Barbara Natterson-Horowitz: What veterinarians know that doctors don't

Translator: Gia Bảo Nguyễn Hữu Reviewer: Ngoc Nguyen

Ten years ago,

10 năm trước,

I got a phone call that changed my life.

tôi đã nhận được một cuộc điện thoại làm thay đổi cuộc đời tôi.

At the time, I was cardiologist at UCLA,

Lúc đó, tôi là bác sĩ tim mạch tại UCLA,

specializing in cardiac imaging techniques.

chuyên ngành kỹ thuật hình ảnh tim.

The call came from a veterinarian at the Los Angeles Zoo.

Cuộc gọi đến từ một bác sĩ thú y ở Sở Thú Los Angeles.

An elderly female chimpanzee

Một con đười ươi cái già

had woken up with a facial droop

đã thức dậy với gương mặt ủ rũ

and the veterinarians were worried that she'd had a stroke.

và các bác sĩ thú y lo rằng nó bị đột quỵ.

They asked if I'd come to the zoo

Họ muốn tôi đến sở thú

and image the animal's heart

và chụp hình tim của nó

to look for a possible cardiac cause.

để tìm ra nguyên nhân có thể đã gây ra điều đó.

Now, to be clear, North American zoos are staffed

Để làm rõ, các sở thú ở Bắc Mĩ được cung cấp

by highly qualified, board-certified veterinarians

các bác sĩ thú y với bằng cấp cao

who take outstanding care of their animal patients.

và chăm sóc các bệnh nhân thú vật một các xuất sắc.

But occasionally, they do reach into the human medical community,

Nhưng đôi khi, họ cũng liên lạc với cộng đồng bác sĩ con người,

particularly for some speciality consultation,

đặc biệt là để tham khảo kiến thức chuyên ngành,

and I was one of the lucky physicians who was invited in to help.

và tôi là một trong các y sĩ may mắn được mời đến để giúp.

I had a chance to rule out a stroke in this chimpanzee

Tôi đã có cơ hội loại bỏ khả năng đột quỵ ở con đười ươi

and make sure that this gorilla didn't have a torn aorta,

và bảo đảm rằng con tinh tinh không bị rách động mạch chủ,

evaluate this macaw for a heart murmur,

chẩn đoán tâm thu / tâm trương cho con vẹt,

make sure that this California sea lion's paricardium wasn't inflamed,

bảo đảm rằng màng ngoài tim của con sư tử biển không bị viêm,

and in this picture, I'm listening to the heart of a lion

và trong bức ảnh này, tôi đang nghe nhịp tim của một con sư tử

after a lifesaving, collaborative procedure

sau một quy trình cứu mạng được hợp tác

with veterinarians and physicians

cùng các bác sĩ thú y và y sĩ

where we drained 700 cc's of fluid from the sac

khi chúng tôi rút 700cc chất lỏng khỏi một bao

in which this lion's heart was contained.

chứa quả tim của con sư tử đó.

And this procedure, which I have done on many human patients,

Và quy trình này, mà tôi đã làm trên nhiều bệnh nhân,

was identical, with the exception of that paw and that tail.

là đồng nhất, chỉ có điểm khác biệt là bộ vuốt và cái đuôi.

Now most of the time, I was working at UCLA Medical Center with physicians,

Phần lớn thời gian, tôi làm việc ở Trung Tâm Y Học UCLA với các y sĩ,

discussing symptoms and diagnoses and treatments

thảo luận các triệu chứng và chẩn đoán và chữa trị

for my human patients,

cho các bệnh nhân của tôi,

but some of the time, I was working at the Los Angeles Zoo

nhưng đôi khi, tôi làm việc ở Sở Thú Los Angeles

with veterinarians, discussing symptoms and diagnoses and treatments

với các bác sĩ thú y, thảo luận các triệu chứng và chẩn đoán và chữa trị

for their animal patients.

cho các thú vật bị bệnh của họ.

And occasionally, on the very same day,

Và thỉnh thoảng, trong cùng một ngày,

I went on rounds at UCLA Medical Center

tôi làm việc ở cả Trung Tâm Y Học UCLA

and at the Los Angeles Zoo.

và ở Sở Thú Los Angeles.

And here's what started coming into very clear focus for me.

Và đây là điều đã trở nên rất rõ ràng với tôi.

Physicians and veterinarians were essentially taking care

Các y sĩ và bác sĩ thú y về cơ bản chăm sóc

of the same disorders in their animal and human patients:

cùng các căn bệnh ở cả các bệnh nhân và thú vật:

congestive heart failure, brain tumors,

sung huyết, u não,

leukemia, diabetes, arthritis, ALS, breast cancer,

bệnh bạch cầu, tiểu đường, viêm khớp, ALS, ung thư vú,

even psychiatric syndromes like depression, anxiety,

và cả những hội chứng tâm thần như trầm cảm, lo lắng,

compulsions, eating disorders and self-injury.

cưỡng bách, rối loạn ăn uống, và tự gây thương tích.

Now, I've got a confession to make.

Bây giờ, tôi phải thú nhận một việc.

Even though I studied comparative physiology and evolutionary biology

Mặc dù tôi học sinh lý học đối chiếu và sinh học tiến hóa

as an undergrad --

bậc cử nhân

I had even written my senior thesis on Darwinian theory --

Tôi thậm chí đã viết bài luận văn tốt nghiệp về thuyết của Darwin

learning about the significant overlap

tìm hiểu về sự trùng lặp rõ rệt

between the disorders of animals and humans,

giữa sự mất trật tự của động vật và con người,

it came as a much needed wake-up call for me.

nó giống như một hồi chuông thức tỉnh cho tôi vậy.

So I started wondering, with all of these overlaps,

Vì thế tôi bắt đầu tự hỏi, với những sự tương đồng kia,

how was it that I had never thought to ask a veterinarian,

tại sao chưa bao giờ tôi nghĩ đến việc làm bác sĩ thú y

or consult the veterinary literature,

hoặc tư vấn chuyên môn thú y,

for insights into one of my human patients?

nhờ vào kiến thức về người?

Why had I never, nor had any of my physician friends and colleagues

Tại sao tôi, cũng như tất cả đồng nghiệp và bạn bè trong ngành y tôi từng hỏi,

whom I asked, ever attended a veterinary conference?

chưa bao giờ tham dự một buổi hội thảo thú y nào?

For that matter, why was any of this a surprise?

Tại sao những thứ này lại đáng ngạc nhiên thế?

I mean, look, every single physician accepts some biological connection

Ý tôi là, nhìn đi, mỗi một bác sĩ đều chấp nhận sự liên hệ về mặt sinh học

between animals and humans.

giữa động vật và con người.

Every medication that we prescribe or that we've taken ourselves

Mỗi một thứ thuốc chúng tôi kê hoặc bản thân từng dùng

or we've given to our families

hoặc tự kê cho gia đình mình

has first been tested on an animal.

đều đã từng được thử nghiệm trên động vật.

But there's something very different

Nhưng có thứ gì đó rất khác

about giving an animal a medication or a human disease

trong việc chữa bệnh cho động vật hoặc một chứng bệnh trên người

and the animal developing congestive heart failure

và chứng tắc nghẽn tim của động vật

or diabetes or breast cancer on their own.

hoặc là bệnh tiểu đường và ung thư vú.

Now, maybe some of the surprise

Có lẽ một vài sự bất ngờ

comes from the increasing separation in our world

đến từ việc thế giới ngày càng bị chia cắt

between the urban and the nonurban.

giữa thành thị và nông thôn.

You know, we hear about these city kids

Bạn biết đấy, chúng ta nghe về những đứa trẻ thành thị;

who think that wool grows on trees

chúng nghĩ rằng len mọc trên cây

or that cheese comes from a plant.

hoặc phô mai thì được trồng.

Well, today's human hospitals,

Bệnh viện cho người bây giờ,

increasingly, are turning into these gleaming cathedrals of technology.

ngày càng được biến tấu thành thánh đường hào nhoáng của kĩ thuật.

And this creates a psychological distance between the human patients

Và việc này tạo ra một khoảng cách tâm lí giữa các bệnh nhân con người,

who are being treated there

những người được chữa trị ở đó

and animal patients who are living in oceans

và bệnh nhân động vật mắc bệnh đang sống ở các đại dương

and farms and jungles.

và nông trại hoặc rừng.

But I think there's an even deeper reason.

Nhưng tôi nghĩ có một lý do tiềm ẩn hơn.

Physicians and scientists, we accept intellectually that our species,

Bác sĩ và các nhà khoa học, chúng ta chấp nhận rằng giống nòi chúng ta,

Homo sapiens, is merely one species,

Homo sapiens, chỉ là một loài,

no more unique or special than any other.

chẳng khác biệt gì hơn những loài khác.

But in our hearts, we don't completely believe that.

Nhưng từ tận đáy lòng, chúng ta lại không tin vào điều đó.

I feel it myself when I'm listening to Mozart

Tôi cảm nhận được điều này khi nghe nhạc Mozart

or looking at pictures of the Mars Rover on my MacBook.

hoặc ngắm nhìn các bức ảnh của người máy thăm dò sao Hỏa trên MacBook.

I feel that tug of human exceptionalism,

Tôi cảm nhận được một chút sự lỗi lạc của nhân loại,

even as I recognize the scientifically isolating cost

mặc dù tôi nhận thấy sự tách biệt mang tính khoa học như cái giá

of seeing ourselves as a superior species, apart.

cho việc tự cho bản thân mình là giống loài kiệt xuất.

Well, I'm trying these days.

À, dạo này tôi đang cố gắng.

When I see a human patient now, I always ask,

Dạo này, khi tôi thấy một bệnh nhân tôi luôn hỏi

what do the animal doctors know about this problem that I don't know?

các bác sĩ thú y biết cái gì về vấn đề này mà tôi không biết?

And, might I be taking better care of my human patient

Và, có chăng tôi sẽ chăm sóc bệnh nhân của tôi tốt hơn

if I saw them as a human animal patient?

nếu tôi coi họ như động vật bị ốm?

Here are a few examples of the kind of exciting connections

Sau đây là một vài ví dụ cho thứ liên hệ hay ho

that this kind of thinking has led me to.

mà kiểu tư duy này đã dẫn dắt tôi đến.

Fear-induced heart failure.

Sự trụy tim do sợ hãi.

Around the year 2000,

Vào khoảng năm 2000,

human cardiologists "discovered" emotionally induced heart failure.

các bác sĩ tim mạch "phát hiện" ra sự trụy tim do kích động.

It was described in a gambling father who had lost his life's savings

Nó được mô tả trong trường hợp của một ông bố đánh bài thua sạch tiền túi

with a roll of the dice,

chỉ với một lần đổ xúc xắc,

in a bride who'd been left at the alter.

trong trường hợp của một cô dâu bị bỏ rơi ở thánh đường.

But it turns out, this "new" human diagnosis

Nhưng thì ra là, sự chẩn đoán cho người kiểu "mới" này

was neither new, nor was it uniquely human.

không mới cũng chẳng hoàn toàn "người".

Veterinarians had been diagnosing, treating and even preventing

Các bác sĩ thú y đã chẩn đoán, chữa trị và thậm chí phòng ngừa

emotionally induced symptoms in animals

triệu chứng do kích động trên động vật,

ranging from monkeys to flamingos, from to deer to rabbits,

từ khỉ đến hồng hạc, từ nai đến thỏ,

since the 1970s.

từ những năm 1970 rồi.

How many human lives might have been saved

Có bao nhiêu mạng sống con người có thể được cứu sống

if this veterinary knowledge had been put into the hands

nếu kiến thức thú y này được vận dụng bởi

of E.R. docs and cardiologists?

các bác sĩ cấp cứu và tim mạch?

Self-injury.

Chấn thương tự gây ra.

Some human patients harm themselves.

Một vài bệnh nhân tự làm mình bị thương.

Some pluck out patches of hair,

Một vài người nhổ cả mảng tóc,

others actually cut themselves.

số khác lại tự cứa vào người.

Some animal patients also harm themselves.

Vài động vật cũng tự làm tổn thương mình.

There are birds that pluck out feathers.

Có những con chim tự nhổ lông mình.

There are stallions that repetitively bite their flanks until they bleed.

Có cả những con ngựa liên tục cắn vào lườn của mình đến khi chảy máu mới thôi.

But veterinarians have very specific and very effective ways

Nhưng các bác sĩ thú y có những cách rất cụ thể và hữu hiệu

of treating and even preventing self-injury

để điều trị và thậm chí phòng ngừa chấn thương tự gây ra

in their self-injuring animals.

cho các động vật.

Shouldn't this veterinary knowledge be put into the hands

Chẳng phải những kiến thức về thú y này nên được áp dụng

of psychotherapists and parents and patients

bởi các nhà trị liệu tâm thần và phụ huynh hoặc bệnh nhân

struggling with self-injury?

đang chiến đấu với chứng tự làm hại bản thân hay sao?

Postpartum depression and postpartum psychosis.

Chứng trầm cảm và rối loạn tâm lý sau sinh

Sometimes, soon after giving birth,

Đôi khi, ngay sau khi sinh con,

some women become depressed,

một số chị em phụ nữ bị trầm cảm,

and sometimes they become seriously depressed and even psychotic.

và đôi khi họ trở nên cực kì trầm cảm và thậm chí là rối loạn tâm thần.

They may neglect their newborn,

Họ có thể sao nhãng đứa bé mới sinh,

and in some extreme cases,

và trong một vài trường hợp nghiêm trọng,

even harm the child.

thậm chí còn làm hại đứa trẻ.

Equine veterinarians also know that occasionally,

Các mã y còn biết rằng thỉnh thoảng,

a mare, soon after giving birth,

một con ngựa cái, sau khi sinh,

will neglect the foal, refusing to nurse,

sẽ lờ ngựa con, từ chối chăm sóc nó

and in some instances, kick the foal, even to death.

và trong một số trường hợp, đá con ngựa con tới chết.

But veterinarians have devised

Nhưng các bác sĩ thú y đã thiết lập

an intervention to deal with this foal rejection syndrome

một sự phòng ngừa để xử lí hội chứng chối bỏ con này,

that involves increasing oxytocin in the mare.

bằng việc tăng oxytocin của ngựa cái.

Oxytocin is the bonding hormone,

Oxytocin chính là thứ hormone kết nối,

and this leads to renewed interest,

và điều này khơi gợi lại niềm hứng thú

on the part of the mare, in her foal.

đối với con ngựa cái, đối với ngựa non.

Shouldn't this information

Chẳng phải thứ thông tin này

be put into the hands of ob/gyn's

nên được cung cấp cho các bác sĩ sản phụ

and family doctors and patients

bác sĩ gia đình và bệnh nhân,

who are struggling with postpartum depression and psychosis?

những người đang chống chọi với chứng trầm cảm và rối loạn tâm lí sau sinh?

Well, despite all of this promise,

À, mặc cho tất cả những lời hứa hẹn này,

unfortunately the gulf between our fields remains large.

không may là khoảng cách giữa các lĩnh vực này vẫn còn lớn.

To explain it, I'm afraid I'm going to have to air some dirty laundry.

Nói rõ hơn, tôi e là tôi sẽ phải hong khô mấy bộ đồ dơ.

Some physicians can be real snobs

Một vài bác sĩ có thể là những kẻ hợm mình

about doctors who are not M.D.'s.

đối với các bác sĩ không phải là thạc sĩ y

I'm talking about dentists and optometrists and psychologists,

Tôi đang nói về nhà sĩ, bác sĩ nhãn khoa và bác sĩ tâm lý,

but maybe especially animal doctors.

nhưng có lẽ đặc biệt là bác sĩ thú y.

Of course, most physicians don't realize that it is harder

Dĩ nhiên, hầu hết người hành nghề y không nhận thấy rằng sẽ khó

to get into vet school these days than medical school,

đầu vào trường thú y hơn là trường y bây giờ,

and that when we go to medical school,

và khi chúng ta đi hoc trường y,

we learn everything there is to know

ta học mọi thứ

about one species, Homo sapiens,

về 1 loài duy nhất, Homo sapiens,

but veterinarians need to learn about health and disease

nhưng các bác sĩ thú y cần phải học về sức khỏe và bệnh lí

in mammals, amphibians, reptiles, fish and birds.

của cả động vật có vú, lưỡng cư, bò sát, cá và chim.

So I don't blame the vets for feeling annoyed

Vì vậy tôi không bắt lỗi các bác sĩ thú y khi họ bực bội

by my profession's condescension and ignorance.

về sự hợm hĩnh và hời hợt từ chuyên môn của tôi.

But here's one from the vets:

Nhưng cái này là của các bác sĩ thú y:

What do you call a veterinarian

Bạn gọi một bác sĩ thú y

who can only take care of one species?

chỉ biết chữa trị cho một loài thôi là gì?

A physician. (Laughter)

Một bác sĩ. (Tiếng cười)

Closing the gap has become a passion for me,

Xóa bỏ khoảng cách giờ trở thành niềm đam mê của tôi,

and I'm doing this through programs

và tôi đang thực hiện nó thông qua các chương trình

like Darwin on Rounds at UCLA,

như Darwin on Rounds ở UCLA,

where we're bringing animal experts and evolutionary biologists

nơi chúng tôi mang những chuyên gia thú y và các nhà sinh học tiến hóa

and embedding them on our medical teams

và cho họ theo đội y khoa của chúng tôi

with our interns and our residents.

với những thực tập sinh và bác sĩ nội trú.

And through Zoobiquity conferences,

và thông qua hội thảo Zoobiquity,

where we bring medical schools together with veterinary schools

nơi chúng tôi mang các trường y và trường thú y đến với nhau

for collabortive discussions

cho các thảo luận mang tính hợp tác

of the shared diseases and disorders

của các căn bệnh và rối loạn chung

of animal and human patients.

của cả người và thú bị bệnh.

At Zoobiquity conferences,

Ở các hội thảo của Zoobiquity,

participants learn how treating breast cancer in a tiger

người tham gia học làm thế nào chữa ung thư vú trên loài hổ

can help us better treat breast cancer

có thể giúp chúng ta chữa ung thư vú hiệu quả hơn

in a kindergarten teacher;

trên người giáo viên mầm non;

how understanding polycystic overies in a Holstein cow

làm thế nào hiểu rõ chứng buồng trứng đa nang ở giống bò Holstein

can help us better take care

có thể giúp chúng ta chăm sóc tốt hơn

of a dance instructor with painful periods;

một giáo viên múa thường xuyên bị hành kinh trong đau đớn,

and how better understanding the treatment of separation anxiety

và làm thế nào việc hiểu rõ hơn cách trị chứng sợ cách li

in a high-strung Sheltie

của một con chó Sheltie căng thẳng

can help an anxious young child struggling with his first days of school.

có thể giúp một đứa trẻ hay lo sợ chống chọi trong ngày đầu đến trường.

In the United States and now internationally, at Zoobiquity conferences

Ở Mỹ, và giờ là toàn cầu, ở các hội thảo của Zoobiquity

physicians and veterinarians check their attitudes and their preconceptions

bác sĩ và bác sĩ thú y kiểm tra thái độ và định kiến của họ

at the door and come together as colleagues,

ngay từ đầu và đến với nhau như đồng nghiệp,

as peers, as doctors.

bạn cùng lứa, và như những bác sĩ.

After all, we humans are animals, too,

Dù sao thì con người chúng ta cũng là động vật thôi,

and it's time for us physicians to embrace

và đã đến lúc những bác sĩ như chúng tôi

our patients' and our own animal natures

chăm sóc các bệnh nhân của mình và bản năng động vật của chúng ta

and join veterinarians

và cùng với các bác sĩ thú y

in a species-spanning approach to health.

trong một sự tiếp cận đa loài đến sức khỏe.

Because it turns out,

Vì thật ra,

some of the best and most humanistic medicine

một số phương thuốc tốt đẹp và nhân đạo nhất

is being practiced by doctors whose patients aren't human.

là được chữa trị bởi các bác sĩ mà bệnh nhân không phải là con người.

And one of the best ways we can take care

Và một trong những cách tốt nhất chúng ta có thể chăm sóc

of the human patient is by paying close attention

cho bệnh nhân là bằng việc chú ý thật kĩ

to how all the other patients on the planet

đến việc làm thế nào tất cả bệnh nhân khác trên hành tinh này

live, grow, get sick and heal.

sống, phát triển, ốm đau và khỏi bệnh.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause).

(Vỗ tay)