A few ways to fix a government | Charity Wayua

Translator: Mari Papunidze Reviewer: Levan Lashauri

Growing up in Kenya,

როცა კენიაში ვიზრდებოდი,

I knew I always wanted to study biochemistry.

ვიცოდი, რომ ყოველთვის მინდოდა ბიოქიმიის შესწავლა.

See, I had seen the impact of the high prevalence of diseases like malaria,

ვხედავდი ისეთი სწრაფად გავრცელებადი დაავადებების გავლენას, როგორიცაა მალარია

and I wanted to make medicines that would cure the sick.

და მინდოდა დამემზადებინა წამალი, რომელიც მას განკურნავდა.

So I worked really hard,

ამიტომაც, ძალიან ბევრი ვიშრომე

got a scholarship to the United States, where I became a cancer researcher,

და მივიღე სტიპენდია, გავემგზავრე აშშ-ში, სადაც გავხდი კიბოს მკვლევარი

and I loved it.

და მე შემიყვარდა ეს საქმიანობა.

For someone who wants to cure diseases,

მათთვის, ვისაც დაავადებების განკურნება სურს,

there is no higher calling.

არ არსებობს ამაზე დიდი მოწოდება.

Ten years later, I returned to Kenya to do just that.

10 წლის შემდეგ სწორედ ამისთვის დავბრუნდი კენიაში.

A freshly minted PhD,

"ახლადგამომცხვარი" მეცნიერებათა დოქტორი,

ready to take on this horrific illness,

მზად ვიყავი გავმკვლავებოდი ამ საშინელ დაავადებას,

which in Kenya was almost certainly a death sentence.

რომელიც კენიაში თითქმის სასიკვდილო განაჩენს უდრიდა.

But instead of landing a job in a pharmaceutical company

ნაცვლად იმისა, რომ სამსახური ფარმაცევტულ კომპანიაში

or a hospital,

ან საავადმყოფოში დამეწყო,

I found myself drawn to a different kind of lab,

აღმოვაჩინე, რომ სულ სხვა სახის ლაბორატორია მიზიდავდა,

working with a different kind of patient --

რომელიც განსხვავებული ტიპის პაციენტთან მუშაობდა.

a patient whose illness was so serious

პაციენტთან, რომელთა დაავადება იმდენად სერიოზული იყო,

it impacted every single person in my country;

რომ ჩემი ქვეყნის თითოეულ მოქალაქეზე აისახებოდა;

a patient who needed to get healthy fast.

პაციენტი, რომელსაც ესაჭიროებოდა სწრაფი განკურნება.

That patient was my government.

ეს პაციენტი, ჩემი მთავრობა იყო.

(Laughter)

(სიცილი)

See, many of us will agree that lots of governments are unhealthy today.

ბევრი თქვენგანი დამეთანხმება, რომ დღეს მთავრობების უმრავლესობა ავადაა.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

And Kenya was no exception.

არც კენია იყო გამონაკლისი.

When I returned to Kenya in 2014,

2014 წელს, როცა კენიაში დავბრუნდი

there was 17 percent youth unemployment.

ახალგაზრდების უმუშევრობა 17% იყო.

And Nairobi, the major business hub,

ნაირობი, მსხვილი ბიზნეს-ცენტრი,

was rated 177th on the quality of living index.

ცხოვრების ხარისხის ინდექსის მიხედვით 177-ე ადგილზე იყო.

It was bad.

ძალიან ცუდი იყო.

Now, an economy is only as healthy as the entities that make it up.

ეკონომიკა იმდენად ჯანმრთელია, რამდენადაც მისი შემადგენელი უწყებები.

So when government --

ამდენად როცა მთავრობა,

one of its most vital entities --

მისი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ერთეული,

is weak or unhealthy,

არის სუსტი, ან არაჯანსაღი,

everyone and everything suffers.

ყველა და ყველაფერი ზარალდება.

Sometimes you might put a Band-Aid in place

ზოგჯერ, ტკივილის დროებით შესაჩერებლად,

to try and temporarily stop the pain.

მტკივან ადგილზე შეიძლება "პლასტირი დაიკრათ"

Maybe some of you here have participated

შეიძლება ზოგი თქვენგანი მონაწილეობდა

in a Band-Aid operation to an African country --

"პლასტირის დაკრობის" ოპერაციაში აფრიკის ქვეყნებში...

setting up alternative schools, building hospitals, digging wells --

ალტერნატიული სკოლების და საავადმყოფოების აშენებაში, ჭების ამოთხრაში,

because governments there either weren't or couldn't provide

რადგან ადგილობრივ მთავრობები თავიანთ მოქალაქეებს,

the services to their citizens.

არ, ან ვერ აწვდიდნენ ამ სერვისებს.

We all know this is a temporary solution.

ეს პრობლემის დროებითი გადაწყვეტაა.

There are just some things Band-Aids can't fix,

არსებობს რაღაც, რასაც "პლასტირი" ვერ უშველის.

like providing an environment where businesses feel secure

მაგალითად, ისეთი გარემოს შექმნა, სადაც ბიზნესი თავს უსაფრთხოდ იგრძნობს

that they'll have an equal opportunity

და ექნება თანაბარი შესაძლებლობა

to be able to run and start their businesses successfully.

დაიწყოს და წარმატებით აწარმოოს საქმე.

Or there are systems in place

ან ისეთი სისტემის არსებობა,

that would protect the private property that they create.

რომელიც დაიცავს მათ მიერ შექმნილ კერძო საკუთრებას.

I would argue,

გარწმუნებთ,

only government is capable of creating these necessary conditions

რომ მხოლოდ მთავრობას შეუძლია შექმნას აუცილებელი პირობები

for economies to thrive.

ეკონომიკის განვითარებისთვის.

Economies thrive when business are able to quickly and easily set up shop.

ეკონომიკა ყვავის, როცა ბიზნესს შეუძლია მარტივად და სწრაფად გახსნას მაღაზიები.

Business owners create new sources of income for themselves,

ბიზნესმენები იქმნიან შემოსავლის ახალ წყაროს,

new jobs get added into the economy

იქმნება ახალი სამუშაო ადგილები

and then more taxes are paid to fund public projects.

და მეტი გადასახადით მეტი საჯარო პროექტის დაფინანსებაა შესაძლებელი.

New business is good for everyone.

ახალ ბიზნესს ყველასთვის სიკეთე მოაქვს.

And it's such an important measure of economic growth,

ის ეკონომიკური ზრდის მნიშვნელოვანი საზომია.

the World Bank has a ranking called the "Ease of Doing Business Ranking,"

მსოფლიო ბანკს აქვს რეიტინგი სახელად: „ბიზნესის კეთების სიმარტივე“,

which measures how easy or difficult it is to start a business

რომელიც ზომავს, თუ რამდენად რთული ან ადვილი

in any given country.

მოცემულ ქვეყანაში ბიზნესის დაწყება.

And as you can imagine,

როგორც მიხვდით,

starting or running a business in a country with an ailing government --

ქვეყანაში, სადაც მთავრობა არაჯანსაღია,

almost impossible.

ბიზნესის დაწყება თითქმის შეუძლებელია.

The President of Kenya knew this, which is why in 2014,

კენიის პრეზიდენტმა ეს იცოდა და ამიტომაც 2014 წელს

he came to our lab and asked us to partner with him

ჩვენ ლაბორატორიაში პარტნიორობის შემოთავაზებით მოვიდა,

to be able to help Kenya to jump-start business growth.

მას კენიაში ბიზნესის ნახტომისებური ზრდის მიღწევა სურდა.

He set an ambitious goal:

მან ამბიციური მიზანი დაისახა:

he wanted Kenya to be ranked top 50 in this World Bank ranking.

კენია მსოფლიო ბანკის რეიტინგში 50 საუკეთესოთა შორის უნდა მოხვედრილიყო.

In 2014 when he came,

2014-ში, როცა ის მოვიდა,

Kenya was ranked 136 out of 189 countries.

კენია 189 ქვეყნიდან 136-ე ადგილზე იყო.

We had our work cut out for us.

ჩვენთვის ზედგამოჭრილი საქმე გამოგვიჩნდა.

Fortunately, he came to the right place.

საბედნიეროდ, ის სწორ ადგილას მოვიდა.

We're not just a Band-Aid kind of team.

ჩვენ არ ვართ ჯგუფი, რომელიც პრობლემას დროებით აგვარებს.

We're a group of computer scientists, mathematicians, engineers

ჩვენ ვართ კომპიუტერული მეცნიერების,

მათემატიკოსების, ინჟინრების და კიბოს მკვლევარისგან შემდგარი ჯგუფი,

and a cancer researcher,

who understood that in order to cure the sickness

რომელსაც ესმის, რომ მთავრობისნაირი

of a system as big as government,

დიდი სისტემის განკურნებისთვის საჭიროა,

we needed to examine the whole body,

როგორც მთელი ორგანიზმის,

and then we needed to drill down all the way from the organs,

ასევე თითოეული ორგანოს,

into the tissues,

ქსოვილის

all the way to single cells,

და უჯრედის შესწავლაც კი,

so that we could properly make a diagnosis.

რათა შევძლოთ სათანადო დიაგნოზის დასმა.

So with our marching orders from the President himself,

ამგვარად, თვით პრეზიდენტის დავალებით,

we embarked on the purest of the scientific method:

ჩვენ შევუდექით წმინდა მეცნიერული მეთოდის გამოყენებას:

collecting data --

მონაცემთა შეგროვებას.

all the data we could get our hands on --

ნებისმიერი მონაცმის, რაზეც ხელი მიგვიწვდებოდა,

making hypotheses,

ჰიპოთეზების ჩამოყალიბებას,

creating solutions,

გადაწყვეტის გზების,

one after the other.

ერთი მეორეს მიყოლებით გამონახვას.

So we met with hundreds of individuals who worked at government agencies,

შევხვდით სამთავრობო უწყებებში დასაქმებულ ასობით ადამიანს,

from the tax agency, the lands office, utilities company,

დაწყებული საგადასახადო ორგანოდან, მიწის, კომუნალური კომპანიებით

the agency that's responsible for registering companies,

და კომპანიების მარეგისტრირებელი სააგენტოებით დამთავრებული.

and with each of them, we observed them as they served customers,

თითოეულთან ერთად ვაკვირდებოდით, თუ როგორ ემსახურებოდნენ მომხმარებლებს.

we documented their processes -- most of them were manual.

ეს პროცესები დოკუმენტურად აღვბეჭდეთ, რაც ძირითადად ხელით გაკეთდა.

We also just went back and looked at a lot of their previous paperwork

ასევე გადავხედეთ გასული წლების ძალიან ბევრ დოკუმენტს.

to try and really understand;

ვცდილობდით ეს პროცესები კარგად გაგვეგო;

to try and diagnose what bodily malfunctions had occurred

დაგვესვა დიაგნოზი, სხეულის რომელი ნაწილის დაზიანებამ გამოიწვია

that lead to that 136th spot on the World Bank list.

მსოფლიო ბანკის რეიტინგში 136-ე ადგილი.

What did we find?

რა აღმოვაჩინეთ?

Well, in Kenya it was taking 72 days

კენიაში ბიზნესმენს, საკუთარი ქონების დასარეგისტრირებლად

for a business owner to register their property,

72 დღე სჭირდებოდა.

compared to just one day in New Zealand,

ახალ ზელანდიასთან შედარებით, სადაც 1 დღე იყო საჭირო,

which was ranked second on the World Bank list.

რომელიც მსოფლიო ბანკის რეიტინგში მე-2 ადგილზეა.

It took 158 days to get a new electric connection.

158 დღე იყო საჭირო ახალი ელექტროგაყვანილობისთვის.

In Korea it took 18 days.

კორეაში ამას 18 დღე სჭირდებოდა.

If you wanted to get a construction permit

კენიაში მშენებლობის ნებართვის მისაღებად.

so you could put up a building,

შენობის მშენებლობის დასაწყებად,

in Kenya, it was going to take you 125 days.

საჭირო იყო 125 დღე,

In Singapore, which is ranked first, that would only take you 26 days.

სინგაპურში, რომელიც რეიტინგით 1 ადგილზეა, ეს წაგართმევდათ მხოლოდ 26 დღეს.

God forbid you had to go to court

ღმერთმა ნუ ქნას, სასამართლოსთვის მიმართვა დაგჭირვებოდათ,

to get help in being able to settle a dispute to enforce a contract,

კონტრაქტის პირობების შესრულების უზრულველსაყოფად,

because that process alone would take you 465 days.

რადგან მხოლოდ ეს პროცესი წაიღებდა 465 დღეს.

And if that wasn't bad enough,

უფრო მეტიც,

you would lose 40 percent of your claim in just fees --

ზარალის ანაზღაურებიდან 40%-ს დახარჯავდით გადასახადებში...

legal fees, enforcement fees, court fees.

იურიდიულ, აღსრულების და სასამართლოს მოსაკრებლებში.

Now, I know what you're thinking:

ვიცი ახლა რასაც ფიქრობთ:

for there to exist such inefficiencies in an African country,

აფრიკულ ქვეყანაში მსგავსი არაეფექტურობის საფუძველი

there must be corruption.

კორუფცია უნდა იყოს.

The very cells that run the show must be corrupt to the bone.

ამ პროცესში მონაწილე ყველა "უჯრედი" ბოლომდე კორუმპირებული უნდა იყოს.

I thought so, too, actually.

მეც სწორედ ასე ვფიქრობდი.

When we started out,

როცა ვიწყებდით,

I thought I was going to find so much corruption,

ვფიქრობდი, რომ იმხელა კორუფციას წავაწყდებოდი,

I was literally going to either die or get killed in the process.

რომ ან მოვკდებოდი, ან პროცესში მომკლავდნენ.

(Laughter)

(სიცილი)

But when we dug deeper,

თუმცა, რაც უფრო ვუღრმავდებოდით,

we didn't find corruption in the classic sense:

ვერ ვპოულობდით კორუფციას, მისი კლასიკური გაგებით

slimy gangsters lurking in the darkness,

სიბნელეში ჩასაფრებულ, თაღლით განგსტერებს,

waiting to grease the palms of their friends.

მეგობრებისგან ქრთამის მომლოდინეებს.

What we found was an overwhelming sense of helplessness.

ერთადერთი რაც ჩვენ აღმოვაჩინეთ იყო უმწეობის დაუძლეველი გრძნობა.

Our government was sick,

ჩვენი მთავრობა ავად იყო,

because government employees felt helpless.

რადგანაც საჯარო მოხელეები თავს უმწეოდ გრძნობდნენ.

They felt that they were not empowered to drive change.

ისინი ფიქრობდნენ, რომ არ შეეძლოთ ცვლილებების განხორციელება.

And when people feel stuck and helpless,

როცა ადამიანებმა თავი უძლურად იგრძნეს,

they stop seeing their role in a bigger system.

საკუთარი როლი დიდ სისტემაში ვეღარ დაინახეს.

They start to think the work they do doesn't matter in driving change.

დაიწყეს ფიქრი, რომ მათ საქმიანობას ცვლილების დაწყებასთან კავშირი არ ჰქონდა.

And when that happens,

და როცა ასე ხდება,

things slow down,

ყველაფერი ნელდება,

fall through the cracks

ბზარებში უჩინარდება

and inefficiencies flourish.

და არაეფექტურობა ყვავის.

Now imagine with me,

ახლა ჩემთან ერთად წარმოიდგინეთ,

if you had a process you had to go through --

რომ მსგავსი პროცესები უნდა გაიაროთ.

had no other alternative --

არ გაქვთ სხვა ალტერნატივა.

and this process was inefficient, complex

ეს პროცესი არაეფექტური, რთული

and very, very slow.

და ძალიან, ძალიან ნელია.

What would you do?

რას გააკეთებდით?

I think you might start by trying to find somebody to outsource it to,

ვფიქრობ, გარე კონტრაქტორების მოძიებას დაიწყებდით

so that they can just take care of that for you.

ვინც მოგიგვარებდათ ყველაფერს.

If that doesn't work,

თუ ეს არ იმუშავებდა,

maybe you'd consider paying somebody

ალბათ გადაუხდიდით ვინმეს,

to just "unofficially" take care of it on your behalf --

ვინც "არაოფიციალურად" მოგიგვარებდათ საქმეებს,

especially if you thought nobody was going to catch you.

განსაკუთრებით მაშინ, როცა იფიქრებდით რომ ვერავინ დაგიჭერდათ.

Not out of malice or greed,

არა ბოროტი განზრახვის ან სიხარბის გამო,

just trying to make sure that you get something to work for you

უბრალოდ რომ დარწმუნებულიყავით, რომ საქმე გაკეთდებოდა

so you can move on.

და შეძლებდით გაგეგრძელებინათ სვლა.

Unfortunately, that is the beginning of corruption.

სამწუხაროდ, ეს არის კორუფციის დასაწყისი.

And if left to thrive and grow,

ზრდას და აყვავებას მიბარებული

it seeps into the whole system,

ის გაჟონავს მთელ სისტემაში

and before you know it,

და სანამ შეიტყობთ,

the whole body is sick.

მთელი სხეული ინფიცირდება.

Knowing this,

ამის ცოდნამ საშუალება მოგვცა

we had to start by making sure

დავრწმუნებულიყავით,

that every single stakeholder we worked with had a shared vision

რომ ყველა დაინტერესებული მხარე იზიარებდა იმას,

for what we wanted to do.

რისი გაკეთებაც გვსურდა.

So we met with everyone,

შევხვდით ყველას,

from the clerk whose sole job is to remove staples

დაწყებული სააპლიკაციო პაკეტებიდან

from application packets,

სამაგრების მომხსნელი მუშაკიდან,

to the legal drafters at the attorney general's office,

გენ. პროკურორის კანცელარიაში

იურიდიული დოკუმენტების შემდგენით და იმ მუშაკებით დასრულებული,

to the clerks who are responsible for serving business owners

when they came to access government services.

რომელთა პასუხისმგებლობა ბიზნესმენების მომსახურება იყო.

And with them,

და მათთან ერთად,

we made sure that they understood

ჩვენ დავრწმუნდით, რომ მათ ესმოდათ

how their day-to-day actions were impacting our ability as a country

ყოველდღიური საქმიანობით როგორ ახდენდნენ გავლენას ქვეყნის შესაძლებლობაზე

to create new jobs and to attract investments.

სამუშაო ადგილების შექმნასა და ინვესტიციების მოზიდვაზე.

No one's role was too small; everyone's role was vital.

არავის წვლილი არ იყო მცირე; ყველას როლი უმნიშვნელოვანესი იყო.

Now, guess what we started to see?

აბა გამოიცანით რა ცვლილებები დავინახეთ?

A coalition of government employees

საჯარო მოხელეებმა დაიწყეს კოალიციების ფორმირება და ზრდა

who are excited and ready to drive change,

და აღტაცებულები მზად იყვნენ

began to grow and form.

წამოეწყოთ ცვლილებები.

And together we started to implement changes

ერთად დავიწყეთ ცვლილებების განხორციელება,

that impacted the service delivery of our country.

რომლბმაც გავლენა იქონია ქვეყანაში მომსახურების მიწოდებაზე.

The result?

რა მივიღეთ შედეგად?

In just two years,

სულ რაღაც 2 წელიწადში,

Kenya's ranking moved from 136 to 92.

კენიამ 136-დან 92-ე ადგილზე გადაინაცვლა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

And in recognition of the significant reforms we've been able to implement

მნიშვნელოვანი რეფორმების გათვალისწინებით, რომელთა განხორციელებაც შევძელით

in such a short time,

ასეთ მოკლე დროში,

Kenya was recognized

კენია, მსოფლიო რეფორმატორების

to be among the top three global reformers in the world

საუკეთესო სამეულში

ზედიზედ ორჯერ მოხვდა.

two years in a row.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

Are we fully healthy?

სრულიად გამოვჯანმრთელდით?

No.

არა.

We have some serious work still to do.

ჯერ კიდევ მნიშვნელოვანი სამუშაოები გვაქვს განსახორციელებელი.

I like to think about these two years like a weight-loss program.

ამ 2 წელიწადს წონის კლების პროგრამას ვადარებ.

(Laughter)

(სიცილი)

It's that time after months of hard, grueling work at the gym,

სპორტდარბაზში რამდენიმე თვიანი მძიმე და დამღლელი შრომის შემდეგ

and then you get your first time to weigh yourself,

პირველად რომ იწონები

and you've lost 20 pounds.

და 10 კილო გაქვს დაკლებული.

You're feeling unstoppable.

ამ დროს გრძნობ, რომ ვერაფერი შეგაჩერებს.

Now, some of you may think this doesn't apply to you.

ზოგიერთი თქვენგანი ალბათ ფიქრობს, რომ ეს თქვენ არ გეხებათ.

You're not from Kenya.

თქვენ არ ხართ კენიიდან.

You don't intend to be an entrepreneur.

არ აპირებთ მეწარმეობას.

But think with me for just a moment.

მაგრამ ერთი წუთით დაფიქრდით

When is the last time you accessed a government service?

ბოლოს როდის დაგჭირდათ სახელმწიფო სერვისი?

Maybe applied for your driver's license,

მაგალითად მართვის მოწმობის ასაღებად,

tried to do your taxes on your own.

ან გადასახადების გადახდისთვის.

It's easy in this political and global economy

ამ პოლიტიკური და გლობალური ეკონომიკის პირობებში,

to want to give up when we think about transforming government.

მმართველობის შეცვლაზე ფიქრისას მარტივია დანებება.

We can easily resign to the fact or to the thinking

ჩვენ მარტივად შეგვიძლია შევეგუოთ ფაქტს ან ვიფიქროთ,

that government is too inefficient,

რომ მთავრობა ზედმეტად არაეფექტურია,

too corrupt,

ზედმეტად კორუმპირებულია,

unfixable.

შეუძლებელია მისი შეცვლა.

We might even rarely get some key government responsibilities

ჩვენ ხანდახან შეიძლება მთავრობის ზოგიერთი პასუხისმგებლობა

to other sectors,

სხვა სექტორს გადავულოცოთ,

to Band-Aid solutions,

ან ვიპოვოთ პრობლემების დროებით გადაწყვეტის გზები,

or to just give up and feel helpless.

ან უბრალოდ დავნებდეთ, თავი უძლურად ვიგრძნოთ.

But just because a system is sick doesn't mean it's dying.

თუმცა, როცა სისტემა ავადაა, ეს არ ნიშნავს, რომ ის კვდება.

We cannot afford to give up

ჩვენ არ გვაქვს დანებების ფუფუნება,

when it comes to the challenges of fixing our governments.

როცა საქმე მთავრობების გამოსწორებას ეხება.

In the end,

საბოლოოდ,

what really makes a government healthy is when healthy cells --

რაც მთავრობას მართლაც აჯანსაღებს არის პროცესი, როცა ჯანმრთელი უჯრედები...

that's you and I --

თქვენ და მე...

get to the ground,

გავდივართ ადგილებზე,

roll up our sleeves,

ვიკაპიწებთ სახელოებს,

refuse to be helpless

უარს ვამბობთ უმწეო მდგომარეობაზე

and believe that sometimes,

და გვწამს, რომ ზოგჯერ,

all it takes is for us to create some space

მხოლოდ ის მოგვეთხოვება, რომ ირგვლივ ჯანსაღი გარემო შევქმნათ,

for healthy cells to grow and thrive.

სხვა ჯანსაღი უჯრედების ზრდისა და განვითარებისთვის.

Thank you.

გმადლობთ.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)