Martin Villeneuve: How I made an impossible film

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Magdalena Stonawska Korekta: Rysia Wand

I made a film that was impossible to make,

Nakręciłem niemożliwy film.

but I didn't know it was impossible,

Nie wiedziałem, że jest niemożliwy,

and that's how I was able to do it.

dlatego mi się udało.

"Mars et Avril" is a science fiction film.

"Mars et Avril" to film science-fiction.

It's set in Montreal some 50 years in the future.

Dzieje się w Montrealu za 50 lat.

No one had done that kind of movie in Quebec before

To pierwszy taki film nakręcony w Quebecu.

because it's expensive, it's set in the future,

To droga produkcja, osadzona w przyszłości,

and it's got tons of visual effects,

z mnóstwem efektów specjalnych

and it's shot on green screen.

i scenami na zielonym tle.

Yet this is the kind of movie that I wanted to make

Ale właśnie o czymś takim marzyłem

ever since I was a kid, really,

od dzieciństwa.

back when I was reading some comic books

Zaczytywałem się komiksami

and dreaming about what the future might be.

i wyobrażałem sobie przyszłość.

When American producers see my film,

Producentom z USA może się wydawać,

they think that I had a big budget to do it,

że mój film miał ogromny budżet,

like 23 million.

jakieś 23 miliony.

But in fact I had 10 percent of that budget.

Miałem 10% tej kwoty.

I did "Mars et Avril" for only 2.3 million.

"Mars et Avril" kosztował 2,3 mln.

So you might wonder, what's the deal here?

Jak mi się udało?

How did I do this?

Jak to zrobiłem?

Well, it's two things. First, it's time.

Po pierwsze: czas.

When you don't have money, you must take time,

Jeśli nie masz pieniędzy, to musisz mieć czas.

and it took me seven years to do "Mars et Avril."

Produkcja zajęła mi 7 lat.

The second aspect is love.

Po drugie: miłość.

I got tons and tons of generosity from everyone involved.

Projekt powstał dzięki życzliwości wielu ludzi.

And it seems like every department had nothing,

Na każdym poziomie mieliśmy mało pieniędzy,

so they had to rely on our creativity

trzeba było polegać na sprycie

and turn every problem into an opportunity.

i każdy problem zmieniać w okazję.

And that brings me to the point of my talk, actually,

Właśnie o tym chcę dziś powiedzieć:

how constraints, big creative constraints, can boost creativity.

jak wielkie ograniczenia mogą pobudzać kreatywność.

But let me go back in time a bit.

Cofnijmy się w czasie.

In my early 20s, I did some graphic novels,

Jako 20-latek tworzyłem powieści graficzne.

but they weren't your usual graphic novels.

Ale nie zwyczajne powieści graficzne:

They were books telling a science fiction story

to były historie SF opowiadane za pomocą

through images and text,

obrazów i tekstu.

and most of the actors who are now starring

Większość aktorów występujących w filmie

in the movie adaptation, they were already involved

brało udział w tworzeniu powieści.

in these books portraying characters

Odgrywali tam swoje postacie

into a sort of experimental, theatrical, simplistic way.

w eksperymentalny, teatralny, uproszczony sposób.

And one of these actors is the great stage director

Jeden z nich to Robert Lepage,

and actor Robert Lepage.

znany aktor i reżyser.

And I just love this guy.

Uwielbiam go.

I've been in love with this guy since I was a kid.

Kocham go od wielu lat.

His career I admire a lot.

Bardzo go podziwiam.

And I wanted this guy to be involved in my crazy project,

Chciałem, by wziął udział w moim szalonym projekcie.

and he was kind enough to lend his image

Zgodził się wcielić w jedną z postaci,

to the character of Eugène Spaak,

Eugene'a Spaaka,

who is a cosmologist and artist who seeks relation

kosmologa i artystę, który bada powiązania

in between time, space, love, music and women.

czasu, przestrzeni, miłości, muzyki i kobiet.

And he was a perfect fit for the part,

Idealnie pasuje do tej roli.

and Robert is actually the one who gave me my first chance.

Robert jako pierwszy mi zaufał.

He was the one who believed in me

Uwierzył we mnie i zachęcał mnie

and encouraged me to do an adaptation of my books

do kręcenia adaptacji moich książek,

into a film, and to write, direct,

do pisania, reżyserowania,

and produce the film myself.

samodzielnej produkcji filmu.

And Robert is actually the very first example

Robert to idealny przykład tego,

of how constraints can boost creativity.

jak ograniczenia pobudzają kreatywność.

Because this guy is the busiest man on the planet.

To najbardziej zajęty człowiek na świecie.

I mean, his agenda is booked until 2042,

Ma kalendarz zapełniony do 2042 r.

and he's really hard to get,

Trudno mu znaleźć czas.

and I wanted him to be in the movie,

A ja chciałem, żeby wystąpił w moim filmie,

to reprise his role in the movie.

znów wcielił się w tę rolę.

But the thing is, had I waited

Ale jakbym miał czekać do 2042 r.,

for him until 2042, my film wouldn't be

mój film przestałby być futurystyczny,

a futuristic film anymore, so I just couldn't do that. Right?

więc nie mogłem czekać.

But that's kind of a big problem.

To wielki problem.

How do you get somebody who is too busy

Jak nakłonić do wystąpienia w filmie

to star in a movie?

kogoś tak zajętego?

Well, I said as a joke in a production meeting --

Na spotkaniu produkcyjnym zażartowałem,

and this is a true story, by the way —

i to szczera prawda,

I said, "Why don't we turn this guy into a hologram?

"Może zrobimy z niego hologram?

Because, you know, he is everywhere

On jest równocześnie wszędzie i nigdzie

and nowhere on the planet at the same time,

w tym samym czasie,

and he's an illuminated being in my mind,

to twór mojego umysłu,

and he's in between reality and virtual reality,

między rzeczywistością a światem wirtualnym,

so it would make perfect sense

więc spokojnie mógłby być hologramem".

to turn this guy into a hologram."

więc spokojnie mógłby być hologramem".

Everybody around the table laughed,

Wszyscy wybuchnęli śmiechem,

but the joke was kind of a good solution,

ale to był jednak dobry pomysł,

so that's what we ended up doing.

więc tak też zrobiliśmy.

Here's how we did it. We shot Robert with six cameras.

Kręciliśmy Roberta sześcioma kamerami.

He was dressed in green and he was like

Był ubrany na zielono,

in a green aquarium.

jakby w zielonym akwarium.

Each camera was covering 60 degrees of his head,

Każda kamera kręciła 60 stopni jego głowy,

so that in post-production we could use

więc w postprodukcji mogliśmy użyć

pretty much any angle we needed,

dowolnego kąta, według potrzeby,

and we shot only his head.

i kręciliśmy tylko jego głowę.

Six months later there was a guy on set,

Pół roku później na planie pojawił się facet,

a mime portraying the body,

który zagrał jego ciało,

the vehicle for the head.

czyli wehikuł dla głowy.

And he was wearing a green hood

Nosił zielony kaptur,

so that we could erase the green hood in postproduction

więc mogliśmy go wymazać

and replace it with Robert Lepage's head.

i zastąpić głową Roberta Lepage'a.

So he became like a renaissance man,

To taki człowiek renesansu.

and here's what it looks like in the movie.

W filmie wygląda to tak:

(Music)

(Muzyka)

(Video) Robert Lepage: [As usual, Arthur's drawing

Robert Lepage: Rysunek Arthura

didn't account for the technical challenges.

nie oddaje technicznych trudności.

I welded the breech, but the valve is still gaping.

Zespawałem części, ale zawór został otwarty.

I tried to lift the pallets to lower the pressure in the sound box,

Próbowałem unieść palety, by obniżyć ciśnienie w pudle rezonansowym,

but I might have hit a heartstring.

ale chyba uszkodziłem włókno.

It still sounds too low.]

Dźwięk jest ciągle za niski.

Jacques Languirand: [That's normal.

Jacques Languirand: To normalne.

The instrument always ends up resembling its model.]

Instrument zawsze przypomina swój wzorzec.

(Music)

(Muzyka)

Martin Villeneuve: Now these musical instruments

Instrumenty widoczne

that you see in this excerpt,

w tym fragmencie

they're my second example of how

są drugim przykładem,

constraints can boost creativity,

jak ograniczenia pobudzają kreatywność.

because I desperately needed these objects in my movie.

Potrzebowałem ich do filmu.

They are objects of desire.

To obiekty pożądania.

They are imaginary musical instruments.

To instrumenty wyobrażone.

And they carry a nice story with them.

Są nośnikami historii.

Actually, I knew what these things would look like

Od lat wiedziałem,

in my mind for many, many years.

jak powinny wyglądać.

But my problem was, I didn't have the money

Ale nie miałem na nie pieniędzy.

to pay for them. I couldn't afford them.

Nie było mnie stać.

So that's kind of a big problem too.

To też spory problem.

How do you get something that you can't afford?

Jak zdobyć coś, na co cię nie stać?

And, you know, I woke up one morning with a pretty good idea.

Pewnego dnia obudziłem się z niezłym pomysłem.

I said, "What if I have somebody else pay for them?"

A jakby zapłacił za nie ktoś inny?

(Laughter)

(Śmiech)

But who on Earth would be interested

Ale kto byłby zainteresowany kupnem

by seven not-yet-built musical instruments

7 jeszcze nieistniejących instrumentów,

inspired by women's bodies?

inspirowanych kobiecym ciałem?

And I thought of Cirque du Soleil in Montreal,

Pomyślałem o montrealskim Cirque du Soleil.

because who better to understand the kind of

Kto inny mógłby zrozumieć

crazy poetry that I wanted to put on screen?

taką szaloną poezję?

So I found my way to Guy Laliberté, Cirque du Soleil's CEO,

Dotarłem do ich szefa, Guya Laliberté.

and I presented my crazy idea to him

Przedstawiłem swój szalony pomysł,

with sketches like this and visual references,

pokazałem szkice

and something pretty amazing happened.

i stało się coś niesamowitego:

Guy was interested by this idea

Guy się zainteresował.

not because I was asking for his money,

Nie dlatego, że chciałem pieniędzy,

but because I came to him with a good idea

ale dlatego, że przyszedłem z pomysłem,

in which everybody was happy.

na którym każdy zyska.

It was kind of a perfect triangle

To jak doskonały trójkąt,

in which the art buyer was happy

kupiec jest szczęśliwy,

because he got the instruments at a cheaper price,

bo dostanie instrumenty za niższą cenę,

because they weren't even made.

bo jeszcze ich nawet nie ma.

He took a leap of faith.

Zaufał mi.

And the artist, Dominique Engel, brilliant guy,

Niesamowity artysta Dominique Engel

he was happy too because he had a dream project

był szczęśliwy, bo mógł realizować projekt

to work on for a year.

przez rok.

And obviously I was happy because I got the instruments

No i ja byłem szczęśliwy, bo dostałem instrumenty

in my film for free, which was kind of what I tried to do.

za darmo, a o to mi chodziło.

So here they are.

Oto one.

And my last example of how constraints

Kolejny przykład, jak ograniczenia

can boost creativity

pobudzają kreatywność.

comes from the green,

Zieleń.

because this is a weird color, a crazy color,

To dziwny, szalony kolor.

and you need to replace the green screens eventually

Zieleń trzeba czymś zastąpić

and you must figure that out sooner rather than later.

i trzeba mieć na to pomysł.

And I had, again, pretty much, ideas in my mind

Wyobrażałem sobie, oczywiście,

as to what the world would be,

jak będzie wyglądać ten świat.

but then again I turned to my childhood imagination

Zwróciłem się do dziecięcych fantazji

and went to the work of Belgian comic book master

i prac belgijskiego mistrza komiksu,

François Schuiten in Belgium.

Françoisa Schuitena.

And this guy is another guy I admire a lot,

Bardzo go podziwiam.

and I wanted him to be involved in the movie

Chciałem, by włączył się do produkcji

as a production designer.

jako projektant.

But people told me, you know, Martin, it's impossible,

Słyszałem: "Martin, to niemożliwe".

the guy is too busy and he will say no.

On jest bardzo zajęty, nie zgodzi się.

Well, I said, you know what, instead of mimicking his style,

Ja na to: "Zamiast naśladować jego styl,

I might as well call the real guy and ask him,

równie dobrze mogę go zapytać".

and I sent him my books,

Wysłałem mu swoje książki."

and he answered that he was interested

Odpowiedział, że interesuje go

in working on the film with me

współpracą ze mną,

because he could be a big fish in a small aquarium.

bo byłby wielką rybą w małym akwarium.

In other words, there was space for him to dream with me.

Moje marzenie dawało mu nieograniczoną przestrzeń.

So here I was with one of my childhood heroes,

Mój idol z dzieciństwa rysował ze mną

drawing every single frame that's in the film

każdy kadr do filmu,

to turn that into Montreal in the future.

kreując Montreal przyszłości.

And it was an amazing collaboration

Niesamowita współpraca.

to work with this great artist whom I admire.

Pracowałem z wielkim artystą, którego tak cenię.

But then, you know, eventually you have to turn

Ale ostatecznie trzeba było te projekty

all these drawings into reality.

zmienić w rzeczywistość.

So, again, my solution was to aim

Znowu więc postanowiłem

for the best possible artist that I could think of.

zaangażować kogoś z najwyższej półki.

And there's this guy in Montreal, another Quebecois

W Montrealu mieszka i działa Carlos Monzon,

called Carlos Monzon, and he's a very good VFX artist.

świetny artysta od efektów specjalnych.

This guy had been lead compositor on such films

Przewodził pracy zespołów przy takich filmach

as "Avatar" and "Star Trek" and "Transformers,"

jak "Avatar", "Star Trek", "Transformers"

and other unknown projects like this,

i innych mniejszych projektach.

and I knew he was the perfect fit for the job,

Wiedziałem, że właśnie jego potrzebuję

and I had to convince him,

i musiałem go przekonać,

and, instead of working on the next Spielberg movie,

że zamiast pracować nad nowym filmem Spielberga,

he accepted to work on mine.

powinien pracować dla mnie,

Why? Because I offered him a space to dream.

bo pozwalałem mu marzyć.

So if you don't have money to offer to people,

Jeśli nie możesz dać ludziom pieniędzy,

you must strike their imagination with something

musisz zadziałać na ich wyobraźnię

as nice as you can think of.

najlepiej, jak tylko się da.

So this is what happened on this movie,

Tak powstał ten film,

and that's how it got made,

tak mi się to udało.

and we went to this very nice postproduction company

Zwróciliśmy się do studia postprodukcji,

in Montreal called Vision Globale,

montrealskiego Vision Globale.

and they lent their 60 artists to work full time

60 artystów przez pół roku pracowało na pełny etat

for six months to do this crazy film.

nad tym szalonym filmem.

So I want to tell you that, if you have some crazy ideas

Czyli jeśli macie szalone pomysły

in your mind, and that people tell you

i ludzie wam mówią,

that it's impossible to make,

że tak się nie da,

well, that's an even better reason to want to do it,

to tym lepszy powód, by je realizować.

because people have a tendency

Łatwiej widać problemy,

to see the problems rather than the final result,

niż późniejszy efekt.

whereas if you start to deal with problems

Jeśli zaczniesz traktować problemy

as being your allies rather than your opponents,

jak sojuszników, a nie wrogów,

life will start to dance with you

życie samo wyjdzie ci naprzeciw

in the most amazing way.

w niewiarygodny sposób.

I have experienced it.

Doświadczyłem tego.

And you might end up doing some crazy projects,

Może i wam uda się coś szalonego.

and who knows, you might even end up

Kto wie, może to właśnie wy

going to Mars.

wylądujecie na Marsie.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)