Cameron Sinclair: A call for open-source architecture

Translator: Indrit Bleta Reviewer: Helena Bedalli

I'm going to take you on a journey very quickly.

Do t'ju bëj një udhëtim shumë të shpejtë.

To explain the wish, I'm going to have to take you somewhere

Për t'ju shpjeguar dëshirën, më duhet t'ju dërgoj diku

where many people haven't been, and that's around the world.

ku shumë njerëz nuk kanë qenë, pra rreth e përqark botës.

Kur isha 24 vjeç, bashkë me Kate Store ndërmorëm një nismë

When I was about 24 years old, Kate Stohr and myself started an organization

to get architects and designers involved in humanitarian work,

për të përfshirë arkitektët e dizenjuesit në punë humanitare.

not only about responding to natural disasters,

Jo vetëm për t'iu përgjigjur fatkeqësive natyrore,

but involved in systemic issues.

por për t'i përfshirë në probleme sistemike.

We believe that where the resources and expertise are scarce,

Besuam se atje ku burimet dhe përvoja janë të pakta,

innovative, sustainable design can really make a difference in people's lives.

projekte novatore dhe të qëndrueshme munden vërtet të ndryshojnë jetën e njerëzve.

So I started my life as an architect, or training as an architect,

Po njësoj nisa jetën time si arkitekt, ose edukimin si arkitekt;

and I was always interested in socially responsible design,

isha përherë i interesuar për projektim të përgjegjshëm shoqëror,

and how you can really make an impact.

dhe se si mund vërtet të ndikosh.

But when I went to architecture school,

Por kur hyra në shkollën e arkitekturës,

it seemed that I was a black sheep in the family.

dukej sikur isha delja e zezë e kopesë.

Many architects seemed to think that when you design,

Dukej se shumë arkitektë mendonin se kur projektoni,

you design a jewel, and it's a jewel that you try and crave for;

projektoni një gur të çmuar, një gur i çmuar për të cilin përpiqeni dhe vuani.

whereas I felt that when you design,

Ndërsa ndjesia ime qe se kur projektoni,

you either improve or you create a detriment

ose e përmirësoni, ose e dëmtoni

to the community in which you're designing.

bashkësinë për të cilën po projektoni.

So you're not just doing a building for the residents

Pra, nuk bëni vetëm një ndërtesë për banorët

ose njerëzit që do ta përdorin atë,

or for the people who are going to use it, but for the community as a whole.

por për gjithë bashkësinë në tërësi.

And in 1999, we started by responding to the issue of the housing crisis

Në 1999, ia nisëm duke ju përgjigjur krizës së banesave

for returning refugees in Kosovo.

për refugjatët që ktheheshin në Kosovë

And I didn't know what I was doing -- like I said, mid-20s --

dhe nuk e dija se ç'po bëja; siç e thashë, 20 e ca vjeç,

and I'm the Internet generation, so we started a website.

dhe unë jam brezi i Internetit, kështu që ngritëm një faqe interneti.

We put a call out there, and to my surprise, in a couple of months,

Atje vendosëm një thirrje dhe brenda disa muajve, për çudinë time,

we had hundreds of entries from around the world.

patëm qindra pjesëmarrje nga e gjithë bota.

That led to a number of prototypes being built

Kjo çoi në ndërtimin e disa prototipeve

and really experimenting with some ideas.

dhe faktikisht eksperimentimin me disa ide.

Two years later we started doing a project

Dy vjet më vonë nisëm një projekt për

on developing mobile health clinics in sub-Saharan Africa,

zhvillim klinikash shëndetësore të lëvizshme në Afrikën Nën-Sahariane,

responding to the HIV/AIDS pandemic.

si përgjigje ndaj pandemisë së HIV/AIDS.

That led to 550 entries from 53 countries.

Patëm 550 pjesëmarrje prej 53 vendesh.

We also have designers from around the world that participate.

Gjithashtu morën pjesë dizenjues nga e gjithë bota,

And we had an exhibit of work that followed that.

dhe në fund u organizua një ekspozitë e punëve.

2004 was the tipping point for us.

Viti 2004 qe vendimtar për ne.

We started responding to natural disasters

Filluam t'u përgjigjeshim fatkeqësive natyrore

and getting involved in Iran, in Bam,

dhe u përfshimë në Bam të Iranit,

also following up on our work in Africa.

njëkohësisht duke vazhduar punën tonë në Afrikë.

Working within the United States --

Sa për punën brenda Shteteve të Bashkuara,

most people look at poverty and they see the face of a foreigner.

shumica e njerëzve hedhin sytë nga varfëria dhe shohin fytyrën e një të huaji,

But I live in Bozeman, Montana --

por shkoni jetoni -- unë jetoj në Bozeman, Montana --

go up to the north plains on the reservations,

shkoni lart në rezervatet e pllajave të veriut,

or go down to Alabama or Mississippi, pre-Katrina,

ose shkoni poshtë në Alabama, ose

and I could have shown you places that have far worse conditions

në Misisipin para Katrinës dhe mund t'ju tregoja vende

me kushte shumë më të këqija se mjaft vende në zhvillim ku kam qenë unë.

than many developing countries that I've been to.

So we got involved in and worked in inner cities and elsewhere;

Kështu u përfshimë dhe punuam në qytete në brendësi të vendit dhe gjetkë.

and also, I will go into some more projects.

Më pas do kaloj në disa nga këto projekte.

2005: Mother Nature kicked our ass.

Në 2005 Mëma Natyrë na ra me shqelm bythëve.

I think we can pretty much assume that 2005 was a horrific year

Mendoj se mund ta pranojmë se 2005 qe një vit i tmerrshëm

when it comes to natural disasters.

përsa i përket fatkeqësive natyrore.

And because of the Internet,

Dhe në sajë të Internetit,

and because of connections to blogs and so forth,

të lidhjeve me blogjet, e të tjera,

within literally hours of the tsunami, we were already raising funds,

vërtet brenda disa orësh prej cunamit, ishim tashmë duke mbledhur fonde,

getting involved, working with people on the ground.

duke u përfshirë e punuar me njerëz në terren.

We run from a couple of laptops, and in the first couple of days,

Gjatë disa ditëve të para ne punonim me disa laptopë,

I had 4,000 emails from people needing help.

më erdhën 4,000 e-posta nga njerëz në nevojë.

So we began to get involved in projects there,

Kështu filluam të përfshihemi në projekte atje,

and I'll talk about some others.

dhe do të flas për disa prej tyre.

And then of course, this year we've been responding to Katrina,

E sigurisht, këtë vit i jemi përgjigjur Katrinës,

as well as following up on our reconstruction work.

ndërkohë që kemi vazhduar punë tonë të rikonstruksionit.

So this is a brief overview.

Kjo ishte pra, një përmbledhje e shkurtër.

In 2004, I really couldn't manage the number of people who wanted to help,

Në 2004, unë vërtet nuk mundesha t'ia dilja mbanë

numrit të madh të njerëzve që kërkonin ndihmë,

or the number of requests that I was getting.

ose numrit të kërkesave që merrja.

It was all coming into my laptop and cell phone.

Gjithçka më vinte në laptop dhe celular.

So we decided to embrace an open-source model of business --

Ndaj vendosëm të zgjidhnim

modelin e ndërmarrjes me burim të hapur --

so that anyone, anywhere in the world, could start a local chapter,

që çdokush, kudo në botë, mund të nisë një degë vendore,

and they can get involved in local problems.

dhe të mund të përfshihet në probleme vendore.

Because I believe there is no such thing as Utopia.

Sepse unë mendoj se Utopia nuk ekziston.

All problems are local. All solutions are local.

Gjithë problemet janë vendore. Gjithë zgjidhjet janë vendore.

So that means, you know, somebody who's based in Mississippi

Pra, kjo do të thotë, e dini,

dikush prej Misisipi

knows more about Mississippi than I do.

di më shumë për Misisipin se sa di unë. Pra çka ndodhi,

So what happened is, we used Meetup and all these other Internet tools,

përdorëm MeetUp dhe gjithë këto lloj mjetesh Interneti,

and we ended up having 40 chapters starting up,

dhe në fund filluan punën 40 degë,

thousands of architects in 104 countries.

mijëra arkitektë në 104 vende.

So the bullet point -- sorry, I never do a suit,

Pra pika më e rëndësishme -- më falni, nuk vesh kurrë kostum,

so I knew that I was going to take this off.

dhe e dija që do ta hiqja këtë.

OK, because I'm going to do it very quick.

Mirë, sepse do ta bëj shumë shpejt.

Pra në shtatë vitet e kaluara -- kjo nuk është vetëm për vullnetarizmin.

This isn't just about nonprofit.

What it showed me is that there's a grassroots movement going on,

Çka më tregoi se po zhillohet lëvizje masovike

of socially responsible designers who really believe

e dizenjuesve shoqërisht të përgjegjshëm

që besojnë se kjo botë është zvogëluar shumë,

that this world has got a lot smaller, and that we have the opportunity --

dhe se kemi rastin -- jo përgjegjësinë,

not the responsibility, but the opportunity --

por rastin -- të përfshihemi me të vërtetë në bërjen e ndryshimit.

to really get involved in making change.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Laughter)

I'm adding that to my time.

Po ia shtoj këtë kohës time.

(Laughter)

So what you don't know is,

Pra ajo që nuk dini është se arritëm

we've got these thousands of designers working around the world,

t'i lidhnim këta mijëra projektues që punojnë nëpër botë

connected basically by a website, and we have a staff of three.

thjesht përmes një faqe interneti, dhe jemi vetëm tre vetë -

The fact that nobody told us we couldn't do it, we did it.

duke bërë diçka, meqë askush nuk na tha se s'mund ta bënim,

And so there's something to be said about naïveté.

ne e bëmë. Këtu duhet thënë diçka për naivitetin.

So seven years later, we've developed

Shtatë vjetë më vonë jemi zhvilluar aq sa të jemi mbrojtës,

so that we've got advocacy, instigation and implementation.

nxitës dhe zbatues. Ne luftojmë për projektim të mirë,

We advocate for good design, not only through student workshops

jo vetëm përmes atelieve me studentët, leksioneve e forumeve publike,

and lectures and public forums, op-eds;

we have a book on humanitarian work;

artikujve; kemi një libër mbi punën humanitare;

but also disaster mitigation and dealing with public policy.

por edhe me lehtësimin e fatkeqësive dhe marrjen me politikat publike.

We can talk about FEMA, but that's another talk.

Mund të flasim rreth FEMA-s (Agjencia Federale e Administrimit të Emergjencave), por kjo është temë tjetër.

Instigation, developing ideas with communities and NGOs,

Nxitje, duke zhvilluar ide me bashkësitë dhe OJQ-të,

doing open-source design competitions.

duke hapur konkurse për projektim me burim të hapur.

Referring, matchmaking with communities.

Duke iu referuar, përputhur me bashkësitë

And then implementing -- actually going out there and doing the work,

dhe pastaj duke zbatuar -- faktikisht duke shkuar atje e duke punuar,

because when you invent, it's never a reality until it's built.

sepse kur shpik diçka, ajo kurrë nuk është e prekshme sa pa u ndërtuar.

So it's really important that if we're designing

Pra është vërtet me rëndësi që nëse projektojmë

and trying to create change, we build that change.

dhe përpiqemi të sjellim ndryshim, ta ndërtojmë atë ndryshim.

So here's a select number of projects.

Ja një numër projektesh të përzgjedhur.

Kosovo.

Kosovë. Kjo është Kosova në '99. Bëmë një konkurs projektimi të hapët,

This is Kosovo in '99.

We did an open design competition, like I said.

siç e thashë. Kjo na solli një shumëllojshmëri idesh,

It led to a whole variety of ideas.

And this wasn't about emergency shelter,

e që nuk ishte për strehim emergjent, por për strehim të përkohshëm

but transitional shelter that would last five to 10 years,

i cili do zgjaste pesë deri dhjetë vjet,

that would be placed next to the land the resident lived in,

dhe do të vendosej pranë tokës ku jetonin banorët,

and that they would rebuild their own home.

ku ata do të rindërtonin shtëpinë e tyre.

This wasn't imposing an architecture on a community;

Nuk bëhej fjalë për imponim të një arkitekture mbi një bashkësi;

this was giving them the tools and the space

u dhamë atyre mjetet dhe

dhe hapësirën që do t'u lejonte

to allow them to rebuild and regrow the way they want to.

të ringrinin e rriteshin si të donin vetë.

We had from the sublime to the ridiculous, but they worked.

Kemi nga madhështorët deri te qesharakët, por funksiononin.

This is an inflatable hemp house. It was built; it works.

Kjo është një shtëpi-kamerdare prej kërpi. U ndërtua, funksionon.

This is a shipping container.

Ky është një kontejner transporti. I ndërtuar dhe funksional.

Built and works.

And a whole variety of ideas

E një shumëllojshmëri idesh

that not only dealt with architectural building,

që merreshin jo vetëm me ndërtimin arkitektonik,

but also the issues of governance,

por dhe me çështjet e qeverisjes

and the idea of creating communities through complex networks.

dhe mendimin për krijimin e bashkësive përmes rrjeteve të ndërlikuara.

So we've engaged not just designers,

Pra tërhoqëm jo vetëm dizenjues, por edhe

but also a whole variety of technology-based professionals.

një larmi profesionistësh nga fushat e teknologjisë.

Using rubble from destroyed homes to create new homes.

Të përdorësh mbeturina shtëpish të shkatërruara për ndërtimin e atyre të reja.

Using straw bale construction, creating heat walls.

Të përdorësh dëngje kashte për ngritje muresh izolues.

And then something remarkable happened in '99.

Më vonë, gjatë '99 ndodhi diçka e veçantë.

We went to Africa originally to look at the housing issue.

Shkuam në Afrikë, në fillim për të kqyrur çështjen e banimit.

Within three days, we realized the problem was not housing;

Në tre ditë kuptuam se problemi nuk ishte tek banesat;

it was the growing pandemic of HIV/AIDS.

ishte rritja e pandemisë së HIV/AIDS.

And it wasn't doctors telling us this;

E këtë nuk na e thoshin mjekët,

it was actual villagers that we were staying with.

por vetë fshatarët te të cilët rrinim.

And so we came up with the bright idea

Dhe na erdhi ideja e ndritur që në vend që njerëzit

that instead of getting people to walk 10, 15 kilometers to see doctors,

të ecnin 10, 15 kilometra për te mjekët, të sillnim mjekët te njerëzit.

you get the doctors to the people.

And we started engaging the medical community,

Ia nisëm duke përfshirë bashkësinë e mjekëve.

and you know, we thought we were real bright sparks --

Mendoja, ne mendonim, se ishte me të vërtetë e ndritur, vezullonte --

"We've come up with this great idea:

patëm një ide madhështore, klinika shëndetësore lëvizëse

mobile health clinics, widely distributed throughout sub-Saharan Africa."

të shpërndara gjithandej nëpër Afrikën Nën-Sahariane.

And the medical community there said,

Ndërsa bashkësia atje, mjekët, na thanë,

"We've said this for the last decade.

"Kemi një dhjetëvjeçar që e themi këtë. E dinim.

We know this. We just don't know how to show this."

Thjesht nuk dinim si ta tregonim."

So in a way, we had taken pre-existing needs and shown solutions.

Pra në një farë mënyre, morëm një nevojë ekzistente dhe dhamë zgjidhjen.

And so again, we had a whole variety of ideas that came in.

Dhe përsëri patëm një larmi idesh që gufuan.

This one I personally love,

Këtë e pëlqej personalisht,

because the idea is that architecture is not just about solutions,

për shkak të idesë që arkitektura nuk është vetëm për zgjidhje,

but about raising awareness.

por edhe për të ndërgjegjësuar.

This is a kenaf clinic.

Kjo është një klinikë prej një lloj kërpi. Farat i mbillni dhe e rritni në një parcelë,

You get seed and you grow it in a plot of land,

and it grows 14 feet in a month.

dhe pastaj -- brenda muajit rritet 4,26 metra.

And on the fourth week, the doctors come and they mow out an area,

Pas katër javësh, vijnë mjekët, kositin një pjesë,

put a tensile structure on the top,

vendosin një strukturë të tendosur mbi të

and when the doctors have finished treating

dhe kur doktorët mbarojnë trajtimin

and seeing patients and villagers,

dhe vizitat e pacientëve e fshatarëve,

you cut down the clinic and you eat it.

klinikën mund ta presësh e ta hash. Pra, Ha Klinikën Tënde.

It's an eat-your-own-clinic.

So it's dealing with the fact that if you have AIDS,

(Të qeshura)

Pra ishte përballja me faktin që nëse ka HIV/AIDS,

you also need to have nutrition rates,

gjithashtu keni nevojë për nivele ushqimi,

and the idea of nutrition is as important

dhe ideja se ushqimi është po aq i rëndësishëm

as getting antiretrovirals out there.

sa edhe dërgimi i kundër-retroviralëve atje.

So you know, this is a serious solution.

Pra kjo është një zgjidhe serioze.

This one I love.

Kjo më pëlqen. Ideja është që nuk kemi thjesht një klinikë -- është një qendër bashkësie.

The idea is it's not just a clinic, it's a community center.

Kjo kërkonte të ngrinte rrugë tregtare

This looked at setting up trade routes

and economic engines within the community,

dhe shtysa ekonomike brenda bashkësisë,

so it can be a self-sustaining project.

në mënyrë që të ishte një projekt i vetëqëndrueshëm.

Every one of these projects is sustainable.

Çdo projekt prej këtyre është i qëndrueshëm.

That's not because I'm a tree-hugging green person.

Kjo jo ngaqë jam tip ambientalist që përqafoj pemët,

It's because when you live on four dollars a day,

por sepse kur jeton me katër dollarë në ditë,

you're living on survival and you have to be sustainable.

rron për mbijetesë dhe të duhet të jesh i qëndrueshëm.

You have to know where your energy is coming from,

Duhet të dish nga të vjen energjia.

you have to know where your resource is coming from,

Duhet të dish nga të vjen lënda e parë.

and you have to keep the maintenance down.

Dhe lypset të bësh sa më pak mirëmbajtje.

So this is about getting an economic engine,

Kështu, kjo është për të pasur një motor ekonomik,

and then at night, it turns into a movie theater.

dhe natën kthehet në një kinema.

So it's not an AIDS clinic. It's a community center.

Pra nuk është një klinikë AIDS. Është një qendër bashkësie.

So you can see ideas.

Ju mund t'i shihni idetë, të cilat u zhvilluan si prototipe,

And these ideas developed into prototypes,

and they were eventually built.

dhe faktikisht u ndërtuan. Deri tani,

And currently, as of this year,

there are clinics rolling out in Nigeria and Kenya.

klinikat po përhapen në Nigeri e Kenia.

From that, we also developed Siyathemba.

Prej kësaj zhvilluam gjithashtu Siyathemba, një projekt --

The community came to us and said,

njerëzit erdhën e thanë se

"The problem is that the girls don't have education."

problemi është që vajzat nuk kanë arsim.

And we're working in an area

E ne po punonim në një zonë

where young women between the ages of 16 and 24

ku përhapja e HIV/AIDS në gratë e reja

have a 50 percent HIV/AIDS rate.

të moshave nga 16 në 24 vjeç është 50 përqind.

And that's not because they're promiscuous,

Kjo jo sepse janë të shthurura,

it's because there's no knowledge.

por sepse nuk kanë njohuri.

And so we decided to look at the idea of sports,

Ndaj vendosëm të provonim idenë e sporteve e të krijonim një qendër sportive rinore

and create a youth sports center

that doubled as an HIV/AIDS outreach center,

që gjithashtu punonte si një qendër shërbimi për HIV/AIDS,

and the coaches of the girls' team were also trained doctors.

ku trainerët e ekipeve të vajzave të ishin edhe doktorë të sprovuar.

So that there would be a very slow way of developing confidence in health care.

Kjo do të ishte një rrugë e ngadaltë

për të ngritur besimin në kujdesin shëndetësor.

And we picked nine finalists,

Zgjodhëm nëntë finalistë,

and then those nine finalists were distributed throughout the entire region,

dhe këta nëntë finalistë u shpërndanë në gjithë zonën,

and then the community picked their design.

ku mandej njerëzit zgjodhën projektin e tyre.

They said, this is our design,

Ata thanë, ky është projekti ynë,

because it's not only about engaging a community;

sepse është jo vetëm për përfshirjen e një bashkësie;

it's about empowering a community,

por edhe për fuqizimin e saj

and about getting them to be a part of the rebuilding process.

dhe për ta bërë atë pjesë të procesit të rindërtimit.

So, the winning design is here.

Ky është projekti fitues, e sigurisht,

And then, of course, we actually go and work

ne shkojmë të punojmë me bashkësitë dhe klientët.

with the community and the clients.

So this is the designer.

Ja, ky është projektuesi duke punuar në terren me

He's out there working with the first ever women's soccer team

të parin ekip futbolli femrash në Kwa-Zulu Natal, Siyathemba,

in KwaZulu-Natal, Siyathemba.

And they can tell it better.

dhe më mirë e thonë ato vetë.

(A cappella singing in a South African language)

Video: Well, my name is Cee Cee Mkhonza.

Video: Më quajnë Sisi, dhe punoj në qendrën afrikane.

I work at the Africa Centre, I'm an IT user consultant.

Jam konsulente dhe lojtare e ekipit kombëtar

I'm also the national football player for South Africa, Banyana Banyana.

të Afrikës Jugore, Bafana Bafana,

And I also play in the Vodacom League, for the team called Tembisa,

gjithashtu luaj në Lidhjen Vodacom për ekipin Tembisa,

which has now changed to Siyathemba.

i cili tani u ndryshua në Siyathemba.

This is our home ground.

Kjo është fusha jonë.

Cameron Sinclair: I'm going to show that later because I'm running out of time.

Cameron Sinclair: Do t'jua tregoj më vonë, sepse po më mbaron koha.

Shoh se Chris po më vështron me dinakëri.

I can see Chris looking at me slyly.

This was a connection, just a meeting with somebody

Kjo qe një lidhje,

who wanted to develop Africa's first telemedicine center, in Tanzania.

thjesht një takim me dikë që donte të zhvillonte

të parën qendër telemjekësore në Afrikë, në Tanzani.

And we met, literally, a couple of months ago.

U takuam disa muaj më parë. Tashmë kemi zhvilluar një dizajn,

We've already developed a design.

The team is over there, working in partnership.

dhe ekipi është atje, duke punuar së bashku.

This was a matchmaking, thanks to a couple of TEDsters --

Ky bashkim u mundësua falë një çifti nga TED:

Sun [Microsystems], Cheryl Heller and Andrew Zolli,

[e paqartë] Cheryl Heller dhe Andrew Zolli,

who connected me with this amazing African woman.

të cilët më lidhën me këtë grua afrikane të mrekullueshme.

And we start construction in June, and it will be opened by TEDGlobal.

Në qershor do të fillojmë ndërtimin dhe hapjen do ta bëjë TEDGlobal.

So when you come to TEDGlobal, you can check it out.

Kështu që, kur të vini në TEDGlobal, mund ta shihni.

But what we're known probably most for is dealing with disasters and development,

Megjithatë, ne më shumë ndoshta njihemi pse merremi me fatkeqësitë dhe zhvillimin,

and we've been involved in a lot of issues,

dhe jemi përfshirë në shumë çështje,

such as the tsunami and also things like Hurricane Katrina.

si cunami, apo edhe gjëra si uragani Katrina.

This is a 370-dollar shelter that can be easily assembled.

Ky është një strehim 370 dollarësh që mund të montohet lehtë.

This is a community-designed community center.

Kjo është

një qendër bashkësie e projektuar prej bashkësisë.

And what that means is we actually live and work with the community,

Kjo do të thotë që ne me të vërtetë rrojmë e punojmë me bashkësinë,

and they're part of the design process.

dhe se ata janë pjesë e procesit të projektimit.

The kids actually get involved in mapping out

Fëmijët marrin pjesë në përpilimin e hartave për

where the community center should be.

vendndodhjen e qendrës së bashkësisë dhe më pas,

And then eventually, the community, through skills training,

bashkësia, përmes mësimit të aftësive,

end up building the building with us.

e ngre vërtet ndërtesën së bashku me ne.

Here is another school.

Ja një shkollë tjetër.

This is what the UN gave these guys for six months -- 12 plastic tarps.

Kjo është çka OKB u dha këtyre djemve për gjashtë muaj -- 12 tenda plastike.

This was in August.

Kështu ishte në gusht. Ky ishte zëvendësimi,

This was the replacement; that's supposed to last for two years.

dhe supozohet të durojë për dy vjet.

When the rain comes down, you can't hear a thing,

Kur bie shi, nuk mundesh as të dëgjosh gjë,

and in the summer, it's about 140 degrees inside.

dhe në verë është rreth 60 gradë brenda.

So we said, if the rain's coming down, let's get fresh water.

Ndaj thamë, po qe se bie shi, le të kemi ujë të freskët.

So every one of our schools has a rainwater collection system.

Pra secila prej shkollave tona kanë sisteme për mbledhjen e ujit të shiut, me kosto shumë të ulët.

Very low cost: three classrooms and rainwater collection is 5,000 dollars.

Ca nxënës, tre klasa dhe mbledhja e ujit të shiut - 5000 dollarë.

This was raised by hot chocolate sales in Atlanta.

Paratë për këtë u mblodhën nga shitje kakaoje në Atlanta.

U ndërtua nga prindërit e fëmijëve

It's built by the parents of the kids.

The kids are out there on-site, building the buildings.

Fëmijët gjenden në kantier, duke ngritur ndërtesat.

And it opened a couple of weeks ago,

U hap nja dy javë më parë,

and there's 600 kids that are now using the schools.

dhe janë 600 fëmijë që i përdorin shkollat tashmë.

(Applause)

(Duartrokitje)

So, disaster hits home.

Pra, fatkeqësia godet vendin.

We see the bad stories on CNN and Fox and all that,

Në CNN, FOX e të tjerë si këto shohim historitë e zymta,

but we don't see the good stories.

por nuk shohim historitë e bukura.

Here is a community that got together, and they said "no" to waiting.

Ja një bashkësi që u mblodh dhe i tha jo pritjes.

They formed a partnership, a diverse partnership of players,

Krijuan një ortakëri ndryshe mes lojtarësh

to actually map out East Biloxi,

që faktikisht të përpilonte hartën e Biloxi-t Lindor,

to figure out who's getting involved.

për të kuptuar kush po përfshihej.

We've had over 1,500 volunteers rebuilding, rehabbing homes.

Kemi patur mbi 1500 vullnetarë që rindërtonin e meremetonin shtëpitë,

Figuring out what FEMA regulations are,

duke parë se ç'janë rregulloret e FEMA,

not waiting for them to dictate to us how you should rebuild.

pa pritur që ato t'u diktonin se si duhet të rindërtonin.

Working with residents,

getting them out of their homes, so they don't get ill.

Punonin me banorët, i nxirrnin ata prej shtëpive,

që të mos sëmureshin. Kjo është çka ata pastronin vetëm për vetëm.

This is what they're cleaning up on their own.

Designing housing.

Projektim shtëpish. Kjo shtëpi do të iki brenda disa javësh.

This house is going in in a couple of weeks.

This is a rehabbed home, done in four days.

Kjo është një shtëpi e meremetuar brenda katër ditësh.

This is a utility room for a woman who is on a walker.

Kjo është një tualet për një grua me karrocë.

She's 70 years old. This is what FEMA gave her.

Ajo është 70 vjeç, dhe kjo është çka i dha FEMA.

600 dollarë, ndodhi dy ditë më parë.

600 bucks, happened two days ago.

We put together, very quickly, a washroom.

Sajuam shumë shpejt një lavanteri.

It's built, it's running and she just started a business today,

U ndërtua, funksionon dhe sot ajo sapo nisi një ndërmarrje,

where she's washing other people's clothes.

ku lan teshat e të tjerëve.

These are the Calhouns.

Këta janë Shandra dhe Calhoun-ët. Janë fotografë

They're photographers who had documented the Lower Ninth for the last 40 years.

që kanë dokumentuar lagjen Lower Ninth gjatë 40 viteve të shkuar.

That was their home, and these are the photographs they took.

Ajo ishte shtëpia e tyre, kurse këto janë fotografitë që kanë bërë.

And we're helping, working with them to create a new building.

Po i ndihmojmë duke punuar me ta për të ngritur një ndërtesë të re.

Projects we've done.

Projekte që i kemi bërë. Projekte ku kemi marrë pjesë, i kemi mbështetur.

Projects we've been a part of, support.

Why don't aid agencies do this?

Pse nuk e bëjnë këtë agjensitë e ndihmave? Kjo është tenda e OKB-së.

This is the UN tent.

This is the new UN tent, just introduced this year.

Kjo është tenda e re e OKB-së, e sapoprezantuar këtë vit.

Quick to assemble.

E shpejtë për t'u montuar. Ka një qepen, kjo ishte shpikja.

It's got a flap -- that's the invention.

It took 20 years to design this and get it implemented in the field.

U deshën 20 vjetë për ta dizenjuar dhe për ta vënë në punë në terren.

I was 12 years old.

Unë kam qenë 12 vjeç. Ka diçka që s'shkon këtu.

There's a problem here.

Luckily, we're not alone.

Për fat, nuk jemi vetëm.

There are hundreds and hundreds and hundreds and hundreds

Ka me qindra e qindra e qindra e qindra

and hundreds of architects and designers and inventors

e qindra arkitektë dhe dizenjues e shpikës

around the world that are getting involved in humanitarian work.

në mbarë botën që po përfshihen në punë humanitare.

More hemp houses -- it's a theme in Japan, apparently.

Të tjera shtëpi kërpi -- me sa duket, në Japoni qenka modë.

I'm not sure what they're smoking.

Nuk jam i sigurt se ç'tymosin.

(Laughter)

This is a Grip Clip, designed by somebody who said,

Kjo është një kapëse e dizenjuar prej dikujt që tha se gjithçka ju duhet, është një mënyrë

"All you need is some way to attach membrane structures

për të fiksuar te trarët mbajtës strukturat membranore.

to physical support beams."

This guy designed for NASA, is now doing housing.

Ky djalë dizenjonte për NASA-n, tani bën banesa.

I'm going to whip through this quickly,

Këto do t'i kaloj shpejt e shpejt,

because I know I've got only a couple of minutes.

sepse e di që kam vetëm ca minuta.

So this is all done in the last two years.

Pra, krejt kjo u bë në dy vitet e fundit.

I showed you something that took 20 years to do.

Ju tregova diçka që u deshën 20 vjetë për ta bërë.

And this is just a selection of things

E kjo qe vetëm një përzgjedhje e çka

that were built in the last couple of years.

u ndërtua në këta vitet e fundit.

From Brazil to India,

Nga Brazili në Indi,

Mexico,

Meksikë,

Alabama,

Alabama,

Kinë,

China,

Izrael,

Israel,

Palestinë,

Palestine,

Vietnam.

Vietnam.

The average age of a designer who gets involved in this project is 32 --

Mosha mesatare e projektuesit

që përfshihet në këtë projekt është 32 -- aq sa jam unë. Pra e re --

that's how old I am.

So it's a young --

I just have to stop here, because Arup is in the room,

Më duhet të ndalem këtu, sepse në sallë kemi Arup

and this is the best-designed toilet in the world.

dhe ky është tualeti më i mirë-projektuar në botë.

Nëse rastisni ndonjëherë në Indi, shkoni e përdoreni.

If you're ever, ever in India, go use this toilet.

(Laughter)

(Të qeshura)

Chris Luebkeman will tell you why.

Chris Luebkeman ka për t'ju thënë pse.

I'm sure that's how he wanted to spend the party.

Jam i sigurt se ashtu donte ta kalonte festën.

But the future is not going to be the sky-scraping cities of New York,

E ardhmja nuk ka për të qenë qyteti qiellgërvishtës i Nju Jorkut,

but this.

por kjo. E kur vështroni këtë, ju shihni krizë.

And when you look at this, you see crisis.

What I see is many, many inventors.

Ndërsa unë shoh shumë e shumë shpikës.

One billion people live in abject poverty.

Një miliardë njerëz jetojnë në varfëri të plotë.

We hear about them all the time.

Dëgjojmë për ta gjatë gjithë kohës.

Four billion live in growing but fragile economies.

Katër miliardë jetojnë në ekonomi në zhvillim, por të brishta.

One in seven live in unplanned settlements.

Një në shtatë jeton në vendbanim të paplanifikuar.

If we do nothing about the housing crisis that's about to happen,

Nëse nuk bëjmë gjë për krizën e banimit që po afron,

in 20 years, one in three people will live in an unplanned settlement

për 20 vjetë, një në tre njerëz ka për të jetuar në një vendbanim të paplanifikuar

or a refugee camp.

ose në një kamp refugjatësh. Shihni majtas e djathtas, një nga ju do të jetë atje.

Look left, look right: one of you will be there.

How do we improve the living standards of five billion people?

Si t'ua përmirësojmë kushtet e jetesës 5 miliardë njerëzve?

With 10 million solutions.

Me 10 milionë zgjidhje.

So I wish to develop a community

Ndaj dëshiroj të ngre një bashkësi që përqafon vërtet

that actively embraces innovative and sustainable design

projektimin novator dhe të qëndrueshëm

to improve the living conditions for everyone.

që të përmirësojë kushtet e jetesës për të gjithë.

Chris Anderson: Wait a sec -- that's your wish?

Chris Anderson: Prit pak. Prit. Kjo është dëshira jote?

CS: That's my wish.

CS: Kjo është dëshira ime.

CA: Kjo është dëshira e tij!

CA: That's his wish!

(Duartrokitje)

(Applause)

CS: We started Architecture for Humanity with 700 dollars and a website.

CS: 'Arkitekturë për Njerëzimin' e nisëm me 700 dollarë dhe një faqe interneti.

So Chris somehow decided to give me 100,000.

Nuk di se si Chris vendosi të më jepte 100000.

So why not this many people?

Pra, pse jo kaq shumë njerëz?

Open-source architecture is the way to go.

Arkitektura me burim të hapur është rruga që duhet zgjedhur.

You have a diverse community of participants --

Keni një bashkësi pjesmarrësish të ndryshëm --

and we're not just talking about inventors and designers,

dhe nuk po flasim vetëm për shpikësit e projektuesit,

but we're talking about the funding model.

por për modelin e financimit.

My role is not as a designer;

Roli im nuk është ai i projektuesit;

it's as a conduit between the design world and the humanitarian world.

është ai i përçuesit mes botës së dizajnit dhe asaj humanitare.

And what we need is something that replicates me globally,

Çka na duhet është diçka që të më shumëfishojë mua botërisht,

because I haven't slept in seven years.

sepse kam shtatë vjetë që nuk fle.

(Laughter)

(Të qeshura)

Secondly, what will this thing be?

E dyta, ç'do të jetë kjo gjë?

Designers want to respond to issues of humanitarian crisis,

Projektuesit duan t'ju përgjigjen çështjeve të krizave humanitare,

but they don't want some company in the West

por nuk duan që ndonjë kompani në Perëndim

taking their idea and basically profiting from it.

t'u marrë idenë e të nxjerrë fitime prej saj.

So Creative Commons has developed the Developing Nations license.

Kështu, Creative Commons përgatiti licensën për vendet në zhvillim.

And what that means is that a designer can --

Kjo do të thotë që një projektues mundet -- projekti Siyathemba që ju tregova

The Siyathemba project I showed

was the first ever building to have a Creative Commons license on it.

ishte e para ndërtesë me një leje Creative Commons.

As soon as that is built, anyone in Africa or any developing nation

Sapo të jetë ndërtuar, kushdo në Afrikë ose në një vend çfarëdo në zhvillim

can take the construction documents and replicate it for free.

mund të marrë dokumentacionin ndërtimor dhe ta shumëfishojë falas.

(Applause)

(Duartrokitje)

So why not allow designers the opportunity to do this,

Pra, pse të mos i lejojmë projektuesit ta bëjnë këtë,

but still protect their rights here?

duke mbrojtur ndërkohë të drejtat e tyre këtu?

We want to have a community where you can upload ideas,

Ne duam të kemi një bashkësi ku mund të hedhësh ide,

and those ideas can be tested in an earthquake, in flood,

dhe ku ato ide të mund të provohen në tërmete, përmbytje,

in all sorts of austere environments.

në krejt llojet e mjediseve të ashpra. Arsyeja pse kjo është e rëndësishme është se

The reason that's important

is I don't want to wait for the next Katrina

nuk dua të pres për Katrinën tjetër për të parë nëse shtëpia ime funksionon.

to find out if my house works.

That's too late, we need to do it now.

Ka për të qenë shumë vonë. Nevojitet ta bëjmë tani.

So doing that globally --

Ta bëjmë këtë botërisht.

and I want this whole thing to work multi-lingually.

Dhe dua që e gjithë kjo të funksionojë në shumë gjuhë.

When you look at the face of an architect, most people think a gray-haired white guy.

Kur vështroni portretin e një arkitekti, shumë njerëz mendojnë një burrë të bardhë e të thinjur.

I don't see that; I see the face of the world.

Unë nuk e shoh kështu. Shoh fytyrat e botës.

So I want everyone from all over the planet

Pra dua që kushdo prej mbarë planetit,

to be able to be a part of this design and development.

të jetë në gjendje të marrë pjesë në këtë projekt dhe zhvillim.

The idea of needs-based competitions --

Ideja e konkurseve të bazuar mbi nevojat -- Çmimi X për 98 përqindëshin tjetër,

XPRIZE for the other 98 percent, if you want to call it that.

po qe se doni ta quani kështu.

We also want to look at ways of matchmaking

Gjithashtu duam të kërkojmë mënyra binjakëzimi

and putting funding partners together,

e bashkimi të partnerëve financues.

and the idea of integrating manufacturers --

Ideja e përfshirjes së prodhuesve -- punishtet eksperimentale në çdo vend.

fab labs in every country.

When I hear about the $100 laptop and it's going to educate every child --

Kur dëgjoj për laptop 100 dollarësh

që ka për të edukuar çdo fëmijë --

educate every designer in the world.

të edukosh çdo projektues në botë. Çoni një në çdo favela,

Put one in every favela, every slum settlement.

në çdo vendbanim periferik, sepse e dini çfarë,

Because you know what? Innovation will happen.

do të sjellë risi.

And I need to know that. It's called the leap-back.

Kam nevojë ta di këtë. I thonë kërcim mbrapsht.

We talk about leapfrog technologies.

Flitet për teknologjitë kapërcyese. Unë shkruaj tek Worldchanging,

I write with Worldchanging,

and the one thing we've been talking about is,

dhe atje flasim për faktin se,

I learn more on the ground than I've ever learned here.

në terren mësohet më tepër sesa mund të kesh mësuar ndonjëherë këtu.

So let's take those ideas, adapt them, and we can use them.

Pra le t'i marrim ato ide, t'i përshtasim dhe mund t'i përdorim.

These ideas are supposed to be adaptable;

Këto ide mendohet të jenë të përshtatshme;

they should have the potential for evolution;

duhet të kenë potencialin për ndryshim;

they should be developed by every nation in the world

duhet të zhvillohen nga çdo komb i botës

and useful for every nation in the world.

dhe të jenë të përdorshme nga çdo komb i botës. Ç'do të duhet për këtë?

What will it take?

There should be a sheet.

Duhet të jetë një fletë këtu. Nuk kam kohë ta lexoj këtë,

I don't have time to read this, because I'm going to be yanked off.

sepse e di që do më zvarrisin që këtej.

CA: Let's just leave it up for a sec.

CA: Lëre për një sekondë atje.

CS: Well, what will it take? You guys are smart.

CS: Mirë, çfarë do të duhet? Ju djema jeni të zgjuar.

So it's going to take a lot of computing power,

Do të duhet shumë fuqi kompjuterike, për shkak të

because I want the idea that any laptop anywhere in the world

idesë që çdo laptop kudo në botë të mund të futet në sistem

can plug into the system

and be able to not only participate in developing these designs,

dhe të jetë në gjendje jo vetëm të marrë pjesë në zhvillimin e këtyre projekteve,

but utilize the designs.

por dhe t'i përdorë, po ashtu edhe t'i rishqyrtojë ato.

Also, a process of reviewing the designs.

I want every Arup engineer in the world to check and make sure

Dua që çdo inxhinier i Arup nëpër botë të kqyrë

e të sigurohet se ne bëjmë gjëra që qëndrojnë,

that we're doing stuff that's standing,

because those guys are the best in the world.

sepse ata janë më të mirët në botë. Tani ndize.

Plug.

And so, you know, I want these --

E dini, dua që këta -- më duhet të nënvizoj,

I just should note: I have two laptops and one of them is there,

kam dy laptopë, njëri prej tyre është aty

and that has 3000 designs on it.

dhe ka brenda 3000 projekte. Ç'do të ndodhë po të më bjerë ky?

If I drop that laptop ...

What happens?

So it's important to have these proven ideas put up there,

Pra është e rëndësishme hedhja diku e këtyre ideve të provuara,

easy to use, easy to get ahold of.

lehtësisht të përdorshëm e të zgjidhshëm.

Ime më më tha dikur se nuk ka gjë më të keqe se sa të jesh shumë e për lumë.

My mom once said, "There's nothing worse than being all mouth and no trousers."

(Laughter)

(Të qeshura)

I'm fed up of talking about making change.

Më ka ardhur në majë të hundës nga llafet për ndryshim.

You only make it by doing it.

Atë mund ta kryesh vetëm duke e bërë atë.

We've changed FEMA guidelines; we've changed public policy;

Kemi ndryshuar udhëzimet e FEMA. Kemi ndryshuar politikat publike.

we've changed international response -- based on building things.

Kemi ndryshuar reagimin ndërkombëtar -- të bazuar mbi ndërtimin e gjërave.

So for me, it's important that we create a real conduit for innovation,

Pra për mua është me rëndësi që të krijojmë me të vërtetë një përçues

për risitë, e këto janë risi të lira.

and that it's free innovation.

Think of free culture -- this is free innovation.

Mendoni për kulturën e lirë -- kjo është risi e lirë.

Somebody said this a couple of years back.

Dikush e tha këtë disa vjet më parë.

I will give points for those who know it.

Do të jap pikë për ata që do ta gjejnë këtë.

But I think the man was maybe 25 years too early.

Mendoj se ndoshta ai ishte 25 vjet herët, pra le ta bëjmë këtë.

So let's do it.

Faleminderit.

Thank you.

(Applause)

(Duartrokitje)