Bandi Mbubi: Demand a fair trade cell phone

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Magdalena Owczarek Korekta: Marta Krzeminska

I want to talk to you today

Opowiem wam dzisiaj

about a difficult topic that is close to me,

o problemie, który jest mi bliższy

and closer than you might realize to you.

niż możecie sobie wyobrazić.

Przybyłem do Wielkiej Brytanii 21 lat temu

I came to the UK 21 years ago, as an asylum-seeker.

w poszukiwaniu azylu.

I was 21.

Miałem 21 lat.

Musiałem opuścić Demokratyczną Republikę Konga,

I was forced to leave the Democratic Republic of the Congo,

my home, where I was a student activist.

mój dom, gdzie byłem działaczem studenckim.

Chciałbym, by moje dzieci spotkały się kiedyś

I would love my children to be able to meet my family in the Congo.

z rodziną w Kongo.

But I want to tell you what the Congo has got to do with you.

Chcę powiedzieć, co Kongo ma wspólnego z wami.

But first of all, I want you to do me a favor.

Najpierw chciałbym was o coś poprosić.

Can you all please reach into your pockets and take out your mobile phone?

Sięgnijcie do kieszeni

i wyciągnijcie telefony.

Poczujcie ten znajomy ciężar,

Feel that familiar weight ...

how naturally your finger slides towards the buttons.

jak naturalnie palce przesuwają się po przyciskach.

(Laughter)

(Śmiech)

Jaki byłby świat bez niego?

Can you imagine your world without it?

Łączy nas z bliskimi,

It connects us to our loved ones,

our family, friends and colleagues,

rodziną, przyjaciółmi i współpracownikami

at home and overseas.

w domu i za granicą.

To symbol połączonego świata.

It is a symbol of an interconnected world.

But what you hold in your hand leaves a bloody trail,

Jednak to, co trzymacie w dłoni zostawia za sobą ślad krwi.

Sprowadza się to do jednego minerału:

and it all boils down to a mineral:

tantalu, wydobywanego w Kongo jako koltan.

tantalum, mined in the Congo as coltan.

It is an anticorrosive heat conductor.

To antykorozyjny przewodnik ciepła.

It stores energy in our mobile phones, PlayStations and laptops.

Magazynuje energię w telefonach,

playstation i laptopach.

Wykorzystuje w lotnictwie i sprzęcie medycznym

It is used in aerospace and medical equipment as an alloy.

w postaci stopu.

It is so powerful that we only need tiny amounts.

Jest tak silny,

że wystarczą bardzo niewielkie ilości.

It would be great if the story ended there.

Byłoby świetnie, gdyby historia się na tym kończyła.

Unfortunately, what you hold in your hand

Niestety to, co trzymacie w dłoni

nie tylko umożliwiło niesamowity postęp techniczny

has not only enabled incredible technological development

and industrial expansion,

i rozwój przemysłu,

but it has also contributed to unimaginable human suffering.

ale przyczyniło się też do niewyobrażalnego

ludzkiego cierpienia.

Since 1996,

Od 1996 roku ponad 5 mln ludzi zgineło

over five million people have died in the Democratic Republic of the Congo.

w Demokratycznej Republice Konga.

Countless women, men and children have been raped, tortured or enslaved.

Kobiety, mężczyźni i dzieci

byli gwałceni, torturowani czy zniewoleni.

Rape is used as a weapon of war,

Gwałtu służy jako broń,

wywołuje strach

instilling fear and depopulating whole areas.

i wyludnia całe okolice.

The quest for extracting this mineral

Pogoń za tym minerałem

dolała oliwy do ognia

has not only aided, but it has fueled

toczącej się w Kongo wojny.

the ongoing war in the Congo.

But don't throw away your phones yet.

Ale nie wyrzucajcie jeszcze telefonów.

Thirty thousand children are enlisted

30 tys. dzieci zostało zwerbowanych

i zmuszonych do walki w grupach zbrojnych.

and are made to fight in armed groups.

Kongo konsekwentnie zajmuje pierwsze miejsce

The Congo consistently scores dreadfully

in global health and poverty rankings.

w zestawieniach stanu zdrowia i biedy na świecie.

But remarkably,

Co ciekawe, Program Środowiskowy ONZ

the UN Environmental Programme has estimated the wealth of the country

ocenił wartość kraju

na ponad 24 tryliony dolarów.

to be over 24 trillion dollars.

Zarządzany przez państwo przemysł kopalniany upadł

The state-regulated mining industry has collapsed,

a kontrola nad kopalniami

and control over mines has splintered.

została rozdzielona.

Coltan is easily controlled by armed groups.

Koltan jest z łatwością kontrolowany przez grupy zbrojne.

Jeden z nielegalnych szlaków handlowych

One well-known illicit trade route is that across the border to Rwanda,

prowadzi przez granicę z Rwandą,

where Congolese tantalum is disguised as Rwandan.

gdzie kongijski tantal funkcjonuje jako rwandyjski.

Ale nie wyrzucajcie jeszcze telefonów.

But don't throw away your phones yet,

because the incredible irony

Ironia tkwi w tym,

is that the technology that has placed such unsustainable,

że technologia która kładzie te niszczycielskie

devastating demands on the Congo

wymagania na Kongo

to ta sama,

is the same technology that has brought this situation to our attention.

która zwróciła uwagę na tę sytuację.

O sytuacji w Kongo i o kopalniach,

We only know so much about the situation in the Congo and in the mines

wiemy tak wiele

because of the kind of communication the mobile phone allows.

dzięki komunikacji,

którą umożliwiają telefony komórkowe.

As with the Arab Spring,

Tak jak podczas Arabskiej Wiosny

during the recent elections in the Congo,

w czasie ostatnich wyborów w Kongo

wyborcy mogli wysyłać wiadomości

voters were able to send text messages of local polling stations

z posterunków policji

to the headquarters in the capital, Kinshasa.

do centrali w stolicy, Kinszasie.

And in the wake of the result,

W momencie ogłoszenia wyników diaspora, Centrum Cartera,

the diaspora has joined with the Carter Center,

kościół katolicki i inni obserwatorzy

połączyli siły,

the Catholic Church and other observers,

by zwrócić uwagę na niedemokratyczny wynik głosowania.

to draw attention to the undemocratic result.

Telefony komórkowe dały ludziom na całym świecie

The mobile phone has given people around the world

an important tool towards gaining their political freedom.

narzędzie do pozyskania wolności politycznej.

It has truly revolutionized the way we communicate on the planet.

Zrewolucjonizowały sposób,

w jaki porozumiewamy się na naszej planecie,

umożliwiły zmiany w polityce.

It has allowed momentous political change to take place.

umożliwiły zmiany w polityce.

So, we are faced with a paradox.

Staneliśmy

w obliczu paradoksu.

The mobile phone is an instrument of freedom

Telefon jest narzędziem wolności

and an instrument of oppression.

i narzędziem opresji.

TED zawsze podkreśla to,

TED has always celebrated what technology can do for us,

co może dla nas zrobić technologia

technology in its finished form.

w swojej skończonej formie.

It is time to be asking questions about technology.

Nadszedł czas

na zadanie dotyczących jej pytań.

Skąd się bierze?

Where does it come from?

Who makes it?

Kto ją tworzy?

I po co?

And for what?

Here, I am speaking directly to you,

Mówię bezpośrednio do was,

społeczności TED

the TED community,

and to all those who might be watching on a screen,

i do wszystkich nas oglądających na ekranie,

on your phone, across the world,

telefonie, na całym świecie

in the Congo.

i w Kongo.

All the technology is in place for us to communicate,

Technologia służy komunikacji,

a także temu, byśmy mogli to przekazać.

and all the technology is in place to communicate this.

Obecnie

At the moment,

there is no clear fair-trade solution.

nie ma jasnego sposobu na sprawiedliwy handel,

But there has been a huge amount of progress.

ale jest już znaczący postęp.

The US has recently passed legislation

W USA niedawno uchwalono prawo

to target bribery and misconduct in the Congo.

wymierzone przeciwko łapówkarstwu i wykroczeniom w Kongo.

Recent UK legislation could be used in the same way.

Prawo uchwalone niedawno w Wlk. Brytanii można wykorzystać w ten sam sposób.

In February, Nokia unveiled its new policy on sourcing minerals in the Congo,

W lutym Nokia przedstawiła nową politykę

dotyczącą pozyskiwania minerałów w Kongo,

and there is a petition to Apple to make a conflict-free iPhone.

napisano też petycję do Apple

z prośbą o wolny od konfliktów iPhone.

There are campaigns spreading across university campuses

Wśród studentów

prowadzone są kampanie,

to make their colleges conflict-free.

by uczynić szkoły wolnymi od konfliktu.

But we're not there yet.

Nie jesteśmy jeszcze u celu.

We need to continue mounting pressure on phone companies

Musimy wciąż zwiększać nacisk

na producentów telefonów,

to change their sourcing processes.

by zmienili metody pozyskiwania źródeł.

When I first came to the UK, 21 years ago,

Kiedy po raz pierwszy pojawiłem się w Wielkiej Brytanii 21 lat temu

I was homesick.

tęskniłem za domem,

I missed my family and the friends I left behind.

za rodziną i przyjaciółmi, których zostawiłem w kraju.

Communication was extremely difficult.

Komunikacja była niezwykle trudna.

Sending and receiving letters took months --

Wysyłanie i otrzymywanie listów zajmowało miesiące.

if you were lucky.

Często nigdy nie docierały do odbiorcy.

Often, they never arrived.

Nawet gdyby było mnie stać

Even if I could have afforded the phone bills home,

na płacenie rachunków telefonicznych,

like most people in the Congo,

jak większość ludzi w Kongo,

my parents did not own a phone line.

moi rodzice nie mieli telefonu.

Today, my two sons --

Dzisiaj moi synowie,

David i Daniel,

David and Daniel,

can talk to my parents and get to know them.

mogą rozmawiać z moimi rodzicami i ich poznać.

Dlaczego mamy pozwalać

Why should we allow

such a wonderful, brilliant and necessary product

by tak wspaniały i niezbędny produkt

to be the cause of unnecessary suffering

był przyczyną

for human beings?

niepotrzebnego cierpienia ludzi?

We demand fair-trade food and fair-trade clothes.

Domagamy się żywności i odzieży

ze sprawiedliwego handlu.

It is time to demand fair-trade phones.

Czas domagać się też takich telefonów.

This is an idea worth spreading.

To idea warta rozpowszechniania. Dziękuję.

Thank you.

(Aplauz)

(Applause)