A few ways to fix a government | Charity Wayua

Translator: Trần Minh Hiền Reviewer: Ai Van Tran

Growing up in Kenya,

Lớn lên ở Kenya,

I knew I always wanted to study biochemistry.

tôi biết mình luôn muốn học ngành hóa sinh.

See, I had seen the impact of the high prevalence of diseases like malaria,

Tôi đã thấy sự ảnh hưởng của các bệnh truyền nhiễm như sốt rét,

and I wanted to make medicines that would cure the sick.

nên tôi muốn tạo ra thuốc để trị bệnh.

So I worked really hard,

Vì vậy tôi đã làm việc rất chăm chỉ

got a scholarship to the United States, where I became a cancer researcher,

đạt học bổng ở Mỹ, nơi tôi trở thành

một nhà nghiên cứu ung thư.

and I loved it.

Và tôi đã yêu công việc ấy.

For someone who wants to cure diseases,

Với những người muốn chữa bệnh,

there is no higher calling.

thì không có lời kêu gọi nào cao hơn.

Ten years later, I returned to Kenya to do just that.

10 năm sau, tôi trở lại Kenya chỉ để làm điều ấy

Một nghiên cứu sinh tiến sĩ với đầu óc tươi mới

A freshly minted PhD,

ready to take on this horrific illness,

sẵn sàng để chiến đấu với những căn bệnh đáng sợ

which in Kenya was almost certainly a death sentence.

đến mức ở Kenya, chúng được coi như án tử hình.

But instead of landing a job in a pharmaceutical company

Nhưng thay vì làm việc ở một công ty dược,

or a hospital,

hay một bệnh viện,

I found myself drawn to a different kind of lab,

tôi thấy mình bị thu hút

bởi một kiểu phòng thí nghiệm khác

working with a different kind of patient --

làm việc với một kiểu bệnh nhân khác--

a patient whose illness was so serious

một bệnh nhân mà bệnh tình rất nghiêm trọng

it impacted every single person in my country;

đến mức ảnh hưởng tới mỗi cá nhân ở nước tôi

a patient who needed to get healthy fast.

một bệnh nhân cần phải khỏe lại nhanh chóng

That patient was my government.

Bệnh nhân đó là chính phủ của tôi.

(Laughter)

See, many of us will agree that lots of governments are unhealthy today.

Thấy không, nhiều người sẽ đồng ý rằng hiện nay

có nhiều chính phủ không khỏe mạnh

(Laughter)

(Applause)

And Kenya was no exception.

Và Kenya đã không phải là ngoại lệ,

When I returned to Kenya in 2014,

Khi tôi trở về Kenya vào 2014

there was 17 percent youth unemployment.

có 17% thanh niên thất nghiệp.

And Nairobi, the major business hub,

Ở Nairobi, khu vực thương nghiệp trọng điểm

was rated 177th on the quality of living index.

chỉ đứng thứ 177 về chất lượng sống

It was bad.

Thật tệ!

Now, an economy is only as healthy as the entities that make it up.

Giờ, một nền kinh tế chỉ khỏe mạnh khi những thành phần của nó cũng thế.

So when government --

Vậy nên khi chính phủ--

one of its most vital entities --

một trong những thành phần quan trọng nhất--

is weak or unhealthy,

yếu ớt hoặc không khỏe mạnh,

everyone and everything suffers.

thì mọi người và mọi việc đều chịu tổn hại.

Sometimes you might put a Band-Aid in place

Đôi khi bạn sẽ dùng băng cứu thương

to try and temporarily stop the pain.

để cố gắng tạm thời ngừng cơn đau.

Maybe some of you here have participated

Có lẽ ai đó ở đây đã từng tham gia

in a Band-Aid operation to an African country --

ở một tổ chức cứu trợ cho một quốc gia Châu Phi

setting up alternative schools, building hospitals, digging wells --

xây trường học, bệnh viện, đào giếng--

because governments there either weren't or couldn't provide

vì những chính phủ ở đây hoặc không làm hoặc không thể

cung cấp những dịch vụ này cho công dân của mình.

the services to their citizens.

We all know this is a temporary solution.

Chúng ta đều biết đó chỉ là giải pháp tạm thời.

There are just some things Band-Aids can't fix,

Có những điều mà những miếng băng không thể chữa được,

like providing an environment where businesses feel secure

như cung cấp một môi trường an toàn cho các doanh nghiệp

that they'll have an equal opportunity

để họ sẽ có cơ hội bình đẳng

to be able to run and start their businesses successfully.

trong việc khởi đầu và vận hành thành công.

Or there are systems in place

Hoặc những hệ thống

that would protect the private property that they create.

sẽ bảo vệ tài sản mà họ tạo ra.

I would argue,

Tôi sẽ tranh cãi rằng

only government is capable of creating these necessary conditions

chỉ có chính phủ mới có thể tạo ra những điều kiện cần thiết ấy

for economies to thrive.

để nền kinh tế vận hành.

Economies thrive when business are able to quickly and easily set up shop.

Những nền kinh tế vận hành

khi doanh nghiệp có thể nhanh chóng và dễ dàng mở được cửa hàng

Business owners create new sources of income for themselves,

Các chủ doanh nghiệp tạo ra nguồn thu mới cho chính họ,

new jobs get added into the economy

nhiều công việc mới được thêm vào nền kinh tế

and then more taxes are paid to fund public projects.

và nhiều tiền thuế sẽ được trả cho các dự án cộng đồng.

New business is good for everyone.

Doanh nghiệp mới tốt cho tất cả mọi người.

And it's such an important measure of economic growth,

Nó là một thước đó quan trọng cho sự tăng trưởng kinh tế,

Ngân hàng Thế giới có một bảng xếp hạng gọi là

the World Bank has a ranking called the "Ease of Doing Business Ranking,"

"Xếp hạng thuận lợi kinh doanh"

which measures how easy or difficult it is to start a business

để đo độ khó dễ khi khởi nghiệp

in any given country.

ở bất cứ nước nào.

And as you can imagine,

Và như bạn có thể tưởng tượng,

starting or running a business in a country with an ailing government --

khởi đầu hay vận hành một doanh nghiệp

ở một đất nước với một nhà nước ốm yếu,

almost impossible.

là gần như bất khả thi.

The President of Kenya knew this, which is why in 2014,

Tổng thống Kenya đã biết điều này, đó là lý do tại sao vào năm 2014,

he came to our lab and asked us to partner with him

ông đã đến phòng thí nghiệm của chúng tôi đề đề nghị hợp tác

to be able to help Kenya to jump-start business growth.

nhằm giúp Kenya thúc đẩy khởi nghiệp

He set an ambitious goal:

Ông đã đặt ra một mục tiêu đầy tham vọng

he wanted Kenya to be ranked top 50 in this World Bank ranking.

ông ấy muốn Kenya đạt hạng 50 trong bảng xếp hạng này.

In 2014 when he came,

Khi ông ấy đến vào năm 2014

Kenya was ranked 136 out of 189 countries.

Kenya chỉ ở mức 136 trên 189.

We had our work cut out for us.

Chúng tôi đã có một công việc khó khăn.

Fortunately, he came to the right place.

May mắn thay, ông ấy đã tới đúng nơi.

We're not just a Band-Aid kind of team.

Chúng tôi không chỉ là một tổ chức cứu trợ

We're a group of computer scientists, mathematicians, engineers

Chúng tôi là một nhóm

các nhà khoa học máy tính, nhà toán học, kỹ sư

and a cancer researcher,

và một nhà nghiên cứu ung thư,

who understood that in order to cure the sickness

những người hiểu rõ rằng để chữa bệnh

of a system as big as government,

cho một hệ thống lớn như một chính phủ,

we needed to examine the whole body,

chúng tôi cần xét nghiệm tổng thể.

and then we needed to drill down all the way from the organs,

Và chúng tôi cần đi sâu vào từng bộ phận

into the tissues,

tới từng mô,

all the way to single cells,

tới từng tế bào

so that we could properly make a diagnosis.

để có thể đưa ra chẩn đoán chính xác.

So with our marching orders from the President himself,

Vậy là với mệnh lệnh từ chính Tổng thống,

we embarked on the purest of the scientific method:

chúng tôi bắt đầu bằng phương pháp khoa học cơ bản nhất

collecting data --

thu thập dữ liệu --

all the data we could get our hands on --

mọi dữ liệu chúng tôi có thể chạm tới --

making hypotheses,

tạo ra các giả thiết,

creating solutions,

tạo ra các giải pháp,

one after the other.

hết cái này đến cái khác.

So we met with hundreds of individuals who worked at government agencies,

Vậy là chúng tôi đã gặp hàng trăm nhân viên nhà nước

from the tax agency, the lands office, utilities company,

từ nhân viên thu thuế, nhân viên địa chính,

the agency that's responsible for registering companies,

những cơ quan chịu trách nhiệm cho việc đăng ký doanh nghiệp

and with each of them, we observed them as they served customers,

Với mỗi nơi, chúng tôi quan sát họ phục vụ khách hàng,

we documented their processes -- most of them were manual.

chúng tôi lưu trữ các quy trình của họ-- phần lớn là các chỉ dẫn

We also just went back and looked at a lot of their previous paperwork

Chúng tôi cũng kiểm tra rất nhiều những giấy tờ trước kia của họ

to try and really understand;

để cố gắng và thực sự hiểu.

to try and diagnose what bodily malfunctions had occurred

để cố gắng chẩn đoán xem sự suy giảm chức năng nào đã xảy ra

that lead to that 136th spot on the World Bank list.

để dẫn đến vị trí thứ 136 kia trên bảng xếp hạng của Ngân hàng thế giới.

What did we find?

Chúng tôi đã tìm thấy gì?

Well, in Kenya it was taking 72 days

Ở Kenya, mất 72 ngày

for a business owner to register their property,

để chủ doanh nghiệp đăng ký tài sản cá nhân,

compared to just one day in New Zealand,

trong khi ở New Zealand chỉ mất 1 ngày

which was ranked second on the World Bank list.

là đất nước thứ 2 trong bảng xếp hạng.

It took 158 days to get a new electric connection.

Mất đến 158 ngày để lắp mạng điện

In Korea it took 18 days.

Ở Hàn Quốc, chỉ mất 18 ngày.

If you wanted to get a construction permit

Và nếu bạn muốn có giấy phép xây dựng,

so you could put up a building,

để bạn có thể xây một tòa nha,

in Kenya, it was going to take you 125 days.

ở Kenya, bạn sẽ mất 125 ngày

In Singapore, which is ranked first, that would only take you 26 days.

Ở Singapore, nơi xếp thứ nhất, bạn chỉ mất 26 ngày.

God forbid you had to go to court

Chúa thương xót, nếu bạn phải ra tòa án

to get help in being able to settle a dispute to enforce a contract,

để được trợ giúp giải quyết tranh chấp khi thi hành hợp đồng

because that process alone would take you 465 days.

Vì chỉ mỗi quá trình ấy thôi cũng làm bạn mất tới 465 ngày.

And if that wasn't bad enough,

Nếu như thế vẫn chưa đủ tệ,

you would lose 40 percent of your claim in just fees --

bạn sẽ mất 40% trong đơn tố tụng vào tiền phí,

legal fees, enforcement fees, court fees.

phí hợp pháp, phí cưỡng chế, phí tòa án.

Now, I know what you're thinking:

Giờ, tôi biết bạn đang nghĩ gì,

for there to exist such inefficiencies in an African country,

sự kém hiệu quả như vậy tồn tại ở một nước Châu Phi

there must be corruption.

hẳn là do tham nhũng.

The very cells that run the show must be corrupt to the bone.

Những tế bào thực hiện công việc hẳn phải tham nhũng tới tận xương.

I thought so, too, actually.

Thực ra, tôi cũng đã nghĩ như vậy

When we started out,

khi bắt đầu,

I thought I was going to find so much corruption,

Tôi nghĩ mình sẽ tìm thấy rất nhiều vụ tham nhũng

I was literally going to either die or get killed in the process.

Tôi sẽ phải chết hoặc bị ám sát trong quá trình

(Laughter)

But when we dug deeper,

Nhưng khi đào sâu hơn,

we didn't find corruption in the classic sense:

chúng tôi đã không tìm thấy tham nhũng như kịch bản thông thường

slimy gangsters lurking in the darkness,

những tên găng tơ gian xảo ấn núp trong bóng tối.

waiting to grease the palms of their friends.

chờ đợi để bôi trơn bàn tay của bạn bè chúng.

What we found was an overwhelming sense of helplessness.

Thứ chúng tôi tìm ra là một cảm giác bất lực đáng kinh ngạc,

Our government was sick,

Chính phủ của chúng tôi đã bị ốm

because government employees felt helpless.

vì những nhân viên chính phủ cảm thấy bất lực,

They felt that they were not empowered to drive change.

Họ cảm thấy mình không có năng lực để vận hành sự thay đổi

And when people feel stuck and helpless,

Và khi con người cảm thấy bế tắc và bất lực

they stop seeing their role in a bigger system.

họ ngừng việc nhìn thấy vai trò của mình trong một hệ thống lớn hơn

They start to think the work they do doesn't matter in driving change.

Họ bắt đầu nghĩ công việc của mình không có ý nghĩa gì với sự thay đổi

And when that happens,

Và khi điều đó xảy ra

things slow down,

mọi thứ chậm lại

fall through the cracks

xuất hiện những vết nứt

and inefficiencies flourish.

và sự kém hiệu quả sinh sôi.

Now imagine with me,

Giờ hãy tưởng tượng cùng tôi,

if you had a process you had to go through --

nếu bạn có một quá trình phải trải qua

had no other alternative --

không có cách nào khác

and this process was inefficient, complex

mà quá trình này lại kém hiệu quả và phức tạp

and very, very slow.

và rất, rất chậm.

What would you do?

Bạn sẽ làm gì?

I think you might start by trying to find somebody to outsource it to,

Tôi nghĩ bạn có thể thử tìm ai đó để thuê họ

so that they can just take care of that for you.

làm việc đó cho bạn.

If that doesn't work,

Nếu nó không hiệu quả,

maybe you'd consider paying somebody

có lẽ bạn sẽ suy nghĩ đến việc trả ai đó tiền

to just "unofficially" take care of it on your behalf --

để họ "không chính thức" làm việc trên danh nghĩa của bạn --

especially if you thought nobody was going to catch you.

đặc biệt là khi bạn nghĩ sẽ không ai sẽ bắt bạn.

Not out of malice or greed,

Không phải vì ý đồ sai trái hay lòng tham,

just trying to make sure that you get something to work for you

mà chỉ đảm bảo là bạn hoàn thành công việc

so you can move on.

để có thể làm việc khác.

Unfortunately, that is the beginning of corruption.

Không may là, đó là sự khởi đầu của tham nhũng.

And if left to thrive and grow,

Nếu ta để cho nó vận hành và phát triển

it seeps into the whole system,

thì nó sẽ len lỏi vào toàn bộ hệ thống,

and before you know it,

và trước khi bạn nhận ra

the whole body is sick.

thì cả cơ thể đã lâm bệnh.

Knowing this,

Hiểu được điều này,

we had to start by making sure

chúng tôi phải bắt đầu bằng cách đảm bảo

that every single stakeholder we worked with had a shared vision

mỗi cá nhân liên quan mà chúng tôi cùng làm việc

phải cùng có chung một tầm nhìn

for what we wanted to do.

cho những gì chúng tôi muốn làm

So we met with everyone,

Vì vậy chúng tôi đã gặp mọi người,

from the clerk whose sole job is to remove staples

từ người nhân viên mà nhiệm vụ chính chỉ là tháo kẹp giấy

from application packets,

từ các chồng đơn đăng ký,

to the legal drafters at the attorney general's office,

cho tới người soạn thảo văn kiện pháp lý cho văn phòng luật chính phủ

to the clerks who are responsible for serving business owners

cho tới những nhân viên phục vụ các chủ doanh nghiệp

when they came to access government services.

kho họ tới để kết nổi với dịch vụ nhà nước.

And with them,

Với họ,

we made sure that they understood

chúng tôi đã đảm bảo rằng họ đã hiểu

how their day-to-day actions were impacting our ability as a country

những công việc thường nhật của họ đang tác động tới khả năng của đất nước

to create new jobs and to attract investments.

trong việc tạo ra việc làm mới và thu hút vốn đầu tư.

No one's role was too small; everyone's role was vital.

Không vai trò nào là nhỏ bé; mọi người đều quan trọng.

Now, guess what we started to see?

Giờ, hãy đoán xem chúng tôi đã bắt đầu thấy được gì?

A coalition of government employees

Một tập hợp những nhân viên nhà nước

who are excited and ready to drive change,

phấn khích và sẵn sàng để thay đổi

began to grow and form.

bắt đầu phát triển và định hình.

And together we started to implement changes

Cùng với nhau, chúng tôi bắt đầu thực hiện các thay đổi

that impacted the service delivery of our country.

đã tác động tới cách cung cấp dịch vụ ở nước tôi.

The result?

Kết quả ư?

In just two years,

Chỉ trong 2 năm,

Kenya's ranking moved from 136 to 92.

thứ hạng của Kenya chuyển từ 136 lên 92.

(Applause)

And in recognition of the significant reforms we've been able to implement

Và như một sự công nhận cho cuộc cải cách đáng ghi nhớ

mà chúng tôi đã tạo ra

in such a short time,

chỉ trong một thời gian ngắn,

Kenya was recognized

Kenya đã được công nhận

to be among the top three global reformers in the world

là một trong ba quốc gia đứng đầu về cái cách trên thế giới

two years in a row.

chỉ trong vòng 2 năm.

(Applause)

Are we fully healthy?

Chúng tôi đã thực sự khỏe mạnh chưa?

No.

Chưa

We have some serious work still to do.

Chúng tôi vẫn còn nhiều công việc quan trọng phải làm.

I like to think about these two years like a weight-loss program.

Tôi thích nghĩ rằng 2 năm vừa rồi là một chương trình giảm cân.

(Laughter)

Chính khoảng thời gian đầu tiên sau hàng tháng trời

It's that time after months of hard, grueling work at the gym,

tập luyện chăm chỉ khắc nghiệt

and then you get your first time to weigh yourself,

bạn cân lại số đo của mình

and you've lost 20 pounds.

và bạn thấy mình giảm 9 kg.

You're feeling unstoppable.

Bạn sẽ cảm thấy không gì có thể cản được mình nữa

Now, some of you may think this doesn't apply to you.

Giờ, có lẽ một vài người sẽ nghĩ rằng việc này chẳng áp dụng được với mình.

You're not from Kenya.

Mình không đến từ Kenya.

You don't intend to be an entrepreneur.

Mình không có ý định làm một nhà đầu tư.

But think with me for just a moment.

Nhưng hãy nghĩ cùng tôi một chút.

When is the last time you accessed a government service?

Lần cuối bạn sử dụng dịch vụ công là khi nào?

Maybe applied for your driver's license,

Có thể là khi bạn lấy bằng lái xe,

tried to do your taxes on your own.

khi bạn tự đi đóng thuế.

It's easy in this political and global economy

Trong một nền kinh tế chính trị mang tính toàn cầu

to want to give up when we think about transforming government.

thật dễ để từ bỏ khi ta muốn cái cách nhà nước

We can easily resign to the fact or to the thinking

Chúng ta có thể dễ dàng từ chức vì suy nghĩ

that government is too inefficient,

rằng chính phủ quá kém hiệu quả,

too corrupt,

quá tham nhũng,

unfixable.

không thể sửa chữa nổi.

We might even rarely get some key government responsibilities

Thậm chí, ta có thể đem một vài trách nhiệm chính của nhà nước

to other sectors,

cho các ngành khác,

cho các giải pháp cứu trợ,

to Band-Aid solutions,

or to just give up and feel helpless.

hoặc đơn giản là từ bỏ và thấy bất lực.

But just because a system is sick doesn't mean it's dying.

Nhưng một hệ thống bị ốm không có nghĩa là nó sẽ chết.

We cannot afford to give up

Chúng ta không thể từ bỏ

when it comes to the challenges of fixing our governments.

khi đối mặt với thử thách sửa chữa chính quyền.

In the end,

Cuối cùng,

what really makes a government healthy is when healthy cells --

thứ thật sự làm một nhà nước khỏe mạnh là khi những tế bào lành mạnh của nó

that's you and I --

là bạn và tôi --

get to the ground,

đứng lên

roll up our sleeves,

xắn tay áo

refuse to be helpless

từ chối trở nên bất lực.

and believe that sometimes,

và tin tưởng rằng đôi khi

all it takes is for us to create some space

tất cả những gì ta cần làm là tạo ra không gian

for healthy cells to grow and thrive.

để những tế bào khỏe mạnh phát triển và vận động.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)