Isabel Behncke: Evolution's gift of play, from bonobo apes to humans

Isabel Behncke: Evrimin hediyesi olarak eğlence: bonobo şempanzelerinden insanoğluna

Çeviri: Ömer Genal Gözden geçirme: osman oguz ahsen

I just came back from a community

Daha yeni, insanoğlunun

that holds the secret to human survival.

sırlarını barındıran bir topluluğun içinden geldim.

It's a place where women run the show,

Burası kadınların kendilerini sergilemek için yarıştığı,

have sex to say hello,

merhaba demek için cinsel ilişkiye girdiği,

and play rules the day --

o günün kurallarının oynandığı ve

where fun is serious business.

eğlencenin ciddi bir iş olduğu bir yer.

And no, this isn't Burning Man

Yo, bu yer Burning Man ( Nevada festivali )

or San Francisco.

ya da San Francisco değil.

(Laughter)

(Gülüşler)

Ladies and gentlemen, meet your cousins.

Hanımefendiler ve beyefendiler, sizi kuzenlerinizle tanıştırayım.

This is the world of wild bonobos

Burası Kongo'nun balta girmemiş ormanlarında

in the jungles of Congo.

bonobo şempanzelerinin dünyası.

Bonobos are, together with chimpanzees,

Diğer şempanzelerle birlikte bonobolar

your living closest relative.

sizlerin yaşayan en yakın akrabanızdır.

That means we all share a common ancestor,

Bu demek oluyor ki

an evolutionary grandmother,

yaklaşık 6 milyon yıl önce yaşamış olan

who lived around six million years ago.

evrimsel bir büyükanne.

Now, chimpanzees are well-known

Şimdi, şempanzeler agrasiflikleriyle

for their aggression.

biliniyorlar.

(Laughter)

(Gülüşler)

But unfortunately,

Fakat ne üzücü ki,

we have made too much of an emphasis

insanoğlu evrimini anlatırken

of this aspect

bu konu üzerine

in our narratives of human evolution.

gerçekten çok fazla vurgu yapmışız.

But bonobos show us

Fakat bonobolar bize

the other side of the coin.

madalyanın diğer yüzünü gösteriyorlar.

While chimpanzees

Şempanzeler, büyük korkutucu adamların

are dominated by big, scary guys,

hakimiyeti altında iken,

bonobo society

bonobo topluluğu

is run by empowered females.

yetkilendirilmiş dişiler tarafından yönetilmektedir.

These guys have really worked something out,

Bu adamlar gerçekten birşeyler halletmişler,

since this leads to a highly tolerant society

çünkü bu durum, ölümcül bir cezanın

where fatal violence

henüz gözlenmediği

has not been observed yet.

hayli yüksek toleransa sahip bir topluluğa yol açmış.

But unfortunately,

Fakat ne yazık ki,

bonobos are the least understood

bonobolar, kuyruksuz maymun türünün

of the great apes.

en az anlaşılanı.

They live in the depths of the Congolese jungle,

Onlar Kongo'nun balta girmemiş ormanlıklarının derinliklerinde yaşıyorlar,

and it has been very difficult to study them.

ve bu yüzden onları incelemek çok zor.

The Congo is a paradox --

Kongo bir paradoks--

a land of extraordinary biodiversity and beauty,

olağanüstü biyolojik çeşitliliğin ve güzelliğe sahip bir memleket,

but also the heart of darkness itself --

fakat aynı zamanda kendisi karanlığın kalbi--

the scene of a violent conflict

on yıllarca sürmüş olan

that has raged for decades

vahşi çatışmaların sahnesi

and claimed nearly as many lives

ve yaklaşık Birinci Dünya Savaşı kadar

as the First World War.

kayıbın olduğu iddia edildi.

Not surprisingly,

Bu yıkımın bonobo maymunlarının

this destruction also endangers bonobo survival.

hayatta kalmalarını tehlikeye atması şaşırtıcı olmaz.

Bushmeat trades and forest loss

Et ticareti ve ormanların yokoluşu demek oluyor ki

means we couldn't fill a small stadium

biz dünyadaki geride kalan bonoboları

with all the bonobos that are left in the world --

küçük bir stadyumun içine dolduramıyoruz --

and we're not even sure of that to be honest.

ve dürüst olmak gerekirse bunda da emin değiliz

Yet, in this land of violence and chaos,

Buna rağmen, bu şiddet ve kaos topraklarında

you can hear hidden laughter

siz ağaçlarda sallanan

swaying the trees.

gizli gülüşmeleri duyabilirsiniz.

Who are these cousins?

Kim bu kuzenler?

We know them as the "make love, not war" apes

Biz onları "sevişen, savaşmayan" maymunlar olarak biliyoruz

since they have frequent, promiscuous

çünkü onlar çok sık, her önüne gelenle

and bisexual sex

ve biseksüel ilişkiye girmektediler

to manage conflict

çatışmaları kontrol etmek

and solve social issues.

ve sosyal meseleleri çözmek için.

Now, I'm not saying this is the solution

Şimdi, Ben demiyorum ki bu

to all of humanity's problems --

insanlığın bütün problemlerinin bir çözümü --

since there's more to bonobo life

çünkü bonoboların hayatında

than the Kama Sutra.

Kama Sutra'dan daha fazlası var.

Bonobos, like humans,

Bonobolar, insanlar gibi,

love to play throughout their entire lives.

bütün hayatları boyunca oyun oynamayı severler.

Play is not just child's games.

Oyun sadece çocuklar için değildir.

For us and them,

Bizim için, onlar için,

play is foundational for bonding relationships

oyun, dostluklar kurmak ve

and fostering tolerance.

toleransları artımak için bir temeldir.

It's where we learn to trust

Oyun güvenmeyi öğrendiğimiz,

and where we learn about the rules of the game.

oyun kurallarını öğrendiğimiz yerdir.

Play increases creativity

Oyun yaratıcılığı,

and resilience,

dayanımı artırır,

and it's all about the generation of diversity --

ve oyun tamamiyle neslin çeşitliliği ile alakalıdır --

diversity of interactions,

etkileşim çeşitliliği

diversity of behaviors,

davranış çeşitliliği

diversity of connections.

ilişki çeşitliliği.

And when you watch bonobo play,

Ve siz bonoboların oyunun izlediğinizde

you're seeing the very evolutionary roots

insanoğlunun gülüşü, dansı ve

of human laughter, dance

törelerinin çok evrimsel köklerini

and ritual.

göreceksiniz.

Play is the glue

Oyun bizleri birarada tutan

that binds us together.

bir tutkaldır.

Now, I don't know how you play,

Şimdi, sizin nasıl oynadığınız bilmiyorum

but I want to show you a couple of unique clips

fakat size bir çift emsalsiz klip izletmek istiyorum

fresh from the wild.

vahşi hayattan taptaze.

First, it's a ball game bonobo-style --

Öncelikle, bu, bonobo tarzı bir top uyunu

and I do not mean football.

ve ben beysbolu kastetmiyorum.

So here,

İşte burada,

we have a young female and a male

kovalamaca oyununa girmiş

engaged in a chase game.

genç bir dişi ve erkek var

Have a look what she's doing.

Dişinin ne yaptığına bir bakın.

It might be the evolutionary origin of the phrase,

Şu eski bir deyimin kökeni olmalı,

"she's got him by the balls."

"Onu taşaklarından yakaladı"

(Laughter)

(Gülüşler)

Only I think that he's rather loving it here, right?

Düşünüyorum erkek bundan oldukça memnun, değil mi.

Yeah.

Evet.

(Laughter)

(Gülüşler)

So sex play is common

İşte, seks oyunu hem insanlarda

in both bonobos and humans.

hem de bonobolarda yaygın.

And this video is really interesting

Ve bu video gerçekten ilginç,

because it shows --

Çünkü gösteriyor ki --

this video's really interesting

Bu video gerçekten ilginç,

because it shows the inventiveness

çünkü oyuna alışık olmayan şeyler getirme

of bringing unusual elements into play --

yaratıcılığını gösteriyor,

such as testicles --

testisler gibi ---

and also how play both requires trust

ve aynı zamanda oyunun nasıl

and fosters trust --

güven gerektirdiği ve onu artırdığını gösteriyor

while at the same time being tremendous fun.

müthiş eğlenceli olmasının yanında.

But play's a shapeshifter.

Fakat oyun şekil değiştiren bir şey.

(Laughter)

(Gülüşler)

Play's a shapeshifter,

Fakat oyun şekil değiştiren bir şey,

and it can take many forms,

ve birçok forma girebilir,

some of which are more quiet,

bunlardan bazıları daha sessizdir,

imaginative, curious --

daha haya gücüne dayalı, daha meraklı,

maybe where wonder is discovered anew.

belki merağın yeniden keşfedildiği bir yer.

And I want you to see,

Ve sizin görmenizi istiyorum,

this is Fuku, a young female,

Bu Fuku, genç bir dişi,

and she is quietly playing with water.

ve o sessizce suyla oynuyor.

I think, like her,

Düşünüyorum da, o gibi,

we sometimes play alone,

biz de bazen tekbaşına oynarız

and we explore the boundaries

ve biz iç ve dış dünyamızın

of our inner and our outer worlds.

sınırlarını keşfederiz.

And it's that playful curiosity

Ve bu öyle bir oyunlu bir merak ki

that drives us to explore, drives us to interact,

bizi araştırmaya, etkileşime itiyor.

and then the unexpected connections we form

Ve sonra kurduğumuz umulmadık bağlantılar

are the real hotbed for creativity.

yaratıcılığın gerçek yuvası oluyor.

So these are just small tasters

Bunlar bonoboların bize

into the insights that bonobo give us

geçmiş ve mevcut zamanımızın içlerine

to our past and present.

sunduğu küçük tatlandırıcılar.

But they also hold a secret for our future,

Fakat onlar aynı zamanda geleceğimiz içinde sırlar barındırıyorlar.

a future where we need to adapt

zorlayıcılığı artan bir dünyaya

to an increasingly challenging world

adapte olmamız için ihtiyaç duyduğumuz bir gelecek

through greater creativity

daha büyük yaratıcılık ve

and greater cooperation.

daha büyük işbirliği aracığılıyla.

The secret is that play is the key

Sır şu ki

to these capacities.

oyun bütün bu kapasitelerin anahtarı.

In other words,

Diğer bir deyişle,

play is our adaptive wildcard.

oyun bizim uyumsal vahşi kartımız.

In order to adapt successfully

zorlayıcılığı artan bir dünyaya

to a changing world,

başarılı bir şekilde uyum sağlayabilmek için

we need to play.

oyuna ihtiyacımız var.

But will we make the most of our playfulness?

Ama oyunumuzun çoğunu yapacak mıyız?

Play is not frivolous.

Oyun anlamsız bir şey değil;

Play's essential.

oyun olmazsa olmaz.

For bonobos and humans alike,

Bonobo ve insanlar için

life is not just red in tooth and claw.

hayat sadece diş ve tırnaktaki kırmızılık değil.

In times when it seems least appropriate to play,

Oyunun en gereksiz olduğu görüldüğü zaman

it might be the times when it is most urgent.

en elzem olduğu zaman olabilir.

And so, my fellow primates,

Ve işte, benim primat akranlarım,

let us embrace this gift from evolution

Haydi evrimden gelen bu hediyeyi kucaklayalım

and play together,

birlikte oynayalım,

as we rediscover creativity,

ve yaratıcılığı, dostluğu ve

fellowship and wonder.

merağı yeniden keşfedelim.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)