The Future of Early Cancer Detection? | Jorge Soto | TED Talks

Jorge Soto: Kanser için erken teşhisin geleceği?

Çeviri: Canan Vaner Gözden geçirme: Berfin Nur Şahin

Almost a year ago,

Hemen hemen bir yıl önce,

my aunt started suffering back pains.

teyzem sırt ağrıları çekmeye başladı.

She went to see the doctor

Doktora gittiğinde

and they told her it was a normal injury

bunun neredeyse 30 yıldır

for someone who had been playing tennis

tenis oynayan biri için normal bir

for almost 30 years.

zedelenme olduğunu söylediler.

They recommended that she do some therapy,

Ona bir tedavi önerdiler,

but after a while she wasn't feeling better,

fakat bir süre sonra kendini hala daha iyi hissetmiyordu;

so the doctors decided to do further tests.

Bu yüzden doktorlar birkaç test daha yapmaya karar verdiler.

They did an x-ray

Röntgen çektiler

and discovered an injury in her lungs,

ve akciğerlerinde hasar tespit ettiler;

and at the time they thought that the injury

o zaman bunun, kaburgalarının arasındaki

was a strain in the muscles and tendons

kasları ve tendonları zorladığı için olduğunu

between her ribs,

düşünüyorlardı.

but after a few weeks of treatment,

Ama birkaç haftalık tedaviden sonra,

again her health wasn't getting any better.

sağlığı hala daha iyiye gitmiyordu.

So finally, they decided to do a biopsy,

Sonunda biyopsi yapmaya karar verdiler

and two weeks later,

ve iki hafta sonra,

the results of the biopsy came back.

biyopsi sonuçları geldi.

It was stage 3 lung cancer.

Akciğer kanserinin 3. aşamasındaydı.

Her lifestyle was almost free of risk.

Yaşam tarzı hemen hemen hiç risk taşımıyordu.

She never smoked a cigarette,

Hiç sigara içmemişti,

she never drank alcohol,

hiç alkol almamıştı,

and she had been playing sports

neredeyse hayatının yarısı

for almost half her life.

boyunca spor yapmıştı.

Perhaps, that is why it took them almost six months

Belki de ona düzgün bir teşhis koymaları

to get her properly diagnosed.

bu yüzden neredeyse 6 aylarını almıştı.

My story might be, unfortunately,

Ne yazık ki benim hikayem

familiar to most of you.

çoğunuza tanıdık gelecektir.

One out of three people sitting in this audience

Seyirciler arasında oturan üç kişiden birine

will be diagnosed with some type of cancer,

bir çeşit kanser teşhisi konulacak;

and one out of four

dört kişiden biriyse

will die because of it.

bu yüzden ölecek.

Not only did that cancer diagnosis

O kanser teşhisinin yaptığı tek şey

change the life of our family,

ailemizin hayatını değiştirmek değildi;

but that process of going

sürekli yeni testler için

back and forth with new tests,

gidip gelme ve

different doctors describing symptoms,

farklı doktorların belirtilere göre

discarding diseases over and over,

hastalıkları bir bir elemeleri süreci de

was stressful and frustrating,

stresli ve sinir bozucuydu,

especially for my aunt.

özellikle de teyzem için.

And that is the way cancer diagnosis has been done

Tarihin başlangıcından beri kanser işte böyle

since the beginning of history.

teşhis ediliyordu.

We have 21st-century medical treatments and drugs

Kanser tedavisi için 21. yüzyılın tıbbı tedavilerine ve

to treat cancer,

ilaçlarına sahibiz;

but we still have 20th-century procedures

ama teşhis için elimizde hala 20. yüzyılın

and processes for diagnosis, if any.

prosedür ve işlemleri var, o da eğer varsa.

Today, most of us have to wait for symptoms

Günümüzde bir şeylerin ters gittiğini anlamak için

to indicate that something is wrong.

çoğumuzun belirtileri beklemesi gerek.

Today, the majority of people still don't have access

Günümüzde, insanların çoğunun kanseri erken teşhis eden

to early cancer detection methods,

yöntemlere erişimi yok;

even though we know

kanseri erken safhalarında

that catching cancer early

yakalamanın, tedavisinde sihirli değnek

is basically the closest thing we have

etkisine en yakın şey olduğunu

to a silver bullet cure against it.

bilmemize rağmen.

We know that we can change this in our lifetime,

Bunu hayattayken değiştirebileceğimizi biliyoruz,

and that is why my team and I

bu yüzden takımım ve ben

have decided to begin this journey,

bu yolculuğa çıkmaya karar verdik,

this journey to try to make cancer detection

erken safhalarda kanser teşhisi ve moleküler düzeyde

at the early stages

uygun müdahale yapmayı

and monitoring the appropriate response at the molecular level

daha kolay, daha ucuz, daha akıllı

easier, cheaper, smarter

ve şimdiye kadar olduğundan çok daha ulaşılabilir bir hale

and more accessible than ever before.

getirmeye çalışacağımız bu yolculuğa.

The context, of course,

Tabii ki bağlamımız,

is that we're living at a time

teknolojinin bizim üstel hızımızı

where technology is disrupting our present

kestiği bir zamanda yaşıyor olmamız,

at exponential rates,

üstelik biyolojik alem de

and the biological realm is no exception.

bu durumun dışında değil.

It is said today that biotech is advancing

Bugünlerde deniyor ki, biyoteknoloji,

at least six times faster than the growth rate

bilgisayarların işlemci hızının en az

of the processing power of computers.

altı katı oranında daha hızlı ilerliyor.

But progress in biotech

Ama biyoteknolojik ilerleme

is not only being accelerated,

yalnızca arttırılmıyor, demokratik

it is also being democratized.

hale de getiriliyor.

Just as personal computers or the Internet

Kişisel bilgisayarların, İnternetin ya da

or smartphones leveled the playing field

akıllı telefonların girişimcilik, siyaset ya da

for entrepreneurship, politics or education,

eğitim alanlarında fırsat eşitliği sağladığı gibi,

recent advances have leveled it up for biotech progress as well,

son gelişmeler de biyoteknolojik ilerleme konusunda eşitlik sağladı

and that is allowing

ve bu da bizimki gibi

multidisciplinary teams like ours

multidisipliner takımların bu sorunları

to try to tackle and look at these problems

çözmeye çalışmamıza ve bu sorunlara yeni yaklaşımlarla

with new approaches.

bakmamıza imkan sağlıyor.

We are a team of scientists and technologists

Biz, bir grup bilim insanı ve teknoloji uzmanıyız.

from Chile, Panama,

Şili'den, Panama'dan,

Mexico, Israel and Greece,

Meksika'dan, İsrail'den ve Yunanistan'dan

and based on recent scientific discoveries,

bir araya geldik ve son bilimsel keşiflere dayanarak

we believe that we have found

birçok kanser çeşidini

a reliable and accurate way

çok erken safhalarda

of detecting several types of cancer

kan tahlili ile teşhis etmek için

at the very early stages through a blood sample.

güvenilir ve doğru bir yol bulduğumuza inanıyoruz.

We do it by detecting a set of very small molecules

Bunu, kanımızda serbestçe dolaşan ve

that circulate freely in our blood

mikroRNA denilen bir takım çok

called microRNAs.

küçük molekülleri tespit ederek yapıyoruz.

To explain what microRNAs are

MikroRNA'ları ve kanser konusunda

and their important role in cancer,

oynadıkları önemli rolü anlatmak için

I need to start with proteins,

proteinlerle başlamalıyım;

because when cancer is present in our body,

çünkü vücudumuzda kanser varken,

protein modification is observed

tüm kanserli hücrelerimizde

in all cancerous cells.

protein modifikasyonu gözlenir.

As you might know,

Belki biliyorsunuzdur,

proteins are large biological molecules

proteinler, vücudumuzda farklı

that perform different functions within our body,

işlevlere sahip büyük biyolojik moleküllerdir;

like catalyzing metabolic reactions

örneğin metabolik reaksiyonları

or responding to stimuli

katalize eder, uyarıcılara tepki verir

or replicating DNA,

veya DNA'yı çoğaltırlar.

but before a protein is expressed or produced,

Fakat bir protein ifade edilmeden ya da üretilmeden önce

relevant parts of its genetic code

DNA'da mevcut olan genetik kodunun

present in the DNA

ilgili kısımları

are copied into the messenger RNA,

taşıyıcı RNA'ya kopyalanır.

so this messenger RNA

Böylece bu taşıyıcı RNA,

has instructions on how to build a specific protein,

belirli bir proteini nasıl oluşturacağına dair talimatlara sahip olur

and potentially it can build hundreds of proteins,

ve potansiyel olarak yüzlerce protein oluşturabilir;

but the one that tells them when to build them

fakat ne zaman ve kaç tane

and how many to build

oluşturacağını ona söyleyen

are microRNAs.

mikroRNA'lardır.

So microRNAs are small molecules

Yani mikroRNA'lar, gen ifadesini

that regulate gene expression.

düzenleyen küçük moleküllerdir.

Unlike DNA, which is mainly fixed,

Çoğunlukla sabit olan DNA'nın aksine,

microRNAs can vary depending on internal

mikroRNA'lar herhangi bir zamanda verilen

and environmental conditions at any given time,

içsel ve çevresel koşullara göre değişebilir,

telling us which genes are actively expressed at that particular moment.

belirli bir anda hangi genlerin aktif olarak ifade edildiğini gösterebilirler.

And that is what makes microRNAs

MikroRNA'ları kanser için bu kadar umut verici

such a promising biomarker for cancer,

bir biyo-gösterge yapan da işte budur;

because as you know,

çünkü bildiğiniz gibi kanser

cancer is a disease of altered gene expression.

bir tür değiştirilmiş gen ifadesi hastalığıdır.

It is the uncontrolled regulation of genes.

Genlerin kontrolsüz düzenlenmesidir.

Another important thing to consider

Bir başka önemli nokta da,

is that no two cancers are the same,

iki kanserin hiçbir zaman aynı olmadığıdır;

but at the microRNA level, there are patterns.

fakat mikroRNA düzeyinde, modeller vardır.

Several scientific studies have shown

Birçok bilimsel çalışma göstermiştir ki,

that abnormal microRNA expression levels

anormal mikroRNA ifade düzeyleri

varies and creates a unique, specific pattern

değişkenlik gösterir ve her kanser tipi için benzersiz,

for each type of cancer,

belirli bir model oluşturur;

even at the early stages,

erken safhalarda bile,

reflecting the progression of the disease,

hastalığın ilerleyişini ve ilaçlara

and whether it's responding to medication

cevap verip vermediğini yansıtır;

or in remission,

ya da düzelme döneminde

making microRNAs a perfect,

mikroRNA'ları mükemmel, çok hassas

highly sensitive biomarker.

biyo-göstergeler haline getirir.

However, the problem with microRNAs

Ancak mikroRNA'larla ilgili bir sorun var:

is that we cannot use existing DNA-based technology

bunları güvenilir bir şekilde tespit etmek için mevcut

to detect them in a reliable way,

DNA-tabanlı teknolojiyi kullanamayız;

because they are very short sequences of nucleotides,

çünkü mikroRNA'lar, DNA'dan çok daha küçük,

much smaller than DNA.

çok kısa nükleotit dizileridir.

And also, all microRNAs are very similar to each other,

Ayrıca, bütün mikroRNA'lar birbirlerine çok benzerler,

with just tiny differences.

aralarında çok küçük farklar vardır.

So imagine trying to differentiate two molecules,

Birbirine aşırı derecede benzeyen, aşırı derecede küçük

extremely similar, extremely small.

iki molekülü ayırt etmeye çalıştığınızı düşünün.

We believe that we have found a way to do so,

Biz, bunu yapmanın bir yolunu bulduğumuza inanıyoruz,

and this is the first time that we've shown it in public.

ve bunu ilk kez halka açık olarak gösteriyoruz.

Let me do a demonstration.

Şimdi size göstereceğim.

Imagine that next time you go to your doctor

Düşünün, doktora bir sonraki gidişinizde, standart

and do your next standard blood test,

kan tahlilinizi yaptırdığınızda,

a lab technician extracts a total RNA,

laboratuvar teknisyeni tam bir RNA çıkartacak,

which is quite simple today,

ki bu günümüzde oldukça kolay,

and puts it in a standard 96-well plate like this one.

ve bunun gibi standart, 96 hazneli bir tabakaya koyacak.

Each well of these plates

Bu tabakaların her bir haznesinde

has specific biochemistry that we assign,

bizim atadığımız belirli biyokimyalar var

that is looking for a specific microRNA,

ve yalnızca örnekte aranan mikroRNA varsa

acting like a trap that closes

kapanan bir tuzak gibi

only when the microRNA is present in the sample,

belirli mikroRNA'lar arıyorlar;

and when it does, it will shine with green color.

bulduklarındaysa, yeşil renkte parlıyorlar.

To run the reaction,

Reaksiyonu başlatmak için

you put the plate inside a device like this one,

tabakayı bunun gibi bir cihazın içine yerleştiriyorsunuz

and then you can put your smartphone on top of it.

sonra akıllı telefonunuzu üzerine koyabilirsiniz.

If we can have a camera here

Eğer buraya bir kamera alabilirsek

so you can see my screen.

benim ekranımı görebilirsiniz.

A smartphone is a connected computer

Akıllı telefon bizim amacımız için

and it's also a camera,

bağlayabileceğimiz bir bilgisayar ve

good enough for our purpose.

yeterince iyi bir kamera görevi görür.

The smartphone is taking pictures,

Akıllı telefon şu anda fotoğraf çekiyor

and when the reaction is over,

ve reaksiyon bittiğinde

it will send the pictures

fotoğrafları işlememiz

to our online database for processing

ve yorumlamamız için çevirim-içi

and interpretation.

veritabanımıza gönderecek.

This entire process lasts around 60 minutes,

Tüm işlem yaklaşık 60 dakika sürüyor,

but when the process is over,

ama işlem bittiğinde,

wells that shine are matched with the specific microRNAs

belirli mikroRNA'larla eşleşen hazneler

and analyzed in terms of how much and how fast

ne kadar ve ne hızda parladıklarına göre

they shine.

analiz ediliyorlar.

And then, when this entire process is over,

Derken, tüm işlem bittiğinde

this is what happens.

şunlar oluyor:

This chart is showing the specific microRNAs

Bu tablo, bu örnekte mevcut olan belirli

present in this sample

mikroRNA'ları ve zamanla

and how they reacted over time.

nasıl reaksiyona girdiklerini gösteriyor.

Then, if we take this specific pattern of microRNA

Bunun ardından, eğer bu kişinin örneklerinden

of this person's samples

bu belirli mikroRNA modelini alır

and compare it with existing scientific documentation

ve bunu mikroRNA modellerini belirli bir hastalığın

that correlates microRNA patterns

varlığıyla ilişkilendiren

with a specific presence of a disease,

mevcut bilimsel dökümanlarla karşılaştırırsak,

this is how pancreatic cancer looks like.

pankreas kanseri işte böyle görünür.

This inside is a real sample

Cihazın içindeki gerçek bir örnek

where we just detected pancreatic cancer.

ve biz içinde pankreas kanseri tespit ettik.

(Applause)

(Alkış)

Another important aspect of this approach

Bu yaklaşımın bir başka önemli yanı da

is the gathering and mining of data in the cloud,

verilerin bulutta toplanması ve işlenmesidir;

so we can get results in real time

bu şekilde gerçek zamanlı sonuçlar alıp

and analyze them with our contextual information.

onları bağlamsal bilgimizle analiz edebiliriz.

If we want to better understand

Eğer kanser gibi hastalıkları

and decode diseases like cancer,

daha iyi anlamak ve çözmek istiyorsak,

we need to stop treating them

onları akut, münferit

as acute, isolated episodes,

vakalar olarak tedavi etmeyi bırakıp

and consider and measure everything

sağlığımızı etkileyen her şeyi kalıcı olarak

that affects our health on a permanent basis.

düşünmeli ve ölçmeliyiz.

This entire platform is a working prototype.

Bu platform, çalışan bir prototip.

It uses state-of-the-art molecular biology,

İnsanlığın karşılaştığı en çetin zorluklarla mücadele etmeye çalışırken

a low-cost, 3D-printed device,

en gelişmiş moleküler biyolojiyi,

and data science

düşük maliyetli,

to try to tackle one of humanity's toughest challenges.

3 boyutlu yazıcıyla yapılmış bir cihazı ve veri bilimini kullanıyor.

Since we believe early cancer detection

Erken kanser teşhisinin gerçekten demokratikleştirilmesi

should really be democratized,

gerektiğine inandığımız için,

this entire solution costs at least 50 times less

tüm bu çözümün maliyeti şu anda mevcut

than current available methods,

yöntemlerden en az 50 kat daha az.

and we know that the community can help us

Ayrıca biliyoruz ki, toplum bunu daha da

accelerate this even more,

hızlandırmamız için bize yardım edebilir;

so we're making the design of the device

bu yüzden cihazın tasarımını

open-source.

açık kaynaklı yapıyoruz.

(Applause)

(Alkış)

Let me say very clearly

Açıkça söylüyorum ki

that we are at the very early stages,

henüz ilk aşamalardayız;

but so far, we have been able

ama şimdiye kadar, pankreas kanserinin,

to successfully identify the microRNA pattern

akciğer kanserinin, meme kanserinin

of pancreatic cancer, lung cancer,

ve karaciğer kanserinin mikroRNA

breast cancer and hepatic cancer.

modellerini başarıyla saptadık.

And currently, we're doing a clinical trial

Şu anda ise, Alman Kanser Araştırma Merkezi'yle

in collaboration with the German Cancer Research Center

işbirliği içinde, meme kanseri için 200 kadın üzerinde

with 200 women for breast cancer.

klinik bir deneme yapıyoruz.

(Applause)

(Alkış)

This is the single non-invasive,

Bu, kanser prosedürlerinin ve

accurate and affordable test

teşhisinin yapılma biçimini

that has the potential to dramatically change

çarpıcı ölçüde değiştirme potansiyeline sahip

how cancer procedures and diagnostics

tek non-invasiv, doğru ve

have been done.

uygun maliyetli test.

Since we're looking for the microRNA patterns

Herhangi bir anda kanınızdaki

in your blood at any given time,

mikroRNA'ları aradığımız için,

you don't need to know which cancer you're looking for.

hangi kanser türünü aradığımızı bilmenize gerek yok.

You don't need to have any symptoms.

Hiçbir belirti göstermenize de gerek yok.

You only need one milliliter of blood

Yalnızca bir mililitre kana ihtiyacınız var

and a relatively simple array of tools.

bir de oldukça basit bir alet düzeneğine.

Today, cancer detection happens mainly

Günümüzde kanser teşhisi esas olarak

when symptoms appear.

belirtiler ortaya çıktığında yapılıyor.

That is, at stage 3 or 4,

Yani 3. veya 4. safhada;

and I believe that is too late.

bence bu çok geç.

It is too expensive for our families.

Ailelerimize çok pahalıya mal oluyor.

It is too expensive for humanity.

İnsanlığa çok pahalıya mal oluyor.

We cannot lose the war against cancer.

Kansere karşı savaşı kaybedemeyiz.

It not only costs us billions of dollars,

Bize sadece milyarlarca dolara değil,

but it also costs us the people we love.

sevdiğimiz insanlara da mal oluyor.

Today, my aunt, she's fighting bravely

Bugün, teyzem cesurca savaşıyor,

and going through this process with a very positive attitude.

ve bu süreçten çok pozitif bir tutumla geçiyor.

However, I want fights like this

Ancak ben böyle savaşların

to become very rare.

iyice azalmasını istiyorum.

I want to see the day

Kanserin çok erken safhalarında

when cancer is treated easily

rutin olarak teşhis edilebildiği için

because it can be routinely diagnosed

kolayca tedavi edildiği

at the very early stages,

günü görmek istiyorum;

and I'm certain

ve eminim ki

that in the very near future,

çok yakın bir gelecekte,

because of this

bunun ve her gün

and other breakthroughs that we are seeing

yaşam bilimleri alanında gördüğümüz başka

every day in the life sciences,

çığır açıcı buluşların sayesinde

the way we see cancer

kansere bakış açımız

will radically change.

kökünden değişecek.

It will give us the chance of detecting it early,

Bu cihaz bize onu erken teşhis etme,

understanding it better,

daha iyi anlama,

and finding a cure.

ve ona çare bulma şansı verecek.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)