भरती-ओहोटी मुळे पाणथळ जागी येणाऱ्या रेषांचं प्रतिबिंब !

Life is a force in its own right. It is a new element.

पृथ्वीवरचं जीवन म्हणजे एक अलौकिक शक्ती आहे . हेच जीवन म्हणजे एक नवीन मूलतत्व आहे .

And it has altered the Earth. It covers Earth like a skin.

ह्यानं पृथ्वीला बदललं आहे आणि तिच्यावर त्वचेप्रमाणे आच्छादन केलं आहे.

And where it doesn't, as in Greenland in winter,

आणि जेव्हा ग्रीनलेंड मध्ये हिवाळ्यात जीवनाचा मागमूसही दिसत नाही,

Mars is still not very far.

तेव्हा असं वाटतं, मंगळ अजूनही पृथ्वीच्या फार लांब नाही .

But that likelihood fades as long as ice melts again.

पण जेव्हा ध्रुवीय बर्फ वितळतं, तेव्हा मात्र ही शक्यता दूर होते .

And where water is liquid, it becomes a womb

म्हणूनच, ज्या ग्रहावर पाणी द्रवरुपात आहे , तो ग्रह आयुष्य फुलण्यासाठी मातेचा गर्भ बनतो.

for cells green with chlorophyll -- and that molecular marvel

वनस्पतींमधल्या पेशीय हरितद्रव्याने ,

is what's made a difference -- it powers everything.

त्या रेण्वीय पातळीवरच्या अद्भुत चमात्कारानेच सगळा फरक पडला आहे !त्यानेच जगाला शक्ती दिली आहे.

The whole animal world today lives on a stockpile

आजतागायत संपूर्ण प्राणीजग जीवाणूंमुळे तयार होणाऱ्या,

of bacterial oxygen that is cycled constantly

वनस्पती आणि शेवाळ्यातून चक्रीत होणाऱ्या प्राणवायूवर अवलंबून आहे .

through plants and algae, and their waste is our breath,

त्यांचं विसर्जन म्हणजे आपला श्वास आहे

and vice versa.

आणि आपलं हा त्यांचा!

This Earth is alive, and it's made its own membrane.

ही पृथ्वी जिवंत आहे आणि तिने स्वतःभोवती एक कवचही तयार केलं आहे,

We call it "atmosphere." This is the icon of our journey.

तेच ज्याला आपण वातावरण म्हणतो.हीच आपल्या प्रवासाची संपूर्ण-प्रतिमा आहे !

And you all here today can imagine and will shape where we go next.

यापुढच्या प्रवासाचं स्वप्न आणि त्याची पूर्तता हे आपल्या सगळ्यांच्या हातात आहे !

(Applause)

( टाळ्या )

Thank you. Thank you.

धन्यवाद !!