A new way to study the brain's invisible secrets | Ed Boyden

Çeviri: Oğul Can Yurdakul Gözden geçirme: Mehmet Şeker

Hello, everybody.

Herkese merhabalar.

I brought with me today a baby diaper.

Bugün yanımda bir bebek bezi getirdim.

You'll see why in a second.

Sebebini birazdan anlayacaksınız.

Baby diapers have interesting properties.

Bebek bezlerinin ilginç özellikleri var.

They can swell enormously when you add water to them,

Su eklendiğinde inanılmaz derecede şişebilirler, ki bu da

an experiment done by millions of kids every day.

milyonlarca bebek tarafından her gün yapılan bir deney.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But the reason why

Fakat bunun sebebi

is that they're designed in a very clever way.

çok akıllıca tasarlanmış olmaları.

They're made out of a thing called a swellable material.

Şişebilir malzeme denen bir şeyden yapılmışlar.

It's a special kind of material that, when you add water,

Su eklediğiniz zaman şişerek hacmini

it will swell up enormously,

belki de bin katına kadar arttırabilen

maybe a thousand times in volume.

özel bir madde.

And this is a very useful, industrial kind of polymer.

Bu da çok güçlü endüstriyel türden bir polimer.

But what we're trying to do in my group at MIT

Fakat bizim, MIT'deki grubumla yapmaya çalıştığımız,

is to figure out if we can do something similar to the brain.

buna benzer bir şeyi insan beynine yapıp yapamayacağımızı bulmak.

Can we make it bigger,

Beynin içine bakabileceğimiz,

big enough that you can peer inside

beynin yapıtaşları olan biyomolekülleri ve

and see all the tiny building blocks, the biomolecules,

üç boyutta nasıl düzenlendiklerini görebilecek,

how they're organized in three dimensions,

beynin yapısını, hatta temel gerçekliğini

the structure, the ground truth structure of the brain, if you will?

görebileceğimiz kadar büyütebilir miyiz?

If we could get that,

Eğer bunu başarabilirsek

maybe we could have a better understanding of how the brain is organized

beynin düşünce, duygu, eylem ve his üretmek üzere

to yield thoughts and emotions

nasıl düzenlendiğini belki de daha iyi anlayabiliriz.

and actions and sensations.

Maybe we could try to pinpoint the exact changes in the brain

Belki de, neyin gerçekten sebep olduğunu ve

that result in diseases,

kökenini bilmediğimiz,

diseases like Alzheimer's and epilepsy and Parkinson's,

Alzheimer, epilepsi, Parkinson gibi

for which there are few treatments, much less cures,

çok az tedavi ve çok daha az

and for which, very often, we don't know the cause or the origins

kalıcı çareleri olan hastalıklara

sebep olan değişimleri tespit edebiliriz.

and what's really causing them to occur.

Now, our group at MIT

MIT'deki grubumuz,

is trying to take a different point of view

nörobilimin son yüzyılda sahip olduğundan

from the way neuroscience has been done over the last hundred years.

daha farklı bir bakış açısı geliştirmeye çalışıyor.

We're designers. We're inventors.

Bizler tasarımcıyız. Mucidiz.

We're trying to figure out how to build technologies

Beyni incelememizi ve onarmamızı sağlayacak

yeni teknolojiler üretmeye çalışıyoruz.

that let us look at and repair the brain.

And the reason is,

Bunun sebebi de

the brain is incredibly, incredibly complicated.

beynin inanılmaz derecede karmaşık olması.

So what we've learned over the first century of neuroscience

Nörobilimin ilk yüzyılı boyunca beynin,

son derece özelleşmiş ve karmaşık geometriye sahip,

is that the brain is a very complicated network,

made out of very specialized cells called neurons

üzerinden akım geçen nöron adı verilen hücrelerden oluşmuş

with very complex geometries,

and electrical currents will flow through these complexly shaped neurons.

karmaşık bir ağ olduğunu öğrendik.

Furthermore, neurons are connected in networks.

Yani nöronlar bu ağ içinde bağlantılılar.

They're connected by little junctions called synapses that exchange chemicals

Nöronların birbirleriyle konuşmasını

kimyasallar yardımıyla sağlayan

and allow the neurons to talk to each other.

"sinaps"larla birbirlerine bağlılar.

The density of the brain is incredible.

Şimdi, beynin yoğunluğu inanılmaz.

In a cubic millimeter of your brain,

Beyninizin bir milimetrekübünde

there are about 100,000 of these neurons

bu nöronlardan yaklaşık 100.000 tane

and maybe a billion of those connections.

ve belki de milyarlarca bu bağlantılardan var.

But it's worse.

Ama durum daha da vahim.

So, if you could zoom in to a neuron,

Diyelim ki bir nörona çok yakından bakabiliyoruz

and, of course, this is just our artist's rendition of it.

ve tabii ki burada görünen sanatsal bir temsil.

Göreceğiniz şey, karmaşık 3 boyutlu yapılara sahip nano boyutlarda

What you would see are thousands and thousands of kinds of biomolecules,

binlerce biyomolekül olurdu.

little nanoscale machines organized in complex, 3D patterns,

Bunlar o elektrik sinyallerini ve kimyasal alışverişleri

and together they mediate those electrical pulses,

kontrol ederek nöronların birlikte çalışmasını,

those chemical exchanges that allow neurons to work together

dolayısıyla düşünce, duygu ve benzeri şeyleri üretmelerini sağlıyorlar.

to generate things like thoughts and feelings and so forth.

Now, we don't know how the neurons in the brain are organized

Şimdi, nöronların beynin içinde nasıl düzenlenip

to form networks,

ağlar oluşturduklarını

and we don't know how the biomolecules are organized

ve nöronların içindeki biyomoleküllerin

within neurons

bu karmaşık, düzenli makineleri

to form these complex, organized machines.

nasıl oluşturduklarını bilmiyoruz.

If we really want to understand this,

Bu durumu anlamak için de

we're going to need new technologies.

yeni teknolojilere ihtiyacımız var.

But if we could get such maps,

Eğer nöronlar ve moleküllerin

if we could look at the organization of molecules and neurons

ve nöronlar ve ağların yapısına bakabilsek,

eğer bakabilmemizi sağlayan haritalarımız olsa,

and neurons and networks,

maybe we could really understand how the brain conducts information

belki de beynin, duyumsal bölgelerden bilgiyi alıp,

from sensory regions,

duygu ve hislerle karıştırıp kararlarımızı ve

mixes it with emotion and feeling,

and generates our decisions and actions.

eylemlerimizi nasıl oluşturduğunu anlayabiliriz.

Maybe we could pinpoint the exact set of molecular changes that occur

Belki de beyindeki bir hastalığa sebep olan

in a brain disorder.

değişikleri tam olarak tespit edebiliriz.

And once we know how those molecules have changed,

Bu moleküllerin ne şekilde değiştiklerini bildiğimizde

whether they've increased in number or changed in pattern,

– sayıları mı artmış, düzenleri mi değişmiş –

we could use those as targets for new drugs,

bu değişimleri yeni ilaçlar için hedef olarak

for new ways of delivering energy into the brain

ya da bunları beyin hastalıklarına sebep olan

in order to repair the brain computations that are afflicted

beyinsel işlemleri onarmak için beyne

in patients who suffer from brain disorders.

enerji sağlamanın yeni yollarını bulmak için kullanabiliriz.

We've all seen lots of different technologies over the last century

Son yüzyıl boyunca bu durumu ele alan

bir sürü farklı teknoloji gördük.

to try to confront this.

I think we've all seen brain scans

Sanırım hepiniz MRI makineleriyle alınmış

taken using MRI machines.

beyin görüntüleri görmüşsünüzdür.

These, of course, have the great power that they are noninvasive,

Bunların en önemli özelliği müdahalesiz olmaları,

they can be used on living human subjects.

yani canlı insanlar üzerinde kullanılabiliyorlar.

But also, they're spatially crude.

Ama aynı zamanda, uzamsal anlamda ilkeller.

Each of these blobs that you see, or voxels, as they're called,

Bu küçük damlacıkların -yani voksellerin- içinde

can contain millions and millions of neurons.

milyonlarca ve milyonlarca nöron olabiliyor.

So it's not at the level of resolution

Yani bizim bilinçli ve güçlü yaratıklar oluşumuza

where it can pinpoint the molecular changes that occur

katkı sağlayan moleküllerdeki

or the changes in the wiring of these networks

ya da nöronların bağlantılarındaki

that contributes to our ability to be conscious and powerful beings.

değişimleri gösterebilecek çözünürlüğe sahip değiller.

At the other extreme, you have microscopes.

Öbür taraftan, mikroskoplar var.

Microscopes, of course, will use light to look at little tiny things.

Mikroskoplar ışığı kullanarak küçük şeyleri görmemizi sağlıyorlar.

For centuries, they've been used to look at things like bacteria.

Yüzyıllarca bakterilere bakmak için kullanıldılar.

For neuroscience,

Nörobilim bakımından da

microscopes are actually how neurons were discovered in the first place,

mikroskoplar, 130 yıl kadar önce nöronların

ilk keşfini sağlayan araçlar.

about 130 years ago.

But light is fundamentally limited.

Ama ışık temelde kısıtlayıcıdır.

You can't see individual molecules with a regular old microscope.

Sıradan bir mikroskopla molekülleri teker teker göremezsiniz.

O küçük bağlantıları göremezsiniz.

You can't look at these tiny connections.

So if we want to make our ability to see the brain more powerful,

O hâlde beyne bakma yetimizi güçlendirmek,

beynin gerçek ve temel yapısını görmek istiyorsak,

to get down to the ground truth structure,

we're going to need to have even better technologies.

elimizdekilerden daha gelişmiş teknolojilere ihtiyacımız olacak.

My group, a couple years ago, started thinking:

Birkaç yıl önce düşünmeye başladık:

Why don't we do the opposite?

Neden tam tersini yapmıyoruz ki?

If it's so darn complicated to zoom in to the brain,

Madem beyne yakından bakmak bu kadar zor,

why can't we make the brain bigger?

niye onu büyütmeyelim ki?

It initially started

Çalışmaya iki yüksek lisans öğrencisiyle başladık:

with two grad students in my group, Fei Chen and Paul Tillberg.

Fei Chen ve Paul Tillberg.

Şimdi başka insanlar da yardımcı oluyorlar.

Now many others in my group are helping with this process.

Bebek bezindeki gibi polimerleri alıp fiziksel olarak

We decided to try to figure out if we could take polymers,

like the stuff in the baby diaper,

beynin içine yerleştirmeye çalışmaya karar verdik.

and install it physically within the brain.

If we could do it just right, and you add water,

Eğer düzgün yapabilirsek,

su eklediğimizde

you can potentially blow the brain up

beyni bir ihtimal şişirip

to where you could distinguish those tiny biomolecules from each other.

içindeki bu biyomolekülleri ayırt edebiliriz.

Bu bağlantıları görerek beyni haritalayabiliriz.

You would see those connections and get maps of the brain.

This could potentially be quite dramatic.

Bu tabii oldukça etkileyici olabilir.

Burada küçük bir deney hazırladık.

We brought a little demo here.

We got some purified baby diaper material.

Bir miktar saf bebek bezi malzememiz var.

It's much easier just to buy it off the Internet

İnternetten almak, bebek bezindeki minicik

than to extract the few grains that actually occur in these diapers.

taneleri ayıklamaktan çok daha kolay.

I'm going to put just one teaspoon here

Bu saflaştırılmış polimerden sadece bir

of this purified polymer.

tatlı kaşığı kadar ekleyeceğim.

And here we have some water.

Burada da bir miktar suyumuz var.

What we're going to do

Şimdi de bu kadar bebek bezi malzemesinin

is see if this teaspoon of the baby diaper material

boyutunun ne kadar artacağını göreceğiz.

can increase in size.

You're going to see it increase in volume by about a thousandfold

Gözlerinizin önünde boyutunun

yaklaşık bin katına çıktığını göreceksiniz.

before your very eyes.

I could pour much more of this in there,

Çok daha fazla ekleyebilirim ama

but I think you've got the idea

sanırım elimizdeki bu minik molekülün

çok ilginç ve doğru kullanabilirsek

that this is a very, very interesting molecule,

and if can use it in the right way,

beyne geçmiş yöntemlerle

we might be able to really zoom in on the brain

bakamadığımız kadar yakından bakma

in a way that you can't do with past technologies.

olanağı sağlayacağını anlamışsınızdır.

OK. So a little bit of chemistry now.

Tamam. Şimdi biraz kimya.

What's going on in the baby diaper polymer?

Bebek bezi polimerinin içinde neler oluyor?

If you could zoom in,

Yakından bakarsak

it might look something like what you see on the screen.

ekrandakine benzer bir şeyler olacaktır.

Polymers are chains of atoms arranged in long, thin lines.

Polimerler uzun ince zincirler hâlinde dizilmiş atomlardır.

The chains are very tiny,

Zincirler çok çok ince,

about the width of a biomolecule,

yaklaşık bir biyomolekül genişliğinde

and these polymers are really dense.

ve bu polimerler son derece yoğun.

They're separated by distances

Birbirlerinden yaklaşık bir biyomolekül

that are around the size of a biomolecule.

genişliğinde mesafelerle ayrılmışlar.

This is very good

Bu da bizim için çok iyi,

because we could potentially move everything apart in the brain.

çünkü beyindeki her şeyi birbirinden uzaklaştırabiliriz.

If we add water, what will happen is,

Su eklediğimizde ise,

this swellable material is going to absorb the water,

şişebilir malzeme suyu emecek,

polimer zincirleri birbirlerinden uzaklaşacak

the polymer chains will move apart from each other,

and the entire material is going to become bigger.

ve bütün malzeme daha büyük hâle gelecek.

And because these chains are so tiny

Bu zincirler de çok küçük olduklarından ve

and spaced by biomolecular distances,

aralarında biyomoleküler mesafeler olduğundan dolayı

we could potentially blow up the brain

beyni şişirip görebileceğimiz kadar

and make it big enough to see.

büyütmemizi sağlayabilirler.

O zaman sıkıntımız şu:

Here's the mystery, then:

How do we actually make these polymer chains inside the brain

Bu polimer molekülleri beynin içine nasıl koyabiliriz ki

bütün biyomolekülleri ayırabilelim?

so we can move all the biomolecules apart?

If we could do that,

Eğer bunu yapabilirsek

maybe we could get ground truth maps of the brain.

belki de beynin temel yapısını haritalayabiliriz.

We could look at the wiring.

Kablolamayı görebiliriz.

İçeri bir göz atıp içerideki molekülleri görebiliriz.

We can peer inside and see the molecules within.

To explain this, we made some animations

Biyomoleküllerin nasıl görünebileceklerini

where we actually look at, in these artist renderings,

ve bizim onların nasıl ayırabileceğimizi açıklayabilmek için

what biomolecules might look like and how we might separate them.

temsili birkaç animasyon hazırladık.

Step one: what we'd have to do, first of all,

Birinci adım:

Öncelikle yapmamız gereken şey,

is attach every biomolecule, shown in brown here,

burada kahverengiyle belirtilmiş her biyomoleküle

to a little anchor, a little handle.

küçük bir kulp, bir çapa eklemek.

We need to pull the molecules of the brain apart from each other,

Beyindeki molekülleri birbirinden uzaklaştırmamız gerekiyor,

and to do that, we need to have a little handle

bunun için de küçük bir kulpa sahip olmalıyız ki

that allows those polymers to bind to them

polimerler onlara bağlanıp molekülleri çekebilsin.

and to exert their force.

Now, if you just take baby diaper polymer and dump it on the brain,

Hâliyle, bebek bezi polimerini alıp da beynin üzerine boca edersek

obviously, it's going to sit there on top.

beynin üstünde kalır.

So we need to find a way to make the polymers inside.

Dolayısıyla bu polimerleri beynin içinde elde etmeliyiz.

And this is where we're really lucky.

İşte bu konuda şansımız var.

It turns out, you can get the building blocks,

Zira monomer dediğimiz

bu küçük yapıtaşlarını elde edip

monomers, as they're called,

and if you let them go into the brain

beynin içinde reaksiyona sokarsak,

and then trigger the chemical reactions,

bu uzun zincirleri beyin dokusunun

you can get them to form those long chains,

içinde elde edebiliyoruz.

right there inside the brain tissue.

Tam da beyin dokusunun içinde.

They're going to wind their way around biomolecules

Biyomoleküllerin arasından ve etrafından dolanarak

and between biomolecules,

karmaşık ağlarını örecekler

forming those complex webs

that will allow you, eventually, to pull apart the molecules

ve en sonunda, molekülleri

birbirlerinden uzaklaştırmanızı sağlayabilirler.

from each other.

And every time one of those little handles is around,

Ve her bahsettiğim kulplardan birine rastladıklarında

the polymer will bind to the handle, and that's exactly what we need

onlara tutunacaklar,

ki bu da molekülleri çekmek için tam da ihtiyacımız olan şey.

in order to pull the molecules apart from each other.

All right, the moment of truth.

O hâlde kritik an.

We have to treat this specimen

Bu numuneyi, onu gevşetecek

with a chemical to kind of loosen up all the molecules from each other,

bir kimyasala maruz bırakmalıyız

ki su eklediğimizde

and then, when we add water,

that swellable material is going to start absorbing the water,

şişebilir malzeme şişsin,

the polymer chains will move apart,

polimer zincirleri bu sefer

biyomolekülleri de peşlerinden sürükleyerek açılsınlar.

but now, the biomolecules will come along for the ride.

And much like drawing a picture on a balloon,

Ve tıpkı balonun üstüne bir resim çizmişiz de

and then you blow up the balloon,

onu şişiriyormuşuz gibi,

the image is the same,

resim hâlâ aynı resim

but the ink particles have moved away from each other.

ama mürekkep tanecikleri birbirlerinden uzaklaşmış hâlde;

And that's what we've been able to do now, but in three dimensions.

ki demin üç boyutta yaptığımız da tam olarak bu.

There's one last trick.

Son bir şey var.

As you can see here,

Burada gösterildiği üzere

we've color-coded all the biomolecules brown.

bütün biyomoleküller kahverengi.

That's because they all kind of look the same.

Çünkü birbirlerine çok benziyorlar.

Biomolecules are made out of the same atoms,

Biyomoleküller aynı atomlardan oluşurlar,

but just in different orders.

sadece düzenleri farklıdır.

So we need one last thing

Onları görünür hâle getirmek için

in order to make them visible.

son bir şeye ihtiyacımız var.

We have to bring in little tags,

Onları ayırt edebilmek için parlak renklerde

with glowing dyes that will distinguish them.

etiketler gerekli.

So one kind of biomolecule might get a blue color.

Yani bir biyomolekül türü mavi renkle işaretlenir.

Another kind of biomolecule might get a red color.

Bir diğeri kırmızı olur

And so forth.

ve böyle gider.

And that's the final step.

Bu da son adım.

Now we can look at something like a brain

Sonuç olarak beyin gibi bir şeye ve

and look at the individual molecules,

teker teker moleküllere bakabiliyoruz,

because we've moved them far apart enough from each other

çünkü onları birbirlerinden ayırt edebilecek kadar

uzaklaştırmış olduk.

that we can tell them apart.

So the hope here is that we can make the invisible visible.

Burada umudumuz görünemeyeni görünür kılmak.

We can turn things that might seem small and obscure

Küçük ve karanlık gibi görünen şeyleri alıp,

and blow them up

hayatla ilgili bilgi takımyıldızları

until they're like constellations of information about life.

gibi görünene kadar şişirebiliriz.

Here's an actual video of what it might look like.

İşte gerçekte nasıl olabileceğine dair bir video.

Buradaki petri kabında küçük bir beynimiz var --

We have here a little brain in a dish --

a little piece of a brain, actually.

yani bir beynin küçük bir parçası.

We've infused the polymer in,

Polimeri içine yerleştirdik,

and now we're adding water.

şimdi de suyu ekliyoruz.

What you'll see is that, right before your eyes --

Gözlerinizin önünde

this video is sped up about sixtyfold --

-- video yaklaşık altmış kat hızlandırılmış --

this little piece of brain tissue is going to grow.

bu küçük beyin dokusunun şişip büyüdüğünü göreceksiniz.

It can increase by a hundredfold or even more in volume.

Hacmini yüz katına kadar hatta daha fazla büyütebilir.

And the cool part is, because those polymers are so tiny,

İşin havalı kısmı da şu ki bu polimerler o kadar küçük ki,

we're separating biomolecules evenly from each other.

biyomolekülleri birbirlerinden eşit oranda ayırmış oluyoruz.

It's a smooth expansion.

Düzenli bir büyüme gözlemliyoruz.

We're not losing the configuration of the information.

Yapıdaki düzenle ilgili bir bilgi kaybımız olmuyor.

We're just making it easier to see.

Sadece kolay görünür hâle getiriyoruz.

So now we can take actual brain circuitry --

İşin sonunda gerçek bir beyin yapısını alıp

here's a piece of the brain involved with, for example, memory --

-- örneğin hafızayla ilgili bir beyin parçası --

and we can zoom in.

ona yakından bakabiliriz.

We can start to actually look at how circuits are configured.

Bu devrelerin yapısını inceleme şansını elde edebiliriz.

Maybe someday we could read out a memory.

Belki bir gün bir anıyı okuyabiliriz.

Maybe we could actually look at how circuits are configured

Belki de bu devrelerin duyguları nasıl işlediğine bakıp

to process emotions,

how the actual wiring of our brain is organized

bizi biz yapmak üzere

in order to make us who we are.

beynin nasıl bir ağ oluşturduğuna bakabiliriz.

And of course, we can pinpoint, hopefully,

Ve elbette, umuyoruz ki, beyindeki hastalıkların

the actual problems in the brain at a molecular level.

sebeplerini moleküler düzeyde belirleyebiliriz.

What if we could actually look into cells in the brain

Örneğin ya hücrelerin içine bakıp, vay,

and figure out, wow, here are the 17 molecules that have altered

epilepsi sorunu yaşayan, parkinson geçiren

in this brain tissue that has been undergoing epilepsy

ya da başka bir şekilde hasar görmüş

or changing in Parkinson's disease

bu beyin dokusundaki

değişmiş 17 molekül işte bunlar, diyebilseydik?

or otherwise being altered?

Hasar görmüş bu yapıların sistemli bir listesini oluşturabilirsek,

If we get that systematic list of things that are going wrong,

those become our therapeutic targets.

tedaviler için hedeflerimizi elde ederiz.

We can build drugs that bind those.

Onlara bağlanacak ilaçlar üretebiliriz.

We can maybe aim energy at different parts of the brain

Dünya çapında milyonlarca insanı etkileyen

in order to help people with Parkinson's or epilepsy

Parkinson, epilepsi ya da başka hastalıkların tedavisi için

or other conditions that affect over a billion people

beynin farklı bölgelerine enerji gönderebiliriz.

around the world.

Now, something interesting has been happening.

Şimdilerde ilginç bir durum ortaya çıktı.

It turns out that throughout biomedicine,

Biyotıp dünyasında numuneleri büyütmenin yardımcı olabileceği

there are other problems that expansion might help with.

başka problemlerin de olduğu ortaya çıktı.

This is an actual biopsy from a human breast cancer patient.

Burada gördüğünüz bir gerçek bir insanın göğüs kanseri biyopsisi.

It turns out that if you look at cancers,

Kansere bakarsak,

if you look at the immune system,

bağışıklık sistemine bakarsak,

if you look at aging, if you look at development --

yaşlanmaya ve gelişime bakarsak --

all these processes are involving large-scale biological systems.

bütün bu süreçler büyük ölçekli biyolojik sistemler içeriyorlar.

But of course, the problems begin with those little nanoscale molecules,

Fakat tabii ki, sorunlar o küçük nano-ölçekli

the machines that make the cells and the organs in our body tick.

hücre ve organların işlemesini sağlayan o küçük makinelerle başlıyor.

So what we're trying to do now is to figure out

Yani aslında başarmaya çalıştığımız şey,

if we can actually use this technology to map the building blocks of life

bu teknolojiyi hayatın yapıtaşlarını haritalamak için

çeşitli hastalıklar çerçevesinde kullanabilmek.

in a wide variety of diseases.

Can we actually pinpoint the molecular changes in a tumor

Bir tümördeki moleküler değişimleri belirledikten sonra

so that we can actually go after it in a smart way

onların peşinden daha zekice yöntemlerle gidip

and deliver drugs that might wipe out exactly the cells that we want to?

tam olarak istediğimiz hücreleri öldürecek ilaçlar kullanabilir miyiz?

You know, a lot of medicine is very high risk.

Pek çok ilaç, çok yüksek risk arz ediyor.

Sometimes, it's even guesswork.

Hatta işler bazen tamamen tahmin işi.

My hope is we can actually turn what might be a high-risk moon shot

Umudum bir ay yolculuğu kadar yüksek riskli ve belirsiz bir işi

into something that's more reliable.

daha güven veren bir işe çevirebilmek.

If you think about the original moon shot,

Eğer gerçekten aya indikleri ilk

where they actually landed on the moon,

ay yolculuğunu düşünürseniz,

o yolculuk sağlam bilimsel temellere sahipti.

it was based on solid science.

We understood gravity;

Yer çekimini anlıyorduk,

aerodinamiği anlıyorduk.

we understood aerodynamics.

We knew how to build rockets.

Nasıl roket yapılır biliyorduk.

Bilimsel riskler kontrol altındaydı.

The science risk was under control.

It was still a great, great feat of engineering.

Yine de mühendislik anlamında inanılmaz bir atılımdı.

But in medicine, we don't necessarily have all the laws.

Ama tıpta her zaman bütün yasalar elimizde olmuyor.

Do we have all the laws that are analogous to gravity,

Yer çekimine ve aerodinamiğe dair

that are analogous to aerodynamics?

bütün yasalara sahip miyiz?

I would argue that with technologies

Bana kalırsa teknolojiyle

like the kinds I'm talking about today,

- bugün konuştuğum gibi teknolojilerle -

maybe we can actually derive those.

onları türetebiliriz.

Yaşayan sistemlerdeki kalıpları haritalayabilir,

We can map the patterns that occur in living systems,

and figure out how to overcome the diseases that plague us.

bizi uğraştıran hastalıkların üstesinden gelebiliriz.

You know, my wife and I have two young kids,

Eşimle iki küçük çocuğumuz var

and one of my hopes as a bioengineer is to make life better for them

ve bir biyomühendis olarak bir umudum hayatı onlar için

than it currently is for us.

bizimkinden daha güzel bir hâle getirmek.

And my hope is, if we can turn biology and medicine

Bir diğer umudum ise tıbbı ve biyolojiyi

from these high-risk endeavors that are governed by chance and luck,

talihle yönetilen ve yüksek riskli maceralar olmaktan çıkarıp

and make them things that we win by skill and hard work,

beceri ve çok çalışma sonucu başarılı olduğumuz alanlara çevirebilmek.

then that would be a great advance.

Bu hepimiz için büyük bir ilerleme olur.

Thank you very much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)