How My Mind Came Back to Life — and No One Knew | Martin Pistorius | TED Talks

Tłumaczenie: Aurelia Leśmian Korekta: Kacper Borowiecki

Imagine being unable to say, "I am hungry," "I am in pain,"

Wyobraźcie sobie niezdolność powiedzenia: "Jestem głodny", "czuję ból",

"thank you," or "I love you."

"dziękuję" czy "kocham cię".

Being trapped inside your body,

Bycie uwięzionym we własnym ciele,

a body that doesn't respond to commands.

które nie reaguje na polecenia.

Surrounded by people,

Otoczonym przez ludzi,

yet utterly alone.

a mimo to całkowicie samotnym.

Wishing you could reach out,

Pragnienie dotarcia do innych,

to connect, to comfort, to participate.

porozumienia, wsparcia i uczestniczenia.

For 13 long years, that was my reality.

To była moja rzeczywistość przez 13 lat.

Most of us never think twice about talking, about communicating.

Większość z nas nie zastanawia się nad mówieniem, porozumiewaniem się.

I've thought a lot about it.

Ja myślałem o tym bardzo dużo.

I've had a lot of time to think.

Miałem mnóstwo czasu na rozmyślania.

For the first 12 years of my life,

Przez pierwszych 12 lat lat życia

I was a normal, happy, healthy little boy.

byłem normalnym, radosnym, zdrowym chłopcem.

Then everything changed.

Potem wszystko się zmieniło.

I contracted a brain infection.

Rozwinęła się u mnie infekcja mózgu.

The doctors weren't sure what it was,

Lekarze nie byli pewni, co to jest,

but they treated me the best they could.

ale leczyli mnie tak dobrze, jak mogli.

However, I progressively got worse.

Jednak było ze mną coraz gorzej.

Eventually, I lost my ability to control my movements,

Ostatecznie utraciłem zdolność kontrolowania swoich ruchów,

make eye contact,

kontaktu wzrokowego,

and finally, my ability to speak.

a wreszcie mówienia.

While in hospital,

Będąc w szpitalu,

I desperately wanted to go home.

desperacko chciałem wrócić do domu.

I said to my mother, "When home?"

Zapytałem matki: "Kiedy dom?".

Those were the last words I ever spoke with my own voice.

To były ostatnie słowa, jakie wypowiedziałem własnym głosem.

I would eventually fail every test for mental awareness.

Oblałem wszystkie testy na świadomość umysłową.

My parents were told I was as good as not there.

Moi rodzice usłyszeli,

A vegetable, having the intelligence of a three-month-old baby.

Warzywo o inteligencji 3-miesięcznego dziecka.

They were told to take me home and try to keep me comfortable

Powiedziano im, żeby zabrali mnie do domu

until I died.

i dbali o mnie, aż umrę.

My parents, in fact my entire family's lives,

Moi rodzice - właściwie życie całej mojej rodziny

became consumed by taking care of me the best they knew how.

zostało pochłonięte przez opiekę tak dobrą, jaką tylko mogli zapewnić.

Their friends drifted away.

Przyjaciele ich opuścili.

One year turned to two,

Rok zmienił się w dwa,

two turned to three.

dwa w trzy.

It seemed like the person I once was began to disappear.

Zdawało się, że osoba, którą kiedyś byłem, zaczęła znikać.

The Lego blocks and electronic circuits I'd loved as a boy were put away.

Klocki lego i elektryczne tory, które uwielbiałem, odłożono na bok.

I had been moved out of my bedroom into another more practical one.

Przeniesiono mnie z mojego łóżka do innego, bardziej praktycznego.

I had become a ghost,

Stałem się duchem,

a faded memory of a boy people once knew and loved.

wyblakłym wspomnieniem chłopca, którego kiedyś znano i kochano.

Meanwhile, my mind began knitting itself back together.

W tym czasie mój umysł zaczął się zrastać.

Gradually, my awareness started to return.

Moja świadomość zaczęła wracać.

But no one realized that I had come back to life.

Jednak nikt nie zauważył, że wróciłem do życia.

I was aware of everything,

Byłem świadom wszystkiego,

just like any normal person.

tak jak każda normalna osoba.

I could see and understand everything,

Widziałem i rozumiałem wszystko,

but I couldn't find a way to let anybody know.

ale nie mogłem znaleźć sposobu, by powiadomić o tym innych.

My personality was entombed within a seemingly silent body,

Moja osobowość wróciła do życia w - zdawałoby się - cichym ciele,

a vibrant mind hidden in plain sight within a chrysalis.

jak jasny umysł skryty w poczwarce.

The stark reality hit me that I was going to spend

Uświadomiłem sobie,

the rest of my life locked inside myself,

że spędzę resztę życia zamknięty we własnym ciele,

totally alone.

zupełnie sam.

I was trapped with only my thoughts for company.

Byłem uwięziony, towarzyszyły mi tylko własne myśli.

I would never be rescued.

Nigdy się nie uwolnię.

No one would ever show me tenderness.

Nikt nie okaże mi czułości.

I would never talk to a friend.

Nigdy nie porozmawiam z przyjacielem.

No one would ever love me.

Nikt mnie nie pokocha.

I had no dreams, no hope, nothing to look forward to.

Nie miałem marzeń ani nadziei, nic, czego mógłbym wyczekiwać.

Well, nothing pleasant.

Cóż, żadna przyjemność.

I lived in fear,

Żyłem w lęku

and, to put it bluntly,

i, nie owijając w bawełnę,

was waiting for death to finally release me,

czekałem na śmierć, która miała mnie wreszcie uwolnić,

expecting to die all alone in a care home.

sądząc, że umrę samotnie w domu opieki.

I don't know if it's truly possible to express in words

Nie wiem, czy da się wyrazić słowami

what it's like not to be able to communicate.

brak możliwości komunikacji.

Your personality appears to vanish into a heavy fog

Osobowość wydaje się ginąć w gęstej mgle,

and all of your emotions and desires are constricted, stifled and muted within you.

wszystkie wasze emocje i pragnienia są skrępowane, zdławione i stłumione.

For me, the worst was the feeling of utter powerlessness.

Dla mnie najgorsze było poczucie kompletnej bezradności.

I simply existed.

Po prostu istniałem.

It's a very dark place to find yourself

To bardzo mroczne miejsce,

because in a sense, you have vanished.

ponieważ w pewnym sensie was już nie ma.

Other people controlled every aspect of my life.

Inni ludzie kontrolowali każdy aspekt mojego życia.

They decided what I ate and when.

Decydowali o tym, co i kiedy jem.

Whether I was laid on my side or strapped into my wheelchair.

Czy leżę na boku, czy siedzę przypasany do wózka inwalidzkiego.

I often spent my days positioned in front of the TV

Często spędzałem dni siedząc naprzeciw telewizora,

watching Barney reruns.

oglądając powtórki "Barneya i przyjaciół".

I think because Barney is so happy and jolly,

Myślę, że ponieważ Barney był wesoły i szczęśliwy,

and I absolutely wasn't,

a ja absolutnie taki nie byłem,

it made it so much worse.

wszystko było jeszcze gorsze.

I was completely powerless to change anything in my life

Byłem kompletnie niezdolny do zmiany czegokolwiek w życiu

or people's perceptions of me.

albo sposobie, w jaki inni mnie postrzegają.

I was a silent, invisible observer of how people behaved

Byłem cichym, niewidocznym obserwatorem tego, jak ludzie się zachowują,

when they thought no one was watching.

gdy myślą, że nikt ich nie widzi.

Unfortunately, I wasn't only an observer.

Niestety, nie byłem wyłącznie obserwatorem.

With no way to communicate, I became the perfect victim:

Bez możliwości porozumiewania się stałem się idealną ofiarą:

a defenseless object, seemingly devoid of feelings

bezbronnym przedmiotem, który najwidoczniej nic nie czuje,

that people used to play out their darkest desires.

na którym ludzie realizowali swoje najgorsze pragnienia.

For more than 10 years, people who were charged with my care

Przez ponad 10 lat ci, którzy mieli się mną opiekować,

abused me physically, verbally and sexually.

maltretowali mnie fizycznie, słownie i seksualnie.

Despite what they thought, I did feel.

Wbrew temu, co myśleli, czułem.

The first time it happened,

Gdy stało się to pierwszy raz,

I was shocked and filled with disbelief.

byłem zszokowany i nie dowierzałem.

How could they do this to me?

Jak oni mogli mi to zrobić?

I was confused.

Byłem zdezorientowany.

What had I done to deserve this?

Co takiego zrobiłem, by na to zasłużyć?

Part of me wanted to cry and another part wanted to fight.

Część mnie chciała płakać, część walczyć.

Hurt, sadness and anger flooded through me.

Krzywda, smutek i złość zalewały mnie.

I felt worthless.

Czułem się bezwartościowy.

There was no one to comfort me.

Nie było nikogo, kto by mnie pocieszył.

But neither of my parents knew this was happening.

Żadne z moich rodziców nie wiedziało, że ma to miejsce.

I lived in terror, knowing it would happen again and again.

Żyłem w strachu, wiedząc, że to się zdarzy znowu i znowu.

I just never knew when.

Nie wiedziałem tylko kiedy.

All I knew was that I would never be the same.

Wiedziałem jedynie, że nigdy już nie będę taki sam.

I remember once listening to Whitney Houston singing,

Pamiętam, jak słyszałem, jak Whitney Houston śpiewa:

"No matter what they take from me, they can't take away my dignity."

"Nieważne, co mi zabiorą, godności mi nie odbiorą".

And I thought to myself, "You want to bet?"

Pomyślałem sobie wtedy: "Założymy się?".

Perhaps my parents could have found out and could have helped.

Możliwe, że moi rodzice mogli się zorientować i mi pomóc,

But the years of constant caretaking,

jednak lata nieustannej opieki nade mną,

having to wake up every two hours to turn me,

kiedy musieli budzić się co dwie godziny, by mnie obrócić,

combined with them essentially grieving the loss of their son,

połączone z żałobą po stracie syna

had taken a toll on my mother and father.

miały negatywny wpływ na moją matkę i ojca.

Following yet another heated argument between my parents,

Podczas kolejnej gwałtownej kłótni moich rodziców,

in a moment of despair and desperation,

w chwili rozpaczy i desperacji,

my mother turned to me and told me that I should die.

matka odwróciła się do mnie i powiedziała, że powinienem umrzeć.

I was shocked, but as I thought about what she had said,

Byłem zszokowany, ale gdy pomyślałem o tym, co powiedziała,

I was filled with enormous compassion and love for my mother,

wypełniły mnie ogromne współczucie i miłość do mojej matki,

yet I could do nothing about it.

lecz nic nie mogłem z tym zrobić.

There were many moments when I gave up,

Było wiele chwil, gdy poddawałem się,

sinking into a dark abyss.

tonąc w ciemnej otchłani.

I remember one particularly low moment.

Pamiętam jeden szczególnie dołujący moment.

My dad left me alone in the car

Tata zostawił mnie samego w samochodzie

while he quickly went to buy something from the store.

i poszedł szybko kupić coś w sklepie.

A random stranger walked past,

Jakiś nieznajomy przeszedł obok,

looked at me and he smiled.

spojrzał na mnie i uśmiechnął się.

I may never know why, but that simple act,

Pewnie nigdy nie dowiem się dlaczego, ale ta prosta czynność,

the fleeting moment of human connection,

ulotna chwila porozumienia z kimś innym,

transformed how I was feeling,

zmieniła to, jak się czułem,

making me want to keep going.

sprawiając, że znów zapragnąłem walczyć.

My existence was tortured by monotony,

Moje życie było torturowane przez rutynę,

a reality that was often too much to bear.

rzeczywistość często była zbyt trudna do zniesienia.

Alone with my thoughts, I constructed intricate fantasies

Sam na sam z myślami tworzyłem zawiłe fantazje

about ants running across the floor.

o mrówkach biegających po podłodze.

I taught myself to tell the time by noticing where the shadows were.

Nauczyłem się określać godzinę z położenia cieni.

As I learned how the shadows moved as the hours of the day passed,

Zauważywszy, jak przesuwają się godzina po godzinie,

I understood how long it would be before I was picked up and taken home.

wiedziałem, ile czasu minie, nim zostanę zabrany i odwieziony do domu.

Seeing my father walk through the door to collect me

Widok ojca wchodzącego przez drzwi, by mnie zabrać,

was the best moment of the day.

był najlepszą chwilą w ciągu dnia.

My mind became a tool that I could use

Mój umysł stał się narzędziem, które mogłem użyć,

to either close down to retreat from my reality

by zamknąć się w sobie i odciąć się od rzeczywistości,

or enlarge into a gigantic space that I could fill with fantasies.

albo aby stworzyć ogromną przestrzeń, którą mogłem wypełnić fantazjami.

I hoped that my reality would change

Miałem nadzieję, że mój świat się zmieni,

and someone would see that I had come back to life.

ktoś dostrzeże, że wróciłem do życia.

But I had been washed away like a sand castle

Ale byłem jak podmywany zamek z piasku

built too close to the waves,

zbudowany zbyt blisko fal

and in my place was the person people expected me to be.

i zamiast mnie był ktoś, kogo ludzie oczekiwali.

To some I was Martin, a vacant shell, the vegetable,

Dla niektórych byłem Martinem - pustą skorupą, warzywem,

deserving of harsh words, dismissal and even abuse.

zasługującym na cierpkie słowa, krytykę, a nawet przemoc.

To others, I was the tragically brain-damaged boy

Dla innych byłem chłopcem z tragicznie uszkodzonym mózgiem,

who had grown to become a man.

który dorósł i stał się mężczyzną.

Someone they were kind to and cared for.

Kimś, dla kogo byli mili i troskliwi.

Good or bad, I was a blank canvas

Tak czy inaczej, byłem pustym płótnem,

onto which different versions of myself were projected.

na które przenoszone były różne wersje mnie.

It took someone new to see me in a different way.

Trzeba było kogoś nowego, kto spojrzałby na mnie inaczej.

An aromatherapist began coming to the care home about once a week.

Aromaterapeutka zaczęła przychodzić do domu opieki raz w tygodniu.

Whether through intuition or her attention to details

Czy to przez jej intuicję, czy dbałość o szczegóły,

that others failed to notice,

których inni nie zauważali,

she became convinced that I could understand what was being said.

nabrała pewności, że rozumiem, co się mówi.

She urged my parents to have me tested by experts

Nakłoniła moich rodziców, by przebadali mnie eksperci

in augmentative and alternative communication.

od wspomagających i alternatywnych metod komunikacji.

And within a year,

W ciągu roku

I was beginning to use a computer program to communicate.

zacząłem używać programu komputerowego do porozumiewania się.

It was exhilarating, but frustrating at times.

Było to radosne, choć czasem też frustrujące.

I had so many words in my mind,

Miałem w głowie tyle słów,

that I couldn't wait to be able to share them.

że nie mogłem się doczekać, aż będę mógł się nimi podzielić.

Sometimes, I would say things to myself simply because I could.

Czasami mówiłem sam do siebie wyłącznie dlatego, że mogłem.

In myself, I had a ready audience,

W samym sobie miałem gotowego słuchacza.

and I believed that by expressing my thoughts and wishes,

Wierzyłem, że gdy wyrażę swoje myśli i pragnienia,

others would listen, too.

inni też posłuchają.

But as I began to communicate more,

Ale gdy zacząłem się częściej porozumiewać,

I realized that it was in fact only just the beginning

zrozumiałem, że to był dopiero początek

of creating a new voice for myself.

tworzenia nowego głosu dla samego siebie.

I was thrust into a world I didn't quite know how to function in.

Wepchnięto mnie do świata, w którym nie potrafiłem funkcjonować.

I stopped going to the care home

Przestałem chodzić do domu opieki

and managed to get my first job making photocopies.

i zdobyłem pierwszą pracę, tworzenie fotokopii.

As simple as this may sound, it was amazing.

Jakkolwiek prosto to brzmi, było niesamowite.

My new world was really exciting

Mój nowy świat był naprawdę ekscytujący,

but often quite overwhelming and frightening.

ale często też przytłaczający i przerażający.

I was like a man-child,

Byłem jak dorosłe dziecko

and as liberating as it often was,

i, jakkolwiek wyzwalające to często było,

I struggled.

toczyłem bój.

I also learned that many of those who had known me for a long time

Odkryłem też, że wielu z tych, którzy długo mnie znali,

found it impossible to abandon the idea of Martin they had in their heads.

nie potrafili porzucić wizji Martina, którą mieli w swojej głowie.

While those I had only just met

A ci, których dopiero poznałem,

struggled to look past the image of a silent man in a wheelchair.

nie umieli dostrzec kogoś więcej niż cichego mężczyznę na wózku.

I realized that some people would only listen to me

Odkryłem, że niektórzy słuchają mnie tylko wtedy,

if what I said was in line with what they expected.

gdy to, co mówiłem, spełniało ich oczekiwania.

Otherwise, it was disregarded

W przeciwnym razie było odrzucane,

and they did what they felt was best.

a oni robili to, co uważali za najlepsze.

I discovered that true communication

Odkryłem, że prawdziwa komunikacja

is about more than merely physically conveying a message.

to coś więcej niż tylko fizyczne przekazywanie wiadomości.

It is about getting the message heard and respected.

Wiadomość trzeba wysłuchać i uszanować.

Still, things were going well.

Sprawy toczyły się gładko.

My body was slowly getting stronger.

Moje ciało powoli się wzmacniało.

I had a job in computing that I loved,

Miałem pracę związaną z komputerami, co uwielbiałem,

and had even got Kojak, the dog I had been dreaming about for years.

dostałem nawet psa imieniem Kojak, o którym marzyłem od lat.

However, I longed to share my life with someone.

Pragnąłem jednak dzielić z kimś życie.

I remember staring out the window as my dad drove me home from work,

Pamiętam, jak gapiłem się przez okno, gdy tata wiózł mnie z pracy do domu,

thinking I have so much love inside of me and nobody to give it to.

myśląc, że mam w sobie tak dużo miłości i nikogo, komu mógłbym ją dać.

Just as I had resigned myself to being single for the rest of my life,

Gdy pogodziłem się z tym, że będę sam do końca życia,

I met Joan.

poznałem Joan.

Not only is she the best thing that has ever happened to me,

Jest nie tylko najlepszym, co mnie w życiu spotkało,

but Joan helped me to challenge my own misconceptions about myself.

ale też pomogła mi stawić czoła błędnemu mniemaniu o mnie samym.

Joan said it was through my words that she fell in love with me.

Joan powiedziała, że zakochała się we mnie poprzez moja słowa.

However, after all I had been through,

Jednak po tym wszystkim, co przeszedłem,

I still couldn't shake the belief

wciąż nie byłem w stanie uwierzyć,

that nobody could truly see beyond my disability

że ktokolwiek naprawdę dostrzegł więcej niż moją niepełnosprawność

and accept me for who I am.

i zaakceptował mnie takiego, jaki jestem.

I also really struggled to comprehend that I was a man.

Nie potrafiłem też pojąć, że jestem mężczyzną.

The first time someone referred to me as a man,

Gdy nazwano mnie tak pierwszy raz,

it stopped me in my tracks.

zbiło mnie to z tropu.

I felt like looking around and asking, "Who, me?"

Miałem ochotę rozejrzeć się wokół i spytać: "Kto, ja?"

That all changed with Joan.

Z Joan wszystko się zmieniło.

We have an amazing connection

Świetnie się rozumiemy

and I learned how important it is to communicate openly and honestly.

i rozumiem już, jak ważne jest, by mówić otwarcie i szczerze.

I felt safe, and it gave me the confidence to truly say what I thought.

Czułem się bezpiecznie i na tyle pewnie, by mówić to, co myślę.

I started to feel whole again, a man worthy of love.

Znów czułem się pełny i godny miłości.

I began to reshape my destiny.

Zacząłem zmieniać swoje przeznaczenie.

I spoke up a little more at work.

Częściej zabierałem głos w pracy.

I asserted my need for independence to the people around me.

Podkreślałem swoją potrzebę niezależności ludziom wokół mnie.

Being given a means of communication changed everything.

Środki komunikacji zmieniły wszystko.

I used the power of words and will to challenge the preconceptions

Wykorzystałem siłę słów i woli do podważenia wizji mnie,

of those around me and those I had of myself.

które mieli inni i które miałem ja sam.

Communication is what makes us human,

Komunikacja czyni nas ludźmi,

enabling us to connect on the deepest level

umożliwia zrozumienie na najgłębszych poziomach

with those around us --

tych wokół nas -

telling our own stories,

opowiadając własne historie,

expressing wants, needs and desires,

wyrażając zachcianki, potrzeby i pragnienia

or hearing those of others by really listening.

lub słysząc te innych, naprawdę ich słuchając.

All this is how the world knows who we are.

Tak świat dowiaduje się, kim jesteśmy.

So who are we without it?

Więc kim jesteśmy bez świata?

True communication increases understanding

Prawdziwa komunikacja zwiększa zrozumienie,

and creates a more caring and compassionate world.

tworzy bardziej troskliwy i pełen współczucia świat.

Once, I was perceived to be an inanimate object,

Postrzegano mnie jako nieruchomy obiekt,

a mindless phantom of a boy in a wheelchair.

bezmyślne widmo chłopca na wózku inwalidzkim.

Today, I am so much more.

Dziś jestem czymś znacznie więcej.

A husband, a son, a friend,

Mężem, synem, przyjacielem,

a brother, a business owner, a first-class honors graduate,

bratem, przedsiębiorcą, absolwentem studiów ukończonych z wyróżnieniem,

a keen amateur photographer.

pilnym fotografem-amatorem.

It is my ability to communicate that has given me all this.

To wszystko zasługa zdolności porozumiewania się.

We are told that actions speak louder than words.

Mówi się, że liczą się czyny, nie słowa.

But I wonder,

Ale zastanawiam się,

do they?

czy aby na pewno?

Our words, however we communicate them,

Słowa, jakkolwiek je wyrazimy,

are just as powerful.

są równie potężne.

Whether we speak the words with our own voices,

Czy wypowiadamy je własnym głosem,

type them with our eyes,

własnymi oczami,

or communicate them non-verbally to someone who speaks them for us,

czy też przekazujemy je niewerbalnie komuś, kto je za nas wypowiada,

words are among our most powerful tools.

słowa są jednym z naszych najpotężniejszych narzędzi.

I have come to you through a terrible darkness,

Przybyłem do was przez straszne ciemności,

pulled from it by caring souls

z których wyciągnęły mnie troskliwe dusze

and by language itself.

i język sam w sobie.

The act of you listening to me today brings me farther into the light.

To, że słuchacie mnie dzisiaj, przybliża mnie do światłości.

We are shining here together.

Świecimy tu razem.

If there is one most difficult obstacle to my way of communicating,

Jeśli jest jakaś ogromna trudność w moim sposobie komunikowania się,

it is that sometimes I want to shout

jest nią to, że czasami chcę krzyczeć,

and other times simply to whisper a word of love or gratitude.

a czasami po prostu wyszeptać słowo miłości czy wdzięczności.

It all sounds the same.

To wszystko brzmi identycznie.

But if you will,

Jeśli to nie problem,

please imagine these next two words as warmly as you can:

wyobraźcie sobie to słowo najcieplej, jak potraficie:

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)