Bernie Krause: The voice of the natural world

Bernie Krause: Doğal hayatın sesi

Çeviri: Doğan Korkmaz Gözden geçirme: ASLI KARSLI

(Nature sounds)

(Doğa sesleri)

When I first began recording wild soundscapes

45 sene önce yaban ses manzaralarını ilk kaydetmeye

45 years ago,

başladığımda

I had no idea that ants,

karıncaların, böcek larvalarının,

insect larvae, sea anemones and viruses

deniz şakayıklarının ve virüslerin

created a sound signature.

bir ses imzası oluşturduklarına dair hiçbir fikrim yoktu.

But they do.

Ama yapıyorlar.

And so does every wild habitat on the planet,

Yeryüzündeki her vahşi yaşam alanında bu böyledir.

like the Amazon rainforest you're hearing behind me.

Arkamda duyduğunuz Amazon Yağmur Ormanları gibi...

In fact, temperate and tropical rainforests

Aslında, ılıman ve tropik yağmur ormanlarının

each produce a vibrant animal orchestra,

her biri coşkulu bir hayvan orkestrası üretir.

that instantaneous and organized expression

Bu sesler; böceklerin, sürüngenlerin, kurbağaların, kuşların ve memelilerin

of insects, reptiles, amphibians, birds and mammals.

anlık ve örgütlü bir anlatımıdır.

And every soundscape that springs from a wild habitat

Vahşi doğadan kaynaklanan her ses manzarası,

generates its own unique signature,

kendine özgü imzasını üretir ve

one that contains incredible amounts of information,

bu da inanılmaz miktarda bilgi içerir.

and it's some of that information I want to share with you today.

Bu bilgilerden bazılarını, bugün sizlerle paylaşmak istiyorum.

The soundscape is made up of three basic sources.

Ses atmosferi üç temel kaynaktan oluşur.

The first is the geophony,

İlki "jeofoni" dir.

or the nonbiological sounds that occur

Yani herhangi bir yaşam alanında

in any given habitat,

meydana gelen biyolojik olmayan sesler.

like wind in the trees, water in a stream,

Ağaçlardaki rüzgar, akıntıdaki su,

waves at the ocean shore, movement of the Earth.

okyanus kenarındaki dalgalar, yeryüzünün hareketleri gibi.

The second of these is the biophony.

İkincisi biyofoni'dir.

The biophony is all of the sound

Biophony, belirli bir yaşam alanındaki

that's generated by organisms in a given habitat

bütün organizmalar tarafından oluşturulan tüm seslerdir;

at one time and in one place.

aynı anda ve tek bir yerde.

And the third is all of the sound that we humans generate

Üçüncüsü biz insanlar tarafından üretilen tüm seslerdir.

that's called anthrophony.

Buna antrofoni denir.

Some of it is controlled, like music or theater,

Bazıları kontrollüdür, müzik veya tiyatro gibi.

but most of it is chaotic and incoherent,

Ama bir çoğu, düzensiz ve anlaşılmazdır.

which some of us refer to as noise.

Bazılarımız bunlardan gürültü olarak bahseder.

There was a time when I considered wild soundscapes

Bir zamanlar vahşi ses atmosferini

to be a worthless artifact.

işe yaramaz bir ürün olarak değerlendirirdim.

They were just there, but they had no significance.

Onlar sadece oradaydılar, fakat hiçbir önemleri yoktu.

Well, I was wrong. What I learned from these encounters

Oysa yanılmışım. Bu rastlantılardan

was that careful listening gives us incredibly valuable tools

dikkatli dinlemenin bize yaşam alanının sağlığını tüm yaşam yelpazesi

by which to evaluate the health of a habitat

boyunca değerlendirmek için

across the entire spectrum of life.

inanılmaz değerli araçlar sağladığını öğrendim.

When I began recording in the late '60s,

60'ların sonunda kayıtlara başladığım zaman,

the typical methods of recording were limited

tipik kayıt yöntemleri

to the fragmented capture of individual species

bireysel türlerin tek tek kayıt altına alınması ile sınırlıydı.

like birds mostly, in the beginning,

Başlangıçta da genelde kuşlar olurdu,

but later animals like mammals and amphibians.

ama daha sonra memeliler ve amfibiler gibi hayvanlar.

To me, this was a little like trying to understand

Bana göre bu,

the magnificence of Beethoven's Fifth Symphony

Beethoven'ın Beşinci Senfonisi'nin ihtişamını,

by abstracting the sound of a single violin player

tek bir kemancının sesini çıkartarak,

out of the context of the orchestra

orkestra bağlamı dışında

and hearing just that one part.

ve sadece o kısmı işiterek anlamaya çalışmak gibiydi.

Fortunately, more and more institutions

Neyseki, gittikçe daha fazla kurum,

are implementing the more holistic models

bu anlamda ben ve bir kaç meslektaşımın

that I and a few of my colleagues have introduced

ekolojik ses atmosferi alanına tanıttığımız

to the field of soundscape ecology.

daha bütünsel modelleri uyguluyorlar.

When I began recording over four decades ago,

Kırk yıldan daha fazla süre önce, kayıt etmeye başladığımda,

I could record for 10 hours

10 saat kayıt yapıp

and capture one hour of usable material,

kullanışlı bir saatlik malzeme yakalayabiliyordum.

good enough for an album or a film soundtrack

Bu da bir albüm, bir film müziği

or a museum installation.

veya bir müze kurulumu için yeterince iyi.

Now, because of global warming,

Artık, küresel ısınma,

resource extraction,

kaynak çıkarma,

and human noise, among many other factors,

ve diğer birçok unsurların yanı sıra insan gürültüsü nedeniyle,

it can take up to 1,000 hours or more

aynı şeyi yakalamak,

to capture the same thing.

1000 saat ya da daha fazla zaman alabilir.

Fully 50 percent of my archive

Benim arşivimin tam olarak yüzde 50'si,

comes from habitats so radically altered

ya artık tümüyle sessiz

that they're either altogether silent

ya da özgün şekilleriyle duyulamayan

or can no longer be heard in any of their original form.

çok radikalce değişmiş yaşam alanlarından geliyor.

The usual methods of evaluating a habitat

,,,Bir yaşam alanını değerlendirmenin alışılagelen yöntemi,

have been done by visually counting the numbers of species

belirli bir alandaki türlerin sayılarının görsel yolla belirlenmesi,

and the numbers of individuals within each species in a given area.

ve her bir türün içindeki bireylerin sayısının belirlenmesi olmuştur.

However, by comparing data that ties together

Ancak birbirine bağlı verilerin araştırılması yoluyla,

both density and diversity from what we hear,

işittiklerimizin hem yoğunluğu hem de çeşitliliğinden

I'm able to arrive at much more precise fitness outcomes.

daha kesin sonuçlara varmayı başarıyorum.

And I want to show you some examples

Ve size evrenin içine dalmamız durumunda

that typify the possibilities unlocked

önümüzde açılan olasılıkları simgeleyen

by diving into this universe.

bazı örnekler göstermek istiyorum.

This is Lincoln Meadow.

Bu Lincoln Çayırı

Lincoln Meadow's a three-and-a-half-hour drive

Lincoln Çayırı üç buçuk saatlik bir yol uzaklığında,

east of San Francisco in the Sierra Nevada Mountains,

San Francisco'nun doğusundaki Sierra Nevada Dağları'nda,

at about 2,000 meters altitude,

yaklaşık 2.000 metre yükseklikte

and I've been recording there for many years.

ve ben orada uzun yıllardır kayıt yapıyordum.

In 1988, a logging company convinced local residents

1988'de bir ağaç kesme şirketi yerel halkı,

that there would be absolutely no environmental impact

"seçmeli kesim" olarak adlandırdıkları,

from a new method they were trying

ve denedikleri yeni yöntemden kaynaklanan

çevresel hiçbir etkinin kesinlikle olmayacağına dair ikna ettiler.

called "selective logging,"

taking out a tree here and there

Buradan ve oradan ağaç çıkarmak,

rather than clear-cutting a whole area.

bütün bir alanı kesip temizlemek yerine...

With permission granted to record

Kaydetmek için verilen izin ile,

both before and after the operation,

hem çalışma öncesi hem de çalışma sonrası,

I set up my gear and captured a large number of dawn choruses

Düzeneğimi kurdum ve

to very strict protocol and calibrated recordings,

cok sıkı kurallar ve hassas ayar eşliğinde çok sayıda şafak korosu kaydettim.

because I wanted a really good baseline.

Çünkü gerçekten iyi bir dayanak noktası istedim.

This is an example of a spectrogram.

Bu, bir spektrogram örneğidir.

A spectrogram is a graphic illustration of sound

Spektrogram sesin,

with time from left to right across the page --

sayfa boyunca, soldan sağa zaman ile birlikte grafik bir gösterimidir.

15 seconds in this case is represented —

bu durumda 15 saniye gösterilmiştir.

and frequency from the bottom of the page to the top,

ve frekans sayfanın altından üstüne doğru,

lowest to highest.

en düşükten en yükseğe doğru gitmektedir.

And you can see that the signature of a stream

Sayfanın alt üçte birinde ya da ortasında görünen

is represented here in the bottom third or half of the page,

akıntının frekans izini görebilirsiniz,

while birds that were once in that meadow

kuşlar o ovada olduğu zamanki

are represented in the signature across the top.

frekans izi sayfanın üstünde gösterilmiştir.

There were a lot of them.

Onlardan çokça vardı.

And here's Lincoln Meadow before selective logging.

Ve işte Lincoln Ovası seçmeli kesimden önce böyleydi:

(Nature sounds)

(Doğa sesleri)

Well, a year later I returned,

Bir yıl sonra döndüm

and using the same protocols

ve aynı protokolleri kullanarak

and recording under the same conditions,

ve aynı koşullar altında kayıt yaparak,

I recorded a number of examples

aynı şafak korosunun

of the same dawn choruses,

bir dizi örneğini kaydettim.

and now this is what we've got.

Ve şimdi elimizde olan işte bu.

This is after selective logging.

Bu seçmeli kesimden sonra.

You can see that the stream is still represented

Irmağın akışının halen frekans izi olarak

sayfanın alt üçte birlik kısmında görebilirsiniz.

in the bottom third of the page,

but notice what's missing in the top two thirds.

Fakat üst taraftaki üçte ikilik alanda neyin eksik olduğunu farkedebilirsiniz:

(Nature sounds)

(Doğa sesleri)

Coming up is the sound of a woodpecker.

Gelecek olan bir ağaçkakanın sesi.

Well, I've returned to Lincoln Meadow 15 times

Son 25 yıl içinde

in the last 25 years,

Lincoln Ovası'na 15 kez geri döndüm.

and I can tell you that the biophony,

Size söyleyebilirim ki biophony,

the density and diversity of that biophony,

bu biophony'nin yoğunluğu ve çeşitliliği,

has not yet returned to anything like it was

operasyondan önceki haline

before the operation.

hiçbir şekilde dönmedi.

But here's a picture of Lincoln Meadow taken after,

Ama burada, Lincoln Ovası'nın bir resmi var,

and you can see that from the perspective of the camera

kameranın perspektifinden

or the human eye,

ya da insan gözünden bakıp,

hardly a stick or a tree appears to be out of place,

ağaç kesme şirketinin

which would confirm the logging company's contention

çevresel hiçbir etkinin olmayacağına dair iddiasını haklı çıkaran

that there's nothing of environmental impact.

yerinden edilmiş tek bir dal ya da ağaç göremezsiniz.

However, our ears tell us a very different story.

Ancak, kulaklarımız bize çok farklı bir öykü anlatıyor.

Young students are always asking me

Genç öğrenciler her zaman bana,

what these animals are saying,

bu hayvanların ne dediğini soruyorlar

and really I've got no idea.

ve gerçekten hiçbir fikrim yok.

But I can tell you that they do express themselves.

Fakat size kendilerini ifade ettiklerini söyleyebilirim.

Whether or not we understand it is a different story.

Biz bunun farklı bir öykü olduğunu anlasak da anlamasak da...

I was walking along the shore in Alaska,

Alaska'da kıyı boyunca yürüyordum,

and I came across this tide pool

ve bir koloni deniz anemonu ile dolu

filled with a colony of sea anemones,

bu gel-git havuzu ile karşılaştım

these wonderful eating machines,

bu harika yeme makineleri,

relatives of coral and jellyfish.

mercan ve deniz anasıyla akrabadır.

And curious to see if any of them made any noise,

Ve eğer bunlardan herhangibiri bir gürültü yaparsa, bunu görmeye meraklı olduğumdan

I dropped a hydrophone,

Bir hidrofonu,

an underwater microphone covered in rubber,

,kauçuk kaplı bir sualtı mikrofonu,

down the mouth part,

ağız kısmından aşağı daldırdım

and immediately the critter began

ve yaratık hemen

to absorb the microphone into its belly,

mikrofonu karının içine doğru emmeye başladı

and the tentacles were searching out of the surface

ve dokungaçları besin değeri olan bir şeyi bulmak için

for something of nutritional value.

yüzeyin dışını araştırıyorlardı.

The static-like sounds that are very low,

Şimdi işiteceğiniz

that you're going to hear right now.

statik sese benzeyen ses çok düşüktü.

(Static sounds)

(Statik sesler)

Yeah, but watch. When it didn't find anything to eat --

Evet, ama izleyin. Yemek için bir şey bulamadıkları zaman,

(Honking sound)

(Korna sesi)

(Laughter)

(Kahkahalar)

I think that's an expression that can be understood

Bunun herhangi bir dilde anlaşılabilir bir ifade

in any language.

olduğunu düşünüyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

At the end of its breeding cycle,

Üreme döngüsünün sonunda,

the Great Basin Spadefoot toad

geniş çanaklı toprak kurbağası

digs itself down about a meter under

şartlar yeniden ortaya çıkmasına uygun olana kadar,

the hard-panned desert soil of the American West,

birkac sezon kalabileceği,

where it can stay for many seasons

Batı Amerika'nın sert çöl topraklarına kendisini

until conditions are just right for it to emerge again.

yaklaşık bir metre kadar gömer.

And when there's enough moisture in the soil

Ve, baharda, toprakta yeterli nem olduğunda,

in the spring, frogs will dig themselves to the surface

kurbağalar yüzeye çıkarlar

and gather around these large, vernal pools

ve büyük sayılarla bu bahar buluşmasında

in great numbers.

toplanırlar.

And they vocalize in a chorus

Ve, koro halinde ses çıkarırlar ki bu

that's absolutely in sync with one another.

kesinlikle birbiri ile senkronize halindedir.

And they do that for two reasons.

Bunu iki nedenden dolayı yaparlar.

The first is competitive, because they're looking for mates,

Birincisi, yarışa dayanır, çünkü eş arıyorlardır,

and the second is cooperative,

ikincisi ise işbirliğine dayanır,

because if they're all vocalizing in sync together,

çünkü eğer hepsi beraber senkronize bicimde ses çıkarırlarsa,

it makes it really difficult for predators like coyotes,

çakal, tilki ve baykuş gibi avcıların, içlerinden herhangibirini av olarak belirlemesi

foxes and owls to single out any individual for a meal.

çok güç olacaktır.

This is a spectrogram of what the frog chorusing looks like

Bu, cok sağlıklı yapıda oldukları zamana ait

when it's in a very healthy pattern.

bir kurbağa spektrogramıdır.

(Frogs croaking)

(Kurbağa sesleri)

Mono Lake is just to the east of Yosemite National Park

Mono Gölü, California'da Yosemite Ulusal Parkı'nın hemen

in California,

doğusundadır.

and it's a favorite habitat of these toads,

ve karakurbağalarının gözde bir yeridir,

and it's also favored by U.S. Navy jet pilots,

ve Amerikan Donanma jet pilotlari tarafından da gözde bir yerdir

who train in their fighters flying them at speeds

ki bunlar savaş uaçklarıyla saatte 1100 km yi aşan

exceeding 1,100 kilometers an hour

hızlarda eğitim yaparlar

and altitudes only a couple hundred meters

ve Mono havuzu seviyesinden, yükseklik sadece bir kaç yüz

above ground level of the Mono Basin,

metredir

very fast, very low, and so loud

cok hızlı, çok alçak ve o kadar seslidir ki

that the anthrophony, the human noise,

'anthrophony', insan gürültüsü

even though it's six and a half kilometers

bir saniye önce dinlediğiniz kurbağa havuzundan altı buçuk kilometre

uzakta olmasına rağmen

from the frog pond you just heard a second ago,

it masked the sound of the chorusing toads.

koro halindeki karakurbağalarının sesini örttü.

You can see in this spectrogram that all of the energy

Bu spektrogramda, birinci spektrogramda var olan enerjinin

that was once in the first spectrogram is gone

en üst düzeyden itibaren

from the top end of the spectrogram,

gitmiş olduğunu görebilirsiniz,

and that there's breaks in the chorusing at two and a half,

ve iki buçuk, dört buçuk ve altı buçuk saniyelerde koroda

kesilmeler var,

four and a half, and six and a half seconds,

and then the sound of the jet, the signature,

ve sonrasında jet sesi, tanıtım sesi,

is in yellow at the very bottom of the page.

sayfanı en altında sarı rektedir.

(Frogs croaking)

Kurbağa sesleri

Now at the end of that flyby,

Uçus sonunda, kurbağaların yeniden koro senkronizasyonunu

it took the frogs fully 45 minutes

almalari tam 45 dakika

to regain their chorusing synchronicity,

sürdü ki,

during which time, and under a full moon,

bu süre içerisinde, dolunay altında,

we watched as two coyotes and a great horned owl

biz iki çakal ve bir büyük boynuzlu baykuşun gelip içlerinden birkaçını

came in to pick off a few of their numbers.

aldığını izledik

The good news is that, with a little bit of habitat restoration

İyi haber şu ki, 1980 yıllarında ve 1990'ların başında

and fewer flights, the frog populations,

azalmaya başlayan kurbağa populasyonu, biraz çevre iyileştirmesi

once diminishing during the 1980s and early '90s,

ve azalan uçuşlar ile

have pretty much returned to normal.

oldukça normal hale dönmüştür.

I want to end with a story told by a beaver.

Bir kunduz tarafından söylenen bir hikaye ile bitirmek istiyorum.

It's a very sad story,

Bu oldukça üzücü bir hikaye,

but it really illustrates how animals

fakat gerçekte hayvanların

can sometimes show emotion,

bazen nasıl duygu sergileyebildiklerini gösteriyor

a very controversial subject among some older biologists.

ki bu bazı eski biyologlar arasındaki çok tartışmalı bir konudur.

A colleague of mine was recording in the American Midwest

Meslektaşlarımdan biri, Amerika'nın orta batısında, belki 16000 yıl önce, buz çağının sonunda

around this pond that had been formed

oluşmuş bu havuzun etrafından

maybe 16,000 years ago at the end of the last ice age.

kayıt yapıyordu.

It was also formed in part by a beaver dam

Bu havuzunun bir kısmı, uç tarafında bulunan bir kunduz yuvası

at one end that held that whole ecosystem together

tarafından da, ekosistemin tamamını cok hassas bir

in a very delicate balance.

denge içinde tutacak şekilde oluşturulmuştur.

And one afternoon, while he was recording,

Ve, bir öğleden sonra, arkadaşım kayıt ederken,

there suddenly appeared from out of nowhere

aniden bir anda, bir kaç av bekçisi

a couple of game wardens,

göründü

who for no apparent reason,

bunlar hiçbir bariz neden olmadan,

walked over to the beaver dam,

kunduz yuvasına yürüdüler,

dropped a stick of dynamite down it, blowing it up,

bir dinamit çubuğu koyup, orayı patlattılar

killing the female and her young babies.

anne kunduz ve küçük bebekleri öldüler.

Horrified, my colleagues remained behind

Sok olmus bir halde, meslektasim

to gather his thoughts

dusuncelerini toparlamak ve ogleden sonra

and to record whatever he could the rest of the afternoon,

kayit edebilecegi ne ise kayit etmek icin bulundugu yerde kaldi,

and that evening, he captured a remarkable event:

ve o aksam olaganustu bir sey yakaladi:

the lone surviving male beaver swimming in slow circles

hayatta yalniz kalan erkek kunduz, kaybettigi esi ve yavrulari icin

crying out inconsolably for its lost mate and offspring.

teselli edilemeyecek şekilde ağlayarak yavaş çemberler halinde yüzüyordu.

This is probably the saddest sound

Bu büyük olasılıkla,

I've ever heard coming from any organism,

şimdiye kadar insan ya da başka bir organizmadan duyduğum

human or other.

en üzücü ses.

(Beaver crying)

(Kunduz ağlıyor)

Yeah. Well.

Evet, böyle.

There are many facets to soundscapes,

Ses atmosferinin birçok yönü vardır.

among them the ways in which animals taught us to dance and sing,

Bunların arasında hayvanların bize dans etmeyi ve şarkı söylemeyi öğrettikleri yollar da vardır.

which I'll save for another time.

Bunları anlatmayı daha sonraya bırakacağım.

But you have heard how biophonies

Fakat siz 'biophonies''in doğal hayatı anlamamıza

help clarify our understanding of the natural world.

nasıl yardımcı olduğunu işittiniz.

You've heard the impact of resource extraction,

Siz, kaynak çıkarılmasının

human noise and habitat destruction.

insan sesinin ve doğanın yok edilmesinin etkisini işittiniz.

And where environmental sciences have typically

Ve, çevre bilimleri genelde,

dünyayı gördüklerimizle anlamaya çalıştılar.

tried to understand the world from what we see,

a much fuller understanding can be got from what we hear.

Çok daha derin bir anlayış işittiklerimizden edinilebilir.

Biophonies and geophonies are the signature voices

'Biophonies' ve 'geophonies' doğal yaşamın

of the natural world,

tanıtım sesleridir

and as we hear them,

ve biz onları işittikçe,

we're endowed with a sense of place,

bir yer duygusu ile

the true story of the world we live in.

içinde yaşadığımız dünyanın gerçek hikayesi ile donanmış oluruz.

In a matter of seconds,

Saniyeler içinde

a soundscape reveals much more information

ses atmosferi birçok yönden,

from many perspectives,

ölçülebilir bilgiden kültürel esinlenmeye kadar

from quantifiable data to cultural inspiration.

çok fazla bilgi ortaya çıkarır.

Visual capture implicitly frames

Görsel çekim alanı dolaylı olarak

a limited frontal perspective of a given spatial context,

verilen üç boyutlu kaynağı sınırlı bir ön açıdan çerçeveler

while soundscapes widen that scope

oysa ses atmosferi bu açıyı 360 dereceye kadar

to a full 360 degrees, completely enveloping us.

büyüterek, bizi tamamıyla içine alır.

And while a picture may be worth 1,000 words,

Ve bir resmin binlerce sözcüğe değer olabildiği gibi,

a soundscape is worth 1,000 pictures.

bir ses atmosferi de binlerce resim değerindedir.

And our ears tell us

Ve kulaklarımız bize,

that the whisper of every leaf and creature

her yaprak ve yaratığın fısıltısı,

speaks to the natural sources of our lives,

yaşamımızın doğal kaynakları hakkında,

which indeed may hold the secrets of love for all things,

özellikle kendi insanlığımız ile ilgili olmak üzere herşey için

especially our own humanity,

sevgi sırlarını barındırma olasılığı olan bu kaynaklar hakkında gerçekten de bilgi verir.

and the last word goes to a jaguar from the Amazon.

Ve son söz Amazon ormanlarındaki bir jaguardan geliyor:

(Growling)

(Hırıltı)

Thank you for listening.

Dinlediğiniz için teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)