Bandi Mbubi: Demand a fair trade cell phone

Bandi Mbubi: Adil bir cep telefonu ticareti talep etmek

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Erdem Yersel Gözden geçirme: banu yobas

I want to talk to you today

Bugün, benim aşina olduğum ve size de ne kadar yakın olduğunun farkında olmadığınız

about a difficult topic that is close to me,

zor bir konu hakkında

and closer than you might realize to you.

konuşmak istiyorum.

İngiltere'ye 21 yıl önce

I came to the UK 21 years ago, as an asylum-seeker.

sığınmacı olarak geldim.

I was 21.

21 yaşındaydım.

Öğrenci aktivisti olduğum yuvamdan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nden,

I was forced to leave the Democratic Republic of the Congo,

my home, where I was a student activist.

ayrılmak zorunda bırakıldım.

Çocuklarımın, Kongo'daki ailemle

I would love my children to be able to meet my family in the Congo.

görüşebilmelerini isterdim.

But I want to tell you what the Congo has got to do with you.

Kongo'nun sizinle ne ilgisi olduğunu anlatmak istiyorum.

But first of all, I want you to do me a favor.

Ama her şeyden önce, bana bir iyilik yapmanızı istiyorum.

Can you all please reach into your pockets and take out your mobile phone?

Lütfen ceplerinize uzanıp cep telefonlarınızı

çıkarır mısınız?

O tanıdık ağırlığı, parmağınızın nasıl istemdışı bir biçimde

Feel that familiar weight ...

how naturally your finger slides towards the buttons.

tuşlara doğru kaydığını hissedin.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Dünyanızın onsuz nasıl olabileceğini hayal edebiliyor musunuz?

Can you imagine your world without it?

Bizi ülkemizdeki ve yurtdışındaki sevdiklerimize,

It connects us to our loved ones,

our family, friends and colleagues,

ailemize, dostlarımıza

at home and overseas.

ve meslektaşlarımıza bağlıyor.

Sınırların kalktığı dünyanın bir sembolü.

It is a symbol of an interconnected world.

But what you hold in your hand leaves a bloody trail,

Fakat elinizde tuttuğunuz şey, ardında bir kan gölü bırakıyor

ve bunun temel nedeni

and it all boils down to a mineral:

Kongo'da, koltan(maden cevheri) olarak çıkartılan tantal madeni.

tantalum, mined in the Congo as coltan.

It is an anticorrosive heat conductor.

Bu maden aşınmaz bir ısı iletkenidir.

It stores energy in our mobile phones, PlayStations and laptops.

Cep telefonlarımız,

Playstationlarımız ve laptoplarımızdaki enerjiyi depolar.

Uzay ve havacılıkta, tıbbi malzemelerde

It is used in aerospace and medical equipment as an alloy.

alaşım olarak kullanılır.

It is so powerful that we only need tiny amounts.

Öylesine güçlüdür ki.

sadece azıcık miktarlarda ihtiyaç duyarız.

It would be great if the story ended there.

Hikaye burda bitseydi keşke.

Unfortunately, what you hold in your hand

Ne yazık ki elinizde tuttuğunuz şey,

sadece inanılmaz bir teknolojik gelişimi

has not only enabled incredible technological development

and industrial expansion,

ve endüstriyel yaygınlaşmayı mümkün kılmakla kalmıyor.

but it has also contributed to unimaginable human suffering.

aynı zamanda hayal bile edilemeyecek

çilelerde rolü var.

Since 1996,

1996'dan bu yana, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde,

over five million people have died in the Democratic Republic of the Congo.

beş milyondan fazla insan öldü.

Countless women, men and children have been raped, tortured or enslaved.

Sayısız kadın, adam ve çocuk tecavüze uğruyor,

işkence görüyor, esir alınıyor.

Rape is used as a weapon of war,

Tecavüz, korkuyu aşılayan ve

tüm bölgelerdeki nüfusu azaltan

instilling fear and depopulating whole areas.

bir çeşit savaş silahı olarak kullanılıyor.

The quest for extracting this mineral

Bu madeni çıkarma arayışı, Kongo'da hala devam etmekte olan savaşa

yardım etmekle kalmıyor, aynı zamanda

has not only aided, but it has fueled

onu kamçılıyor.

the ongoing war in the Congo.

But don't throw away your phones yet.

Ama yine de telefonlarınızı bir kenara atmayın.

Thirty thousand children are enlisted

30 bin çocuk,

silahlı gruplarda savaşmak için gönüllü asker yapıldı.

and are made to fight in armed groups.

Kongo, global sağlık ve yoksulluk sıralamalarında sürekli olarak

The Congo consistently scores dreadfully

in global health and poverty rankings.

korkunç bir görüntü çiziyor.

But remarkably,

Fakat, dikkat çekici bir şekilde Birleşmiş Milletler Çevre Program'ı,

the UN Environmental Programme has estimated the wealth of the country

ülkedeki zenginliğin yirmi dört trilyon dolardan fazla olduğunu

tahmin ediyor.

to be over 24 trillion dollars.

Devlet destekli madencilik sanayisi çöktü

The state-regulated mining industry has collapsed,

ve madenler üzerindeki kontrol

and control over mines has splintered.

parçalandı.

Coltan is easily controlled by armed groups.

Koltan, kolayca silahlı gruplar tarafından kontrol ediliyor.

En iyi bilinen yasadışı ticaret yolu ise

One well-known illicit trade route is that across the border to Rwanda,

Kongo'dan çıkartılan tantalın,

where Congolese tantalum is disguised as Rwandan.

Ruanda malı olarak saklandığı Ruanda sınırı.

Ama yine de telefonlarınızı bir kenara atmayın,

But don't throw away your phones yet,

because the incredible irony

çünkü kaderin cilvesi şu ki;

is that the technology that has placed such unsustainable,

Kongo'da böylesine sürdürülemez ve

devastating demands on the Congo

yok edici taleplerde bulunan teknoloji ile

bu konuyu gündemimize taşımayı sağlayan

is the same technology that has brought this situation to our attention.

aynı teknoloji.

Kongo'daki durum ve oradaki madenlerde

We only know so much about the situation in the Congo and in the mines

olup bitenler hakkında

because of the kind of communication the mobile phone allows.

cep telefonlarımızın mümkün kıldığı iletişim şekli

sayesinde ancak bu kadar şey biliyoruz.

As with the Arab Spring,

Arap Baharı'nda olduğu gibi,

during the recent elections in the Congo,

Kongo'daki son seçimler boyunca,

seçmenler, bölgesel oy verme yerlerindeki sonuçlarla ilgili

voters were able to send text messages of local polling stations

kısa mesajları, başkent Kinşasa'daki genel merkeze

to the headquarters in the capital, Kinshasa.

gönderebiliyorlardı

And in the wake of the result,

ve sonuçların ardından diaspora,

the diaspora has joined with the Carter Center,

Carter Center, Katolik kilisesi ve

diğer gözlemcilere bağlanarak

the Catholic Church and other observers,

sonuçların demokratik olmadığına dikkat çekti.

to draw attention to the undemocratic result.

Cep telefonu, siyasal özgürlüklerini kazanmaya yarayan önemli

The mobile phone has given people around the world

an important tool towards gaining their political freedom.

bir araç olarak dünyanın pek çok tarafında, insanlar tarafından kullanılıyor.

It has truly revolutionized the way we communicate on the planet.

Gezegendeki iletişim biçimimizde

gerçek bir devrim yaptı

Çok önemli siyasi değişimlerin

It has allowed momentous political change to take place.

ortaya çıkmasını sağladı.

So, we are faced with a paradox.

Bu yüzden

bir çelişkiyle karşı karşıyayız.

The mobile phone is an instrument of freedom

Cep telefonu, özgürlüğün bir aracı fakat aynı zamanda

and an instrument of oppression.

baskının da bir aracı.

TED, teknolojinin işlenmiş, son şekline bakarak

TED has always celebrated what technology can do for us,

bizim için neler yapabildiğini

technology in its finished form.

her zaman övdü.

It is time to be asking questions about technology.

Şimdi ise

teknoloji hakkında sorular sorma zamanı.

Nereden geliyor?

Where does it come from?

Who makes it?

Kim yapıyor?

Ve niçin yapıyor?

And for what?

Here, I am speaking directly to you,

Burada doğrudan

TED topluluğuna ,

the TED community,

and to all those who might be watching on a screen,

ekran başında, belki de telefonunda izleyenlere,

on your phone, across the world,

tüm dünyaya

in the Congo.

ve Kongo'ya sesleniyorum.

All the technology is in place for us to communicate,

Bizim iletişim kurmamız için gerekli tüm teknoloji mevcut ve

bunu anlatmak için gerekli tüm teknoloji de mevcut.

and all the technology is in place to communicate this.

Şu anda,

At the moment,

there is no clear fair-trade solution.

adil ticareti sağlayacak kesin bir çözüm yok

But there has been a huge amount of progress.

fakat büyük gelişmeler var.

The US has recently passed legislation

Amerika, Kongo'daki yanlış uygulamaları ve yolsuzluğu

to target bribery and misconduct in the Congo.

çözmeyi hedefleyen bir yasayı geçirdi.

Recent UK legislation could be used in the same way.

Mevcut İngiltere yasası da aynı doğrultuda kullanılabilir.

In February, Nokia unveiled its new policy on sourcing minerals in the Congo,

Şubatta Nokia, Kongo'daki madenlerin tedarikiyle ilgili

yeni politikasını duyurdu

and there is a petition to Apple to make a conflict-free iPhone.

ve Apple'a, çelişkiden arındırılmış iPhone yapmasıyla

ilgili çağrılar var.

There are campaigns spreading across university campuses

Üniversiteleri çelişkiden arındırmak için

üniversite kampüsleri boyunca yayılan

to make their colleges conflict-free.

gösteriler var.

But we're not there yet.

Fakat hala istediğimiz noktada değiliz.

We need to continue mounting pressure on phone companies

Tedarik süreçlerini değiştirmek için

telefon şirketleri üzerinde baskı uygulamaya

to change their sourcing processes.

devam etmeliyiz.

When I first came to the UK, 21 years ago,

21 yıl önce, İngiltere'ye ilk geldiğimde,

I was homesick.

vatan hasreti çektim

I missed my family and the friends I left behind.

Ailemi ve geride bıraktığım arkadaşlarımı özledim.

Communication was extremely difficult.

Haberleşmek oldukça zordu.

Sending and receiving letters took months --

Eğer şanslıysanız mektupları göndermek ve almak aylar sürüyordu

if you were lucky.

Pek çoğu asla ulaşmıyordu.

Often, they never arrived.

Ben faturasını

Even if I could have afforded the phone bills home,

ödeyebilecek durumda olsadım bile

like most people in the Congo,

Kongo'daki insanların çoğu gibi,

my parents did not own a phone line.

anne ve babamın telefonu yoktu.

Today, my two sons --

Bugün, iki oğlum

David ve Daniel,

David and Daniel,

can talk to my parents and get to know them.

annem ve babamla konuşabiliyor, onları tanıyabiliyorlar.

Neden bu kadar

Why should we allow

such a wonderful, brilliant and necessary product

harika, görkemli ve gerekli bir ürünün,

to be the cause of unnecessary suffering

insanoğlu için gereksiz bir acı nedeni olmasına

for human beings?

izin verelim?

We demand fair-trade food and fair-trade clothes.

Biz, adil gıda ticareti

ve adil giyim ticareti talep ediyoruz.

It is time to demand fair-trade phones.

Şimdi ise adil telefon ticareti talep etme zamanıdır.

This is an idea worth spreading.

Bu, yaymaya değer bir düşünce. Teşekkür ederim.

Thank you.

(Alkışlar)

(Applause)