Let’s Help Refugees Thrive, Not Just Survive | Melissa Fleming | TED Talks

Melissa Fleming: Hãy giúp người tị nạn vươn lên chứ không chỉ là sống sót

Translator: Nga Vu Reviewer: Anh Nguyễn

So I started working

Tôi làm việc với người tị nạn vì muốn tạo ra sự khác biệt,

with refugees because I wanted

to make a difference,

and making a difference starts

và việc đó bắt đầu từ thuật lại các câu chuyện của họ.

with telling their stories.

So when I meet refugees,

Thế nên khi gặp họ,

I always ask them questions.

tôi luôn đặt câu hỏi.

Who bombed your house?

Ai đã đánh bom nhà bạn?

Who killed your son?

Ai giết con trai bạn?

Did the rest of your family make it out alive?

Những thành viên còn lại có vượt qua không?

How are you coping

Làm cách nào bạn đương đầu

in your life in exile?

với cuộc sống lưu vong?

But there's one question that always seems to me

Nhưng luôn có một câu hỏi đối với tôi dường như là rõ ràng nhất

to be most revealing, and that is:

và đó là:

What did you take?

Bạn đã mang theo thứ gì?

What was that most important thing

Điều gì là quan trọng nhất

that you had to take with you

mà bạn phải mang theo mình

when the bombs were exploding in your town,

khi nơi bạn sống bị đánh bom,

and the armed gangs were approaching your house?

và các băng đảng có vũ trang tiến vào nhà bạn?

A Syrian refugee boy I know

Một cậu bé tị nạn người Syria mà tôi biết

told me that he didn't hesitate

đã kể rằng cậu không ngần ngại,

when his life was in imminent danger.

khi cuộc sống của mình gặp nguy hiểm,

He took his high school diploma,

chộp lấy tấm bằng tốt nghiệp cấp 3,

and later he told me why.

và sau đó, kể cho tôi lý do.

He said, "I took my high school diploma

Cậu nói: "Tôi cầm theo bằng tốt nghiệp

because my life depended on it."

vì cuộc sống của tôi phụ thuộc vào nó."

And he would risk his life to get that diploma.

Và cậu đã liều mạng sống để lấy được bằng tốt nghiệp.

On his way to school, he would dodge snipers.

Trên đường đến trường, cậu né các tay súng bắn tỉa.

His classroom sometimes shook

Lớp học của cậu đôi khi bị rung lắc

with the sound of bombs and shelling,

với âm thanh của bom và pháo kích,

and his mother told me,

và mẹ cậu nói với tôi:

"Every day, I would say to him every morning,

"Mỗi sáng, tôi đều nói với nó:

'Honey, please don't go to school.'"

"Con ơi, đừng tới trường nữa.'"

And when he insisted, she said,

Và khi cậu van nàn, bà nói:

"I would hug him as if it were for the last time."

"Tôi sẽ ôm nó như thể đó là lần cuối cùng."

But he said to his mother,

Nhưng cậu lại nói với mẹ:

"We're all afraid,

"Tất cả tụi con đều sợ,

but our determination to graduate

nhưng quyết tâm tốt nghiệp của tụi con

is stronger than our fear."

còn mạnh hơn nỗi sợ hãi."

But one day, the family got terrible news.

Nhưng một ngày, gia đình nhận được tin dữ.

Hany's aunt, his uncle and his cousin

Dì của Hany, cậu và em họ của cậu bé

were murdered in their homes for refusing

bị giết hại trong nhà vì không chịu rời đi.

to leave their house.

Cổ họng họ bị rạch.

Their throats were slit.

It was time to flee.

Đã đến lúc phải chạy trốn.

They left that day, right away, in their car,

Họ rời nhà ngay hôm đó, ngay lập tức, bằng chiếc xe con.

Hany hidden in the back because they were facing

Hany nấp ở ghế sau bởi vì họ phải qua

checkpoints of menacing soldiers.

các trạm kiểm soát của những tên lính quấy rối.

And they would cross the border into Lebanon,

Họ sẽ vượt biên sang Li băng,

where they would find peace.

nơi họ có thể tìm thấy sự yên bình.

But they would begin a life of grueling hardship

Nhưng họ sẽ bắt đầu một cuộc sống khó khăn,

and monotony.

vất vả và đơn độc.

They had no choice but to build a shack

Họ không có sự lựa chọn nào ngoài việc xây một túp lều

on the side of a muddy field,

bên cạnh bãi đất bùn,

and this is Hany's brother Ashraf,

và đây là em của Hany, Ashraf,

who plays outside.

đang chơi bên ngoài.

And that day, they joined

Ngày hôm đó, họ hòa vào đoàn người tị nạn lớn nhất thế giới

the biggest population of refugees in the world,

ở một quốc gia nhỏ bé như Li băng.

in a country, Lebanon, that is tiny.

It only has four million citizens,

Nơi đó chỉ có 4 triệu dân,

and there are one million Syrian refugees living there.

và 1 triệu người trong số đó là dân tị nạn Syria.

There's not a town, a city or a village

Không có thị trấn, hay thành phố hay làng mạc,

that is not host to Syrian refugees.

đó không phải nơi tiếp đón những người tị nạn Syria.

This is generosity and humanity

Đây là lòng cao thượng và nhân văn tuyệt vời.

that is remarkable.

Think about it this way, proportionately.

Hãy nghĩ vấn đề theo cách này, một cách tỉ lệ tương ứng.

It would be as if

Giả dụ đó là

the entire population of Germany,

toàn bộ dân số Đức,

80 million people,

80 triệu người,

would flee to the United States in just three years.

bỏ chạy đến Mỹ chỉ trong 3 năm.

Half of the entire population of Syria

1/2 dân số Syria

is now uprooted,

hiện nay tha hương cầu thực,

most of them inside the country.

đa số họ hiện ở Syria.

Six and a half million people

6.5 triệu người

have fled for their lives.

bỏ trốn để bảo toàn tính mạng.

Over and well over three million people

Hơn 3 triệu người đã vượt biên,

have crossed the borders

and have found sanctuary in the neighboring countries,

tìm nơi ẩn náu ở các quốc gia láng giềng,

and only a small proportion, as you see,

và chỉ một phần nhỏ, như bạn thấy

have moved on to Europe.

tị nạn sang Châu Âu.

What I find most worrying

Điều tôi lo lắng nhất

is that half of all Syrian refugees are children.

là việc 1/2 trong số người tị nạn Syria là trẻ em.

I took this picture of this little girl.

Tôi đã chụp hình bé gái này,

It was just two hours after she had arrived

chỉ 2h sau khi cô bé đến nơi

after a long trek from Syria into Jordan.

sau một chặng đường di cư dài từ Syria sang Jordan.

And most troubling of all

Và điều đau đầu nhất

is that only 20 percent of Syrian refugee children

là 20% trẻ tị nạn người Syria

are in school in Lebanon.

đang tại trường học Li băng.

And yet, Syrian refugee children,

Tuy nhiên, trẻ tị nạn Syria, tất cả kể cho tôi rằng

all refugee children tell us

education is the most important thing in their lives.

giáo dục là điều quan trọng nhất trong cuộc sống của chúng.

Why? Because it allows them to think of their future

Tại sao? Bởi vì điều đó giúp chúng nghĩ đến tương lai

rather than the nightmare of their past.

hơn là cơn ác mộng trong quá khứ.

It allows them to think of hope rather than hatred.

Cho phép chúng nghĩ đến hy vọng hơn là căm thù.

I'm reminded of a recent visit I took

Tôi nhớ đến một chuyến thăm gần đây

to a Syrian refugee camp in northern Iraq,

đến trại tị nạn người Syria ở Bắc Iraq,

and I met this girl,

tôi đã gặp bé gái này,

and I thought, "She's beautiful,"

và nghĩ rằng: "Con bé trông thật đẹp,"

and I went up to her and asked her,

và tôi tiến đến hỏi:

"Can I take your picture?"

"Cô chụp cháu một pô được không?"

And she said yes,

Nó trả lời được, nhưng lại không chịu cười.

but she refused to smile.

I think she couldn't,

Tôi nghĩ con bé không thể cười

because I think she must realize that she represents

bởi vì nó chắc chắn đã nhận ra mình đại diện

a lost generation of Syrian refugee children,

cho thế hệ trẻ em vảng vất tị nạn Syria,

a generation isolated and frustrated.

thế hệ bị cô lập và đầy tuyệt vọng.

And yet, look at what they fled:

Tuy nhiên, nhìn vào nơi mà họ chạy trốn,

utter destruction,

sự phá hủy hoàn toàn,

buildings, industries, schools, roads, homes.

các tòa nhà, các ngành, trường, đường xá, nhà cửa.

Hany's home was also destroyed.

Nhà của Hany cũng bị phá hủy.

This will need to be rebuilt

Và cần các kiến trúc sư,

by architects, by engineers, by electricians.

kỹ sư, kỹ sư điện xây dựng lại.

Communities will need teachers and lawyers

Cộng đồng cần giáo viên, luật sư

and politicians interested in reconciliation

và chính trị gia quan tâm tới việc hòa giải

and not revenge.

chứ không phải trả thù.

Chẳng phải điều này nên được tái xây dựng

Shouldn't this be rebuilt

by the people with the largest stake,

bởi người có ảnh hưởng lớn nhất,

the societies in exile, the refugees?

các cộng đồng lưu vong, những người tị nạn sao?

Refugees have a lot of time

Người tị nạn có nhiều thời gian

to prepare for their return.

để chuẩn bị cho sự trở về.

You might imagine that being a refugee

Bạn có thể cho rằng tị nạn

is just a temporary state.

chỉ là tình trạng tạm thời.

Well far from it.

Không hề.

With wars going on and on,

Với chiến tranh cứ tiếp diễn như vậy,

the average time a refugee will spend in exile

trung bình thời gian tị nạn của một người

is 17 years.

sẽ là 17 năm.

Hany was into his second year in limbo

Hany đang ở năm thứ 2 trong tù

when I went to visit him recently,

khi tôi đi thăm cậu gần đây,

and we conducted our entire conversation in English,

và chúng tôi giao tiếp với nhau hoàn toàn bằng tiếng Anh,

which he confessed to me he learned

cậu thổ lộ với tôi rằng đã học

from reading all of Dan Brown's novels

bằng đọc các tiểu thuyết của Dan Brown

and from listening to American rap.

và nghe nhạc rap của Mỹ.

We also spent some nice moments of laughter

Chúng tôi cũng có những giây phút vui cười dễ thương

and fun with his beloved brother Ashraf.

với cậu em đáng mến Ashraf.

But I'll never forget what he told me

Nhưng tôi sẽ không bao giờ quên điều cậu nói

when we ended our conversation that day.

khi chúng tôi kết thúc buổi nói hôm đó.

He said to me,

Cậu nói rằng:

"If I am not a student, I am nothing."

"Nếu không phải là sinh viên, cháu sẽ chẳng là gì cả."

Hany is one of 50 million people

Hany là 1 trong 50 triệu người

uprooted in this world today.

tha hương trong thế giới ngày nay.

Never since World War II

Chưa bao giờ, kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai,

have so many people been forcibly displaced.

lại có nhiều người bị di tản ép buộc như vậy.

So while we're making sweeping progress

Vậy nên, trong khi chúng ta có những bước tiến lớn

in human health,

về sức khỏe con người,

in technology, in education and design,

trong công nghệ, giáo dục và thiết kế,

we are doing dangerously little

chúng ta đang thực hiện

to help the victims

rất ít điều để giúp các nạn nhân

and we are doing far too little

và chúng ta làm quá ít

to stop and prevent

để dừng và ngăn cản

the wars that are driving them from their homes.

chiến tranh đưa họ đi xa khỏi mái nhà của mình.

And there are more and more victims.

Và có nhiều và nhiều hơn nữa những nạn nhân.

Every day, on average,

Mỗi ngày, trung bình,

by the end of this day,

cuối ngày hôm nay,

32,000 people will be forcibly displaced

32,000 người sẽ bị di tản cưỡng bức

from their homes —

khỏi nhà mình -

32,000 people.

32,000 người.

Họ chạy trốn qua biên giới như thế này.

They flee across borders like this one.

We captured this on the Syrian border to Jordan,

Chúng tôi đã quay nó ở biên giới Syria-Jordan,

and this is a typical day.

và đây là một ngày tiêu biểu.

Or they flee on unseaworthy and overcrowded boats,

Hoặc họ chạy trốn trên các tàu không dành cho đi biển và quá tải,

risking their lives in this case

liều mạng trong trường hợp này

just to reach safety in Europe.

chỉ để có được sự an toàn ở Châu Âu.

This Syrian young man

Đây là một người đàn ông Syria

survived one of these boats that capsized —

được cứu sống từ một trong những chiếc thuyền bị lật úp -

most of the people drowned —

đa số họ bị chết đuối -

and he told us,

và ông kể cho chúng tôi:

"Syrians are just looking for a quiet place

"Người Syria chỉ mong tìm một nơi yên tỉnh

where nobody hurts you,

nơi không có ai làm hại bạn,

where nobody humiliates you,

nơi không có ai làm nhục bạn,

and where nobody kills you."

và nơi không ai giết bạn."

Well, I think that should be the minimum.

Vâng, tôi nghĩ đó là tối thiểu.

How about a place of healing,

Còn về một nơi để chữa lành,

of learning,

một nơi để đi học,

and even opportunity?

và thậm chí một cơ hội thì sao?

Americans and Europeans

Những người Mỹ, người Châu Âu

have the impression that proportionally

có cảm giác rằng có một tỉ lệ lớn,

huge numbers of refugees are coming

một số lượng lớn người tị nạn

to their country,

đang đến nước họ,

but the reality is

nhưng thực tế là

that 86 percent, the vast majority of refugees,

86%, đa số người tị nạn,

are living in the developing world,

đang sống ở các nước đang phát triển,

in countries struggling with their own insecurity,

ở những quốc gia đang đấu tranh với sự mất ổn định an ninh

with their own issues of helping their own populations

của chính mình với các vấn đề để giúp chính người dân họ

and poverty.

và đói nghèo.

So wealthy countries in the world should recognize

Vậy nên các nước giàu trên thế giới này nên nhận ra rằng

the humanity and the generosity of the countries

sự nhân đạo và sự rộng lượng của những quốc gia

that are hosting so many refugees.

đang che chở cho những người tị nạn.

And all countries should make sure that no one

Tất cả các quốc gia nên đảm bảo rằng

fleeing war and persecution

không ai chạy trốn chiến tranh và khủng bố

arrives at a closed border.

để rồi đi đến một biên giới đã bị đóng kín.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn.

Nhưng có điều khác mà ta có thể làm

But there is something more that we can do

than just simply helping refugees survive.

hơn là đơn giản giúp người tị nạn sống sót.

We can help them thrive.

Chúng ta có thể giúp họ sống khỏe mạnh.

We should think of refugee camps and communities

Chúng ta nên nghĩ đến trại tị nạn và các cộng đồng người

as more than just temporary population centers

hơn là các trung tâm dân cư tạm thời

where people languish

nơi mà mọi người mòn mỏi

waiting for the war to end.

chờ đợi chiến tranh kết thúc.

Rather, as centers of excellence,

Thay vào đó, những trung tâm đầu đàn,

where refugees can triumph over their trauma

nơi người tị nạn có thể ăn mừng chiến thắng vượt lên tổn thương

and train for the day that they can go home

và hướng về ngày họ có thể về nhà

as agents of positive change

như là tác nhân thay đổi tích cực

and social transformation.

và chuyển biến xã hội.

It makes so much sense,

Điều này có ý nghĩa hơn rất nhiều,

but I'm reminded of the terrible war in Somalia

nhưng lại làm tôi nhớ về cuộc chiến tranh ở Somalia

that has been raging on for 22 years.

diễn ra ác liệt trong 22 năm.

And imagine living in this camp.

Hãy tưởng tượng sống trong trại tị nạn này.

I visited this camp.

Tôi đã đến trại này.

It's in Djibouti, neighboring Somalia,

Ở Djibouti, nước láng giềng của Somalia

and it was so remote

và nơi này quá hẻo lánh đến nỗi

that we had to take a helicopter to fly there.

chúng tôi phải đi đến đó bằng trực thăng.

It was dusty and it was terribly hot.

Nơi đó đầy bụi và nóng khủng khiếp.

And we went to visit a school

Chúng tôi đến thăm một ngôi trường

and started talking to the children,

và bắt đầu nói chuyện với bọn trẻ,

and then I saw this girl across the room

khi thấy cô bé này qua căn phòng,

who looked to me to be the same age

có lẽ trạc tuổi với con gái tôi,

as my own daughter, and I went up and talked to her.

tôi đã đến và bắt chuyện với con bé.

And I asked her the questions

Tôi hỏi nó câu hỏi

that grown-ups ask kids,

mà người lớn thường hỏi trẻ nhỏ như là:

like, "What is your favorite subject?"

"Môn học ưa thích của con là gì?"

and, "What do you want to be when you grow up?"

hay "Lớn lên con muốn làm gì?"

And this is when her face turned blank,

Và đó là khi mặt con bé trở nên trống rỗng,

and she said to me,

nó nói rằng:

"I have no future.

"Con không có tương lai.

My schooling days are over."

Những ngày đi học của con qua rồi."

And I thought, there must be some misunderstanding,

Cho rằng có một sự hiểu lầm,

so I turned to my colleague

tôi quay sang đồng nghiệp,

and she confirmed to me

cô này xác nhận rằng

there is no funding for secondary education

không còn kinh phí cho lớp cấp 2

in this camp.

trong trại này.

And how I wished at that moment

Và tôi ước lúc đó

that I could say to her,

tôi có thể nói với con bé,

"We will build you a school."

"Bọn cô sẽ xây trường cho con."

And I also thought, what a waste.

Và tôi cũng nghĩ, thật uổng phí.

She should be and she is

Con bé nên là và con bé là

the future of Somalia.

tương lai của Somalia.

A boy named Jacob Atem

Một cậu bé tên Jacob Atem

had a different chance, but not before he experienced

đã có một cơ hội khác biệt, nhưng là sau khi

terribly tragedy.

trải qua một thảm kịch kinh hoàng.

He watched — this is in Sudan —

Cậu đã chứng kiến - đây là ở Sudan-

as his village — he was only seven years old —

làng mình - cậu chỉ mới 7 tuổi -

burned to the ground, and he learned

bị thiêu rụi, và cậu vừa biết rằng

that his mother and his father

cha mẹ cậu

and his entire family

và cả nhà

were killed that day.

đều bị giết vào ngày hôm đó.

Only his cousin survived, and the two of them

Chỉ duy nhất đứa em họ còn sống sót,

walked for seven months —

và 2 đứa nhỏ đã đi bộ 7 tháng -

this is boys like him —

đây là cậu bé như Jacob -

chased and pursued by wild animals and armed gangs,

bị rượt đuổi bởi thú hoang và các băng đảng có vũ trang,

and they finally made it to refugee camps

và cuối cùng, tụi nhỏ cũng đến được trại tị nạn

where they found safety,

nơi chúng được an toàn,

and he would spend the next seven years

và cậu trải qua 7 năm tiếp theo

in Kenya in a refugee camp.

ở Kenya trong một trại tị nạn.

But his life changed

Nhưng cuộc sống cậu thay đổi

when he got the chance to be resettled

khi cậu có cơ hội định cư ở Mỹ,

to the United States,

and he found love in a foster family

và tìm thấy tình yêu thương trong gia đình cha mẹ nuôi

and he was able to go to school,

và cậu có thể đến trường,

and he wanted me to share with you

và cậu muốn tôi chia sẻ với các bạn

this proud moment

khoảnh khắc tự hào này

when he graduated from university.

khi cậu tốt nghiệp đại học.

(Applause)

(Vỗ tay)

I spoke to him on Skype the other day,

Hôm trước, tôi nói chuyện với cậu trên Skype

and he was in his new university in Florida

và cậu đang ở đại học mới ở Florida,

pursuing his Ph.D. in public health,

theo học tiến sĩ về sức khỏe cộng đồng

and he proudly told me how he was able to raise

và cậu nói với tôi đầy tự hào về cách cậu gây quỹ

enough funds from the American public

từ người dân Mỹ

to establish a health clinic back in his village

để thành lập phòng khám sức khỏe ở làng của mình,

back home.

quê nhà mình.

So I want to take you back to Hany.

Vậy tôi muốn trở lại câu chuyện của Hany.

When I told him I was going to have the chance

Khi nói với cậu bé tôi có cơ hội

to speak to you here on the TED stage,

nói chuyện với các bạn ở đây, trên sân khấu của TED,

he allowed me to read you a poem

cậu bé cho phép tôi đọc một bài thơ

that he sent in an email to me.

mà cậu gởi cho tôi bằng email

He wrote:

Cậu viết:

"Tôi nhớ chính mình,

"I miss myself,

my friends,

những người bạn của mình,

times of reading novels or writing poems,

thời gian đọc tiểu thuyết, hoặc làm thơ,

birds and tea in the morning.

những con chim và uống trà buổi sáng.

My room, my books, myself,

Phòng của tôi, sách của tôi, chính tôi,

and everything that was making me smile.

nhớ mọi thứ đã làm tôi cười.

Oh, oh, I had so many dreams

Oh, oh, tôi có nhiều ước mơ

that were about to be realized."

rằng sắp được thực hiện."

Vậy đây là quan điểm của tôi:

So here is my point:

Not investing in refugees

Không đầu tư cho người tị nạn

is a huge missed opportunity.

là bỏ lỡ một cơ hội lớn.

Leave them abandoned,

Nếu bỏ mặc họ,

and they risk exploitation and abuse,

và họ có nguy cơ bị khai thác và lạm dụng,

and leave them unskilled and uneducated,

và nếu để họ không được đào tạo kỹ năng, không được giáo dục,

and delay by years the return

và trì hoãn tái lập

to peace and prosperity in their countries.

hòa bình và thịnh vượng của đất nước họ,

I believe how we treat the uprooted

tôi tin cách chúng ta đối xử với người tha hương

will shape the future of our world.

tạo lập tương lai của thế giới này.

The victims of war can hold the keys

Nạn nhân chiến tranh nắm giữ chìa khóa

to lasting peace,

đi đến hòa bình lâu dài,

and it's the refugees

và đó là những người tị nạn,

who can stop the cycle of violence.

những người có thể phá vỡ vòng xoay bạo lực.

Hany is at a tipping point.

Hany là điểm mấu chốt.

We would love to help him go to university

Chúng ta muốn giúp cậu đi học đại học

and to become an engineer,

và trở thành kỹ sư,

but our funds are prioritized for the basics in life:

nhưng quỹ của chúng ta được ưu tiên cho những điều cơ bản trong cuộc sống:

tents and blankets and mattresses and kitchen sets,

lều, mền, và nệm, và đồ nấu ăn,

food rations and a bit of medicine.

khẩu phần ăn, và 1 ít thuốc men.

University is a luxury.

Đại học là điều xa xỉ.

But leave him to languish in this muddy field,

Nhưng để cậu mòn mỏi trong cánh đồng lầy lội,

and he will become a member

và cậu sẽ là thành viên

of a lost generation.

của một thế hệ đã mất.

Hany's story is a tragedy,

Câu chuyện của Hany là một bi kịch,

but it doesn't have to end that way.

nhưng không nhất thiết phải kết thúc bằng bi kịch.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)