Dan Barber: How I fell in love with a fish

Tłumaczenie: Magda Rittenhouse Korekta: Joanna Stefanska

So, I've known a lot of fish in my life.

Wiele było w moim życiu ryb.

I've loved only two.

Ale kochałem tylko dwie.

That first one,

Z tą pierwszą przeżyłem coś,

it was more like a passionate affair.

co przypominało ognisty romans.

It was a beautiful fish:

To była piękna ryba.

flavorful, textured, meaty,

Pełna smaku, mięsista, o ciekawej konsystencji.

a bestseller on the menu.

Jedna z najpopularniejszych pozycji w naszym menu.

What a fish.

Taka ryba.

(Laughter)

(Śmiech)

Even better,

Na domiar szczęścia,

it was farm-raised to the supposed highest standards

została wyhodowana zgodnie ze standardami

of sustainability.

zrównoważonego rozwoju.

So you could feel good about selling it.

Więc można ją było sprzedawać bez wyrzutów sumienia.

I was in a relationship with this beauty

Mój związek z tą pięknością

for several months.

trwał kilka miesięcy.

One day, the head of the company called

Któregoś dnia zadzwonił do mnie szef tej firmy,

and asked if I'd speak at an event

z pytaniem, czy zgodziłbym się wystąpić na konferencji

about the farm's sustainability.

poświęconej zrównoważonej hodowli.

"Absolutely," I said.

„Jak najbardziej" odpowiedziałem.

Here was a company trying to solve

Oto pojawiła się firma, która próbuje rozwiązać

what's become this unimaginable problem for us chefs:

problem spędzający nam, kucharzom, sen z powiek.

How do we keep fish on our menus?

Co zrobić, by z naszych talerzy nie zniknęły ryby?

For the past 50 years,

W ciągu ostatnich 50 lat,

we've been fishing the seas

łowiliśmy ryby bez opamiętania

like we clear-cut forests.

tak samo, jak wycinaliśmy lasy.

It's hard to overstate the destruction.

Zachowywaliśmy się jak rabusie.

Ninety percent of large fish, the ones we love --

90% dużych ryb -- tych, które najbardziej lubimy:

the tunas, the halibuts, the salmons, swordfish --

tuńczyk, halibut, łosoś, miecznik --

they've collapsed.

praktycznie wyginęło.

There's almost nothing left.

Prawie ich już nie ma.

So, for better or for worse,

Więc czy nam się to podoba, czy nie,

aquaculture, fish farming, is going to be a part of our future.

sztuczne hodowle ryb są naszą przyszłością.

A lot of arguments against it:

Wiele przemawia przeciw nim.

Fish farms pollute -- most of them do anyway --

Większość hodowli ryb jest źródłem zanieczyszczeń.

and they're inefficient. Take tuna,

Są niewydajne, jak np. tuńczyk.

a major drawback.

To duży minus.

It's got a feed conversion ratio

Tak zwany współczynnik konwersji paszy

of 15 to one.

wynosi 15 do jednego.

That means it takes fifteen pounds of wild fish

Aby otrzymać kilogram hodowlanego tuńczyka

to get you one pound of farm tuna.

trzeba go nakarmić 15 kilogramami mniejszych rybek.

Not very sustainable.

Trudno mówić o ekologicznej hodowli.

It doesn't taste very good either.

Na dodatek wcale nie jest smaczny.

So here, finally,

Wreszcie pojawiła się

was a company trying to do it right.

firma, której się udaje.

I wanted to support them.

Oczywiście, że chciałem im pomóc.

The day before the event,

Dzień przed tą imprezą,

I called the head of P.R. for the company.

zadzwoniłem do ich działu PR.

Let's call him Don.

Powiedzmy, że facet nazywał się Don.

"Don," I said, "just to get the facts straight, you guys are famous

„Don" mówię „chcę się upewnić, że wszystko się zgadza.

for farming so far out to sea, you don't pollute."

Hodujecie na morzu, daleko od brzegu. Bez zanieczyszczeń".

"That's right," he said. "We're so far out,

„Zgadza się" odpowiada. „Jesteśmy tak daleko,

the waste from our fish gets distributed,

że odchody naszych ryb są bardzo rozprzestrzenione,

not concentrated."

a nie skoncentrowane".

And then he added,

Po chwili dodał

"We're basically a world unto ourselves.

„Jesteśmy zupełnie samowystarczalni.

That feed conversion ratio? 2.5 to one," he said.

Współczynnik konwersji? 2,5 do jednego," mówi.

"Best in the business."

„Jesteśmy najlepsi w branży".

2.5 to one, great.

2,5 do jednego, świetnie.

"2.5 what? What are you feeding?"

„Ale dwa i pół czego? Czym je karmicie?"

"Sustainable proteins," he said.

„Ekologicznym białkiem" odpowiada na to.

"Great," I said. Got off the phone.

"Świetnie" powiedziałem i odłożyłem słuchawkę.

And that night, I was lying in bed, and I thought:

Późnym wieczorem, leżąc już w łóżku, zacząłem się zastanawiać.

What the hell is a sustainable protein?

Co to do cholery jest ekologiczne białko?

(Laughter)

(Śmiech)

So the next day, just before the event, I called Don.

Nazajutrz, tuż przed imprezą, dzwonię do Dona.

I said, "Don, what are some examples of sustainable proteins?"

„Czy mógłbyś mi podać jakieś przykłady ekologicznego białka?"

He said he didn't know. He would ask around.

Odpowiada, że nie wie, ale popyta.

Well, I got on the phone with a few people in the company;

Dzwonię więc do kilku innych osób w tej firmie.

no one could give me a straight answer

Nikt nie jest w stanie udzielić mi odpowiedzi.

until finally, I got on the phone

W końcu dodzwaniam się

with the head biologist.

do głównego biologa.

Let's call him Don too.

Powiedzmy, że też nazywa się Don.

(Laughter)

(Śmiech)

"Don," I said,

„Don" mówię

"what are some examples of sustainable proteins?"

„czy mógłbyś mi podać jakieś przykłady ekologicznych białek?"

Well, he mentioned some algaes

Wspomina coś o algach,

and some fish meals,

potem o karmie dla ryb,

and then he said chicken pellets.

i wreszcie mówi o granulacie z kurczaka.

I said, "Chicken pellets?"

„Granulat z kurczaka?" pytam.

He said, "Yeah, feathers, skin,

Tak, mówi. „Piórka, skóra,

bone meal, scraps,

sproszkowane kostki, odpady,

dried and processed into feed."

wszystko to jest suszone, a potem przerabiane na karmę".

I said, "What percentage

„Jaki procent waszej karmy

of your feed is chicken?"

stanowią te kurczaki?" pytam,

Thinking, you know, two percent.

spodziewając się, że może chodzi o jakieś dwa procent.

"Well, it's about 30 percent," he said.

„Około 30 procent" odpowiada.

I said, "Don, what's sustainable

Pytam: „Don, co jest ekologicznego

about feeding chicken to fish?"

w karmieniu ryb kurczakami?"

(Laughter)

(Śmiech)

There was a long pause on the line,

Następuje długa cisza.

and he said, "There's just too much chicken in the world."

Po czym słyszę: ”Na świecie jest po prostu za dużo kurczaków".

(Laughter)

(Śmiech)

I fell out of love with this fish.

Odkochałem się.

(Laughter)

(Śmiech)

No, not because I'm some self-righteous,

Nie, nie dlatego, że jestem takim porządnym

goody-two shoes foodie.

chłopczykiem od dobrego jedzenia.

I actually am.

Choć jestem.

(Laughter)

(Śmiech)

No, I actually fell out of love with this fish because, I swear to God,

Nie, odkochałem się, bo daję słowo,

after that conversation, the fish tasted like chicken.

że od tamtej pory ryba zaczęła smakować jak kurczak.

(Laughter)

(Śmiech)

This second fish,

Z drugą rybą,

it's a different kind of love story.

historia była już zupełnie inna.

It's the romantic kind,

To była miłość romantyczna.

the kind where the more you get to know your fish,

Taka, w której im lepiej rybę poznajemy,

you love the fish.

tym bardziej ją kochamy.

I first ate it at a restaurant

Pierwszy raz jadłem ją w restauracji

in southern Spain.

w południowej Hiszpanii.

A journalist friend had been talking about this fish for a long time.

Znajoma dziennikarka od dawna o niej opowiadała.

She kind of set us up.

Można powiedzieć, że nas wyswatała.

(Laughter)

(Śmiech)

It came to the table

Przybyła na stół

a bright, almost shimmering, white color.

jasna, niemal błyszcząca, biała.

The chef had overcooked it.

Kucharz ją rozgotował.

Like twice over.

Mocno.

Amazingly, it was still delicious.

Ale ku mojemu zdziwieniu, nadal była przepyszna.

Who can make a fish taste good

Kto jest w stanie sprawić, by rozgotowana ryba

after it's been overcooked?

nadal była smaczna?

I can't,

Ja nie potrafię,

but this guy can.

ale on najwyraźniej potrafił.

Let's call him Miguel --

Powiedzmy, że nazywał się Miguel.

actually his name is Miguel.

Właściwie, rzeczywiście nazywa się Miguel.

(Laughter)

(Śmiech)

And no, he didn't cook the fish, and he's not a chef,

I nie, nie przyrządził wcale tej ryby. Nie jest kucharzem.

at least in the way that you and I understand it.

W każdym razie, nie w tradycyjnym rozumieniu.

He's a biologist

Jest biologiem

at Veta La Palma.

w Veta La Palma.

It's a fish farm in the southwestern corner of Spain.

To hodowla ryb w południowo-zachodniej Hiszpanii.

It's at the tip of the Guadalquivir river.

Tuż przy ujściu rzeki Gwadalkiwir.

Until the 1980s,

Do lat osiemdziesiątych,

the farm was in the hands of the Argentinians.

farma ta była w rękach Argentyńczyków.

They raised beef cattle

Hodowali tam bydło.

on what was essentially wetlands.

W zasadzie były tam bagna,

They did it by draining the land.

które osuszyli.

They built this intricate series of canals,

Wybudowali skomplikowany system kanałów,

and they pushed water off the land and out into the river.

i przekierowywali wodę z lądu do rzeki.

Well, they couldn't make it work,

Ale to się nie sprawdzało.

not economically.

Nawet z ekonomicznego punktu widzenia.

And ecologically, it was a disaster.

O ekologii lepiej nie wspominać. Katastrofa.

It killed like 90 percent of the birds,

Zginęło 90 procent ptaków.

which, for this place, is a lot of birds.

Na tych terenach to naprawdę dużo.

And so in 1982,

W 1982 roku,

a Spanish company with an environmental conscience

hiszpańska firma z ekologicznym zacięciem,

purchased the land.

kupiła te tereny.

What did they do?

Co zrobili?

They reversed the flow of water.

Po pierwsze odwrócili bieg wody.

They literally flipped the switch.

Dosłownie, zmienili kierunek.

Instead of pushing water out,

Zamiast wypompowywać wodę na zewnątrz,

they used the channels to pull water back in.

wykorzystali kanały, aby z powrotem ją tam sprowadzić.

They flooded the canals.

Zalali kanały.

They created a 27,000-acre fish farm --

I stworzyli rybną farmę o powierzchni 11 tys. hektarów.

bass, mullet,

Okonie, kiełbie,

shrimp, eel --

krewetki, węgorze.

and in the process, Miguel and this company

Przy okazji, Miguel i jego firma,

completely reversed the ecological destruction.

doprowadzili do ekologicznej odnowy.

The farm's incredible.

Hodowla jest niewiarygodna.

I mean, you've never seen anything like this.

Naprawdę! Nigdy niczego podobnego nie widzieliście.

You stare out at a horizon

Wpatrujecie się w horyzont,

that is a million miles away,

oddalony o milion mil,

and all you see are flooded canals

i widzicie zalane wodą kanały,

and this thick, rich marshland.

i piękne, bujne bagna.

I was there not long ago with Miguel.

Byłem tam niedawno z Miguelem.

He's an amazing guy,

To niesamowity facet.

like three parts Charles Darwin and one part Crocodile Dundee.

W trzech częściach Karol Darwin i w jednej Krokodyl Dundee.

(Laughter)

(Śmiech)

Okay? There we are slogging through the wetlands,

Więc przedzieramy się przez te bagna.

and I'm panting and sweating, got mud up to my knees,

Ja sapię i pocę się, jestem po kolana w błocie,

and Miguel's calmly conducting a biology lecture.

a Miguel spokojnie wygłasza wykład z biologii.

Here, he's pointing out a rare Black-shouldered Kite.

Albo pokazuje rzadkiego kaniuka,

Now, he's mentioning the mineral needs of phytoplankton.

albo opowiada, jakich minerałów potrzebuje fitoplankton.

And here, here he sees a grouping pattern

A tu dostrzega prawidłowość w organizacji grupy,

that reminds him of the Tanzanian Giraffe.

która przywodzi mu na myśl żyrafy z Tanzanii.

It turns out, Miguel spent the better part of his career

Okazuje się, że Miguel większą część swego zawodowego życia

in the Mikumi National Park in Africa.

spędził w Parku Narodowym Mikumi w Afryce.

I asked him how he became

Zapytałem go, jak to się stało,

such an expert on fish.

że tak dobrze zna się na rybach.

He said, "Fish? I didn't know anything about fish.

Odpowiada: „Na rybach? Wcale się nie znam.

I'm an expert in relationships."

Znam się na relacjach".

And then he's off, launching into more talk

I tu zaczyna kolejny wywód,

about rare birds and algaes

na temat rzadkich ptaków i alg,

and strange aquatic plants.

oraz rzadkich roślin wodnych.

And don't get me wrong, that was really fascinating, you know,

Nie odnieście błędnego wrażenia -- wszystko to jest naprawdę fascynujące.

the biotic community unplugged, kind of thing.

Coś w rodzaju biotycznej wspólnoty bez granic.

It's great, but I was in love.

Wspaniałe. Ale ja naprawdę się zakochałem

And my head was swooning over that

i kręciło mi się w głowie

overcooked piece of delicious fish I had the night before.

od tego kawałka rozgotowanej ryby, którą jadłem poprzedniego wieczora.

So I interrupted him. I said,

Przerwałem mu więc i zapytałem,

"Miguel, what makes your fish taste so good?"

„Miguel, co sprawia, że twoja ryba jest tak smaczna?"

He pointed at the algae.

Wskazał na algi.

"I know, dude, the algae, the phytoplankton,

„No wiem, czubku. Algi, fitoplankton,

the relationships: It's amazing.

relacje, wszystko to jest niesamowite.

But what are your fish eating?

Ale co jedzą twoje ryby?

What's the feed conversion ratio?"

Ile wynosi współczynnik konwersji paszy?"

Well, he goes on to tell me

„Wiesz”, mówi mi,

it's such a rich system

„to jest tak bogaty system,

that the fish are eating what they'd be eating in the wild.

że ryby jedzą tylko to, co same znajdą.

The plant biomass, the phytoplankton,

Biomasę roślinną, fitoplankton,

the zooplankton, it's what feeds the fish.

zooplankton. To wszystko stanowi dla ryb pożywienie.

The system is so healthy,

System jest tak zdrowy,

it's totally self-renewing.

że jest całkowicie samowystarczalny.

There is no feed.

Pasza jest niepotrzebna”.

Ever heard of a farm that doesn't feed its animals?

Czy słyszeliście kiedykolwiek o hodowli, w której nie karmi się zwierząt?

Later that day, I was driving around this property with Miguel,

Tego dnia odbyliśmy także z Miguelem przejażdżkę samochodem.

and I asked him, I said, "For a place that seems so natural,

Zapytałem go: „To miejsce wydaje się tak naturalne,

unlike like any farm I'd ever been at,

nie widziałem niczego podobnego na żadnej innej farmie czy hodowli.

how do you measure success?"

Co jest miarą waszego sukcesu?"

At that moment, it was as if

W tym momencie zdało się, że reżyser zarządził

a film director called for a set change.

zmianę dekoracji na filmowym planie.

And we rounded the corner

Skręciliśmy

and saw the most amazing sight:

i naszym oczom ukazał się niezwykły widok:

thousands and thousands of pink flamingos,

tysiące, tysiące różowych flamingów.

a literal pink carpet for as far as you could see.

Dosłownie -- różowy dywan, jak daleko wzrok sięgał.

"That's success," he said.

„To jest sukces" odpowiedział.

"Look at their bellies, pink.

„Popatrz jakie mają różowe brzuchy.

They're feasting."

Mają tutaj ucztę".

Feasting? I was totally confused.

Ucztę? Byłem zupełnie zdezorientowany.

I said, "Miguel, aren't they feasting on your fish?"

„Miguel! One jedzą twoje ryby?”

(Laughter)

(Śmiech)

"Yes," he said.

„Tak" odpowiedział.

(Laughter)

(Śmiech)

"We lose 20 percent of our fish

„Tak, tracimy z tego powodu jakieś 20 procent

and fish eggs to birds.

naszych ryb i ikry.

Well, last year, this property

W zeszłym roku,

had 600,000 birds on it,

mieliśmy tutaj 600 tys. ptaków,

more than 250 different species.

ponad 250 gatunków.

It's become, today, the largest

Dziś jest to największe prywatne

and one of the most important

i jedno z najważniejszych

private bird sanctuaries in all of Europe."

siedlisk ptaków w Europie".

I said, "Miguel, isn't a thriving bird population

Odrzekłem: „Miguel, ale czy taka ogromna populacja ptaków,

like the last thing you want on a fish farm?"

nie jest ostatnią rzeczą, jaką chcesz mieć w pobliżu hodowli ryb?"

(Laughter)

(Śmiech)

He shook his head, no.

Pokręcił głową -- nie.

He said, "We farm extensively,

„Prowadzimy hodowlę ekstensywną,

not intensively.

nie intensywną.

This is an ecological network.

Jest to ekosystem.

The flamingos eat the shrimp.

Flamingi zjadają krewetki.

The shrimp eat the phytoplankton.

Krewetki zjadają fitoplankton.

So the pinker the belly,

Więc im bardziej różowe mają brzuchy,

the better the system."

tym zdrowszy jest to system".

Okay, so let's review:

Przeanalizujmy to jeszcze raz.

a farm that doesn't feed its animals,

Farma hodowlana, na której nie dokarmia się zwierząt.

and a farm that measures its success

Miarą sukcesu jest tu

on the health of its predators.

zdrowie i kondycja drapieżników.

A fish farm, but also a bird sanctuary.

Nie tylko hodowla ryb, ale również siedlisko ptaków.

Oh, and by the way, those flamingos,

A tak w ogóle, to te flamingi

they shouldn't even be there in the first place.

nie powinny się tu pojawiać.

They brood in a town

Budują gniazda w miasteczku,

150 miles away,

oddalonym o prawie 250 kilometrów.

where the soil conditions

Bo ziemia jest tam lepsza

are better for building nests.

do budowania gniazd.

Every morning, they fly

Każdego ranka,

150 miles into the farm.

pokonują owe 250 kilometrów i przylatują na farmę.

And every evening, they fly 150 miles back.

I co dzień wieczorem, wracają.

(Laughter)

(Śmiech)

They do that because they're able to follow

Czynią tak, ponieważ potrafią frunąć wzdłuż

the broken white line

przerywanej białej linii

of highway A92.

na autostradzie A92.

(Laughter)

(Śmiech)

No kidding.

To nie są żarty.

I was imagining a "March of the Penguins" thing,

Oczami wyobraźni ujrzałem coś w rodzaju marszu pingwinów.

so I looked at Miguel.

Spojrzałem na Miguela.

I said, "Miguel, do they fly

Mówię: „Słuchaj, one przylatują tu

150 miles to the farm,

pokonując odległość 250 kilometrów,

and then do they fly

a potem lecą z powrotem,

150 miles back at night?

kolejne 250 kilometrów, tak?

Do they do that for the children?"

Czy robią to dla swoich dzieci?"

He looked at me like I had just quoted a Whitney Houston song.

Spojrzał, jakbym rzucił właśnie cytatem z piosenki Whitney Houston.

(Laughter)

(Śmiech)

He said, "No; they do it because the food's better."

Odpowiedział "Nie. Robią tak, bo tu mają lepsze jedzenie".

(Laughter)

(Śmiech)

I didn't mention the skin of my beloved fish,

Nie wspomniałem jeszcze o skórce mojej ryby.

which was delicious -- and I don't like fish skin;

Była pyszna, choć normalnie nie lubię skóry.

I don't like it seared, I don't like it crispy.

Nie lubię, ani gdy jest delikatnie podsmażona, ani gdy jest chrupka.

It's that acrid, tar-like flavor.

Ma ostry, smolisty smak.

I almost never cook with it.

Prawie nigdy nie przyrządzam ryb ze skórką.

Yet, when I tasted it at that restaurant in southern Spain,

Ale wtedy, w tej restauracji w południowej Hiszpanii,

it tasted not at all like fish skin.

wcale nie smakowała jak rybia skóra.

It tasted sweet and clean,

Miała słodki i czysty smak,

like you were taking a bite of the ocean.

prawie jakby ugryźć kawałek oceanu.

I mentioned that to Miguel, and he nodded.

Wspomniałem o tym Miguelowi. Pokiwał głową.

He said, "The skin acts like a sponge.

Odpowiedział: „Ta skóra jest niczym gąbka.

It's the last defense before anything enters the body.

To ostatnia linia obrony, która uniemożliwia

It evolved to soak up impurities."

nieczystościom przeniknięcie do środka".

And then he added,

Po chwili dodał.

"But our water has no impurities."

„Ale w naszej wodzie nie ma żadnych nieczystości".

OK. A farm that doesn't feed its fish,

Więc jest to hodowla, która nie dokarmia ryb.

a farm that measures its success

Miarą sukcesu jest to,

by the success of its predators.

jak dobrze mają się drapieżniki.

And then I realized when he says,

Nagle dotarło do mnie,

"A farm that has no impurities,"

że gdy on mówi, iż na farmie nie ma zanieczyszczeń,

he made a big understatement,

to jest to niedomówienie.

because the water that flows through that farm

Bo tak naprawdę, woda która tamtędy przepływa,

comes in from the Guadalquivir River.

pochodzi z rzeki Gwadalkiwir.

It's a river that carries with it

To rzeka, w której znajduje się wszystko,

all the things that rivers tend to carry these days:

co dziś może znajdować się w rzekach:

chemical contaminants,

zanieczyszczenia chemiczne,

pesticide runoff.

resztki pestycydów.

And when it works its way through the system

Woda, która przepływa przez ów system,

and leaves,

w momencie, gdy go opuszcza

the water is cleaner than when it entered.

jest czystsza, niż była na początku.

The system is so healthy, it purifies the water.

System jest tak zdrowy, że oczyszcza wodę.

So, not just a farm that doesn't feed its animals,

Nie tylko jest to hodowla, w której nie dokarmia się zwierząt,

not just a farm that measures its success

nie tylko farma, gdzie miarą sukcesu jest

by the health of its predators,

kondycja drapieżników,

but a farm that's literally a water purification plant --

ale jest to także farma, która, dosłownie, jest oczyszczalnią ścieków.

and not just for those fish,

Służy nie tylko tym rybom,

but for you and me as well.

ale także tobie i mi.

Because when that water leaves, it dumps out into the Atlantic.

Ta woda wpływa do Atlantyku.

A drop in the ocean, I know,

Kropla w oceanie, wiem.

but I'll take it, and so should you,

Ale coś zawsze jest lepsze niż nic.

because this love story,

Ta miłosna historia,

however romantic,

jakkolwiek romantyczna,

is also instructive.

jest także pouczająca.

You might say it's a recipe

Można powiedzieć, że jest to przepis

for the future of good food,

na przyszłość dobrej żywności,

whether we're talking about bass or beef cattle.

niezależnie od tego, czy chodzi o okonia czy o bydło.

What we need now is

Potrzeba nam dziś

a radically new conception of agriculture,

radykalnego przedefiniowania rolnictwa.

one in which the food actually tastes good.

Takiego, dzięki któremu jedzenie naprawdę dobrze smakuje.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

But for a lot people,

Wielu ludziom wydaje się,

that's a bit too radical.

że jest to zbyt ambitne.

We're not realists, us foodies;

My, smakosze, nie jesteśmy realistami.

we're lovers.

Jesteśmy kochankami.

We love farmers' markets,

Uwielbiamy wiejskie targi.

we love small family farms,

Kochamy niewielkie gospodarstwa rodzinne.

we talk about local food,

Mówimy o lokalnej żywności.

we eat organic.

Jemy produkty organiczne.

And when you suggest these are the things

I kiedy ktoś mówi, że wszystko to

that will ensure the future of good food,

służy przyszłości dobrego jedzenia,

someone, somewhere stands up and says,

natychmiast znajduje się ktoś, kto powie

"Hey guy, I love pink flamingos,

"Tak, tak. Ja też kocham różowe flamingi,

but how are you going to feed the world?"

ale jak masz zamiar wyżywić cały świat?"

How are you going to feed the world?

Jak wyżywić cały świat?

Can I be honest?

Czy mogę być szczery?

I don't love that question.

Nie lubię tego pytania.

No, not because we already produce

Nie, nie dlatego że produkujemy już

enough calories to more than feed the world.

znacznie więcej kalorii niż potrzeba do wyżywienia świata.

One billion people will go hungry today.

Miliard ludzi jest dziś głodnych.

One billion -- that's more than ever before --

Miliard -- to więcej niż kiedykolwiek.

because of gross inequalities in distribution,

Przyczyną jest bardzo niesprawiedliwa dystrybucja.

not tonnage.

Nie zaś ilość.

Now, I don't love this question because it's determined the logic

Nie lubię tego pytania, bo przez ostatnie półwiecze

of our food system for the last 50 years.

kształtowało nasz sposób myślenia o gospodarce żywnościowej.

Feed grain to herbivores,

Karmimy trawożerne zwierzęta ziarnem,

pesticides to monocultures, chemicals to soil,

faszerujemy glebę chemikaliami, monokulturowe uprawy pestycydami,

chicken to fish,

serwujemy kurczaki rybom,

and all along agribusiness

wielki agrobiznes

has simply asked,

twierdzi tymczasem:

"If we're feeding more people more cheaply,

„Jeśli pozwala nam to wykarmić więcej ludzi, taniej,

how terrible could that be?"

to cóż w tym złego?"

That's been the motivation,

Takie były dotychczas intencje.

it's been the justification:

Taka była racja bytu.

it's been the business plan

Taki był biznes plan

of American agriculture.

amerykańskiego rolnictwa.

We should call it what it is:

Powinniśmy nazywać rzeczy po imieniu.

a business in liquidation,

To sektor w stanie likwidacji.

a business that's quickly eroding

To sektor nadwyrężający

ecological capital that makes that very production possible.

zasoby przyrody, od których przecież zależy.

That's not a business,

Nie jest to biznes.

and it isn't agriculture.

I nie jest to rolnictwo.

Our breadbasket is threatened today,

Czy będziemy mieli co włożyć do garnka,

not because of diminishing supply,

nie zależy od produkcji,

but because of diminishing resources.

ale od kurczących się zasobów ziemi;

Not by the latest combine and tractor invention,

nie od najnowszych kombajnów i traktorów,

but by fertile land;

ale od tego jak żyzna będzie gleba;

not by pumps, but by fresh water;

nie od pomp, ale od słodkiej wody;

not by chainsaws, but by forests;

nie od mechanicznych pił, ale od drzew w lesie;

and not by fishing boats and nets, but by fish in the sea.

i nie od trawlerów i sieci, ale od tego czy w morzu będą ryby.

Want to feed the world?

Chcemy wyżywić świat?

Let's start by asking: How are we going to feed ourselves?

Zacznijmy od pytania, jak możemy wyżywić samych siebie?

Or better: How can we create conditions

Albo nawet -- co zrobić,

that enable every community

by każda wspólnota

to feed itself?

była się w stanie sama wyżywić?

(Applause)

(Brawa)

To do that,

Rozwiązań na przyszłość

don't look at the agribusiness model for the future.

nie należy szukać w agrobiznesie.

It's really old, and it's tired.

To bardzo stary i mocno zużyty model.

It's high on capital, chemistry and machines,

Wymaga dużego nakładu kapitału, chemii, maszyn.

and it's never produced anything really good to eat.

Nigdy jednak nie dostarczał niczego smacznego.

Instead, let's look to the ecological model.

Zamiast tego, szukajmy rozwiązań w modelu ekologicznym.

That's the one that relies on two billion years

Opiera się na dwóch miliardach lat

of on-the-job experience.

praktycznych doświadczeń.

Look to Miguel,

Przyjrzyjmy się Miguelowi

farmers like Miguel.

i rolnikom takim jak Miguel,

Farms that aren't worlds unto themselves;

gospodarstwom, które nie są wyizolowane,

farms that restore instead of deplete;

gospodarstwom które pomagają środowisku, zamiast je pustoszyć.

farms that farm extensively

gdzie uprawy są ekstensywne,

instead of just intensively;

nie zaś intensywne;

farmers that are not just producers,

rolnikom, którzy nie są li tylko producentami,

but experts in relationships.

ale ekspertami od relacji.

Because they're the ones

Oni tak naprawdę najlepiej znają się

that are experts in flavor, too.

także na tym, co jest smaczne.

And if I'm going to be really honest,

I jeśli mam być szczery, są lepszymi kucharzami

they're a better chef than I'll ever be.

niż ja kiedykolwiek będę.

You know, I'm okay with that,

Nie martwi mnie to.

because if that's the future of good food, it's going to be delicious.

Bo jeśli taka będzie nasza przyszłość, będziemy jedli pyszne rzeczy.

Thank you.

Dziękuje.

(Applause)

(Brawa)