Daniel Pauly: The ocean's shifting baseline

Translator: Doruntin Shabani Reviewer: Helena Bedalli

I'm going to speak

Unë do të flas

about a tiny, little idea.

për një ide të vogël.

And this is about shifting baseline.

Kjo është për bazën e zhvendosur

And because the idea can be explained in one minute,

Dhe për shkak që kjo ide mund të spjegohet për një minutë,

I will tell you three stories before

më parë do të tregoj tri ngjarje

to fill in the time.

për të mbushur kohën.

And the first story

Ngjarja e parë

is about Charles Darwin, one of my heroes.

është për Çarls Darwinin, njërin prej heronjëve të mi.

And he was here, as you well know, in '35.

Ai ishte këtu, siç e dini, në vitin 1935.

And you'd think he was chasing finches,

Dhe ju do të mendoni se ishte duke ndjekur nje lloj harabelash,

but he wasn't.

por, në fakt, nuk është ashtu.

He was actually collecting fish.

Ai ishte duke mbledhur peshq.

And he described one of them

Dhe njërin prej tyre ai e përshkroi

as very "common."

si shumë të "zakontë"

This was the sailfin grouper.

Ky ishte një "sailfin grouper" (Mycteroperca olfax).

A big fishery was run on it

Një peshkim i madh ishte drejtuar në të

until the '80s.

deri në vitet e 80-ta

Now the fish is on the IUCN Red List.

Tani ky peshk është në Listën e Kuqe të URNR (unionit ndërkombëtar të ruajtjes së natyrës).

Now this story,

Tani këtë ngjarje,

we have heard it lots of times

e kemi dëgjuar shpesherë

on Galapagos and other places,

në Galapagos dhe vende tjera,

so there is nothing particular about it.

prandaj nuk ka asgjë të veçantë për këtë.

But the point is, we still come to Galapagos.

Por problemi është, ne ende vijmë në Galapagos.

We still think it is pristine.

Ne ende mendojmë që është i pacënuar.

The brochures still say

Broshurat ende thonë

it is untouched.

se është e paprekur.

So what happens here?

Pra çfarë ndodh këtu?

The second story, also to illustrate another concept,

Ngjarja tjetër, po ashtu për të përshkruar një tjetër koncept,

is called shifting waistline.

quhet zhvendosja e linjës së mbeturinave.

(Laughter)

(Të qeshura)

Because I was there in '71,

Për shkak se isha aty në vitin 1971,

studying a lagoon in West Africa.

duke e studiuar një lagunë në Afrikën perëndimore.

I was there because I grew up in Europe

Isha atje sepse u rrita në Evropë

and I wanted later to work in Africa.

dhe më vonë dëshiroja të punoj në Afrikë.

And I thought I could blend in.

Dhe mendova se do të mundja të përshtatesha.

And I got a big sunburn,

Mora një djegie të madhe nga dielli,

and I was convinced that I was really not from there.

dhe u binda se nuk isha prej andej në të vërtetë.

This was my first sunburn.

Kjo ishte djegia ime e parë nga dielli.

And the lagoon

Laguna

was surrounded by palm trees,

ishte e rrethuar nga palmat,

as you can see, and a few mangrove.

siç mund të shihet, dhe disa rizoforë.

And it had tilapia

Dhe kishte tilapia

about 20 centimeters,

rreth 20 centimetra,

a species of tilapia called blackchin tilapia.

një specie të tilapias që quhet tilapia mjekërzezë.

And the fisheries for this tilapia

Dhe peshkimet për këtë lloj të tilapias

sustained lots of fish and they had a good time

mbanin më shumë peshq dhe kishin një kohë të mirë

and they earned more than average

dhe përfituan më shumë se mesatarja

in Ghana.

në Ganë.

When I went there 27 years later,

Kur shkova atje 27 vjet më vonë,

the fish had shrunk to half of their size.

Peshqit ishin zvogëluar në gjysmën e madhësisë së tyre normale.

They were maturing at five centimeters.

Ata po rriteshin deri në pesë centimetra.

They had been pushed genetically.

Ata ishin shtyrë gjenetikisht.

There were still fishes.

Atje kishte ende peshq.

They were still kind of happy.

Ata ishin prapë të kënaqur në njëfarë mënyre.

And the fish also were happy to be there.

Peshqit poashtu ishin të lumtur që ishin aty.

So nothing has changed,

Pra asgjë nuk ka ndryshuar,

but everything has changed.

por gjithqka ka ndryshuar.

My third little story

Ngjarja ime e tretë

is that I was an accomplice

është se unë isha një bashkëfajtor

in the introduction of trawling

në prezantimin e rrjetës fundore

in Southeast Asia.

në Azinë Juglindore.

In the '70s -- well, beginning in the '60s --

Në vitet e 70-ta, ose më mirë të them me fillim në vitet e 60-ta

Europe did lots of development projects.

Evropa bëri shumë projekte zhvillimi.

Fish development

Zhvillimi i peshkimit

meant imposing on countries

ishte bërë të imponohej në vendet

that had already 100,000 fishers

që kishin 100,000 peshkatarë

to impose on them industrial fishing.

ku do të imponohej peshkimi industrial.

And this boat, quite ugly,

Dhe kjo varkë, e shëmtuar,

is called the Mutiara 4.

quhet Muitara 4.

And I went sailing on it,

Dhe unë lundrova me të,

and we did surveys

dhe ne bëmë kërkime

throughout the southern South China sea

përgjatë detit jugor të Kinës së Jugut

and especially the Java Sea.

dhe veçanërisht Detit Java.

And what we caught,

Dhe çfarë ne kapëm,

we didn't have words for it.

nuk kishim fjalë për ta përshkruar.

What we caught, I know now,

Çfarë ne kapëm, tani e di,

is the bottom of the sea.

është fundi i detit.

And 90 percent of our catch

Dhe 90% e të kapurave tona

were sponges,

ishin sfungjerë

other animals that are fixed on the bottom.

dhe kafshë tjera që jetojnë në fund të detit.

And actually most of the fish,

Dhe në të vërtetë shumica e peshqve,

they are a little spot on the debris,

janë një pikë e vogël në mbeturina,

the piles of debris, were coral reef fish.

grumbujt e mbeturinave, ishin korale të peshqve.

Essentially the bottom of the sea came onto the deck

Në thelb fundi i detit erdhi në kuvertë

and then was thrown down.

dhe më pas u hodh poshtë.

And these pictures are extraordinary

Dhe këto fotografi janë të jashtëzakonshme

because this transition is very rapid.

sepse ky ndryshim është shumë i shpejt.

Within a year, you do a survey

Për një vit, ti e bën një kërkim

and then commercial fishing begins.

dhe më pas reklamat e peshkimit fillojnë.

The bottom is transformed

Fundi është transformuar

from, in this case, a hard bottom or soft coral

nga, në këtë rast, një fund i fortë ose korale të buta

into a muddy mess.

në një rrëmujë balte.

This is a dead turtle.

Kjo eshte një breshkë e ngordhur.

They were not eaten, they were thrown away because they were dead.

Nuk ka qenë të ngrëna, ishin hedhur për shkak se kishin ngordhur.

And one time we caught a live one.

Njëherë kapëm një të gjallë.

It was not drowned yet.

Nuk ishte mbytur ende.

And then they wanted to kill it because it was good to eat.

Dhe më pas ata dëshiruan ta vrisnim sepse ishte e mirë për ta ngrënë.

This mountain of debris

Ky mal mbeturinash

is actually collected by fishers

është në fakt i mbledhur nga peshkatarët

every time they go

çdo herë që ata shkojnë

into an area that's never been fished.

në një zonë ku kurr më parë nuk është peshkuar.

But it's not documented.

Por nuk është dokumentuar.

We transform the world,

Ne e transformojmë botën,

but we don't remember it.

por nuk e mbajmë mend atë.

We adjust our baseline

Ne e rregullojmë bazën tonë

to the new level,

në një nivel tjetër,

and we don't recall what was there.

dhe nuk e kujtojmë atë që ishte atje.

If you generalize this,

Nëse e përgjithësoni këtë,

something like this happens.

diqka si kjo ndodh.

You have on the y axis some good thing:

Në ordinatë ka diqka të mirë:

biodiversity, numbers of orca,

biodiversiteti, numrat e orcas,

the greenness of your country, the water supply.

gjelbërimi i vendit tuaj, furnizimi i ujit.

And over time it changes --

Dhe me kalimin e kohës ndryshon.

it changes

Ndryshon

because people do things, or naturally.

sepse njerëzit i bëjnë gjërat natyrisht

Every generation

Secila gjeneratë

will use the images

do ti përdorë fotografitë

that they got at the beginning of their conscious lives

që i morën në fillimin e jetës së ndërgjegjshme

as a standard

si një standard

and will extrapolate forward.

dhe do të nxjerrë përpara.

And the difference then,

Atëherë ndryshimin,

they perceive as a loss.

e perceptojnë si një humbje.

But they don't perceive what happened before as a loss.

Por nuk e perceptojnë atë qka ndodhi me parë si humbje.

You can have a succession of changes.

Mund të kesh një varg ndyshime.

At the end you want to sustain

Në fund ti dëshiron të mbështeshës

miserable leftovers.

të lënat e mjerueshme.

And that, to a large extent, is what we want to do now.

Dhe kjo, në masë te madhe, është qka ne dëshirojmë të bëjmë.

We want to sustain things that are gone

Ne dëshirojmë të mbështesim gjërat që kanë ikur

or things that are not the way they were.

apo gjërat që nuk janë siç kanë qenë më parë.

Now one should think

Tani dikush mendon

this problem affected people

ky problem ka prekur njerëzit

certainly when in predatory societies,

sigurisht kur në shoqëritë grabitqare,

they killed animals

ata vranë kafshët

and they didn't know they had done so

dhe nuk ishin të vetëdijshëm

after a few generations.

pas shumë brezave.

Because, obviously,

Sepse, siç duket,

an animal that is very abundant,

një kafshë që është shumë e bollshme,

before it gets extinct,

para se të zhduket,

it becomes rare.

bëhet e rrallë.

So you don't lose abundant animals.

Kështu që ju nuk do të humbni kafshët e bollshme.

You always lose rare animals.

Ju gjithmonë humbi kafshët e rralla.

And therefore they're not perceived

Dhe prandaj ato nuk perceptohen

as a big loss.

si një humbje e madhe.

Over time,

Me kalimin e kohës,

we concentrate on large animals,

ne përqendrohemi ne kafshët e mëdha,

and in a sea that means the big fish.

dhe në det kjo do të thotë peshk i madh.

They become rarer because we fish them.

Ata bëhen më të rrallë sepse ne i peshkojmë.

Over time we have a few fish left

Me kalimin e kohës pak peshq kanë mbetur

and we think this is the baseline.

dhe ne mendojmë se kjo osht baza.

And the question is,

Dhe pyetja është,

why do people accept this?

pse njerëzit e pranojnë këtë?

Well because they don't know that it was different.

Sepse ata nuk e dinë se ajo ishte ndryshe.

And in fact, lots of people, scientists,

Dhe në fakt, shume njerëz, shkencëtarë,

will contest that it was really different.

do të diskutojnë se ishte me të vërtetë ndryshe.

And they will contest this

Dhe do të diskutojnë këtë

because the evidence

sepse provat

presented in an earlier mode

e prezantuara me parë

is not in the way

nuk janë te prezantuara në atë mënyrë

they would like the evidence presented.

siç ata dëshirojnë që provat të prezantohen.

For example,

Për shembull,

the anecdote that some present,

anekdota se disa të pranishëm,

as Captain so-and-so

si Kapiten filani

observed lots of fish in this area

ka vërejtur se shumë peshq në këtë zonë

cannot be used

nuk mund të përodren

or is usually not utilized by fishery scientists,

ose nuk shfrytëzohen shpesh nga shkenctarët e peshkimit,

because it's not "scientific."

sepse nuk është "shkencore."

So you have a situation

Tani kemi situatën

where people don't know the past,

ku njerëzit nuk e dinë të kaluarën,

even though we live in literate societies,

edhe pse jetojmë në një shoqëri të shkolluar,

because they don't trust

sepse ata nuk besojnë

the sources of the past.

burimet e të kaluarës.

And hence, the enormous role

Dhe prandaj,

that a marine protected area can play.

një zonë e mbrojtur detare mund të luaj një rol të madh.

Because with marine protected areas,

Sepse me zonat e mbrojtura detare,

we actually recreate the past.

ne e rikrijojmë të kaluarën.

We recreate the past that people cannot conceive

Ne e rikrijojmë të kaluarën që njerëzit nuk mund ta krijojnë

because the baseline has shifted

sepse baza është zhvendosur

and is extremely low.

dhe është shumë poshtë.

That is for people

Kjo është për njerëzit

who can see a marine protected area

që mund ta shohin një zonë të mbrojtur detare

and who can benefit

dhe të cilët mund të përfitojnë

from the insight that it provides,

nga njohuria që ajo ofron,

which enables them to reset their baseline.

e cila i mundëson atyre për të rivendosur bazën

How about the people who can't do that

Çfarë për njerëzit të cilët nuk mund ta bëjnë këtë

because they have no access --

sepse nuk kanë mundësi

the people in the Midwest for example?

njerëzit e Perëndimit të Mesëm për shembull?

There I think

Atje mendoj

that the arts and film

se artet dhe filmi

can perhaps fill the gap,

mund të mbushin boshllëkun

and simulation.

dhe simulimin.

This is a simulation of Chesapeake Bay.

Kjo është një simulim i gjirit Chesapeake.

There were gray whales in Chesapeake Bay a long time ago --

Në gjirin Chesapeake kishte balena gri shumë kohë më parë

500 years ago.

500 vjet më parë.

And you will have noticed that the hues and tones

Dhe ju keni mundur të vëreni ngjyrimin dhe tonet

are like "Avatar."

janë si "Avatar."

(Laughter)

(Të qeshura)

And if you think about "Avatar,"

Dhe nëse mendon për "Avatar,"

if you think of why people were so touched by it --

nëse mendon pse njerëzit ishin shumë të prekur nga ai

never mind the Pocahontas story --

mos u mërzitni për ngjarjen e Pocahontas

why so touched by the imagery?

pse aq të prekur prej shëmbëlltyrës?

Because it evokes something

Sepse ngjall diqka

that in a sense has been lost.

që në njëfarë mënyre kishte humbur.

And so my recommendation,

Dhe kështu rekomandimi im,

it's the only one I will provide,

është i vetmi që unë do te jap,

is for Cameron to do "Avatar II" underwater.

është për Kamerunin që të bëjë "Avatar II" nënujor.

Thank you very much.

Ju faleminderit shumë.

(Applause)

(Duartrokitje)