A few ways to fix a government | Charity Wayua

Çeviri: Suleyman Cengiz Gözden geçirme: kevser taslik

Growing up in Kenya,

Kenya'da çocukluğumu yaşarken

I knew I always wanted to study biochemistry.

Hep biyokimya çalışmayı istemişimdir.

See, I had seen the impact of the high prevalence of diseases like malaria,

Sıtma gibi hastalıkların yaygın olarak bulunmasının etkilerini gördüm

and I wanted to make medicines that would cure the sick.

ve hastaları iyileştirecek ilaçlar yapmayı istedim.

So I worked really hard,

Gerçekten çok çalıştım,

got a scholarship to the United States, where I became a cancer researcher,

Amerika'dan öğrenci bursu kazandım ve bir kanser araştırmacısı oldum.

and I loved it.

İşimi seviyorum.

For someone who wants to cure diseases,

Hastalıkları iyileştirmek isteyenler için

there is no higher calling.

daha yüksek bir ideal yoktur.

Ten years later, I returned to Kenya to do just that.

On yıl sonra, bu düşüncemi gerçekleştirmek için Kenya'ya döndüm.

A freshly minted PhD,

Yeni alınmış bir PhD ile

ready to take on this horrific illness,

bu korkunç hastalıkla mücadeleye hazırdım:

which in Kenya was almost certainly a death sentence.

Kenya'da kesinlikle ölüm emri anlamına gelen bir hastalık.

But instead of landing a job in a pharmaceutical company

Fakat bir ilaç şirketinde işe girmek yerine

or a hospital,

ya da bir hastanede,

I found myself drawn to a different kind of lab,

kendimi bambaşka bir laboratuvarın içinde

working with a different kind of patient --

farklı türde bir hastayla uğraşırken buldum -

a patient whose illness was so serious

hastalığı çok ciddi olan bir hasta

it impacted every single person in my country;

öyle bir hastalık ki ülkemdeki her insanı etkilemiş;

a patient who needed to get healthy fast.

çabucak iyileşmesi gereken bir hasta.

That patient was my government.

Bu hasta benim devletim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

See, many of us will agree that lots of governments are unhealthy today.

Günümüzde bir çok devletin sağlıksız olduğunu çoğumuz kabul edecektir.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkışlar)

And Kenya was no exception.

Kenya bir istisna değil.

When I returned to Kenya in 2014,

2014'de Kenya'ya döndüğümde,

there was 17 percent youth unemployment.

yüzde 17 genç işssizlik vardı.

And Nairobi, the major business hub,

Ve Nairobi, önde gelen iş merkezi,

was rated 177th on the quality of living index.

yaşam endeksi sıralamasında 177. sıradadır.

It was bad.

Kötüydü.

Now, an economy is only as healthy as the entities that make it up.

Şimdi, bir ekonomi ancak kendisini oluşturan kuruluşlar kadar sağlıklıdır.

So when government --

Bu yüzden devlet -

one of its most vital entities --

en önemli kuruluşlardan birisi -

is weak or unhealthy,

zayıf ve sağlıksız olduğunda,

everyone and everything suffers.

herkes ve her şey acı çeker.

Sometimes you might put a Band-Aid in place

Bazen acıyı hafifletmek ve geçici olarak durdurmak için

to try and temporarily stop the pain.

bir yara bandı kullanabilirsiniz.

Maybe some of you here have participated

Belki burada bazılarınız

in a Band-Aid operation to an African country --

bir Afrika ülkesine böyle bir yardım hareketine katılmıştır -

setting up alternative schools, building hospitals, digging wells --

alternatif okullar kurarak, hastaneler inşa edip, kuyular açarak -

because governments there either weren't or couldn't provide

çünkü oradaki devletler vatandaşlarına bu hizmetleri

the services to their citizens.

sağlamıyor ya da sağlayamıyorlar.

We all know this is a temporary solution.

Hepimiz bunun geçici bir çözüm olduğunu biliyoruz.

There are just some things Band-Aids can't fix,

Bazı şeyler böylesi yardım çalışmaları ile düzeltilemez,

like providing an environment where businesses feel secure

firmaların güvende hissedecekleri bir ortam sağlama gibi.

that they'll have an equal opportunity

Eşit olanaklara sahip olacakları,

to be able to run and start their businesses successfully.

faaliyetlerini başarılı şekilde başlatıp yürütebilecekleri bir ortam.

Or there are systems in place

Veya yerinde öyle sistemler olmalı ki

that would protect the private property that they create.

oluşturulan özel mülkiyet koruma altında olsun.

I would argue,

Kanaatimce

only government is capable of creating these necessary conditions

ekonomilerin büyümesi için sadece devletin bu gerekli koşulları

for economies to thrive.

sağlamaya gücü yeter.

Economies thrive when business are able to quickly and easily set up shop.

Firmalar kolayca ve hızlıca mağaza açabildikleri zaman ekonomi gelişir.

Business owners create new sources of income for themselves,

İş sahipleri kendileri için yeni gelir kaynakları yaratırlar,

new jobs get added into the economy

ekonomiye yeni meslekler eklenir

and then more taxes are paid to fund public projects.

ve sonra kamu projelerini destekleyecek daha fazla vergi toplanır.

New business is good for everyone.

Yeni yatırımlar herkes için iyidir.

And it's such an important measure of economic growth,

Bu ekonomik büyümenin öylesine önemli bir göstergesidir ki

the World Bank has a ranking called the "Ease of Doing Business Ranking,"

Dünya Bankası'nın "İş Yapma Kolaylığı Endeksi" denen

which measures how easy or difficult it is to start a business

bir ülkede bir işe başlamanın kolaylığını veya zorluğunu ölçen

in any given country.

bir sıralaması var.

And as you can imagine,

Tahmin edeceğiniz üzere

starting or running a business in a country with an ailing government --

hükümetin zor durumda olduğu bir ülkede bir iş kurmak ve yürütmek

almost impossible.

neredeyse imkansızdır.

The President of Kenya knew this, which is why in 2014,

Kenya'nın başkanı bunu biliyor, çünkü 2014 yılında

he came to our lab and asked us to partner with him

laboratuvarımıza geldi ve onunla işbirliği yapmamızı istedi

to be able to help Kenya to jump-start business growth.

Kenya'ya yardım edebilmek ve iş dünyasının kalkınması için.

He set an ambitious goal:

İddialı bir hedef belirledi:

he wanted Kenya to be ranked top 50 in this World Bank ranking.

Dünya Bankası sıralamasında Kenya'nın ilk 50'ye girmesini istedi.

In 2014 when he came,

2014'de geldiğinde

Kenya was ranked 136 out of 189 countries.

Kenya 189 ülke arasında 136. idi.

We had our work cut out for us.

İşlerimizde uzman kişilerdik.

Fortunately, he came to the right place.

Allah'tan doğru yere gelmişti.

We're not just a Band-Aid kind of team.

Biz sadece bir ilk yardım takımı değildik.

We're a group of computer scientists, mathematicians, engineers

Bilgisayar uzmanları, matematikçiler, mühendisler ve bir kanser araştırıcısından

and a cancer researcher,

oluşan bir gruptuk.

who understood that in order to cure the sickness

Devlet kadar büyük bir sistemin hastalığını

of a system as big as government,

iyileştirmek için tüm bedenin

we needed to examine the whole body,

incelenmesi gerektiğini biliyorduk

and then we needed to drill down all the way from the organs,

ve sonra organlardan başlayarak dokulara doğru, oradan

into the tissues,

her bir hücreye kadar

all the way to single cells,

sondaj yapmamız gerekti.

so that we could properly make a diagnosis.

Böylece doğru bir teşhis yapabildik.

So with our marching orders from the President himself,

Başkanın kendisinden aldığımız emirler doğrultusunda

we embarked on the purest of the scientific method:

bilimsel yöntemlerin en sadesi ile başladık:

collecting data --

veri toplama -

all the data we could get our hands on --

toplayabildiğimiz tüm verileri -

making hypotheses,

hipotezler yaparak,

creating solutions,

çözümler üreterek,

one after the other.

birbiri peşisıra.

So we met with hundreds of individuals who worked at government agencies,

Böylece devlet kurumlarından yüzlerce kişi ile tanıştık,

from the tax agency, the lands office, utilities company,

vergi dairesinden, tapu dairesinden, kamu hizmeti veren kurumlardan,

the agency that's responsible for registering companies,

şirketlerin kayıtlarını tutmakla yükümlü olan kurumdan

and with each of them, we observed them as they served customers,

ve bunların her birinde müşterilerine nasıl davrandıklarını gözlemledik,

we documented their processes -- most of them were manual.

onların işlemlerini kaydettik - çoğu elle yapılan işlerdi.

We also just went back and looked at a lot of their previous paperwork

Ayrıca geriye giderek önceki yapılan bir çok dokümantasyon işine baktık;

to try and really understand;

gerçekten anlamak ve

to try and diagnose what bodily malfunctions had occurred

sistemde ne tür işlev bozuklukları oluştuğunu teşhis etmek için,

that lead to that 136th spot on the World Bank list.

öyle ki Dünya Bankası listesinde 136. olmamıza sebep olmuştu.

What did we find?

Ne bulduk?

Well, in Kenya it was taking 72 days

Şey, Kenya'da bir iş sahibinin

for a business owner to register their property,

mülkünü kaydettirmesi 72 gün sürüyor.

compared to just one day in New Zealand,

Oysa Yeni Zelanda'da sadece bir gün.

which was ranked second on the World Bank list.

Dünya Bankası listesinde 2. sıradaki Yeni Zelanda.

It took 158 days to get a new electric connection.

Yeni bir elektrik hattı almak 158 gün sürüyor.

In Korea it took 18 days.

Kore'de ise 18 gün.

If you wanted to get a construction permit

Bir inşaat izni almak isteseniz

so you could put up a building,

ki bir bina yapabilesiniz,

in Kenya, it was going to take you 125 days.

Kenya'da bu işlem 125 gün sürüyor.

In Singapore, which is ranked first, that would only take you 26 days.

Sıralamada birinci olan Singapur'da sadece 26 gün sürmekte.

God forbid you had to go to court

Bir anlaşmazlığı belirleyebilme adına

to get help in being able to settle a dispute to enforce a contract,

yardım için mahkemeye gitmek zorunda kalırsanız Allah yardımcınız olsun.

because that process alone would take you 465 days.

Çünkü sırf bu iş 465 gününüzü alacaktır.

And if that wasn't bad enough,

Bu yeteri kadar kötü gelmediyse

you would lose 40 percent of your claim in just fees --

hakkınızın yüzde kırkını sadece ücretlerde kaybedeceksiniz -

legal fees, enforcement fees, court fees.

yasal ücretler, icra ve mahkeme ücretleri.

Now, I know what you're thinking:

Şimdi ne düşündüğünüzü biliyorum:

for there to exist such inefficiencies in an African country,

bir Afrika ülkesinde böylesi verimsizlik bulunması için

there must be corruption.

orada yozlaşma olmalıdır.

The very cells that run the show must be corrupt to the bone.

Kemiğe kadar tüm hücrelerin çürümüş olması gerek.

I thought so, too, actually.

Ben de aslında böyle düşündüm.

When we started out,

İşe koyulduğumuzda,

I thought I was going to find so much corruption,

çok fazla yozlaşma ile karşılaşacağımı sanıyordum.

I was literally going to either die or get killed in the process.

Bu süreçte gerçekten ya ölecek ya da öldürülecektim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But when we dug deeper,

Fakat daha derine indikçe,

we didn't find corruption in the classic sense:

Klasik anlamda yozlaşma ile karşılaşmadık:

slimy gangsters lurking in the darkness,

arkadaşlarına rüşvet sağlamak için

waiting to grease the palms of their friends.

karanlıkta pusuya yatıp bekleyen haydutlar gibi.

What we found was an overwhelming sense of helplessness.

Bulduğumuz şey çaresizliğin kahredici düşüncesiydi.

Our government was sick,

Devletimiz hastaydı,

because government employees felt helpless.

çünkü devlet çalışanları çaresiz hissediyorlardı.

They felt that they were not empowered to drive change.

Değişimi sağlayacak yetkiye sahip olmadıklarını düşünüyorlardı.

And when people feel stuck and helpless,

İnsanlar bitik ve çaresiz hissettiklerinde

they stop seeing their role in a bigger system.

daha büyük bir sistemdeki rollerini göremezler.

They start to think the work they do doesn't matter in driving change.

Yaptıkları işin değişimde bir değerinin olmadığını düşünmeye başlarlar.

And when that happens,

Ve bu olduğunda,

things slow down,

işler yavaşlar,

fall through the cracks

ihmal edilir

and inefficiencies flourish.

ve verimsizlik büyür.

Now imagine with me,

Şimdi benimle hayal edin,

if you had a process you had to go through --

elinizde halletmeniz gereken bir iş varsa -

had no other alternative --

başka alternatifiniz yoksa -

and this process was inefficient, complex

ve bu iş verimsiz, karmaşık

and very, very slow.

ve çok çok yavaş işliyorsa.

What would you do?

Ne yapacaksınız?

I think you might start by trying to find somebody to outsource it to,

Sanırım bu işi sizin için yapacak birini bulmaya çalışırsınız

so that they can just take care of that for you.

böylelikle sizin yerinize işin takibini yapabilirler.

If that doesn't work,

Eğer bu işe yaramazsa,

maybe you'd consider paying somebody

belki birine bu işe namınıza bakması için

to just "unofficially" take care of it on your behalf --

gayri resmi olarak para ödemeyi düşünebilirsiniz -

especially if you thought nobody was going to catch you.

özellikle de sizi yakalayacak biri yok diye düşünürseniz.

Not out of malice or greed,

Hainlik ya da açgözlülükten değil,

just trying to make sure that you get something to work for you

sadece işlerin yolunda gitmesini garantilemek adına ki

yola devam edebilesiniz.

so you can move on.

Unfortunately, that is the beginning of corruption.

Ne yazık ki, yozlaşmanın başlangıcı budur.

And if left to thrive and grow,

Eğer gelişmeye ve büyümeye bırakılırsa,

it seeps into the whole system,

tüm sisteme sızar,

and before you know it,

ve siz farkına varmadan

the whole body is sick.

tüm vücut hasta olur.

Knowing this,

Bu bilinçle,

we had to start by making sure

emin olarak yola koyulmalıyız.

that every single stakeholder we worked with had a shared vision

Öyle ki çalıştığımız her bir paydaş bizim ulaşmaya çalıştığımız

for what we wanted to do.

ortak amaca katılmalıdır.

So we met with everyone,

Bu yüzden herkesle görüştük,

from the clerk whose sole job is to remove staples

tek görevi başvurulardan zımbaları çıkarmak olan

from application packets,

evrak memurundan

to the legal drafters at the attorney general's office,

başsavcının ofisindeki hukuk müşavirine,

to the clerks who are responsible for serving business owners

devlet hizmetlerini almaya gelen iş sahiplerine

when they came to access government services.

hizmet etmekle yükümlü katiplere kadar.

And with them,

Ve onların

we made sure that they understood

bir konuyu anlamalarını sağladık:

how their day-to-day actions were impacting our ability as a country

günlük faaliyetlerinin ülke olarak yeni iş alanları oluşturma

to create new jobs and to attract investments.

ve yatırımları çekme konusunda ne kadar etkili olduğu.

No one's role was too small; everyone's role was vital.

Kimsenin rolü küçük değildir; herkesin rolü önemlidir.

Now, guess what we started to see?

Peki, neyle karşılaştık dersiniz?

A coalition of government employees

Değişime hazır ve coşkulu

who are excited and ready to drive change,

devlet çalışanları ittifakı

began to grow and form.

büyümeye ve şekillenmeye başladı.

And together we started to implement changes

Birlikte ülkemizin hizmet dağıtımını etkileyen

that impacted the service delivery of our country.

değişiklikleri uygulamaya başladık.

The result?

Sonuç?

In just two years,

Sadece iki yılda,

Kenya's ranking moved from 136 to 92.

Kenya'nın sıralaması 136'dan 92'ye çıktı.

(Applause)

(Alkışlar)

And in recognition of the significant reforms we've been able to implement

Bu kadar kısa bir sürede uygulayabildiğimiz önemli reformların

in such a short time,

farkına varılmasıyla,

Kenya was recognized

Kenya dünyada

to be among the top three global reformers in the world

en üstte yer alan üç küresel reformcu ülke arasına girdi

two years in a row.

iki yıl peşpeşe.

(Applause)

(Alkışlar)

Are we fully healthy?

Tamamen iyileştik mi?

No.

Hayır.

We have some serious work still to do.

Hala yapmamız gereken ciddi işler var.

I like to think about these two years like a weight-loss program.

Bu iki yılı bir zayıflama programı olarak düşünmek istiyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

It's that time after months of hard, grueling work at the gym,

Spor salonunda aylar süren zor ve zahmetli mesai sonrasında

and then you get your first time to weigh yourself,

ağırlığımızı ilk defa ölçüyoruz

and you've lost 20 pounds.

ve 9 kilo vermişiz.

You're feeling unstoppable.

Kimse sizi durduramaz.

Now, some of you may think this doesn't apply to you.

Şimdi, bazılarınız bunun sizin için uygulanamaz olduğunu düşünebilir.

You're not from Kenya.

Siz Kenya'lı değilsiniz.

You don't intend to be an entrepreneur.

Bir girişimci olma niyetiniz yok.

But think with me for just a moment.

Ama bir anlığına benimle düşünün.

When is the last time you accessed a government service?

Bir kamu hizmetine en son ne zaman başvurdunuz?

Maybe applied for your driver's license,

Sürücü ehliyetiniz için başvurabilir,

tried to do your taxes on your own.

vergilerinizi kendiniz ödeyebilirsiniz.

It's easy in this political and global economy

Bu politik ve küresel ekonomide devleti değiştirme

to want to give up when we think about transforming government.

söz konusu olduğunda pes etmeyi seçmek çok kolaydır.

We can easily resign to the fact or to the thinking

Devletin verimsiz olduğu, çok çürük ve düzeltilemez olduğu

that government is too inefficient,

gerçeği ya da düşüncesi ile

too corrupt,

kolayca

unfixable.

teslim olabiliriz.

We might even rarely get some key government responsibilities

Hatta nadiren devletin diğer sektörlere, yardım kuruluşlarına karşı

to other sectors,

bazı yükümlülüklerini

to Band-Aid solutions,

üstlenebilir, veya anca

or to just give up and feel helpless.

boşverir ve umutsuzluğa kapılabilirsiniz.

But just because a system is sick doesn't mean it's dying.

Fakat bir sistemin hasta olması öleceği anlamına gelmez.

We cannot afford to give up

Söz konusu devletimizi

when it comes to the challenges of fixing our governments.

onarma mücadelesi olduğunda boş verme lüksümüz yoktur.

In the end,

Sonuç olarak,

what really makes a government healthy is when healthy cells --

devleti gerçekten sağlıklı kılan şey, sağlıklı hücreler -

that's you and I --

yani siz ve ben -

get to the ground,

sahaya indiğinde,

roll up our sleeves,

kolları sıvayıp

refuse to be helpless

çaresizliği reddetmektir

and believe that sometimes,

ve sağlıklı hücrelerin büyümeleri

all it takes is for us to create some space

ve serpilmeleri için tek gereken şeyin

for healthy cells to grow and thrive.

biraz alan açmak olduğuna inanmaktır.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)