Carolyn Steel: How food shapes our cities

Tłumaczenie: Małgorzata Ossowska Korekta: Grzegorz Bonter

How do you feed a city?

W jaki sposób wyżywić miasto?

It's one of the great questions of our time.

Chyba jedno z ważniejszych pytań naszych czasów

Yet it's one that's rarely asked.

choć zadawane stosunkowo rzadko.

We take it for granted that if we go into a shop

Jest dla nas oczywistą rzeczą, że jeżeli udamy się do sklepu,

or restaurant, or indeed into this theater's foyer in about an hour's time,

restauracji, czy też będąc przez niemal godzinę w tym teatralnym foyer,

there is going to be food there waiting for us,

jedzenie będzie czekało na nas,

having magically come from somewhere.

pojawiając się magicznie po prostu „skądś”.

But when you think that every day for a city the size of London,

Zwróćmy uwagę, że każdego dnia w przypadku miasta wielkości Londynu,

enough food has to be produced,

odpowiednia ilość żywności musi być wytworzona,

transported, bought and sold,

przetransportowana, kupiona i sprzedana,

cooked, eaten, disposed of,

przyrządzona, zjedzona czy wyrzucona.

and that something similar has to happen every day

Podobnie dzieje się codziennie,

for every city on earth,

w każdym innym mieście na kuli ziemskiej.

it's remarkable that cities get fed at all.

Nadzwyczajny wydaje się być fakt że ludność miejska w ogóle ma co jeść.

We live in places like this as if

Żyjemy w miejscach takich jak to przedstawione tutaj,

they're the most natural things in the world,

jak gdyby to była najbardziej naturalna rzecz na świecie,

forgetting that because we're animals

zapominamy że należąc do grupy zwierząt

and that we need to eat,

musimy jeść.

we're actually as dependent on the natural world

Jesteśmy zależni od świata naturalnego

as our ancient ancestors were.

tak samo, jak zależni byli nasi przodkowie.

And as more of us move into cities,

Im więcej nas przenosi się do miast,

more of that natural world is being

tym większe obszary środowiska naturalnego są

transformed into extraordinary landscapes like the one behind me --

przekształcane w takie oto niezwykłe obrazy, jak ten tuż za mną.

it's soybean fields in Mato Grosso in Brazil --

Przedstawia on pola uprawne soi znajdujące się w Mata Grosso w Brazylii,

in order to feed us.

powstałe właśnie po to by nas wyżywić.

These are extraordinary landscapes,

Są to nadzwyczajne widoki,

but few of us ever get to see them.

choć niewielu z nas kiedykolwiek je zobaczy.

And increasingly these landscapes

Coraz więcej takich pól uprawnych

are not just feeding us either.

służy dostarczeniu żywności nie tylko nam.

As more of us move into cities,

Im więcej ludzi przenosi się do miast,

more of us are eating meat,

tym więcej mięsa zostaje zjedzonego.

so that a third of the annual grain crop globally

W skutek czego około 1/3 rocznych światowych zbiorów zbóż

now gets fed to animals

służy wykarmieniu raczej zwierząt

rather than to us human animals.

niż ludzi.

And given that it takes three times as much grain --

Biorąc pod uwagę, że w tym celu potrzeba trzy razy --

actually ten times as much grain --

a właściwie to dziesięć razy więcej zboża --

to feed a human if it's passed through an animal first,

gdyż żywiąc ludzi, „po drodze” najpierw należy wykarmić zwierzęta,

that's not a very efficient way of feeding us.

to musimy przyznać, że nie jest to zbyt wydajny sposób żywienia nas.

And it's an escalating problem too.

Jest to także problem nasilający się.

By 2050, it's estimated that twice the number

Szacuje się, że do 2050 roku podwoi się liczba

of us are going to be living in cities.

mieszkańców miast.

And it's also estimated that there is going to be twice as much

Szacuje się ponadto, że konsumpcja mięsa i nabiału

meat and dairy consumed.

wzrośnie dwukrotnie.

So meat and urbanism are rising hand in hand.

Czyli wzrost spożycia mięsa jest proporcjonalny do procesu urbanizacji miast.

And that's going to pose an enormous problem.

Spowoduje to olbrzymie kłopoty.

Six billion hungry carnivores to feed,

Oznacza sześć bilionów głodnych mięsożerców do wykarmienia

by 2050.

około 2050 roku.

That's a big problem. And actually if we carry on as we are,

To naprawdę duży problem. Postępując tak jak dotychczas

it's a problem we're very unlikely to be able to solve.

jest mało prawdopodobne, że będziemy wstanie go rozwiązać.

Nineteen million hectares of rainforest are lost every year

19 milionów hekterów lasów deszczowych zostaje wyciętych każdego roku

to create new arable land.

w celu uzyskania ziemi ornej.

Although at the same time we're losing an equivalent amount

Mimo że w tym samym czasie taką samą ilość

of existing arables to salinization and erosion.

istniejącej już ziemi uprawnej tracimy w wyniku zasolenia i erozji.

We're very hungry for fossil fuels too.

Jesteśmy też bardzo głodni bogactw naturalnych.

It takes about 10 calories to produce every calorie

Około 10 kalorii jest potrzebnych do produkcji każdej jednej kalorii

of food that we consume in the West.

konsumowanego przez nas jedzenia, produkowanego w kulturze zachodniej.

And even though there is food that we are producing at great cost,

Ponadto,istnieje jedzenie którego wytworzenie jest bardzo kosztowne

we don't actually value it.

i całkowicie tego nie doceniamy.

Half the food produced in the USA is currently thrown away.

Aktualnie połowa żywności produkowanej w USA jest wyrzucana.

And to end all of this, at the end of this long process,

Podsumowując, na końcu tego długiego procesu

we're not even managing to feed the planet properly.

nie jesteśmy nawet w stanie prawidłowo utrzymać poziomu wyżywienia naszej planety.

A billion of us are obese, while a further billion starve.

Wielu z nas ma problemy z otyłością,kiedy wielu innych cierpi głód.

None of it makes very much sense.

Wszystko to nie ma większego sensu.

And when you think that 80 percent of global trade in food now

Kiedy pomyślimy że 80 % światowego handlu żywnością

is controlled by just five multinational corporations,

jest kontrolowane przez pięć międzynarodowych korporacji,

it's a grim picture.

to wyłania się ponury obraz.

As we're moving into cities, the world is also embracing a Western diet.

Im więcej ludzi przenosi się do miast, tym bardziej Świat przyjmuje zachodni styl odżywiania się.

And if we look to the future,

Jeżeli spojrzymy w przyszłość

it's an unsustainable diet.

dostrzeżemy, że nie jest to najlepsza dieta.

So how did we get here?

Jak do tego doszło?

And more importantly, what are we going to do about it?

I ważniejsze, co z tym zrobić?

Well, to answer the slightly easier question first,

Cóż, odpowiadając na pierwsze, raczej łatwe pytanie

about 10,000 years ago, I would say,

około 10 000 lat temu

is the beginning of this process

nastąpił początek tego procesu.

in the ancient Near East,

Miało to miejsce w kulturze starożytnego Bliskiego Wschodu,

known as the Fertile Crescent.

znanego pod nazwą Żyzny Półksiężyc.

Because, as you can see, it was crescent shaped.

Jak widać, był to pas ziemi w kształcie półksiężyca,

And it was also fertile.

o wysokiej żyzności gleby.

And it was here, about 10,000 years ago,

To właśnie tutaj, około 10 000 lat temu

that two extraordinary inventions,

dwa nadzwyczajne procesy

agriculture and urbanism, happened

jak rozwój rolnictwa i miast, rozpoczęły się

roughly in the same place and at the same time.

gwałtownie w tym samym miejscu i czasie.

This is no accident,

To nie przypadek,

because agriculture and cities are bound together. They need each other.

że rozwój rolnictwa i urbanizacja miast są ze soba powiazane. Potrzebują siebie nawzajem.

Because it was discovery of grain

Odkrycie ziarna zbożowego

by our ancient ancestors for the first time

przez naszych starożytnych przodków, po raz pierwszy

that produced a food source that was large enough

umożliwiło produkcję surowców, wystarczająco dużą

and stable enough to support permanent settlements.

i trwałą by wykarmić ludność zamieszkałą w stałych osadach.

And if we look at what those settlements were like,

A kiedy przyjrzymy się tym osadom,

we see they were compact.

zobaczymy że miały one zwarty charakter zabudowy.

They were surrounded by productive farm land

Były otoczone przez urodzajne ziemie rolne

and dominated by large temple complexes

i zdominowane przez olbrzymie kompleksy świątynne

like this one at Ur,

jak ta w Ur.

that were, in fact, effectively,

Świątynie były skutecznie działającymi,

spiritualized, central food distribution centers.

duchowymi oraz scentralizowanymi ośrodkami dystrybucji żywności.

Because it was the temples that organized the harvest,

Były to ośrodki świątynne organizujące żniwa

gathered in the grain, offered it to the gods,

oraz gromadzące zboża. Zebrane zboża ofiarowano bogom,

and then offered the grain that the gods didn't eat back to the people.

a że bogowie zbóż nie jedli, ponownie wracały one do ludzi.

So, if you like,

Jak widzicie,

the whole spiritual and physical life of these cities

życie duchowe i fizyczne tych miast

was dominated by the grain and the harvest

było całkowicie zdominowane przez zboża, ich zbiory

that sustained them.

ich zbiory i magazynowanie.

And in fact, that's true of every ancient city.

Faktem jest, że tak właśnie funkcjonowało każde starożytne miasto.

But of course not all of them were that small.

Oczywiście nie każde z nich było takie małe.

Famously, Rome had about a million citizens

Np. słynny Rzym ze swoim milionem mieszkańców

by the first century A.D.

w pierwszym wieku naszej ery.

So how did a city like this feed itself?

W jaki sposób żywność trafia do miasta tej wielkości?

The answer is what I call "ancient food miles."

Odpowiedzią jest coś co nazywam starożytnymi „żywnościokilometrami.”

Basically, Rome had access to the sea,

Mówiąc krótko, Rzym miał dostęp do morza,

which made it possible for it to import food from a very long way away.

co umożliwiało import żywności z najbardziej odległych zakątków.

This is the only way it was possible to do this in the ancient world,

Był to jedyny, możliwy sposób transportu żywności w starożytnym świecie,

because it was very difficult to transport food over roads,

ze względu na utrudniony transport drogami lądową.

which were rough.

Drogi były w fatalnym stanie,

And the food obviously went off very quickly.

a żywność bardzo szybko ulegała zepsuciu.

So Rome effectively waged war

Z też tego powodu, Rzymianie toczyli wojny

on places like Carthage and Egypt

o takie miejsca jak Kartagina i Egipt,

just to get its paws on their grain reserves.

by mieć dostęp do ich rezerw zbóż.

And, in fact, you could say that the expansion of the Empire

Faktem jest, że ekspansja imperium Rzymskiego

was really sort of one long, drawn out

była swego rodzaju długą,

militarized shopping spree, really.

zmilitaryzowaną wyprawą na zakupy, naprawdę.

(Laughter)

(Śmiech)

In fact -- I love the fact, I just have to mention this:

W gruncie rzeczy uwielbiam tę ciekawostkę i muszę o niej wspomnieć:

Rome in fact used to import oysters from London,

Rzym [importował ostrygi z Brytanii]

at one stage. I think that's extraordinary.

w tamtym okresie. Uważam to za coś niesamowitego.

So Rome shaped its hinterland

Tak więc, Rzym kształtował zaplecze „żywnościowe” kraju

through its appetite.

poprzez apetyt jego mieszkańców.

But the interesting thing is that the other thing also

Interesujące jest również, co działo się

happened in the pre-industrial world.

jeszcze przed nastąpieniem epoki przemysłowej.

If we look at a map of London in the 17th century,

Kiedy spojrzymy na mapę Londynu z XVII wieku,

we can see that its grain, which is coming in from the Thames,

widzimy, że zboża pochodzą z terenów położonych nad Tamizą,

along the bottom of this map.

ciągnących się wzdłuż dolnej części mapy.

So the grain markets were to the south of the city.

Dlatego też targ zbożowy znajdował się w południowej części miasta,

And the roads leading up from them

skąd drogi prowadziły do Cheapside.

to Cheapside, which was the main market,

W Cheapside ("tania strona") znajdował się główny targ,

were also grain markets.

również zbożowy.

And if you look at the name of one of those streets,

Jeżeli spojrzymy na nazwę jednej z tych ulic,

Bread Street, you can tell

Bread Street ("ulica chlebowa"), to od razu wiemy

what was going on there 300 years ago.

co znajdowało się na niej 300 lat temu.

And the same of course was true for fish.

Podobnie było z targiem rybnym.

Fish was, of course, coming in by river as well. Same thing.

Ryby również były transportowane drogą rzeczną. Takie same zależności.

And of course Billingsgate, famously, was London's fish market,

Oczywiście Billingsgate, które było słynnym londyńskim targowiskiem rybnym

operating on-site here until the mid-1980s.

istniejącym tutaj do połowy lat 80-tych.

Which is extraordinary, really, when you think about it.

Co jest tak niesamowite, gdy mówisz o tym miejscu.

Everybody else was wandering around

Wszyscy ci ludzie spacerujący

with mobile phones that looked like bricks

z telefonami komórkowymi przypominającymi cegły

and sort of smelly fish happening down on the port.

i unoszący się w porcie zapach ryb.

This is another thing about food in cities:

A oto kolejna rzecz dotycząca żywności w miastach:

Once its roots into the city are established,

jej korzenie raz zapuszczone w mieście

they very rarely move.

są bardzo rzadko poruszane.

Meat is a very different story

Mięso to zupełnie inna historia,

because, of course, animals could walk into the city.

gdyż oczywiście zwierzęta mogły samodzielnie docierać do miasta.

So much of London's meat

Większość mięsa przeznaczonego dla mieszkańców Londynu,

was coming from the northwest,

pochodziła z północno-zachodniej części kraju,

from Scotland and Wales.

ze Szkocji i Walii.

So it was coming in, and arriving at the city at the northwest,

Ponieważ zwierzęta były pędzone i wchodziły do miasta z północnego-zachodu,

which is why Smithfield,

dlatego też Smithfield,

London's very famous meat market, was located up there.

popularny londyński targ mięsny był zlokalizowany właśnie tam.

Poultry was coming in from East Anglia and so on, to the northeast.

Drób pochodził z obszaru zwanego East Anglia i wędrował dalej w kierunku północno-zachodnim.

I feel a bit like a weather woman doing this. Anyway,

Przedstawiając to czuję się trochę jak pogodynka.

and so the birds were coming in

W każdym razie, ptaki docierały na targ,

with their feet protected with little canvas shoes.

mając nogi zabezpieczone małymi bucikami.

And then when they hit the eastern end

Po dotarciu do zachodniego końca

of Cheapside, that's where they were sold,

Cheapside, zostawały sprzedawane.

which is why it's called Poultry.

Dlatego miejsce to zostało nazwane Poultry.

And, in fact, if you look at the map of any city

Jeżeli spojrzymy na mapę jakiegokolwiek miasta

built before the industrial age,

wybudowanego przed erą przemysłową,

you can trace food coming in to it.

możemy prześledzić w jaki sposób żywność do tego miasta trafiała.

You can actually see how it was physically shaped by food,

Właściwie, to możemy zobaczyć w jaki sposób miasta były kształtowane przez żywność,

both by reading the names of the streets, which give you a lot of clues.

np. czytając nazwy ulic, które pełniły funkcję informacyjną.

Friday Street, in a previous life,

Friday Street to miejsce,

is where you went to buy your fish on a Friday.

gdzie kupowano ryby w piątek.

But also you have to imagine it full of food.

Oczywiście inna żywność również była tam dostępna,

Because the streets and the public spaces

ponieważ ulice miast i inne miejsca publiczne

were the only places where food was bought and sold.

były jedynymi obszarami umożliwiającymi kupowanie i sprzedawanie jedzenia.

And if we look at an image of Smithfield in 1830

Kiedy spojrzymy na obraz Smithfield z 1830 roku,

you can see that it would have been very difficult to live in a city like this

zobaczymy że raczej trudno było mieszkać w takim mieście

and be unaware of where your food came from.

i nie mieć świadomości miejsca pochodzenia żywności.

In fact, if you were having Sunday lunch,

Szczególnie, kiedy jadło się niedzielny lunch,

the chances were it was mooing or bleating outside your window

a dźwięki ryczącego bydła czy beczących owiec dochodziły z zewnątrz

about three days earlier.

co najmniej trzy dni wcześniej.

So this was obviously an organic city,

Było to jak najbardziej organiczne miasto

part of an organic cycle.

będące częścią organicznego cyklu.

And then 10 years later everything changed.

Wszystko uległo zmianie 10 lat później.

This is an image of the Great Western in 1840.

Oto obraz przedstawiający Wielką Zachodnią Kolej Żelazną w 1840 roku.

And as you can see, some of the earliest train passengers

Jak sami widzicie, pierwszymi pasażerami pociągów

were pigs and sheep.

były świnie i owce.

So all of a sudden, these animals are no longer walking into market.

Od tej pory zwierzęta nie musiały już być pędzone na targ.

They're being slaughtered out of sight and mind,

Ubój zwierząt następował poza polem widzenia mieszkańców miast,

somewhere in the countryside.

gdzieś na odległych terenach wiejskich.

And they're coming into the city by rail.

Zwierzęta przywożono do miast koleją.

And this changes everything.

Kolej zmieniła wszystko.

To start off with, it makes it possible

Po raz pierwszy stało się możliwe

for the first time to grow cities,

powiększanie miast

really any size and shape, in any place.

do dowolnych rozmiarów i kształtu, niezależnie od ich miejsca położenia.

Cities used to be constrained by geography;

Dotychczas usytuowanie miast było ograniczone przez warunki geograficzne:

they used to have to get their food through very difficult physical means.

dostarczanie żywności było uzależnione od trudnych warunków fizycznych

All of a sudden they are effectively emancipated from geography.

A tu nagle miasta całkowicie wyzwoliły się od położenia geograficznego.

And as you can see from these maps of London,

Jak widzicie z map,

in the 90 years after the trains came,

Londyn w latach 90-tych po pojawieniu się kolei,

it goes from being a little blob that was quite easy to feed

z małego punkciku, który mogły wyżywić

by animals coming in on foot, and so on,

pędzone zwierzęta, rozrósł się do

to a large splurge,

miasta wielkiej „rozpusty finansowej”,

that would be very, very difficult to feed with anybody on foot,

w którym zwierzęta czy też ludzi, trudno byłoby wykarmić

either animals or people.

czymkolwiek poruszającym się na własnych nogach.

And of course that was just the beginning. After the trains came cars,

Oczywiście to był dopiero początek. Zaraz po pociągach pojawiły się samochody,

and really this marks the end of this process.

a to oznacza koniec tego procesu.

It's the final emancipation of the city

Nastapiło całkowite wyzwolenie miasta

from any apparent relationship with nature at all.

z powiązań z przyrodą.

And this is the kind of city that's devoid of smell,

Ale jest to miasto pozbawione zapachu,

devoid of mess, certainly devoid of people,

bałaganu, w pewnym sensie pozbawione też ludzi.

because nobody would have dreamed of walking in such a landscape.

Bo któż chciałby spacerować w takim otoczeniu.

In fact, what they did to get food was they got in their cars,

Aby kupić jedzenie, ludzie korzystając z samochodów

drove to a box somewhere on the outskirts,

jechali do znajdującego się gdzieś na przedmieściach sklepu,

came back with a week's worth of shopping,

wracali z zakupami na cały tydzień,

and wondered what on earth to do with it.

zastanawiając się co z taką ilością produktów potem zrobić.

And this really is the moment when our relationship,

Od tego czasu nasze relacje

both with food and cities, changes completely.

z żywnością i miastami uległy całkowitej zmianie.

Here we have food -- that used to be the center,

Tutaj mamy żywność -- która była centralnym punktem,

the social core of the city -- at the periphery.

głównym ośrodkiem skupiający społeczność miejską -- na przedmieściach.

It used to be a social event, buying and selling food.

Kupowanie i sprzedawanie żywności było społecznym wydarzeniem.

Now it's anonymous.

Dzisiaj jest dokładnie odwrotnie.

We used to cook; now we just add water,

Kiedyś ludzie gotowali posiłki; dzisiaj po prostu dodają trochę wody

or a little bit of an egg if you're making a cake or something.

lub jajka by upiec ciasto czy coś innego.

We don't smell food to see if it's okay to eat.

Nie sprawdzamy na podstawie zapachu, czy coś nadaje się do zjedzenia.

We just read the back of a label on a packet.

Czytamy jedynie etykietki na odwrocie.

And we don't value food. We don't trust it.

Nie szanujemy jedzenia, nie wierzymy w jego wartość.

So instead of trusting it, we fear it.

Raczej boimy się go,

And instead of valuing it, we throw it away.

a zamiast szanować wyrzucamy do śmietnika.

One of the great ironies of modern food systems

Największą ironią współczesnych systemów żywnościowych jest to,

is that they've made the very thing they promised

że rzeczy które obiecują zrobić łatwiejszymi

to make easier much harder.

tak naprawdę stają się trudniejsze.

By making it possible to build cities anywhere and any place,

By móc wybudować miasta w dowolnym miejscu,

they've actually distanced us from our most important relationship,

odchodzimy od najważniejszych relacji

which is that of us and nature.

jakie mamy z przyrodą.

And also they've made us dependent on systems that only they can deliver,

Jesteśmy całkowicie uzależni od systemów, które tylko dostarczają

that, as we've seen, are unsustainable.

i który jak widzimy są niewystarczające.

So what are we going to do about that?

W jaki sposób rozwiązać powyższy problem?

It's not a new question.

Nie jest to wcale nowe pytanie.

500 years ago it's what Thomas More was asking himself.

Już 500 lat temu zadawał je sobie Tomasz Morus.

This is the frontispiece of his book "Utopia."

Oto okładka dzieła Tomasza Morusa zatytułowanego „Utopia

And it was a series of semi-independent city-states,

Utopia - to kraina składająca się z kilku częściowo niezależnych państw-miast,

if that sounds remotely familiar,

czyż nie brzmi to znajomo,

a day's walk from one another where everyone was basically farming-mad,

położonych blisko siebie, których mieszkańcy uprawiali ziemię,

and grew vegetables in their back gardens,

sadzili warzywa w przydomowych ogródkach,

and ate communal meals together, and so on.

jedli wspólnie posiłki itp.

And I think you could argue that

Możecie się sprzeczać,

food is a fundamental ordering principle of Utopia,

czy żywność to główny wątek w Utopi,

even though More never framed it that way.

jeżeli nawet Tomasz Morus nie określił tego jednoznacznie.

And here is another very famous "Utopian" vision,

A oto kolejna bardzo popularna wizja

that of Ebenezer Howard, "The Garden City."

autorstwa Ebenzera Howarda przedstawiona w książce „Miasta ogrody jutra”.

Same idea: series of semi-independent city-states,

Pomysł taki sam. Kilka częściowo niezależnych państw-miast.

little blobs of metropolitan stuff with arable land around,

Małe punkciki miejskich metropolii otoczone żyznymi terenami,

joined to one another by railway.

połączone linią kolejową.

And again, food could be said to be

I znowu, można by powiedzieć, że zapewnienie żywności

the ordering principle of his vision.

stanowi istotę wizji Howarda.

It even got built, but nothing to do with

Miasta te zostały nawet wybudowane,

this vision that Howard had.

chociaż niewiele miały wspólnego z ideą Howarda.

And that is the problem with these Utopian ideas,

I to jest właśnie problem z utopijnymi ideami,

that they are Utopian.

że są po prostu utopijne.

Utopia was actually a word that Thomas Moore used deliberately.

Utopia to słowo, które Tomasz Morus użył umyślnie.

It was a kind of joke, because it's got a double derivation from the Greek.

Był to swego rodzaju żart. Słowo to pochodzi z greki i jest dwuznaczne.

It can either mean a good place, or no place.

Utopia oznacza dobre miejsce lub jego brak,

Because it's an ideal. It's an imaginary thing. We can't have it.

Jest czymś idealnym, całkowicie wyimaginowanym. My takich miejsc mieć nie możemy.

And I think, as a conceptual tool

Ponadto uważam, że jako narzędzie koncepcyjne

for thinking about the very deep problem of human dwelling,

służące rozważaniu o głębokim problemie mieszkaniowym ludzi

that makes it not much use.

całkowicie nie ma racji bytu.

So I've come up with an alternative,

Stąd też wymyśliłam alternatywę,

which is Sitopia, from the ancient Greek,

którą nazwałam Sitopia. Ze starożytnej Greki

"sitos" for food, and "topos" for place.

„sitos” oznacza żywność, a „topos” miejsce.

I believe we already live in Sitopia.

Wierzę, że teraz właśnie żyjemy w Sitopii.

We live in a world shaped by food,

Żyjemy w świecie ukształtowanym przez żywność,

and if we realize that, we can use food as a really powerful tool --

i jeżeli mamy świadomość tego, możemy wykorzystać żywność jako potężne narzędzie --

a conceptual tool, design tool, to shape the world differently.

narzędzie koncepcyjne, narzędzie projektujące, po to właśnie by inaczej wykreować świat.

So if we were to do that, what might Sitopia look like?

Jak wyglądałaby Sitopia, gdybyśmy mogli ją zobaczyć?

Well I think it looks a bit like this.

Cóż, myślę że wyglądałaby właśnie tak.

I have to use this slide. It's just the look on the face of the dog.

Muszę pokazać ten slajd, głównie ze względu na minę psa.

But anyway, this is -- (Laughter)

Mniejsza z tym, to jest -- (Śmiech)

it's food at the center of life,

to jedzenie jest w centrum ludzkiego życia,

at the center of family life, being celebrated,

jest punktem centralnym życia rodzinnego, po przez celebrowanie posiłków,

being enjoyed, people taking time for it.

znajdowanie przyjemności i czasu dla nich.

This is where food should be in our society.

Jest to miejsce, które żywność powinna zajmować w naszym społeczeństwie.

But you can't have scenes like this unless you have people like this.

Sceny takie jak ta nie będą możliwe, dopóki nie będzie takich ludzi.

By the way, these can be men as well.

A tak na marginesie, mogą to być też mężczyźni.

It's people who think about food,

Mówię tu o ludziach, którzy myślą o żywności,

who think ahead, who plan,

spoglądają w przyszłość, planują,

who can stare at a pile of raw vegetables

a patrząc na stos surowych warzyw

and actually recognize them.

umieją je rozpoznać.

We need these people. We're part of a network.

Takich właśnie ludzi potrzebujemy. Jesteśmy częścią systemu,

Because without these kinds of people we can't have places like this.

a bez tego typu ludzi nie możemy mieć takich miejsc.

Here, I deliberately chose this because it is a man buying a vegetable.

A oto slajd który wybrałam celowo, ponieważ pokazuje mężczyznę kupującego warzywa,

But networks, markets where food is being grown locally.

ale na targu sieciowym, gdzie sprzedawana jest żywność lokalna.

It's common. It's fresh.

Jest to dość powszechne. Świeża żywność

It's part of the social life of the city.

jest częścią społecznego życia miasta.

Because without that, you can't have this kind of place,

Ponieważ bez świeżej, lokalnej żywności nie można mieć takich miejsc.

food that is grown locally and also is part of the landscape,

Ponadto żywność, która rośnie lokalnie jest częścią miejscowego krajobrazu,

and is not just a zero-sum commodity

a nie tylko nic nie wartym towarem,

off in some unseen hell-hole.

pochodzącym z jakiejś nieznanej „dziury”.

Cows with a view.

Obrazek przedstawiający krowy,

Steaming piles of humus.

czy wielkie sterty obornika.

This is basically bringing the whole thing together.

To właśnie łączy wszystko w jedną całość.

And this is a community project

A oto projekt społecznościowy,

I visited recently in Toronto.

który odwiedziłam ostatnio w Toronto.

It's a greenhouse, where kids get told

Jest to szklarnia, w którym dzieci uczą się

all about food and growing their own food.

o żywności i gdzie hodują swoje własne roślinki.

Here is a plant called Kevin, or maybe it's a

Ta np. nazywa się Kevin, być może

plant belonging to a kid called Kevin. I don't know.

należy do chłopca o imieniu Kelvin. Tego nie wiem.

But anyway, these kinds of projects

Tego typu projekty są bardzo ważne,

that are trying to reconnect us with nature is extremely important.

ponieważ mają na celu ponowne połączenie nas z naturą.

So Sitopia, for me, is really a way of seeing.

Jak dla mnie Sitopia, jest sposobem postrzegania.

It's basically recognizing that Sitopia

W zasadzie uznawane jest, że Sitopia

already exists in little pockets everywhere.

funkcjonuje na niewielkich obszarach, praktycznie wszędzie.

The trick is to join them up,

Sztuką jest połączenie tych obszarów w jedną całość,

to use food as a way of seeing.

tak by jedzenie stało się sposobem postrzegania.

And if we do that, we're going to stop seeing cities

Jeżeli to zrobimy, przestaniemy patrzeć na miasta

as big, metropolitan, unproductive blobs, like this.

jak na wielkie bezproduktywne plamy, jak ta tutaj.

We're going to see them more like this,

Spojrzymy na nie raczej, jak na

as part of the productive, organic framework

część produktywnej organicznej struktury,

of which they are inevitably a part,

której są nieodłącznym elementem,

symbiotically connected.

połączone symbiotycznie.

But of course, that's not a great image either,

Ale oczywiście, to nie tylko wspaniały obraz.

because we need not to be producing food like this anymore.

Jeżeli pragniemy by już nie produkowano żywności w taki sposób,

We need to be thinking more about permaculture,

powinniśmy więcej myśleć o permakulturze.

which is why I think this image just

Dlatego też uważam, że obraz ten

sums up for me the kind of thinking we need to be doing.

podsumowuje sposób w jaki powinniśmy myśleć.

It's a re-conceptualization

Jest to zupełnie nowe podejście do sposobu,

of the way food shapes our lives.

w jaki żywność kształtuje nasze życie.

The best image I know of this is from 650 years ago.

Jest to najlepsza wizja tego, jaką znam, i pochodzi ona sprzed 650 lat.

It's Ambrogio Lorenzetti's "Allegory of Good Government."

Jest to „Alegoria dobrych rządów” namalowana przez Ambrogio Lorenzetti.

It's about the relationship between the city and the countryside.

Przedstawia zależność pomiędzy miastem a wsią.

And I think the message of this is very clear.

Myślę, że przesłanie obrazu jest bardzo czytelne.

If the city looks after the country,

Jeżeli miasto zadba o wieś,

the country will look after the city.

to wieś zadba też o miasto.

And I want us to ask now,

Chciałabym się was zapytać

what would Ambrogio Lorenzetti paint

co namalowałby Lorenzetti

if he painted this image today?

gdyby ten obraz powstał w naszych czasach.

What would an allegory of good government look like today?

Jak wyglądałaby alegoria dobrych rządów dzisiaj?

Because I think it's an urgent question.

Myślę, że jest to nie cierpiące zwłoki pytanie.

It's one we have to ask,

Pytanie które musimy zadać

and we have to start answering.

i na które musimy odpowiedzieć.

We know we are what we eat.

Mamy świadomość tego, że jesteśmy tym co jemy.

We need to realize that the world is also what we eat.

Musimy sobie uświadomić, że świat wygląda tak jak wygląda nasza żywność.

But if we take that idea, we can use food

Jeżeli podchwycimy ten pomysł, wykorzystamy żywność

as a really powerful tool to shape the world better.

jako naprawdę potężne narzędzie do lepszego kształtowania świata.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Oklaski)