We don't "move on" from grief. We move forward with it | Nora McInerny | TED

Çeviri: Ezgisu Karakaya Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

So, 2014 was a big year for me.

2014 benim için önemli bir yıldı.

Do you ever have that,

Gerçekten önemli.

just like a big year, like a banner year?

Hiç öyle bir yıl yaşadınız mı?

For me, it went like this:

Benim açımdan şöyle geçti:

October 3, I lost my second pregnancy.

3 Ekim'de, ikinci hamileliğimde düşük yaptım.

And then October 8, my dad died of cancer.

8 Ekim'de, babam kanserden öldü.

And then on November 25, my husband Aaron died

25 Kasım'da, kocam Aaron öldü;

after three years with stage-four glioblastoma,

dördüncü evre glioblastomla üç yıldan sonra.

which is just a fancy word for brain cancer.

Ki bu sadece beyin kanserinin süslü adı.

So, I'm fun.

Yani eğlenceliyim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

People love to invite me out all the time.

İnsanlar, beni bir yerlere çağırmaya bayılır.

Packed social life.

Paketlenmiş sosyal yaşam.

Usually, when I talk about this period of my life,

Hayatımın bu dönemi hakkında konuştuğumda

the reaction I get is essentially:

aldığım tepki genelde aynıdır:

(Sighs)

(İç çekme)

"I can't -- I can't imagine."

"Ben... Ben hayal bile edemiyorum."

Oysa ben edebileceğini düşünüyorum.

But I do think you can.

I think you can.

Edebilirsin.

And I think that you should

Etmelisin de.

because, someday, it's going to happen to you.

Çünkü bir gün, bu senin de başına gelecek.

Maybe not these specific losses in this specific order or at this speed,

Belki bu aynı kayıplar; aynı sıra veya hızla değil.

but like I said, I'm very fun

Eğlenceli olduğumu söylemiştim;

and the research that I have seen will stun you:

gördüğüm araştırma seni şaşırtacak:

everyone you love has a 100 percent chance of dying.

Sevdiğin herkes yüzde yüz ölecek.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And that's why you came to TED.

İşte bu yüzden TED'e geldin.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkış)

So, since all of this loss happened,

Tüm bu yaşanan kayıplardan dolayı,

I've made it a career to talk about death and loss,

ölüm ve kayıp hakkında konuşabileceğim bir kariyer yaptım.

not just my own, because it's pretty easy to recap,

Sadece benimkiler değil, çünkü tekrarlamak oldukça kolay,

but the losses and tragedies that other people have experienced.

başkalarının deneyimlediği kayıp ve trajediler hakkında.

It's a niche, I have to say.

Söylemeliyim ki burası uygun bir yer.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Küçük bir yer ve keşke daha fazla kazanabilseydim ama...

It's a small niche, and I wish I made more money, but ...

(Laughter)

(Kahkahalar)

I've written some very uplifting books,

Bazı ilham verici kitaplar yazdım, podcastler sundum.

host a very uplifting podcast, I started a little nonprofit.

Kâr amacı gütmeyen küçük bir organizasyon kurdum.

I'm just trying to do what I can

İnsanların rahatsız edici durumlarda

to make more people comfortable with the uncomfortable,

rahat hissedebilmeleri için elimden geleni yapıyorum.

and grief is so uncomfortable.

Keder oldukça rahatsız edici bir duygu.

It's so uncomfortable, especially if it's someone else's grief.

Özellikle de bir başkasının kederiyse.

So part of that work is this group that I started with my friend Moe,

Arkadaşım Moe'yla ki kendisi de bir dul,

başlattığım grup da bunun bir parçası.

who is also a widow;

we call it the Hot Young Widows Club.

Çekici Genç Dullar Kulübü adını verdik.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And it's real, we have membership cards

Bu gerçek.

Üyelik kartlarımız, tişörtlerimiz var.

and T-shirts.

And when your person dies, your husband, wife, girlfriend, boyfriend,

Yakının öldüğünde; kocan, karın, sevgilin

literally don't care if you were married,

evli olup olmaman umurumuzda değil.

your friends and your family are just going to look around

Arkadaşların ve ailen; arkadaşlarının arkadaşlarına kadar

through friends of friends of friends of friends

etrafa bakınmaya başlayacak.

Ta ki benzer şeyleri yaşamış birini bulana dek.

until they find someone who's gone through something similar,

Sonrasında sizi birbirinize itecekler.

and then they'll push you towards each other

so you can talk amongst yourselves and not get your sad on other people.

Böylece kendi aranızda konuşabilir

ve başka insanlara üzüntünüzü bulaştırmazsınız.

(Laughter)

So that's what we do.

İşte bu bizim ne yaptığımız.

It's just a series of small groups,

Erkekler, kadınlar, homoseksüeller, heteroseksüeller,

where men, women, gay, straight, married, partnered,

evliler, partnerlerden oluşan küçük grupların;

can talk about their dead person,

ölmüşleri hakkında konuşup

and say the things

hayatlarındaki diğer insanların duymayı istemediği

that the other people in their lives aren't ready or willing to hear yet.

veya hazırlıksız olduğu şeylerden bahsetmesi.

Huge range of conversations.

Çok çeşitli sohbetler ediyoruz. Mesela,

Like, "My husband died two weeks ago,

"Kocam iki hafta önce öldü ve ben seksi düşünmeden duramıyorum.

I can't stop thinking about sex, is that normal?"

Bu normal mi?"

Yeah.

Evet!

"What if it's one of the Property Brothers?"

"Peki ya Property ikizlerinden biriyse?"

Less normal, but I'll accept it.

Daha az normal ama kabul edeceğim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Things like, "Look, when I'm out in public and I see old people holding hands,

Ya da "Bak, dışarıdayken el ele tutuşan,

couples who have clearly been together for decades,

onlarca yıldır birlikte olan yaşlı çiftler görüyorum.

and then I look at them and I imagine

Onlara baktığımda

iyisiyle kötüsüyle

all of the things they've been through together,

birlikte atlattıkları onca şeyi,

the good things, the bad things,

kimin çöpü çıkaracağı hakkındaki tartışmalarını hayal ediyorum.

the arguments they've had over who should take out the trash ...

I just find my heart filled with rage."

Bu, kalbimi öfkeyle dolduruyor."

(Laughter)

(Kahkahalar)

And that example is personal to me.

Bu örnek benim için kişiseldi.

Most of the conversations that we have in the group

Gruptaki sohbetlerimizin çoğu

grup içinde kalacak.

can and will just stay amongst ourselves,

but there are things that we talk about

Yine de dünyanın kalanında

that the rest of the world -- the world that is grief-adjacent

henüz kedere yapışmamış ama çok yakın olanların

but not yet grief-stricken --

dinlemekten gerçekten yarar göreceği

could really benefit from hearing.

konular hakkında konuşabiliriz.

And if you can't tell,

Eğer anlamadıysanız,

I'm only interested in / capable of unscientific studies,

sadece bilimsel olmayan çalışmalarla ilgileniyorum, onlara yatkınım.

so what I did was go to The Hot Young Widows Club

Yani yaptığım; Çekici Genç Dullar Kulübüne gitmek.

and say, "Hello, friends, remember when your person died?" They did.

"Merhaba, yakınınızın öldüğünü hatırlıyor musunuz?" Hatırlıyorlar.

"Do you remember all the things people said to you?"

"Peki ya insanların söylediği onca şeyi?"

"Elbette."

"Oh, yeah."

"En çok hangisinden nefret ettiniz?"

"Which ones did you hate the most?"

İnsanlar çok fazla şey söylüyor. Çok fazla cevap var.

I got a lot of comments, lot of answers, people say a lot of things,

Ama iki kelime hızla ilk sıraya yerleşiyor.

but two rose to the top pretty quickly.

"Moving on."

"Arkanda bırak."

Now, since 2014,

2014'ten beri, Matthew adında

I will tell you I have remarried a very handsome man named Matthew,

oldukça yakışıklı bir adamla evlendiğimi söylüyorum.

we have four children in our blended family,

Karma ailemizde dört çocuğumuz var.

we live in the suburbs of Minneapolis, Minnesota, USA.

Amerika, Minnesota'daki banliyölerde yaşıyoruz.

We have a rescue dog.

Arama kurtarma köpeğimiz var.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I drive a minivan,

Kapıların kendiliğinden açıldığı böylece elimi bile sürmemin gerekmediği

like the kind where doors open and I don't even touch them.

(Laughter)

minivanlardan kullanıyorum.

(Kahkahalar)

Like, by any "mezhure," life is good.

Her "açıdan" hayat güzel.

I've also never said "mezhure," I've never once said it that way.

Daha önce hiç "açıdan" dememiştim. Bir kez bile böyle kullanmadım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I don't know where that came from.

Nereden çıktığını bilmiyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I've never heard anyone else say it that way.

Kimsenin bu şekilde kullandığını duymadım.

It looks like it should be said that way,

Bu şekilde kullanılması gerekiyor gibi.

and that's why the English language is trash, so ...

İşte bu yüzden dilimiz işe yaramaz...

(Kahkahalar)

(Laughter)

So impressed with anyone who, like, speaks it

Dile ilave olarak anlamlı bir şekilde konuşanlardan

in addition to a language that makes sense -- good job.

çok etkilenirim, iyi iş.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But by any measure ...

Her açıdan...

(Laughter)

(Kahkahalar)

By any measure, life is really, really good, but I haven't "moved on."

Hayat her açıdan güzel ama ben arkamda bırakmadım.

I haven't moved on, and I hate that phrase so much,

Arkamda bırakmadım ve bu sözden nefret ediyorum.

and I understand why other people do.

Diğer insanların etmesini de anlıyorum.

Because what it says

Çünkü söylediği şey;

is that Aaron's life and death and love are just moments

Aaron'ın yaşamı, ölümü ve sevgisinin

arkamda bırakabileceğim ve bırakmam gereken anılar olduğu.

that I can leave behind me -- and that I probably should.

And when I talk about Aaron, I slip so easily into the present tense,

Onun hakkında konuşurken şimdiki zamana çok kolay kayıyorum.

and I've always thought that made me weird.

Her zaman, bunun beni garip gösterdiğini düşündüm.

And then I noticed that everybody does it.

Sonra bunu herkesin yaptığını fark ettim.

And it's not because we are in denial or because we're forgetful,

Bunun nedeni inkar etmemiz ya da kayıtsız kalmamız değil.

it's because the people we love, who we've lost,

Sevdiğimiz, kaybettiğimiz insanın

are still so present for us.

bizim için hala şu anda olması.

So, when I say, "Oh, Aaron is ..."

"Aaron şöyledir..." diyorum.

It's because Aaron still is.

Çünkü Aaron hâlâ öyle.

And it's not in the way that he was before,

Daha önce nasıl olduğu değil,

which was much better,

ki çok daha iyiydi,

ya da kilise insanlarının, onun nasıl olacağını söylemesi de değil.

and it's not in the way that churchy people try to tell me that he would be.

It's just that he's indelible,

Sadece kalıcı olması,

and so he is present for me.

benim için hâlâ şu anda.

Here,

Burada;

he's present for me in the work that I do,

yaptığım işte,

in the child that we had together,

çocuğumuzda,

in these three other children I'm raising,

onunla hiç tanışmamış ya da genlerini paylaşmamış,

who never met him, who share none of his DNA,

sadece Aaron'a sahip olduğum

but who are only in my life because I had Aaron

ve onu kaybettiğim için sahip olduğum

diğer üç çocuğumda.

and because I lost Aaron.

He's present in my marriage to Matthew,

Matthew'la evliliğimde şu anda.

because Aaron's life and love and death

Çünkü Aaron'ın yaşamı, sevgisi ve ölümü,

made me the person that Matthew wanted to marry.

beni Matthew'ın evlenmek istediği insana dönüştürdü.

So I've not moved on from Aaron,

Yani Aaron'ı arkamda bırakmadım,

I've moved forward with him.

onunla birlikte ilerledim.

(Applause)

(Alkış)

We spread Aaron's ashes in his favorite river in Minnesota,

Aaron'ın küllerini, Minnesota'daki favori nehrine serptik.

and when the bag was empty --

Poşet boşaldığında,

because when you're cremated, you fit into a plastic bag --

çünkü yakıldığınızda plastik poşete sığarsınız,

there were still ashes stuck to my fingers.

parmaklarıma yapışmış küller vardı.

And I could have just put my hands in the water and rinsed them,

Ellerimi suya sokabilir ve onları durulayabilirdim.

but instead, I licked my hands clean,

Onun yerine, parmaklarımı yalayarak temizledim.

because I was so afraid of losing more than I had already lost,

Çoktan kaybettiğimden daha fazlasını kaybetmekten korkuyordum.

and I was so desperate to make sure that he would always be a part of me.

Umutsuzca, onun bir parçasının benimle kalmasını istiyordum.

But of course he would be.

Oysa elbette kalacaktı.

Because when you watch your person fill himself with poison for three years,

Yakınındaki insanın, seninle biraz daha vakit geçirmek için

kendisini üç yıl boyunca zehirle doldurmasını izlemek,

just so he can stay alive a little bit longer with you,

that stays with you.

sizinle kalıyor.

When you watch him fade from the healthy person he was the night you met

Tanıştığınız akşamki sağlıklı insanın, hiçbir şey kalmayana kadar solması,

to nothing, that stays with you.

sizinle kalıyor.

When you watch your son, who isn't even two years old yet,

Henüz iki yaşında bile olmayan oğlunun,

walk up to his father's bed on the last day of his life,

babasının son gününde yatağına gitmesi,

like he knows what's coming in a few hours,

sanki birkaç saat içinde olacakları biliyormuş gibi

and say, "I love you. All done. Bye, bye."

"Seni seviyorum. Bu kadar. Güle güle," demesi.

That stays with you.

Sizinle kalıyor.

Just like when you fall in love, finally, like really fall in love

Sizi anlayan, gören birini bulduğunuzda

sonunda gerçekten aşık olduğunuzda ve bunu siz bile gördüğünüzde

with someone who gets you and sees you

and you even see, "Oh, my God, I've been wrong this entire time.

"Aman Tanrım, bunca zamandır yanılıyordum.

Love is not a contest or a reality show -- it's so quiet,

Aşk bir yarışma ya da reality şovu değil. Çok sessiz.

it's this invisible thread of calm that connects the two of us

Her şey kaosa döndüğünde, parçalara ayrıldığında

hatta o gittiğinde bile

even when everything is chaos,

when things are falling apart, even when he's gone."

ikimizi bağlayan görünmez bir iplik."

That stays with you.

bu sizinle kalıyor.

We used to do this thing --

Eskiden, ellerim her zaman soğuk ve o her zaman sıcak olduğu için

because my hands are always freezing and he's so warm,

buz gibi ellerimi alır,

where I would take my ice-cold hands and shove them up his shirt ...

gömleğinden içeri sokar,

press them against his hot bod.

onun sıcak bedenine yaslardım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And he hated it so much,

Bundan nefret ederdi.

(Laughter)

but he loved me,

(Kahkahalar)

Ama beni severdi.

and after he died, I laid in bed with Aaron

Öldükten sonra, onunla yatağa uzandım,

and I put my hands underneath him

ellerimi altına soktum,

and I felt his warmth.

sıcaklığını hissettim.

And I can't even tell you if my hands were cold,

Ellerimin soğuk olup olmadığını söyleyemem.

but I can tell you

Ama şunu biliyordum ki

that I knew it was the last time I would ever do that.

bunu son kez yapışımdı.

And that that memory is always going to be sad.

Bu anı her zaman üzücü kalacak,

That memory will always hurt.

her zaman canımı yakacak.

Even when I'm 600 years old and I'm just a hologram.

600 yaşına gelip sadece bir holograma döndüğümde bile.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Just like the memory of meeting him is always going to make me laugh.

Tıpkı onunla ilk tanışmamızın beni her zaman güldürecek olması gibi.

Grief doesn't happen in this vacuum,

Keder boşlukta olmaz,

it happens alongside of and mixed in with all of these other emotions.

diğer tüm duyguların yanındadır ve onlarla karışır.

So, I met Matthew, my current husband --

Şimdiki kocam Matthew'la tanıştığımda

who doesn't love that title,

bu unvanı hiç sevmiyor,

(Laughter)

(Kahkahalar)

but it's so accurate.

Ama çok doğru.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I met Matthew, and ...

Matthew'la tanıştığımda

there was this audible sigh of relief among the people who love me,

beni seven insanlar gözle görülür biçimde rahatladı.

like, "It's over!

"İşte bitti.

She did it.

Başardı.

She got a happy ending, we can all go home.

Mutlu bir sona ulaştı, hepimiz eve gidebiliriz.

And we did good."

İyi iş çıkarttık." der gibi.

And that narrative is so appealing even to me,

Bu öykü bana bile çekici geliyor.

and I thought maybe I had gotten that, too, but I didn't.

Belki ben de yaptım diye düşünüyorum. Ama öyle olmadı.

I got another chapter.

Yeni bir bölümüm oldu.

And it's such a good chapter -- I love you, honey --

Çok iyi bir bölüm, seni seviyorum tatlım,

it's such a good chapter.

gerçekten çok iyi.

But especially at the beginning, it was like an alternate universe,

Fakat özellikle başlangıçta alternatif evren

or one of those old "choose your own adventure" books from the '80s

veya seksenlerdeki kendi maceranı seç kitaplarından biri gibiydi.

where there are two parallel plot lines.

İki paralel giriş kısmı vardı.

So I opened my heart to Matthew,

Kalbimi Matthew'a açtığımda

and my brain was like, "Would you like to think about Aaron?

beynim "Aaron'ı düşünmek ister misin, geçmişi şimdiyi ve geleceği?

Like, the past, the present, future, just get in there," and I did.

Yap hadi." dedi. Ben de yaptım.

And all of a sudden, those two plots were unfurling at once,

Bir anda, bu iki paralel giriş gözler önüne serildi.

and falling in love with Matthew really helped me realize the enormity

Matthew'a aşık olmak,

Aaron öldüğünde kaybettiklerimin büyüklüğünü anlamama yardım etti.

of what I lost when Aaron died.

And just as importantly,

Aynı şekilde;

it helped me realize that my love for Aaron

Aaron'a olan sevgim ve kederimle

and my grief for Aaron,

and my love for Matthew, are not opposing forces.

Matthew'a olan sevgimin

karşı karşıya durmadığını fark ettim.

They are just strands to the same thread.

Onlar aynı ipliğe bağlılar.

They're the same stuff.

Aynı şeyler.

I'm ... what would my parents say?

Ben... Ailem ne derdi?

I'm not special.

Ben özel değilim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

They had four kids, they were like ... frankly.

Dört çocukları vardı, onlar... dürüsttüler.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But I'm not, I'm not special.

Ama değilim, özel değilim.

I know that, I'm fully aware

Tüm dünyada,

that all day, every day, all around the world,

her gün, her an

korkunç şeyler olduğunun bilincindeyim.

terrible things are happening.

All the time.

Her zaman.

Like I said, fun person.

Söylediğim gibi, eğlenceliyim.

But terrible things are happening,

Ama korkunç şeyler oluyor;

people are experiencing deeply formative and traumatic losses every day.

insanlar her gün hayatlarını değiştiren, travmatik kayıplar yaşıyor.

And as part of my job,

İşimin bir parçası olarak

this weird podcast that I have,

bazen bu garip podcastimde,

I sometimes talk to people

insanlarla başlarına gelen

about the worst thing that's ever happened to them.

en korkunç şey hakkında konuşurum.

And sometimes, that's the loss of someone they love,

Bazen, bu sevdikleri birinin kaybı oluyor.

sometimes days ago or weeks ago, years ago, even decades ago.

Günler, haftalar, yıllar hatta onlarca yıl önce kaybettikleri biri.

And these people that I interview,

Konuştuğum bu insanlar

they haven't closed themselves around this loss

bu kaybın etrafında kendilerini kapatmadılar

and made it the center of their lives.

ya da bunu hayatlarının merkezi haline getirmediler.

They've lived, their worlds have kept spinning.

Yaşadılar, dünyaları dönmeye devam etti.

But they're talking to me, a total stranger,

Yine de tamamen bir yabancı olan benimle,

about the person they love who has died,

sevdiklerinin ölümü hakkında konuştular.

because these are the experiences

Çünkü bunlar neşeli olanlar kadar

that mark us and make us just as much as the joyful ones.

bizi mimleyen ve oluşturan deneyimler.

And just as permanently.

En az onlar kadar kalıcı.

Long after you get your last sympathy card

Son sempati kartınızı aldıktan

or your last hot dish.

ya da son sıcak yemeğinizden çok sonra.

Like, we don't look at the people around us

Etrafımızdaki, hayatın mutluluğunu ve mucizelerini deneyimleyen insanlara

experiencing life's joys and wonders and tell them to "move on," do we?

"arkanda bırak" diyor değiliz, değil mi?

We don't send a card that's like, "Congratulations on your beautiful baby,"

Ya da "Güzel bebeğinin doğumunu kutlarım." yazılı kart gönderdikten beş yıl sonra

and then, five years later, think like, "Another birthday party? Get over it."

"Yine mi doğum günü partisi? Atlat artık bunu." diye düşünmeyiz.

(Laughter)

Yeah, we get it, he's five.

Evet anladık, beş oldu.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Wow.

Vay canına.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But grief is kind of one of those things,

Keder de; aşık olmak, doğum yapmak

like, falling in love or having a baby or watching "The Wire" on HBO,

ya da HBO'da The Wire izlemek gibi.

where you don't get it until you get it, until you do it.

Yapana, yaşayana kadar sahip olmazsın.

And once you do it, once it's your love or your baby,

Bir kere yaşadığınızda, bir kere sizin aşkınız ya da bebeğiniz olduğunda,

once it's your grief and your front row at the funeral,

bir kere sizin kederiniz, cenazede sizin ön sıranız olduğunda

you get it.

sahip olursunuz.

You understand what you're experiencing is not a moment in time,

Deneyimlediğiniz şeyin o anlık olmadığını anlarsınız,

it's not a bone that will reset,

onarılacak bir kemik değildir.

but that you've been touched by something chronic.

Kronik bir şeydir.

Something incurable.

Tedavi edilemez bir şey.

It's not fatal, but sometimes grief feels like it could be.

Ölümcül değil ama bazen öyle hissettirebiliyor.

And if we can't prevent it in one another,

Birbirimizde bunu engelleyemezsek

what can we do?

ne yapabiliriz?

What can we do other than try to remind one another

Birbirimize; bazı şeylerin onarılamaz olduğunu,

that some things can't be fixed,

tüm yaraların iyileşmesi gerekmediğini

and not all wounds are meant to heal?

hatırlatmaktan başka ne yapabiliriz?

We need each other to remember,

Kederin çok görevli bir duygu olduğunu hatırlamak

to help each other remember,

birbirimize hatırlatmak için

that grief is this multitasking emotion.

birbirimize ihtiyacımız var.

That you can and will be sad, and happy; you'll be grieving, and able to love

Aynı hafta ya da yılda, aynı anda üzgün ve mutlu olabilirsiniz.

Yasını tutabilir ve sevebilirsiniz.

in the same year or week, the same breath.

We need to remember that a grieving person is going to laugh again and smile again.

Yas tutan birinin yeniden gülümseyeceğini ve güleceğini hatırlamamız gerek.

If they're lucky, they'll even find love again.

Eğer şanslılarsa yeniden aşkı bulacaklar.

But yes, absolutely, they're going to move forward.

Kesinlikle hayatlarına devam edecekler.

But that doesn't mean that they've moved on.

Ama bu, arkalarında bıraktığı anlamına gelmez.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)