A few ways to fix a government | Charity Wayua

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: hiwa foundation

Growing up in Kenya,

بەهۆی گەورەبوونم لە کینیا،

I knew I always wanted to study biochemistry.

هەمووکات دەمویست بواری کیمیای ئەندامی بخوێنم.

See, I had seen the impact of the high prevalence of diseases like malaria,

کاریگەری بەربڵاوی هەندێک نەخۆشی وەک مەلاریام بنیبوو، و

and I wanted to make medicines that would cure the sick.

ئەمویست ئەو دەرمانە دروست بکەم کە نەخۆشەکانی چاکدەکردەوە.

So I worked really hard,

بۆیە زۆرم هەوڵدا،

got a scholarship to the United States, where I became a cancer researcher,

زەمالەیەکی خوێندنم بۆ دەرچوو بۆ ئەمریکا، کە لەوێ ببم بە توێژەرەوە لەسەر شێرپەنجە و

and I loved it.

زۆر حەزم لێیبوو.

For someone who wants to cure diseases,

بۆ کەسێک بیەوێت نەخۆشی چارەسەر بکات،

there is no higher calling.

هیچ شتێک هێندەی ئەوە گرنگ نابێت بۆی.

Ten years later, I returned to Kenya to do just that.

دە ساڵ دواتر، گەڕامەوە بۆ کینیا بۆ ئەوەی ئەوە بکەم.

A freshly minted PhD,

تازە دکتۆرام هێنابوو،

ready to take on this horrific illness,

ئامادەبووم ڕوبەڕووی نەخۆشییە کووشندەکە ببمەوە،

which in Kenya was almost certainly a death sentence.

کە لە کینیا ڕێک وەک سزای مردن وابوو.

But instead of landing a job in a pharmaceutical company

بەڵام لەجیاتی ئەوەی لە کۆمپانیایەکی دەرمان یان

or a hospital,

نەخۆشخانە کار بکەم،

I found myself drawn to a different kind of lab,

بینیم بەرەو جۆرە تاقیگەیەکی تر پەلکێش کراوم،

working with a different kind of patient --

لەگەڵ جۆرە نەخۆشێکی تردا مامەڵەم دەکرد--

a patient whose illness was so serious

نەخۆشێک کە نەخۆشییەکەی ئەوەندە قورسبوو

it impacted every single person in my country;

کاری لەسەر تاک بە تاکی کەسەکانی ناو وڵاتەکەم کردبوو؛

a patient who needed to get healthy fast.

نەخۆشێک کە پێویست بوو زۆر بەخێرایی چاک بێتەوە.

That patient was my government.

ئەو نەخۆشەش حکومەتەکەمان بوو.

(Laughter)

(پێکەنین)

See, many of us will agree that lots of governments are unhealthy today.

ئەزانن، زۆرێک لە ئێمە هاوڕاین لەسەر ئەوەی حکومەتەکانمان ناتەندروستن.

(Laughter)

(پێکەنین)

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

And Kenya was no exception.

کینیاش بەدەر نەبوو لەمە.

When I returned to Kenya in 2014,

کە ساڵی ٢٠١٤ گەڕامەوە کینیا،

there was 17 percent youth unemployment.

ڕێژەی بێکاری گەنجەکان لەسەدا ١٧ بوو.

And Nairobi, the major business hub,

نایرۆبیش، کە سەرەکیترین شوێنی کارکردن بوو،

was rated 177th on the quality of living index.

١٧٧ەمین بوو لەڕووی جۆرێتی باشی ژیانەوە.

It was bad.

زۆر خراپ بوو.

Now, an economy is only as healthy as the entities that make it up.

ئێستا، ئابووری تەنیا هێندەی ئەو پێکهاتانەی دروستی دەکەن تەندروستە.

So when government --

بۆیە کاتێک حکومەت --

one of its most vital entities --

یەکێک لە هەستیارترین پێکهاتەکانی --

is weak or unhealthy,

لاواز یان ناتەندروستە،

everyone and everything suffers.

هەمووان یان هەوو شتێک دەناڵێنێت.

Sometimes you might put a Band-Aid in place

هەندێک جار لەوانەیە شوێنێک بپێچیت

to try and temporarily stop the pain.

لە هەوڵی ئەوەدا بۆ ئەوەی بەشێوەیەکی کاتی ئازار بوەستێنی.

Maybe some of you here have participated

لەوانەیە هەندێک لە ئێوە بەشدار بووبێتن

in a Band-Aid operation to an African country --

لە کارە خێرخوازییەکان بۆ وڵاتانی ئەفریقا --

setting up alternative schools, building hospitals, digging wells --

خوێندنگەی کاتیان تیا دادەنرا، نەخۆشخانە دروست دەکرا، و بیر لێدەدرا --

because governments there either weren't or couldn't provide

چونکە حکومەتەکانی ئەوێ یان نەیاندەکرد یان نەیاندەتوانی

the services to their citizens.

خزمەتگوزاری پێشکەشی دانیشتوانەکانیان بکەن.

We all know this is a temporary solution.

هەموو دەزانین ئەمە چارەسەرێکی کاتییە.

There are just some things Band-Aids can't fix,

هەندێک شت هەیە ئەو کۆمەکە ناتوانێت چارەسەری بکات،

like providing an environment where businesses feel secure

وەک دروستکردنی ژینگەیەک کە تیایدا بزنسەکان پارێزراو بن

that they'll have an equal opportunity

دەرفەتێکی یەکسانیان هەبێت

to be able to run and start their businesses successfully.

بتوانن بزنسەکانیان بە سەرکەوتوویی دەستپێبکەن و بەڕێوەبەرن.

Or there are systems in place

یان هەندێک سیستم هەبێت

that would protect the private property that they create.

ئەو موڵکە تایبەتانە بپارێزێت کە درووستی دەکەن.

I would argue,

من دەڵێم،

only government is capable of creating these necessary conditions

تەنیا حومەت دەتوانێت ئەم هەلومەرجە پێویستە دروست بکات

for economies to thrive.

بۆ بووژانەوەی ئابووری.

Economies thrive when business are able to quickly and easily set up shop.

ئابوورییەکان کاتێک دەبووژێنەوە کە خاوەن کار خێرا و بە ئاسانی کۆگایەک دانێت.

Business owners create new sources of income for themselves,

خاوەن کارەکان بتوانن سەرچاوەی نوێی داهات بۆخۆیان درووست بکەن،

new jobs get added into the economy

کاری نوێ زیاد بکەن بۆ ئابووری و

and then more taxes are paid to fund public projects.

ئەوکاتە باجی زیاتر دەدرێت بۆ خەرجی پرۆژە گشتییەکان.

New business is good for everyone.

ئیشی نوێ بۆ هەمووان باشە. و

And it's such an important measure of economic growth,

پێوەرێکی زۆر گرنگی گەشەکردنی ئابوورییە،

the World Bank has a ranking called the "Ease of Doing Business Ranking,"

بانقی جیهانی پلەبەندییەکی هەیە پێی دەوترێت "پلەبەندی ئاسانی بزنس کردن،"

which measures how easy or difficult it is to start a business

کە پێوەرێکە بۆ ئەوەی چەندێک ئاسان یان قورسە دەست بە ئیشێک بکەیت

in any given country.

لە وڵاتێکی دیاریکراودا.

And as you can imagine,

وەک دەشتوانن بیبینن،

starting or running a business in a country with an ailing government --

دەستپێکردن یان بەڕێوەبردنی بزنسێک لە وڵاتێکدا کە حکومەتێکی نەخۆشی هەیە

almost impossible.

شتێکی مەحاڵە.

The President of Kenya knew this, which is why in 2014,

سەرۆکی کینیا ئەمەی دەزانی، لەبەر ئەوە ٢٠١٤،

he came to our lab and asked us to partner with him

هات بۆ تاقیگەکەمان و داوای کرد هاوکاری بکەین

to be able to help Kenya to jump-start business growth.

بۆ ئەوەی بتوانێت یارمەتی کینیا بدات دەست بکات بە گەشەسەندن.

He set an ambitious goal:

ئامانجێکی بەرزخوازی دانا:

he wanted Kenya to be ranked top 50 in this World Bank ranking.

دەیویست کینیا بچێتە ڕیزبەندی ٥٠ یەکەم وڵات لە پلەبەندی بانقی جیهانیدا.

In 2014 when he came,

ساڵی ٢٠١٤ کە هاتە دەسەڵات،

Kenya was ranked 136 out of 189 countries.

کینیا لە کۆی ١٨٩ وڵات ١٣٦ەمین بوو.

We had our work cut out for us.

کارێکی زۆرمان لەپێش بوو بیکەین.

Fortunately, he came to the right place.

خۆشبەختانە، هات بۆ شوێنێکی درووست.

We're not just a Band-Aid kind of team.

ئێمە تەنیا تیمێکی خێرخواز نەبووین.

We're a group of computer scientists, mathematicians, engineers

گرووپێک بووین لە زانایانی کۆمپیتەر، زانای بیرکاری، ئەندازیار و

and a cancer researcher,

توێژەرەوەی شێرپەنجە،

who understood that in order to cure the sickness

کە تێگەشتبووین لەوەی بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی

of a system as big as government,

سیستمێکی گەورەی وەک حکومەت،

we needed to examine the whole body,

پێویستە پشکنین بۆ لەشەکەی بکەین، و

and then we needed to drill down all the way from the organs,

ئینجا پێویست بوو بچینە سەر یەک بەیەکی ئەندامەکان،

into the tissues,

بۆناو شانەکانیش،

all the way to single cells,

هەتا یەک بەیەکی خانەکانیش،

so that we could properly make a diagnosis.

بۆ ئەوەی بتوانین نەخۆشییەکە بە وردی بناسینەوە.

So with our marching orders from the President himself,

بۆیە بە فەرمانی سەرۆکی وڵات خۆی،

we embarked on the purest of the scientific method:

لەسەر پاکترین شێوازی زانستی دەستمان پێکرد:

collecting data --

کۆکردنەوەی زانیاری --

all the data we could get our hands on --

هەموو داتاکانی توانیمان کۆی بکەینەوە --

making hypotheses,

گریمانەمان لێدرووست کرد،

creating solutions,

چارەسەرمان درووستکرد،

one after the other.

یەک لەدوای یەک.

So we met with hundreds of individuals who worked at government agencies,

چاومان بە سەدان کەس کەوت کە لەگەڵ دەستگا حکومییەکان کاریان دەکرد،

from the tax agency, the lands office, utilities company,

لە دەستگای باجەوە بۆ نوسینگەی زەوی و زار، کەرتی وزە،

the agency that's responsible for registering companies,

دەستگاکەی بەرپرسیارە لە تۆمارکردنی کۆمپانیا نوێکان و

and with each of them, we observed them as they served customers,

لەگەڵ هەموو ئەمەدا، چاودێریمان دەکردن کاتێک خزمەتی خەڵکیان دەکرد،

we documented their processes -- most of them were manual.

هەموو پرۆسەکەمان کرد بە دۆکیومێنت -- زۆربەی کارەکان بە کاغەز دەکرا.

We also just went back and looked at a lot of their previous paperwork

هەروەها گەڕاینەوە و سەیری زۆرێک لە کارەکانی پێشویانمان کرد

to try and really understand;

هەتا هەوڵبەین تێبگەین؛

to try and diagnose what bodily malfunctions had occurred

هەوڵبەین بزانین چ کێشەیەک ڕووی داوە لەم لەشەدا

that lead to that 136th spot on the World Bank list.

کە بووەتە هۆی ئەوەی پلەی ١٣٦ بهێنین لە لیستی بانقی جیهانیدا.

What did we find?

چیمان دۆزییەوە؟

Well, in Kenya it was taking 72 days

لە کینیا ٧٢ ڕۆژی دەویست

for a business owner to register their property,

بۆ خاوەن کارێک هەتا موڵکەکەی تۆمار بکات،

compared to just one day in New Zealand,

بەراورد بە یەک ڕۆژ لە نیوزیلەندا،

which was ranked second on the World Bank list.

کە دووەم بوو لەسەر لیستی بانقی جیهانی.

It took 158 days to get a new electric connection.

١٥٨ ڕۆژی دەویست بۆ بەستنی هێڵێکی کارەبای نوێ.

In Korea it took 18 days.

لە کۆریا ١٨ ڕۆژ.

If you wanted to get a construction permit

ئەگەر بتویستایە مۆڵەتی بنیاتنان وەرگریت

so you could put up a building,

بۆ ئەوەی بتوانیت تەلارێک بنیات بنێیت،

in Kenya, it was going to take you 125 days.

لە کینیا، ١٢٥ ڕۆژ پێدەچوو.

In Singapore, which is ranked first, that would only take you 26 days.

لە سینگاپور، کە لە پلەی یەکەمدایە، تەنیا ٢٦ ڕۆژ دەوێ بۆ ئەوە.

God forbid you had to go to court

ئەگەر خوانەخواست پێویستی بکردایە بچیت بۆ دادگا

to get help in being able to settle a dispute to enforce a contract,

بۆ یەکلاییکردنەوەی ناکۆکییەک و بەهێزکردنی گرێبەستەکە،

because that process alone would take you 465 days.

بەتەنیا ئەو پرۆسەیە ٤٦٥ ڕۆژی دەویست.

And if that wasn't bad enough,

هەر لێرەشدا کۆتایی نەدەهات،

you would lose 40 percent of your claim in just fees --

لەسەدا ٤٠ی پارەکەت لەدەستدەدا بۆ پێدانی پارە --

legal fees, enforcement fees, court fees.

پارەی پارێزەر، پارەی گرێبەست، و پارای دادگا.

Now, I know what you're thinking:

ئێستا، ئەزانم بیر لەچی دەکەنەوە:

for there to exist such inefficiencies in an African country,

ئەگەر ئەو کەم و کوڕییانە لە وڵاتێکی ئەفریقیدا هەبێت،

there must be corruption.

واتا دەبێ گەندەڵی هەبێت.

The very cells that run the show must be corrupt to the bone.

هەر ئەو خانانەی کە شتەکان بەڕێوەدەبەن دەبێ تا سەر ئێسقان گەندەڵ بن.

I thought so, too, actually.

ڕاستییەکەی منیش وام بیردەکردەوە.

When we started out,

کە دەستمان پێکرد،

I thought I was going to find so much corruption,

وامدەزانی کە گەندەڵییەکی زۆر دەدۆزمەوە،

I was literally going to either die or get killed in the process.

یان ئەوەتا خۆم دەمرم یان لە پرۆسەکەیا دەکوژرێم.

(Laughter)

(پێکەنین)

But when we dug deeper,

بەڵام کاتێک چووینە قوڵاییەوە،

we didn't find corruption in the classic sense:

نەمانتوانی گەندەڵی بە واتا کلاسیکییەکەی بدۆزینەوە:

slimy gangsters lurking in the darkness,

کۆمەڵە گەندەڵکارێک لە تاریکیدا،

waiting to grease the palms of their friends.

چاوەڕێدەکەن کار تەنیا بۆ لایەنگرانی خۆیان بکەن.

What we found was an overwhelming sense of helplessness.

ئەوەی دۆزیمانەوە هەستێکی ئێجگار زۆری بێدەسەڵاتبوون بوو.

Our government was sick,

حکومەتەکەمان نەخۆش بوو،

because government employees felt helpless.

لەبەر ئەوەی کارمەندەکانی حکومەت هەستیان بە بێدەسەڵاتی دەکرد.

They felt that they were not empowered to drive change.

هەستیان دەکرد هێزی ئەوەیان نییە گۆڕانکاری دروست بکەن. و

And when people feel stuck and helpless,

کاتێک خەڵک هەست بە بێدەسەڵاتی و بێچارەیی دەکەن،

they stop seeing their role in a bigger system.

چیتر رۆڵی خۆیان نابینن لە سیستمە گەورەترەکەدا.

They start to think the work they do doesn't matter in driving change.

وایان لێدێت وا بیربکەنەوە کە ئیشەکەی ئەوان دەیکەن گرنگ نییە بۆ درووستکردنی گۆڕانکاری.

And when that happens,

کاتێکیش ئەوە ڕوودەدات،

things slow down,

شتەکان خاو دەبنەوە،

fall through the cracks

درز و کەلێنی تێدەکەوێت و

and inefficiencies flourish.

ناکارایی زیاتر دەبێت.

Now imagine with me,

ئێستا ئێوەش بیهێننە بەرچاوتان،

if you had a process you had to go through --

ئەگەر پرۆسەیکتان هەبووبێت ناچاربووبێتن پێیدا بڕۆن --

had no other alternative --

هیچ چارەیەکی ترتان نەبووبێت و

and this process was inefficient, complex

ئەم پرۆسەیە ناکارا، ئاڵۆز و

and very, very slow.

زۆر زۆر خاو بووبێت.

What would you do?

چی دەکەن؟

I think you might start by trying to find somebody to outsource it to,

پێموابێت یەکسەر هەوڵدەدەن کەسێک بدۆزنەوە ئیشەکەی بەنە دەست،

so that they can just take care of that for you.

بۆ ئەوەی بتوانن کارەکەتان بۆ بکەن.

If that doesn't work,

ئەگەر ئەوەش سودی نەبێت،

maybe you'd consider paying somebody

لەوانەیە بیربکەنەوە پارە بدەن بە کەسێک

to just "unofficially" take care of it on your behalf --

بۆ ئەوەی بە "ناڕەسمی" لەجیاتی تۆ کارەکە بکات --

especially if you thought nobody was going to catch you.

بەتایبەتی ئەگەر بزانیت کە کەس هیچ پێناڵێت.

Not out of malice or greed,

نەک لەپای خراپەویستن یان چاوچنۆکی،

just trying to make sure that you get something to work for you

هەر هەوڵدەدەیت دڵنیابیت لەوەی کارەکەت بەرێدەکرێت

so you can move on.

بۆ ئەوەی بتوانی بەردەوامبیت.

Unfortunately, that is the beginning of corruption.

بەداخەوە، ئەوە سەرەتای گەندەڵییە.

And if left to thrive and grow,

ئەگەر ڕێگەبدرێت گەشە بکات،

it seeps into the whole system,

دەچێتە ناو هەموو سیستمەکەوە، و

and before you know it,

پێش ئەوەی پێی بزانیت،

the whole body is sick.

هەموو لەشەکە نەخۆش دەخات.

Knowing this,

بە زانینی ئەمە،

we had to start by making sure

دەبوو کە دەستمان پێکرد دڵنیابینەوە

that every single stakeholder we worked with had a shared vision

هەموو ئەوەی کارمان لەگەڵدا دەکرد لەوەی ئامانجێکی هاوبەشیان هەبێت

for what we wanted to do.

بۆ ئەو شتەی دەمانویست بیکەین.

So we met with everyone,

بۆیە چاوپێکەوتنمان لەگەڵ هەمووان کرد،

from the clerk whose sole job is to remove staples

هەر لەو کارماندەوە کە ئیشی تەنیا لێکردنەوەی دەرزییە

from application packets,

لە فایلی ئیستیمارەکان،

to the legal drafters at the attorney general's office,

بۆ پێنووسی یاسایی نوسینگەی داواکاری گشتی،

to the clerks who are responsible for serving business owners

بۆ کارمەندەکانی بەرپرسیارن لە خزمەتکردنی خاوەن ئیشەکان

when they came to access government services.

کاتێک ئیشیان دەکەوێتە حکومەت.

And with them,

لەگەڵ ئەواندا دانیشتین

we made sure that they understood

دڵنیابووینەوە لەوەی تێبگەن

how their day-to-day actions were impacting our ability as a country

لەوەی کارەکانی ڕۆژانەیان چۆن کاردەکاتە سەر توانامان وەک وڵاتێک

to create new jobs and to attract investments.

بۆ درووستکردنی کاری نوێ و ڕاکێشانی وەبەرهێنەرەکان.

No one's role was too small; everyone's role was vital.

ڕۆڵی کەس زۆر بچووک نییە؛ ڕۆڵی هەمووان هەستیارە.

Now, guess what we started to see?

ئینجا، دەزانن دواتر چیمان بینی؟

A coalition of government employees

پێکەوە کارکردنێکی فەرمانبەرە حکومییەکان

who are excited and ready to drive change,

کە بەپەرۆشبوون و ئامادەبوون بۆ دروستکردنی گۆڕانکاری

began to grow and form.

دەستیان کرد بە درووستکردن و گەشەکردن.

And together we started to implement changes

پێکەوە دەستمان کرد بە دروستکردنی گۆڕانکارییەکان

that impacted the service delivery of our country.

کە کاریکردە سەر دابینکردنی خزمەتگوزاری لە وڵاتەکەماندا.

The result?

ئەنجامەکەش؟

In just two years,

لە تەنیا دوو ساڵدا،

Kenya's ranking moved from 136 to 92.

کینیا لە پلەی ١٣٦ەوە چووە پلەی ٩٢.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

And in recognition of the significant reforms we've been able to implement

وەک پێزانینێکیش بۆ ئەو گۆڕانکارییانەی کە توانیمان درووستی بکەین

in such a short time,

لە ماوەیەکی کەمدا،

Kenya was recognized

کینیا وەک یەکێک

to be among the top three global reformers in the world

لە سێ پڕ چاکسازیترین وڵاتەکانی جیهان ناسێنرا

two years in a row.

دوو ساڵ لەسەر یەک.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Are we fully healthy?

بە تەواوەتی تەندروست بووین؟

No.

نەخێر.

We have some serious work still to do.

هێشتا هەندێک کاری گرنگمان ماوە.

I like to think about these two years like a weight-loss program.

دەمەوێت وەک پرۆگرامێکی کێش کەمکردنەوە سەیری ئەم دوو ساڵە بکەم.

(Laughter)

(پێکەنین)

It's that time after months of hard, grueling work at the gym,

ئەو کاتەی دوای چەندین مانگ لە ڕاهێنان و ماندوبوون لە هۆڵی لەش جوانی و

and then you get your first time to weigh yourself,

کاتی ئەوە یەت دوای ئەو ماندووبوونە خۆت بکێشیت، و

and you've lost 20 pounds.

دەبینیت ٢٠ پاوەند کەمکردووە.

You're feeling unstoppable.

هەست دەکەی هیچ ناتوەستێنێت.

Now, some of you may think this doesn't apply to you.

ئێستا، هەندێک لە ئێوە لەوانەیە وا بیربکەنەوە ئەوە بۆ ئێوە نەبێت.

You're not from Kenya.

خۆ ئێوە خەڵکی کینیا نین.

You don't intend to be an entrepreneur.

یان ناتانەوێت دەست بە کارێکی نوێ بکەن.

But think with me for just a moment.

بەڵام بۆ ساتێک بیر بکەنەوە لەگەڵم.

When is the last time you accessed a government service?

دوایین جار کەی بووە کارتان کەوتبێتە حکومەت؟

Maybe applied for your driver's license,

لەوانەیە ویستبێتتان مۆڵەتی شۆفێری دەرکەن،

tried to do your taxes on your own.

ویستبێتتان خۆتان باجەکان بەن.

It's easy in this political and global economy

لە ئابووری سیاسی و جیهانیدا ئاسانە

to want to give up when we think about transforming government.

بمانەوێت کۆڵبەین کاتێک بیر لە گۆڕینی حکومەت بکەینەوە.

We can easily resign to the fact or to the thinking

دەکرێت بە ئاسانی خۆمان بدەین بەدەستەوە بۆ ئەو ڕاستییە یان ئەو بیرکردنەوەیە

that government is too inefficient,

کە حکومەت زۆر ناکارایە،

too corrupt,

زۆر گەندەڵە،

unfixable.

چاکناکرێتەوە.

We might even rarely get some key government responsibilities

لەوانەیە تەنانەت چەند بەرپرسیارێتییەکی حکومی هەستیاریشمان بکەوێتە لا

to other sectors,

بۆ کەرتەکانی تر،

to Band-Aid solutions,

بۆ چارەسەرە خێرخوازییەکان،

or to just give up and feel helpless.

یان تەنیا کۆڵبەین و هەست بە بێدەسەڵاتی بکەین.

But just because a system is sick doesn't mean it's dying.

بەڵام تەنیا لەبەر ئەوەی سیستمێک نەخۆشە واتای ئەوە نییە لەسەر مردن بێت.

We cannot afford to give up

هەرچۆنێک بێ نابێ کۆڵبەین

when it comes to the challenges of fixing our governments.

کاتێک یەتە سەر ململانێکانی چاکردنەوەی حکومەتەکانمان.

In the end,

لە کۆتاییدا،

what really makes a government healthy is when healthy cells --

ئەوەی کە بەڕاستی وا دەکات حکومەت تەندروست بێت کاتێکە کە خانە تەندروستەکان -

that's you and I --

کە من و تۆین --

get to the ground,

کە کەوتینە سەر زەوی،

roll up our sleeves,

قۆڵمانی بۆ هەڵکەینەوە،

refuse to be helpless

ڕەتیکەینەوە بێدەسەڵات بین و

and believe that sometimes,

باوەڕ بەوە بکەین هەندێک جار،

all it takes is for us to create some space

هەموو ئەوەی پێویستە بۆمان بیکەین دروستکردنی هەندێک بۆشاییە

for healthy cells to grow and thrive.

بۆ گەشەسەندنی خانە تەندروستەکان.

Thank you.

(سوپاس)

(Applause)

(چەپڵەلێدان)