Bob Thurman: We can be Buddhas

Tłumaczenie: Artur Grzesiak Korekta: Marta Janik

Thank you.

Dziękuję.

And I feel like this whole evening has been very amazing to me.

Jest to niezwykły wieczór dla mnie.

I feel it's sort of like the Vimalakirti Sutra,

Przypominający nieco sutrę Vimalakirti...

an ancient work from ancient India

...pradawne dzieło ze starożytnych Indii...

in which the Buddha appears at the beginning and a whole bunch of people

...na początku którego przedstawiony jest Budda i spora grupa ludzi...

come to see him from the biggest city in the area, Vaishali,

...która przybywa z największego pobliskiego miasta Vaisali, aby go zobaczyć...

and they bring some sort of jeweled parasols to make an offering to him.

...i aby podarować mu parasolki wysadzane klejnotami.

All the young people, actually, from the city.

W zasadzie są to tylko młodzi mieszkańcy miasta...

The old fogeys don't come because they're mad at Buddha,

...ponieważ starszyzna jest wściekła na Buddę...

because when he came to their city he accepted --

...gdyż ten, po przybyciu do miasta zaakceptował...

he always accepts the first invitation that comes to him, from whoever it is,

...jak to miał w zwyczaju ,pierwsze zaproszenie...

and the local geisha, a movie-star sort of person,

...a tamtejsza gejsza, można by rzec lokalna celebryta...

raced the elders of the city in a chariot and invited him first.

...jadąc rydwanem uprzedziła starszyznę i zaprosiła go.

So he was hanging out with the movie star, and of course they were grumbling:

A więc Budda zamieszkał z celebrytą, a starsi narzekali.

"He's supposed to be religious and all this.

"Przecież on powinien być religijny"

What's he doing over there at Amrapali's house with all his 500 monks,"

"Co on tam robi w domu Amrapali wraz z pięcioma setkami mnichów jego świty"...

and so on. They were all grumbling, and so they boycotted him.

...narzekali i postanowili go zbojkotować.

They wouldn't go listen to him.

Nie przyszli wysłuchać jego nauk.

But the young people all came.

Ale młodzi ludzie przyszli.

And they brought this kind of a jeweled parasol, and they put it on the ground.

I przynieśli parasolki z drogocennymi kamieniami i położyli je na ziemi.

And as soon as they had laid all these,

Jak tylko zdążyli położyć je wszystkie...

all their big stack of these jeweled parasols that they used to carry in ancient India,

...tworząc z nich wielki stos. Budda wykonał coś w rodzaju ‘efektu specjalnego’...

he performed a kind of special effect which made it into a giant planetarium,

...przekształcając stos w ogromne planetarium...

the wonder of the universe. Everyone looked in that, and they saw in there

...cud wszechświata. Każdy spoglądał na nie i widział...

the total interconnectedness of all life in all universes.

...całkowite połączenie pomiędzy wszystkimi formami życia we wszystkich wszechświatach.

And of course, in the Buddhist cosmos there are millions and billions of planets

Buddaistyczny wszechświat składa się z milionów, miliardów planet...

with human life on it,

...z których każda zamieszkana jest przez ludzi...

and enlightened beings can see the life on all the other planets.

...a istoty oświecone dostrzegają życie na każdej z tych planet.

So they don't -- when they look out and they see those lights that you showed

Wpatrując się w gwiaździste niebo, one nie widzą ...

in the sky -- they don't just see sort of pieces of matter burning

zwykłych kawałków płonącej materii...

or rocks or flames or gases exploding.

...ani skał, ani płomieni, ani eksplodujących gazów.

They actually see landscapes and human beings

One widzą krajobrazy i ludzkie istoty...

and gods and dragons and serpent beings and goddesses and things like that.

...i bogów, smoki, stworzenia podobne do węży, boginie i tym podobne.

He made that special effect at the beginning

Budda dokonał tego specjalnego efektu na początku...

to get everyone to think about interconnection

...aby wszyscy zaczęli zastanawiać się nad...

and interconnectedness and how everything in life was totally interconnected.

...współistnieniem oraz współzależnym charakterem wszystkich aspektów życia.

And then Leilei -- I know his other name -- told us about interconnection,

Następnie Leilei (mój przedmówca) - znam jego inne imię - opowiadał o korelacjach...

and how we're all totally interconnected here,

...o całkowitej współzależności pomiędzy ludźmi...

and how we've all known each other. And of course in the Buddhist universe,

...o tym, że znamy się od zawsze. Naturalnie, w buddaistycznym wszechświecie...

we've already done this already billions of times in many, many lifetimes in the past.

...przerabialiśmy to już miliardy razy, w wielu przeszłych wcieleniach.

And I didn't give the talk always. You did, and we had to watch you, and so forth.

To nie ja o tym mówiłem. Ktoś inny to zrobił.

And we're all still trying to, I guess we're all trying to become TEDsters,

I ciągle staramy się, ciągle staramy się zostać TEDsterami,

if that's a modern form of enlightenment.

...jeśli tym właśnie jest współczesna forma oświecenia.

I guess so. Because in a way, if a TEDster relates to all the interconnectedness

Ja tak sądzę. Ponieważ w pewien sposób, odnoszenie się do wzajemnych połączeń...

of all the computers and everything, it's the forging of a mass awareness,

...pomiędzy komputerami i całą resztą, jest kształtowaniem masowej świadomości...

of where everybody can really know everything

...świata, w którym każdy może wiedzieć wszystko...

that's going on everywhere in the planet.

...co dzieje się na ziemskim globie.

And therefore it will become intolerable --

I dlatego pewne kwestie stają się nie do zniesienia...

what compassion is, is where it will become intolerable for us,

...współczucie to granica, za którą staje się nieznośne...

totally intolerable that we sit here in comfort and in pleasure and enjoying

... że my tu sobie siedzimy zadowoleni w komfortowych warunkach, podziwiając...

the life of the mind or whatever it is,

...naturę umysłu czy czymkolwiek to jest...

and there are people who are absolutely riddled with disease

...podczas gdy, istnieją ludzie doszczętnie sponiewierani przez chorobę...

and they cannot have a bite of food and they have no place,

...nie posiadający kawałka chleba ani własnego domu...

or they're being brutalized by some terrible person and so forth.

...czy też będący ofiarami okrutnych ludzi.

It just becomes intolerable.

Tak ciężko się z tym pogodzić.

With all of us knowing everything, we're kind of forced by technology

Wiedząc o wszystkim, stajemy się w pewien sposób zmuszeni przez technologię...

to become Buddhas or something, to become enlightened.

...do zostania Buddami, do uzyskania oświecenia.

And of course, we all will be deeply disappointed when we do.

I oczywiście, będziemy rozczarowani, gdy osiągniemy ten stan.

Because we think that because we are kind of tired of what we do,

Ponieważ sądzimy, że ze względu na nasze zmęczenie tym co robimy...

a little bit tired, we do suffer.

...małe zmęczenie, my naprawdę cierpimy...

We do enjoy our misery in a certain way.

Delektujemy się naszym nieszczęściem w pewien sposób.

We distract ourselves from our misery by running around somewhere,

Odrywamy się od niego, kręcąc się w kółko...

but basically we all have this common misery

...ale zasadniczo odczuwamy tą wspólną niedolę...

that we are sort of stuck inside our skins

...że tkwimy wewnątrz własnych ciał...

and everyone else is out there.

...a wszyscy pozostali są na zewnątrz.

And occasionally we get together with another person stuck in their skin

Czasami nawiązujemy nić porozumienia z inną osobą zamkniętą w jej ciele...

and the two of us enjoy each other, and each one tries to get out of their own,

i wówczas dwoje ludzi cieszy się sobą, ale każde z nich chce się wydostać ze swojego ciała...

and ultimately it fails of course, and then we're back into this thing.

...w ostatecznym rozrachunku to się nie udaje i wracamy do starego stanu rzeczy.

Because our egocentric perception -- from the Buddha's point of view, misperception --

Ponieważ egocentryczny odbiór świata - z punktu widzenia Buddy błędny -...

is that all we are is what is inside our skin.

...sprawia, że odbieramy to co jest w naszych ciałach za nas samych.

And it's inside and outside, self and other,

I poprzez to istnieje podział na wnętrze i świat zewnętrzny, na siebie i innych...

and other is all very different.

...a inny diametralnie różni się od nas samych.

And everyone here is unfortunately carrying that habitual perception,

I niestety każdy z tu obecnych jest skażony tym wpojonym sposobem percepcji...

a little bit, right?

...przynajmniej w jakimś stopniu.

You know, someone sitting next to you in a seat -- that's OK because you're in a theater,

Dajmy na to, fakt, że ktoś siedzi obok ciebie jest w porządku ponieważ jesteś w teatrze...

but if you were sitting on a park bench and someone came up and sat that close to you,

...ale gdybyś siedział na ławce w parku i ktoś by podszedł i usiadł tak blisko...

you'd freak out.

...byś się wściekł.

What do they want from me? Like, who's that?

Czego on może chcieć ode mnie? Co to za jeden?

And so you wouldn't sit that close to another person

I zapewne nie siedzielibyś tak blisko drugiej osoby...

because of your notion that it's you versus the universe -- that's all Buddha discovered.

...ze względu na założenie, że gra toczy się między tobą a wszechświatem - to zostało odkryte przez Buddę.

Because that cosmic basic idea that it is us all alone, each of us,

To kosmiczne, podstawowe założenie, że każdy z nas jest pozostawiony sam sobie...

and everyone else is different,

...a pozostali są inni...

then that puts us in an impossible situation, doesn't it?

...stawia nas w niemożliwej sytuacji, czyż nie jest tak?

Who is it who's going to get enough attention from the world?

Kto jest w stanie przyciągnąć wystarczająco dużo uwagi?

Who's going to get enough out of the world?

Kto jest w stanie 'wyrwać dla siebie wystarczająco dużo ze świata?

Who's not going to be overrun by an infinite number of other beings --

Kto jest w stanie nie zostać przytłoczonym niezliczoną ilością innych istot...

if you're different from all the other beings?

...jeżeli jest się zasadniczo od nich odmiennym?

So where compassion comes is where you

Tak więc współczucie pojawia się...

surprisingly discover you lose yourself in some way:

...gdy niespodziewanie człowiek odkrywa, że zatraca się w pewien sposób:...

through art, through meditation, through understanding, through knowledge actually,

...poprzez sztukę, poprzez medytację, poprzez zrozumienie, poprzez wiedzę...

knowing that you have no such boundary,

...będąc świadomym, że tak naprawdę żadne granice nie istnieją..

knowing your interconnectedness with other beings.

...będąc świadomym współistnienia wszystkich istot.

You can experience yourself as the other beings

Człowiek nie doświadcza własnej jaźni...

when you see through the delusion of being separated from them.

...o ile nie patrzy przez pryzmat złudzenia bycia od nich oddzielonym.

When you do that, you're forced to feel what they feel.

Robiąc to, jest się zmuszonym odczuwać to co one czują.

Luckily, they say -- I still am not sure --

Na szczęście, niektórzy pytają - nie jestem do końca pewien ...

but luckily, they say that when you reach that point because some people have said

...ale osiągając ten etap o którym traktuje momentami buddaistyczna literatura...

in the Buddhist literature, they say, "Oh who would really want to be compassionate?

...pojawia się pytanie: któż mógłby w ogóle zechcieć odczuwać współczucie?

How awful! I'm so miserable on my own. My head is aching.

Jakież to okropne! Samemu jest się nieszczęśliwym. Ciągle doskwiera...

My bones are aching. I go from birth to death. I'm never satisfied.

...ból. Człowiek rodzi się i umiera nie będąc nigdy zadowolonym.

I never have enough, even if I'm a billionaire, I don't have enough.

Nigdy nie ma się dość, będąc nawet miliarderem chce się zawsze więcej.

I need a hundred billion." So I'm like that.

Zawsze więcej - taka jest natura człowieka.

Imagine if I had to feel even a hundred other people's suffering.

Spróbujmy sobie wyobrazić jak by to było odczuwać cierpienie setki innych ludzi.

It would be terrible.

To by było okropne.

But apparently, this is a strange paradox of life.

Ale najwidoczniej jest to osobliwy paradoks życia.

When you're no longer locked in yourself,

Kiedy nie jest się dłużej zamkniętym we własnej jaźni...

and as the wisdom or the intelligence or the scientific knowledge

...to mądrość, czy pełnia zrozumienia czy też wiedza naukowa...

of the nature of the world, that enables you to let your mind spread out,

...o naturze świata, umożliwiają człowiekowi spożytkować jego potencjał umysłowy...

and empathize, and enhance the basic human ability of empathizing,

...rozbudzając przy tym empatię, wzmacniając naturalną zdolność do współodczuwania...

and realizing that you are the other being,

I dzięki zrozumieniu...

somehow by that opening, you can see the deeper nature of life. And you can,

...że człowiek to także inne istnienie, staje się możliwym dostrzeżenie głębszej natury egzystencji...

you get away from this terrible iron circle of I, me, me, mine,

...oraz wyzwolenie się z żelaznych okowów: ja, mi, mnie, moje ...

like the Beatles used to sing.

...jak to Beatlesi śpiewali.

You know, we really learned everything in the '60s.

Tego wszystkiego nauczyliśmy się już w latach 60-tych.

Too bad nobody ever woke up to it,

Szkoda tylko, że nikt nigdy do tego nie dorósł,

and they've been trying to suppress it since then.

i, od tamtego czasu, usiłuje się to stłamsić.

I, me, me, mine. It's like a perfect song, that song. A perfect teaching.

Ja, mi, mnie, moje. To brzmi jak doskonała piosenka. Doskonałe nauczanie.

But when we're relieved from that,

Ale jak tylko uwolnimy się od tego

we somehow then become interested in all the other beings.

zaczynamy interesować się innymi istotami.

And we feel ourselves differently. It's totally strange.

I czujemy się odmienieni. To przedziwne uczucie.

It's totally strange.

Doprawdy przedziwne.

The Dalai Lama always likes to say --

Dalajlama ma w zwyczaju mawiać,

he says that when you give birth in your mind to the idea of compassion,

że gdy w ludzkim umyśle zaczyna kiełkować współczucie

it's because you realize that you yourself and your pains and pleasures

dzieje się tak na skutek zrozumienia, że ludzka jaźń, ludzkie cierpienia i przyjemności

are finally too small a theater for your intelligence.

są zbyt małym terenem dla rozumu.

It's really too boring whether you feel like this or like that, or what, you know --

Czucie się w ten czy inny sposób jest zdecydowanie zbyt nużące,

and the more you focus on how you feel, by the way, the worse it gets.

a koncentrowanie się na własnym samopoczuciu jedynie pogarsza sprawę.

Like, even when you're having a good time,

Podobnie, nawet doświadczając miłych chwil -

when is the good time over?

kiedy przychodzi ich kres?

The good time is over when you think, how good is it?

Miła chwila kończy się wraz z uświadomienie sobie jak miła ona rzeczywiście jest.

And then it's never good enough.

Gdyż następnie nie jest już nigdy dostatecznie przyjemna.

I love that Leilei said that the way of helping those who are suffering badly

Bardzo podoba mi się spostrzeżenie Leilei, że sposobem na pomaganie dotkliwie cierpiącym

on the physical plane or on other planes is having a good time,

fizycznie czy też na innej płaszczyźnie jest cieszenie się chwilą,

doing it by having a good time.

pomaganie poprzez bycie zadowolonym.

I think the Dalai Lama should have heard that. I wish he'd been there to hear that.

Uważam, że Dalai Lama powinien to usłyszeć. Szkoda, że nie było go tu.

He once told me -- he looked kind of sad;

Pewnego razu rzekł do mnie - wyglądając na zatrwożonego,

he worries very much about the haves and have-nots.

martwiąc się o tych co posiadają i o tych co nie mają nic -

He looked a little sad, because he said, well, a hundred years ago,

że jakieś 100 lat temu, zdecydowano się

they went and took everything away from the haves.

odebrać wszytko tym, co coś posiadali.

You know, the big communist revolutions, Russia and China and so forth.

Mowa tu o wielkiej rewolucji komunistycznej w Rosji, Chinach i innych państwach.

They took it all away by violence,

Odebrano to wszystko w brutalny sposób,

saying they were going to give it to everyone, and then they were even worse.

twierdząc, że zamierza się rozdać to każdemu, by tak naprawdę pogorszyć jedynie ówczesny stan rzeczy.

They didn't help at all.

Rewolucja nie pomogła ani trochę.

So what could possibly change this terrible gap that has opened up in the world today?

co mogłoby zniwelować tą potworną przepaść obecną w dzisiejszym świecie?

And so then he looks at me.

Następnie Dalai Lama spojrzał na mnie.

So I said, "Well, you know, you're all in this yourself. You teach: it's generosity,"

A więc odrzekłem: "Cóż, Ty jesteś tym pochłonięty. Nauczasz wszak, że lekarstwem jest szczodrość".

was all I could think of. What is virtue?

To było wszystko, co mi wówczas przyszło na myśl. Czym jest cnota?

But of course, what you said, I think the key to saving the world, the key to compassion

Ale zarazem, uważam, że kluczem do uratowania świata, kluczem do współczucia,

is that it is more fun.

jest fakt, że robienie tego to dobra zabawa.

It should be done by fun. Generosity is more fun. That's the key.

Należy czynić to z radością. Szczodrość jest dobrą zabawą. Ot cały sekret.

Everybody has the wrong idea. They think Buddha was so boring,

Dużo ludzi podziela mylne przekonanie, że Budda musiał być straszliwie nudny.

and they're so surprised when they meet Dalai Lama and he's fairly jolly.

Spotykając Dalai Lamę, ku ich zdziwieniu, okazuje się on być całkiem radosny.

Even though his people are being genocided --

Pomimo faktu, że jego rodacy są bestialsko mordowani,

and believe me, he feels every blow on every old nun's head,

a proszę mi wieżyc, że on odczuwa każde uderzenie w starą głowę każdego z mnichów,

in every Chinese prison. He feels it.

które ma miejsce w każdym chińskim więzieniu. On to odczuwa.

He feels the way they are harvesting yaks nowadays.

Dalai Lama odczuwa obecny sposób hodowli jaków.

I won't even say what they do. But he feels it.

Nie powiem co im się czyni. Ale on to czuje 'na własnej skórze'.

And yet he's very jolly. He's extremely jolly.

A mimo to jest bardzo radosny. Przesycony wręcz radością.

Because when you open up like that,

Ponieważ otwarcie się w ten sposób sprawia,

then you can't just -- what good does it do to add being miserable with others' misery?

że nie da się inaczej. Co dobrego może wyniknąć z powiększenia ogólnej puli cierpienia o własny smutek?

You have to find some vision where you see how hopeful it is,

Trzeba starać się odnajdywać natchnienie, pamiętając przy tym, że

how it can be changed.

na zmiany nigdy nie jest za późno.

Look at that beautiful thing Chiho showed us. She scared us with the lava man.

Spójrzmy na tą piękną rzecz zademonstrowaną przez moją przedmówczynię Chiho,

She scared us with the lava man is coming,

która straszyła nas nadejściem 'człowieka lawy',

then the tsunami is coming,

po którym nastąpi tsunami.

but then finally there were flowers and trees, and it was very beautiful.

Aby ostatecznie rozkwitły kwiaty oraz drzewa i zapanowała sielanka.

It's really lovely.

To urocze.

So, compassion means to feel the feelings of others,

Więc, współczucie oznacza odczuwanie uczuć innych istot,

and the human being actually is compassion.

a człowiek w zasadzie jest współczuciem.

The human being is almost out of time.

Mój czas dobiega końca.

The human being is compassion because what is our brain for?

Istota ludzka jest współczuciem, ponieważ ku temu, predestynowany jest jego mózg.

Now, Jim's brain is memorizing the almanac.

Mózg Jimiego zapamiętuje almanach.

But he could memorize all the needs of all the beings that he is, he will, he did.

Ale on mógłby zapamiętywać potrzeby wszystkich istot, którymi on jest, będzie lub był.

He could memorize all kinds of fantastic things to help many beings.

Mógłby zapamiętywać wszystkie rodzaje cudownych rzeczy aby pomóc innym istotom.

And he would have tremendous fun doing that.

Miałby przy tym wspaniałą zabawę.

So the first person who gets happy,

Tak więc pierwsza osoba która stanie się szczęśliwa...

when you stop focusing on the self-centered situation of, how happy am I,

gdy już zaprzestanie koncentrować się na egocentrycznym pojmowaniu zadowolenia -

where you're always dissatisfied --

de facto sytuacji bycia ciągle niezadowolonym,

as Mick Jagger told us. You never get any satisfaction that way.

gdyż jak twierdził Mick Jagger nie możliwym jest osiągnięcia zadowolenia w ten sposób.

So then you decide, "Well, I'm sick of myself.

Więc stwierdzasz, że masz już dość sam siebie.

I'm going to think of how other people can be happy.

I zaczynasz się zastanawiać jak inni ludzie mogą być szczęśliwi.

I'm going to get up in the morning and think,

Wstając rano myślisz,

what can I do for even one other person, even a dog, my dog, my cat,

co można by zrobić choćby dla jednej osoby, choćby dla psa, dla swojego psa, kota,

my pet, my butterfly?"

czy innego zwierzaka, albo też dla motyla.

And the first person who gets happy when you do that,

I pierwszą osobą, która stanie się szczęśliwą, gdy pomyślisz w ten sposób,

you don't do anything for anybody else, but you get happier, you yourself,

nie robiąc jeszcze nic dla kogoś innego, będziesz ty sam,

because your whole perception broadens

ponieważ rozszerza się pole twojej percepcji

and you suddenly see the whole world and all of the people in it.

i nagle dostrzegasz cały świat, a w nim wszystkich ludzi.

And you realize that this -- being with these people --

I uświadamiasz sobie, że właśnie obcowanie z tymi ludźmi

is the flower garden that Chiho showed us.

jest kwiatem z ogrodu, który Chiho nam pokazała.

It is Nirvana.

To jest Nirvana.

And my time is up. And I know the TED commandments.

Mój czas dobiegł końca. Znam zasady TED-u.

Thank you.

Dziękuję.