Laws that choke creativity | Larry Lessig

Translator: Besnik Bleta Reviewer: Helena Bedalli

(Applause)

(Duartrokitje)

I want to talk to you a little bit about user-generated content.

Dua t'ju flas pak për përmbajtjen e prodhuar nga përdoruesi.

I'm going to tell you three stories on the way to one argument

Rrugës drejt një argumenti, do t'ju tregoj tre histori

that's going to tell you a little bit

që do t'ju thonë diçka mbi se si

about how we open user-generated content up for business.

ta shfrytëzojmë për biznes përmbajtjen e krijuar nga përdoruesit.

So, here's the first story.

Kështu pra, ja historia e parë.

1906. This man, John Philip Sousa, traveled to this place,

1906. Ky njeri, Xhon Filip Suza, mori rrugën për në këtë vend,

the United States Capitol, to talk about this technology,

Kapitoli e Shteteve të Bashkuara, që të fliste rreth kësaj teknologjie,

what he called the, quote, "talking machines."

që e quante, po citoj, "Makinat Folëse."

Sousa was not a fan of the talking machines.

Suza nuk qe tifoz i Makinave Folëse.

This is what he had to say.

Ja çfarë kish për të thënë.

"These talking machines are going to ruin artistic development

"Makinat Folëse do të rrënojnë zhvillimin artistik

of music in this country.

të muzikës në këtë vend.

When I was a boy, in front of every house in the summer evenings,

Kur isha fëmijë para çdo shtëpie, mbrëmjeve, në verë

you would find young people together

gjenje grupe të rinjsh

singing the songs of the day, or the old songs.

që këndonin këngët e ditës, ose këngë të vjetra.

Today, you hear these infernal machines going night and day.

Sot dëgjon këto makina ferri që nuk pushojnë as ditë, as natë.

We will not have a vocal chord left," Sousa said.

Do të mbetemi pa korda zanore," u shpreh Suza.

"The vocal chords will be eliminated by a process of evolution

Kordat zanore do të zhduken si pasojë e evolucionit

as was the tail of man when he came from the ape."

siç ndodhi me bishtin e njeriut kur ky u nda nga majmuni.

Now, this is the picture I want you to focus on.

Do të desha të përqendroheshit te kjo foto këtu.

This is a picture of culture.

Kjo është foto kulture.

We could describe it using modern computer terminology

Mund të përshkruhej duke përdorur terminologjinë e kompjuterave modernë

as a kind of read-write culture.

si një lloj kulture e lexueshme - e shkruajtshme.

It's a culture where people participate in the creation

Është një kulturë ku njerëzit marrin pjesë në krijimin

and the re-creation of their culture. In that sense, it's read-write.

dhe rikrijimin e kulturës së tyre. Në këtë kuptim është e lexueshme - e shkruajtshme.

Sousa's fear was that we would lose that capacity

Suza kish frikë se do ta humbisnim këtë aftësi

because of these, quote, "infernal machines." They would take it away.

për shkak të atyre që i quante "makina të ferrit." Makinat do të na e merrnin këtë aftësi

And in its place, we'd have the opposite of read-write culture,

Në vend të saj do të kishim të kundërtën e kulturës e lexueshme - e shkruajtshme,

what we could call read-only culture.

atë çka mund ta quanim kulturë vetëm - e lexueshme.

Culture where creativity was consumed

Kulturë ku krijimtaria konsumohet

but the consumer is not a creator.

por ku konsumatori nuk është krijues.

A culture which is top-down, owned,

Kulturë e konceptuar për të qenë pronë

where the vocal chords of the millions have been lost.

në të cilën kanë humbur kordat zanore të miliona njerëzve.

Now, as you look back at the twentieth century,

Tani, duke iu rikthyer shekullit të 20-të,

at least in what we think of as the, quote, "developed world" --

të paktën në atë që e shohim si, citoj, "botë e zhvilluar,"

hard not to conclude that Sousa was right.

zor të mos dalësh në përfundimin se Suza pat të drejtë.

Never before in the history of human culture

Kurrë më parë në historinë e saj, kultura njerëzore

had it been as professionalized, never before as concentrated.

nuk ka qenë kaq e profesionalizuar, kaq e përqendruar.

Never before has creativity of the millions

Kurrë më parë krijimtaria e milionave

been as effectively displaced,

nuk është zbythur me kaq efektshmëri,

and displaced because of these, quote, "infernal machines."

dhe zbythur për shkak të këtyre, citoj, "makinave të ferrit."

The twentieth century was that century

Shekulli i 20-të qe shekulli

where, at least for those places we know the best,

kur, të paktën për ato vende që i njohim më mirë,

culture moved from this read-write to read-only existence.

kultura kaloi nga të qenët e lexueshme - e shkruajtshme në vetëm - e lexueshme.

So, second. Land is a kind of property --

Atëherë, së dyti. Toka është një lloj prone;

it is property. It's protected by law.

është pronë, mbrohet me ligj.

As Lord Blackstone described it, land is protected by trespass law,

Si e përshkruante Lordi Blakstoun, toka është mbrojtur nga ligji i mosshkeljes

for most of the history of trespass law,

gjatë pjesës më të madhe të historisë së ligjit të mosshkeljes

by presuming it protects the land all the way down below

duke marrë të mirëqenë që mbrohet toka pafundësisht thellë

and to an indefinite extent upward.

dhe me një shtrirje të pafundme për sipër.

Now, that was a pretty good system

Ky sistem ishte shumë i mirë

for most of the history of the regulation of land,

për pjesën më të madhe të historisë së ligjeve mbi tokën

until this technology came along, and people began to wonder,

deri sa mbërriti teknologjia, dhe njerëzit filluan të vrasin mendjen,

were these instruments trespassers

se a qenë shkelësa këto instrumenta

as they flew over land without clearing the rights

meqë fluturonin sipër tokës pa përfillur të drejtat

of the farms below as they traveled across the country?

e fermerëve poshtë, dhe i binin vendit pash më pash?

Well, in 1945, Supreme Court got a chance to address that question.

Gjykatës së Supreme iu desh ta shqyrtonte këtë çështje në vitin 1945.

Two farmers, Thomas Lee and Tinie Causby, who raised chickens,

Dy fermerë, Tomas Li dhe Tajni Kosbi, që rrisnin pula

had a significant complaint because of these technologies.

paraqitën një ankesë me baza, për shkak të këtyre teknologjive.

The complaint was that their

Ankesa qe që pulat

chickens followed the pattern of the airplanes

e tyre ndiqnin shembullin e avionëve

and flew themselves into the walls of the barn

dhe fluturonin drejt mureve të plevicës

when the airplanes flew over the land.

sa herë që avionët fluturonin sipër tokës.

And so they appealed to Lord Blackstone

Prandaj iu drejtuan Lordit Blackstone

to say these airplanes were trespassing.

për të thënë që këta avionë po shkelnin tokat e tyre.

Since time immemorial, the law had said,

Që prej kohësh që nuk mbahen mend, ligji thosh

you can't fly over the land without permission of the landowner,

se nuk mund të fluturosh sipër tokës pa lejen e të zotit të saj,

so this flight must stop.

ndaj, fluturimeve duhej t'u jepej fund.

Well, the Supreme Court considered this 100-years tradition

Kështu, Gjykata Supreme e peshoi traditën 100 vjeçare

and said, in an opinion written by Justice Douglas,

dhe tha, në një opinion të shkruajtur nga gjykatësi Daglas,

that the Causbys must lose.

që Kosbit duhej të humbin.

The Supreme Court said the doctrine protecting land

Gjykata Supreme u shpreh se ligji që mbron tokën

all the way to the sky has no place in the modern world,

deri në qiell, nuk ka vend në botën moderne,

otherwise every transcontinental flight would

përndryshe, çdo fluturim ndërkontinental do të bëhej objekt gjyqesh,

subject the operator to countless trespass suits.

do ta linte operatorin zbuluar përballë padish të panumërta për shkeljeje.

Common sense, a rare idea in the law, but here it was. Common sense --

Logjikë e thjeshtë, ide e rallë në ligj, po ja ku qe, logjikë e thjeshtë.

(Laughter) --

(Të qeshura)

Revolts at the idea. Common sense.

Logjika e thjeshtë e kundërshton idenë.

Finally. Before the Internet, the last great terror

Së fundi. Para Internetit, vala e fundit e terrorit të madh

to rain down on the content industry

që ra mbi industrinë e përmbajtjes

was a terror created by this technology. Broadcasting:

ishte terrori i krijuar nga kjo teknologji: transmetimet.

a new way to spread content,

Një rrugë e re për të përhapur përmbajtjen

and therefore a new battle over the control

e kështu edhe një betejë e re për kontrollin

of the businesses that would spread content.

e bizneseve që do të përhapnin përmbajtje.

Now, at that time, the entity,

Tani, në atë kohë, njësia,

the legal cartel, that controlled the performance rights

karteli ligjor që kontrollonte të drejtat e ekzekutimit,

for most of the music that would be broadcast

për shumicën e muzikës që mund të transmetohej

using these technologies was ASCAP.

duke përdorur këto teknologji, qe ASCAP.

They had an exclusive license on the most popular content,

Këta kishin një leje përjashtuese mbi përmbajtjen më popullore,

and they exercised it in a way that tried to demonstrate

dhe e ushtronin në një mënyrë që përpiqej t'u demonstronte

to the broadcasters who really was in charge.

transmetuesave, se kush ishte i zoti i punës.

So, between 1931 and 1939, they raised rates by some 448 percent,

Ndaj, nga 1931 deri në 1939 ata i rritën çmimet rreth 448%,

until the broadcasters finally got together

derisa më në fund transmetuesit u bënë tok

and said, okay, enough of this.

dhe thanë: Bukur, boll me kaq.

And in 1939, a lawyer, Sydney Kaye, started something

Dhe më 1939 një jurist, Sidni Kei, filloi diçka

called Broadcast Music Inc. We know it as BMI.

që e quajti Broadcast Music Incorporated. Ne e njohim si BMI.

And BMI was much more democratic in the art

Dhe BMI-ja qe aq demokratike në art

that it would include within its repertoire,

sa të përfshinte në repertorin e saj,

including African American music for the first time in the repertoire.

për herë të parë muzikë Afro-Amerikane.

But most important was that BMI took public domain works

Por më e rëndësishmja qe që BMI-ja mori vepra në përkatësi publike

and made arrangements of them, which they gave away for free

dhe bëri marrëveshje, për t'i dhënë falas

to their subscribers. So that in 1940,

te pajtimarët e tyre. E kështu, më 1940,

when ASCAP threatened to double their rates,

kur ASCAP kërcënoi se do të dyfishonte çmimet,

the majority of broadcasters switched to BMI.

shumica e transmetuesve kaluan te BMI-ja.

Now, ASCAP said they didn't care.

ASCAP-i tha se nuk u bëhej vonë.

The people will revolt, they predicted, because the very best music

Njerëzit do të hidhen përpjetë sepse, sipas tyre, ajka e muzikës

was no longer available, because they had shifted

nuk do të qe më në qarkullim, pas hedhjes

to the second best public domain provided by BMI.

te përkatësia e dytë publike më e mirë, ofruar nga BMI.

Well, they didn't revolt, and in 1941, ASCAP cracked.

Por ja që nuk pati hedhje përpjetë, dhe më 1941 ASCAP falimentoi.

And the important point to recognize

Dhe gjëja me rëndësi që duhet përmendur

is that even though these broadcasters

është që edhe pse këta transmetuesa

were broadcasting something you would call second best,

transmetonin diçka që do ta quanit të dorës së dytë për nga cilësia,

that competition was enough to break, at that time,

kaq konkurrencë qe e mjaftë për të mposhtur, në atë kohë,

this legal cartel over access to music.

këtë kartel ligjor mbi aksesin në muzikë.

Okay. Three stories. Here's the argument.

Në rregull. Ja pra tre historitë. Ja dhe argumenti.

In my view, the most significant thing to recognize

Sipas meje, gjëja më e rëndësishme që duhet kuptuar

about what this Internet is doing

mbi ndikimin e Internetit,

is its opportunity to revive the read-write culture

është mundësia e tij për të rigjallëruar kulturën e lexueshme - e shkruajtshme

that Sousa romanticized.

që Suza e romantizonte.

Digital technology is the opportunity

Teknologjia digjitale është mundësi

for the revival of these vocal chords

për rigjallërimin e kordave zanore

that he spoke so passionately to Congress about.

për të cilat ai fliste me kaq pasion në Kongres.

User-generated content, spreading in businesses

Përmbajtje e prodhuar nga përdoruesit, që iu shpërndahet bizneseve

in extraordinarily valuable ways like these,

përmes rrugësh tejet të vlefshme si këto,

celebrating amateur culture.

që himnizojnë kulturën amatore.

By which I don't mean amateurish culture,

Me të cilën nuk nënkuptoj kulturë amatoreske,

I mean culture where people produce

E kam fjalën për kulturë ku njerëzit prodhojnë

for the love of what they're doing and not for the money.

nga dashuria për atë që bëjnë dhe jo për hir të parasë.

I mean the culture that your kids are producing all the time.

Nënkuptoj kulturë që prodhojnë fëmijtë tuaj gjithë kohën.

For when you think of what Sousa romanticized

Sepse po të mendosh çfarë romantizonte Suza

in the young people together, singing the songs of the day,

te grupet e të rinjve që këndonin këngët e kohës,

of the old songs, you should recognize

këngë të vjetra, nuk e ke të vështirë të dallosh

what your kids are doing right now.

atë që bëjnë fëmijët tuaj sot.

Taking the songs of the day and the old songs

Marrin këngë të ditës dhe të vjetra

and remixing them to make them something different.

dhe i ripërziejnë për të nxjerrë prej tyre diçka ndryshe.

It's how they understand access to this culture.

Kështu e kuptojnë ata aksesin në këtë kulturë.

So, let's have some very few examples

Pra, le të japim nja dy shembuj

to get a sense of what I'm talking about here.

për të krijuar një ide se për çfarë po flas këtu.

Here's something called Anime Music Video, first example,

Ja diçka e quajtur Video Muzikore Anime, shembulli i parë,

taking anime captured from television

ku është marrë diçka nga televizioni

re-edited to music tracks.

ripërpunuar në linja muzikore.

(Music)

(Muzikë)

This one you should be -- confidence. Jesus survives. Don't worry.

Te kjo këtu kini... -- besim. Jezui mbijeton. Mos u shqetësoni.

(Music)

(Muzikë: "I Will Survive" nga Gloria Gaynor)

(Laughter)

(Të qeshura)

And this is the best.

Dhe kjo është më e forta.

(Music)

(Muzikë: "Dashuri e Pamatë" nga Lionel Riçi dhe Diana Ros)

My love ...

Dashuria ime ...

There's only you in my life ...

Vetëm ty të kam në jetë ...

The only thing that's bright ...

E vetmja gjë që ndrin ...

My first love ...

Dashuria ime e parë ...

You're every breath that I take ...

Je në çdo frymëmarrje timen ...

You're every step I make ...

Je në çdo hap që bëj ...

And I ....

Dhe unë ....

I want to share all my love with you ...

Unë dua ta ndaj me ty krejt dashurinë time ...

No one else will do ...

E me askënd tjetër ...

And your eyes ...

Dhe sytë e tu ...

They tell me how much you care ...

Më rrëfejnë se sa shumë vlej për ty ...

(Music)

(Muzikë)

So, this is remix, right?

Pra, kjo është një ripërzierje.

(Applause)

(Duartrokitje)

And it's important to emphasize that what this is not

Dhe është e rëndësishme të theksohet çfarë kjo nuk është

is not what we call, quote, "piracy."

nuk është ajo çka ne e quajmë, citoj, "pirateri."

I'm not talking about nor justifying

Nuk dua të flas apo të përligj

people taking other people's content in wholesale

ata njerëz që marrin, me shumicë, përmbajtje të tjetërkujt

and distributing it without the permission of the copyright owner.

dhe e shpërndajnë pa lejen e të zotit të të drejtave të kopjimit.

I'm talking about people taking and recreating

Po flas për njerëz që marrin dhe rikrijojnë

using other people's content, using digital technologies

duke përdorur përmbajtje nga të tjerë njerëz, duke përdorur teknologji dixhitale

to say things differently.

për t’i thënë gjërat ndryshe.

Now, the importance of this

Tani, rëndësia e kësaj

is not the technique that you've seen here.

nuk është teknika që patë këtu.

Because, of course, every technique that you've seen here

Ngaqë, sigurisht, të gjitha teknikat që patë këtu

is something that television and film producers

janë diçka që producentët e televizionit dhe të filmit

have been able to do for the last 50 years.

kanë qenë në gjendje ta bëjnë këto 50 vitet e fundit.

The importance is that that technique has been democratized.

E rëndësishmja është që kjo teknikë është demokratizuar.

It is now anybody with access to a $1,500 computer

Tani bëhet fjalë që cilido me një kompjuter 1500 dollarësh

who can take sounds and images from the culture around us

mund të marrë tinguj dhe figura nga kultura përqark nesh

and use it to say things differently.

dhe t'i përdorë për t'i bërë gjërat ndryshe.

These tools of creativity have become tools of speech.

Këto mjete krijimtarie janë kthyer në mjete të shprehjes.

It is a literacy for this generation. This is how our kids speak.

Është shkrimi dhe këndimi i këtij brezi. Gjuha me të cilën flasin fëmijët tanë.

It is how our kids think. It is what your kids are

Është ajo që mendojnë kalamajtë tanë; është ajo çka janë fëmijët tanë

as they increasingly understand digital technologies

teksa kuptojnë gjithnjë e më shumë teknologjitë dixhitale

and their relationship to themselves.

dhe marrëdhëniet e tyre me to.

Now, in response to this new use of culture using digital technologies,

Tani, si përgjigje ndaj këtij përdorimi të ri të kulturës përmes teknologjive dixhitale

the law has not greeted this Sousa revival

ligji nuk e ka mirëpritur këtë ringjallje të Suzës

with very much common sense.

me gjykim të shëndoshë.

Instead, the architecture of copyright law

Në fakt, arkitektura e ligjit për të drejtat e kopjimit

and the architecture of digital technologies,

dhe arkitekturat e teknologjive dixhitale,

as they interact, have produced the presumption

krahas ndërveprimit, kanë dhënë përshtypjen

that these activities are illegal.

sikur këto veprimtari janë të paligjshme.

Because if copyright law at its core regulates something called copies,

Sepse, nëse ligji i të drejtave të kopjimit, në thelbin e tij, merret me diçka të quajtur kopje,

then in the digital world the one fact we can't escape

ahere, një fakt të cilit nuk i shpëtojmë dot në botën dixhitale

is that every single use of culture produces a copy.

është që çdo përdorim i kulturës prodhon kopje.

Every single use therefore requires permission;

Kështu që çdo përdorim lyp leje;

without permission, you are a trespasser.

pa leje, bëheni shkelës.

You're a trespasser with about as much sense

Shkelës në po atë kuptim

as these people were trespassers.

sa qenë shkelës ata njerëz.

Common sense here, though, has not yet revolted

Logjika e thjeshtë këtu, pra, nuk është revoltuar ende

in response to this response that the law has offered

në përgjigje të kësaj përgjigjje që ka ofruar ligji

to these forms of creativity.

për këto forma krijimtarie.

Instead, what we've seen

Në vend të kësaj, s’kemi parë gjë tjetër

is something much worse than a revolt.

veçse diçka shumë më të keqe se një revoltë.

There's a growing extremism that comes from both sides

Është skajshmëria në rritje që vjen prej të dy krahëve

in this debate, in response to this conflict

në këtë debat, si përgjigje ndaj kësaj përplasjeje

between the law and the use of these technologies.

mes ligjit dhe përdorimit të këtyre teknologjive.

One side builds new technologies, such as one recently announced

Njëri krah krijon teknologji të reja, si ajo e njoftuar së fundmi

that will enable them

që do t'u lejojë heqjen

to automatically take down from sites like YouTube

automatikisht prej site-esh si YouTube

any content that has any copyrighted content in it,

të çfarëdo lënde që përmban në vete lëndë nën të drejta kopjimi

whether or not there's a judgment of fair use

pa pyetur nëse ka apo jo vendim gjykate për përdorimin e rregullt

that might be applied to the use of that content.

që mund të zbatohet mbi përdorimin e kësaj përmbajtjeje.

And on the other side, among our kids,

Dhe në krahun tjetër, mes fëmijve tanë,

there's a growing copyright abolitionism,

sa vjen e shtohet mohimi i të drejtave të kopjimit,

a generation that rejects the very notion

një brez që hedh tej vetë nocionin

of what copyright is supposed to do, rejects copyright

e asaj çka supozohet se janë të drejtat e kopjimit, që hedh tej të drejtat e kopjimit

and believes that the law is nothing more than an ass

dhe beson se ligji s'është gjë tjetër veç një gomarllëk

to be ignored and to be fought at every opportunity possible.

që duhet shpërfillur dhe luftuar sa herë të vijë rasti.

The extremism on one side begets extremism on the other,

Skajshmëria e një pale pjell skajshmërinë e tjetrës,

a fact we should have learned many, many times over,

fakt ky që duhet ta kishim mësuar pas gjithë këtyre përsëritjeve,

and both extremes in this debate are just wrong.

dhe të dyja skajshmëritë në këtë debat janë thjesht gabim.

Now, the balance that I try to fight for,

Tani, baraspeshimi që po përpiqem të arrij -

I, as any good liberal, try to fight for first

unë, si liberal i mirë, përpiqem të luftoj së pari

by looking to the government. Total mistake, right?

duke hedhur sytë nga qeveria. Kryekëput gabim, apo jo?

(Laughter)

(Të qeshura)

Looked first to the courts and the legislatures to try to get them

Hedh një herë sytë te gjykatat dhe ligjvënësit që të përpiqem t'i shtyj

to do something to make the system make more sense.

të bëjnë diçka për t'i dhënë më tepër kuptim sistemit.

It failed partly because the courts are too passive,

Kjo dështon pjesërisht ngaqë gjykatat janë shumë pasive,

partly because the legislatures are corrupted,

pjesërisht ngaqë ligjvënësit janë të korruptuar,

by which I don't mean that there's bribery

e me këtë nuk nënkuptoj që ka ryshfete

operating to stop real change,

që jepen për t’i prerë rrugën ndryshimeve të vërteta,

but more the economy of influence that governs how Congress functions

por më tepër ekonominë e ndikimit që drejton mënyrën se si funksionon Kongresi,

means that policymakers here will not understand this

do të thotë që hartuesit e politikave këtu nuk do ta kuptojnë

until it's too late to fix it.

këtë përpara se të jetë shumë vonë për ta ndrequr.

So, we need something different, we need a different kind of solution.

Pra, na duhet diçka tjetër, na duhet një tjetër lloj zgjidhjeje,

And the solution here, in my view, is a private solution,

dhe zgjidhja këtu, sipas mendimit tim, është zgjidhje private,

a solution that looks to legalize what it is to be young again,

një zgjidhje që synon të ligjërojë atë që është sërish diçka e re,

and to realize the economic potential of that,

dhe të kuptojë potencialin e saj ekonomik,

and that's where the story of BMI becomes relevant.

dhe kjo është pika ku bëhet e rëndësishme historia e BMI-së.

Because, as BMI demonstrated, competition here

Sepse, siç e demonstroi BMI-ja, konkurrenca atje

can achieve some form of balance. The same thing can happen now.

mundi të sjellë një lloj baraspeshe. E njëjta gjë mund të ndodhë edhe tani.

We don't have a public domain to draw upon now,

Nuk kemi një përkatësi publike ku të bazohemi,

so instead what we need is two types of changes.

ndaj në vend të saj, çka na duhen, janë dy lloje ndryshimesh.

First, that artists and creators embrace the idea,

Së pari, që artistët dhe krijuesit ta përqafojnë idenë;

choose that their work be made available more freely.

të vendosin që vepra e tyre të jetë e qarkullueshme më lirisht.

So, for example, they can say their work is available freely

Pra, për shembull, mund të shprehen që vepra e tyre mund të kihet lirisht

for non-commercial, this amateur-type of use,

për përdorim jokomercial, të këtij llojit amatoresk,

but not freely for any commercial use.

por jo lirisht për përdorim komercial.

And second, we need the businesses

Dhe së dyti, na duhet që bizneset

that are building out this read-write culture

e ngritura mbi këtë kulturë të lexueshme - të shkruajtshme

to embrace this opportunity expressly, to enable it,

ta përqafojnë shprehimisht këtë mundësi, ta bëjnë të mundur,

so that this ecology of free content, or freer content,

që kështu kjo ekologji e përmbajtjes së lirë, ose e përmbajtjes më të lirë

can grow on a neutral platform

të mund të rritet në një platformë të paanshme

where they both exist simultaneously,

në të cilën ekzistojnë të dyja njëkohësisht,

so that more-free can compete with less-free,

që kështu më-tepër-e-lira të konkurrojë më-pak-të-lirën,

and the opportunity to develop the creativity in that competition

dhe që mundësia për zhvillimin e krijimtarisë nën këtë konkurrencë

can teach one the lessons of the other.

të lejojë secilën të mësojë prej tjetrës.

Now, I would talk about one particular such plan

Tani, do të doja të flisja për një plan të tillë të veçantë

that I know something about,

për të cilin diçka di

but I don't want to violate TED's first commandment of selling,

megjithëse nuk dua të cënoj rregullin numër një të TED mbi shitjen,

so I'm not going to talk about this at all.

ndaj nuk do të flas fare rreth kësaj.

I'm instead just going to remind you of the point that BMI teaches us.

Në vend të saj, do t'ju kujtoj thelbin e mësimit që na dha BMI-ja.

That artist choice is the key for new technology

Që zgjedhjet e artistëve janë kyçi që teknologjisë së re

having an opportunity to be open for business,

t'i jepet mundësia e të qenit e hapur për biznes,

and we need to build artist choice here

dhe këtu na duhet të ndërtojmë zgjedhjet e artistëve

if these new technologies are to have that opportunity.

nëse duam që këtyre teknologjive të reja t'u jepet kjo mundësi.

But let me end with something I think much more important --

Por më lejoni ta mbyll me diçka që e quaj shumë më të rëndësishme -

much more important than business.

shumë më të rëndësishme se sa biznesi.

It's the point about how this connects to our kids.

Është çështja se si kjo lidhet me fëmijët tanë.

We have to recognize they're different from us. This is us, right?

Na duhet ta pranojmë që janë ndryshe nga ne. Ne jemi këta, apo jo?

(Laughter)

(Të qeshura)

We made mixed tapes; they remix music.

Ne bënim kaseta të përziera, këta ripërziejnë muzikë.

We watched TV; they make TV.

Ne shihnim TV; këta e bëjnë TV-në.

It is technology that has made them different,

Është teknologjia ajo që i ka bërë të ndryshëm,

and as we see what this technology can do,

dhe teksa shohim se çfarë mund të bëjë kjo teknologji

we need to recognize you can't kill

na duhet të pranojmë që nuk mund të asgjësohet

the instinct the technology produces. We can only criminalize it.

instikti që prodhon teknologjia; ne vetëm mund ta kriminalizojmë atë.

We can't stop our kids from using it.

Nuk ua ndalojmë dot fëmijëve përdorimin e saj;

We can only drive it underground.

mundemi vetëm ta degdisim në ilegalitet.

We can't make our kids passive again.

Nuk mund t'i bëjmë dot sërish pasivë fëmijtë tanë;

We can only make them, quote, "pirates." And is that good?

mund t'i bëjmë, citoj, "piratë." Po a është mirë kështu?

We live in this weird time. It's kind of age of prohibitions,

Rrojmë në kohë të çuditshme, një lloj epoke prohibicionizmi,

where in many areas of our life,

ku në shumë fusha të jetës sonë,

we live life constantly against the law.

rrojmë në mënyrë konstante kundër ligjit.

Ordinary people live life against the law,

Njerëz të zakonshëm e kalojnë jetën kundër ligjit,

and that's what I -- we are doing to our kids.

ja këtë po iu bëj, po iu bëjmë fëmijve tanë.

They live life knowing they live it against the law.

E kalojnë jetën duke e ditur që jetojnë kundër ligjit.

That realization is extraordinarily corrosive,

Kjo vetëdije është tejet gërryese,

extraordinarily corrupting.

tejet korruptuese.

And in a democracy, we ought to be able to do better.

Dhe në demokraci e kemi për detyrë të jemi në gjendje t'ia dalim më mirë.

Do better, at least for them, if not for opening for business.

T'ia dalim më mirë, të paktën për ta, në mos për t’u hapur ndaj biznesit.

Thank you very much.

Ju faleminderit shumë.

(Applause)

(Duartrokitje)