How your brain's executive function works -- and how to improve it | Sabine Doebel

Translator: Leslie Gauthier Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

So I have a confession to make.

ဒီတော့ ကျွန်မမှာ ဝန်ခံစရာ တစ်ခုရှိပါတယ်၊

I only recently learned how to drive.

မကြာသေးခင်ကမှ ကားမောင်းသင်ခဲ့တာပါ။

And it was really hard.

တော်တော့ကို ခက်ခဲတာပါ။

Now, this wasn't an older brain thing.

အခု ဒါဟာ ပိုအိုတဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ ကိစ္စတစ်ခု မဟုတ်ခဲ့ဘူး။

Do you remember what it was like when you first learned how to drive?

သင်ပထမဆုံးကာမောင်းသင်တုန်းက ဘယ်လိုမျိုးဆိုတာကို သင်မှတ်မိလား။

When every decision you made was so conscious and deliberate?

ဆုံးဖြတ်သမျှ သတိရှိရှိ၊ အေးအေးလူလူ ဖြစ်တာ ဘယ်တုန်းကလဲ။

I'd come home from my lessons completely wiped out mentally.

စိတ်ပိုင်းအရ လုံးဝကို ဖျက်ပစ်လိုက်တဲ့ သင်ခန်းစာတွေကနေ အိမ်ပြန်ပြန်လာတယ်။

Now, as a cognitive scientist I know that this is because I was using

အခု သိမှတ်မှုဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင်အဖြစ် စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ဆိုတာကို

a lot of something called executive function.

ကျွန်မ အများကြီးသုံးနေတာ ကျွန်မသိတယ်။

Executive function is our amazing ability to consciously control our thoughts,

စီမံခန့်ခွဲ​ရေး အလုပ်ဟာ ကားမောင်းသင်တာလို ရည်မှန်းချက်တွေအောင်မြင်ဖို့

emotions and actions

ကျွန်မတို့အတွေးတွေ၊ ခံစားမှုတွေနဲ့

in order to achieve goals ...

လုပ်ဆောင်မှုတွေကို သတိရှိရှိ ထိန်းဖို့

like learning how to drive.

အံ့ဖွယ်အရည်အချင်းတစ်ခုပါ၊

It's what we use when we need to break away from habit,

စိတ်ကူးပေါက်မှုတွေနဲ့ ကြိုတင် စီစဉ်မှုတွေကို ဟန့်တားတဲ့

inhibit our impulses and plan ahead.

အကျင့်တွေကနေ ခွဲထွက်ဖို့လိုတဲ့အခါ သုံးတဲ့အရာပါ။

But we can see it most clearly when things go wrong.

ဒါပေမဲ့ ကိစ္စတွေ မှားသွားတဲ့အခါ အရှင်းဆုံး မြင်နိုင်တယ်။

Like, have you ever accidentally poured orange juice on your cereal?

ဥပမာ၊ အဟာရအစာပေါ်မှာ မတော်တဆ လိမ္မော်ရည် လောင်းချဖူးလား။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Or, ever start scrolling on Facebook

(သို့) Facebook မှာ လျှောက်ကြည့်ရင်း

and suddenly realize you've missed a meeting?

အစည်းအဝေး လွတ်သွားပြီလို့ ရုတ်တရက် သတိရမိတာရော

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Or maybe this one's more familiar:

(သို့) ဒီတစ်ခုကပိုရင်းနှီးနိုင်တယ်

Ever plan to stop at the store on the way home from work

အလုပ်ကနေ အိမ်အပြန်အလာမှာ စတိုးဆိုင်မှာ ရပ်ဖို့စီစဉ်ပြီးမှ

and then drive all the way home instead on autopilot?

အလိုလိုထိန်းတာအစား အိမ်ကိုတန်းမောင်းဖူးလား။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

These things happen to everyone.

ဒီအဖြစ်တွေက လူတိုင်းဖြစ်ပါတယ်။

And we usually call it absentmindedness,

ဒါကို မေ့လျော့တတ်မှုလို့ အမြဲလို ခေါ်တယ်၊

but what's really happening

ဒါပေမဲ့ တကယ် ဖြစ်နေတာက

is we're experiencing a lapse in executive function.

ကျွန်မတို့ဟာ စီမံခန့်ခွဲမှုလုပ်ငန်းမှာ သတိလစ်ဟင်းမှု ကြုံနေတာပါ။

So we use executive function every day in all aspects of our lives.

ဒီတော့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို ကျွန်မတို့ ဘဝရဲ့ ကဏ္ဍအားလုံးမှာနေ့စဉ်သုံးကြတယ်။

And over the past 30 years,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၃၀ ကျော်က

researchers have found that it predicts all kinds of good things

သုတေသီတွေ တွေ့ရှိထားတာက ဒါက ကလေးဘဝနဲ့ ဟိုမှာဘက်က

in childhood and beyond,

ကောင်းတာတွေအကုန်လုံးကို ကြိုဟောပေးတယ်တဲ့၊။

like social skills, academic achievement, mental and physical health,

ဥပမာ လူမှုရေး ကျွမ်းကျင်မှု၊ ပညာရေး အောင်မြင်မှု၊စိတ်နဲ့ရုပ်ပိုင်း ကျန်းမာမှု၊

making money, saving money

ငွေရှာခြင်း၊ ငွေစုခြင်းနဲ့

and even staying out of jail.

ထောင်ကနေ ကင်းရှင်းတာတောင်ပါ။

Sounds great, doesn't it?

ကြားရတာ အတော်ကောင်းပုံပဲနော်။

So it's no surprise

ဒီတော့ ကျွန်မလို သုတေသီတွေဟာ

that researchers like me are so interested in understanding it

ဒါကို သိနားလည်ဖို့နဲ့ ဒါကို ပိုကောင်း အောင်လုပ်ဖို့ နည်းလမ်းတွေ ကြံဆရာမှာ

and figuring out ways to improve it.

အလွန်စိတ်ဝင်စားတာ မဆန်းပါဘူး။

But lately, executive function has become a huge self-improvement buzzword.

ဒါပေမဲ့ မကြာသေးခင်က စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ဟာ တိုးတက်ရေး ခေတ်ပေါ်စာလုံးဖြစ်လာခဲ့တယ်။

People think you can improve it through brain-training iPhone apps

လူတွေထင်တာက ဦးနှောက်လေ့ကျင့်ရေး iPhone apps နဲ့ ကွန်ပြူတာ ဂိမ်းတွေ

and computer games,

(သို့) သီးခြားနည်းလမ်းတစ်ခုကို

or by practicing it in a specific way, like playing chess.

လေ့ကျင့်ရာကကနေ ဒါကို တိုးတက်အောင်လုပ်နိုင်တယ်လို့ပါ။

And researchers are trying to train it in the lab

သုတေသီတွေဟာ လက်တွေ့ခန်းမှာ ဒါကိုလေ့ကျင့်ပေးဖို့ ကြိုးစားနေတယ်

in the hopes of improving it and other things related to it,

ဒါနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ အခြားတစ်ခု တိုးတက်ဖို့ မျှော်လင့်ရင်းပေါ့

like intelligence.

ဉာဏ်ရည်လိုမျိုးပေါ့

Well, I'm here to tell you

ကဲ၊ ဒီမှာ ကျွန်မ ပြောမှာက

that this way of thinking about executive function is all wrong.

စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဒီလိုတွေပုံက လုံးဝ မှားတယ်။

Brain training won't improve executive function in a broad sense

ဦးနှောက် လေ့ကျင်တာက ကျယ်ပြန့်တဲ့ သဘောမှာ စီမံခန့်ခွဲရေးအလုပ်ကို

because it involves exercising it in a narrow way,

မတိုးတက်စေတာက ဒါကို တကယ် သုံးတဲ့ လက်တွေဘဝ အခြေအနေတွေရဲ့အပြင်က

outside of the real-world contexts in which we actually use it.

ကျဉ်းမြောင်းတဲ့နည်းတစ်ခုမှာ လေ့ကျင့်မှု ပါဝင်လို့ပါ၊

So you can master that executive function app on your phone,

ဖုန်းပေါ်က စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ် အပ်ကို ကျွမ်းကျင်နိင်ပေမဲ့

but that's not going to help you stop pouring OJ on your Cheeerios twice a week.

တစ်ပတ်နှစ်ကြိမ် Cheeerios မှာ OJ လောင်းတာကိုရပ်ဖို့ ကူညီမှာတော့ မဟုတ်ဘူး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

If you really want to improve your executive function

သင့်ရဲ့စီမံခန့်ခွဲ့ရေး အလုပ်ကို သင့်ဘဝအတွက် အရေးပါတဲ့

in a way that matters for your life,

နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ တကယ်တိုးတက်စေချင်ရင်

you have to understand how it's influenced by context.

ဒါကို အခြေအနေက သြဇာလွှမ်းမိုးပုံကို နားလည်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

Let me show you what I mean.

ကျွန်မဆိုလိုတာကို ပြသပါရစေ။

There's a great test that we use in the lab

ကလေးငယ်တွေရဲ့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို တိုင်းဖို့

to measure executive function in young children

လက်တွေ့ခန်းမှာ သုံးတဲ့ စမ်းသပ်မှုတစ်ခုရှိတယ်၊

called the "dimensional change card sort."

"dimensional change card sort" လို့ခေါ်ပါတယ်။

In this task, kids have to sort cards in one way --

ဒီလုပ်ဆောင်မှုမှာ ကလေးတွေဟာ ကဒ်တွေကို နည်းတစ်ခုနဲ့

like by shape --

ဥပမာ ပုံသဏ္ဌာန်အရ

over and over until they build up a habit.

အကျင့်တစ်ခုဖြစ်လာတဲ့အထိ အထပ်ထပ်ရွေးရပါတယ်။

And then they're asked to switch

ဒီနောက်မှာ အလားတူကဒ်တွေကို

and sort the same cards in another way,

အခြားနည်းနဲ့ ပြောင်းပြီး ရွေးခိုင်းတယ်။

like by color.

ဥပမာ အရောင်အရပေါ့၊

Now, really young kids struggle with this.

အခု တကယ့်ကို ငယ်ရွယ်တဲ့ ကလေးတွေဟာ ဒါနဲ့ရုန်းကန်ရတယ်။

Three- and four-year-olds will usually keep sorting the cards in the old way

သုံ၊လေးနှစ်သားကလေးတွေဟာ သူတို့ ဘာရွေးသင့်တယ်ဆိုတာ

no matter how many times you remind them of what they should be doing.

ဘယ်နှစ်ကြိမ်သတိပေးပေးပေး နည်းဟောင်းနဲ့ပဲ ကဒ်တွေကို ဆက်ရွေးနေတယ်။

(Video) Woman: If it's blue, put it here. If it's red, put it here.

(ဗီဒီယို) အမျိုးသမီး။ အပြာဆို ဒီမှာထား။ အနီဆို၊ ဒီမှာထား။

Here's a blue one.

ဒီမှာ အပြာတစ်ကဒ်။

OK, so now we're going to play a different game.

အိုကေ၊ကဲအခု မတူတဲ့ကစားပွဲတစ်ခု ကစားတော့မယ်နော်။

We're not going to play the color game anymore.

အရောင်ကစားနည်းကို မကစားတော့ဘူး။

Now we're going to play the shape game,

အခု ပုံသဏ္ဌာန်ကစားနည်း ကစားတော့မယ်၊

and in the shape game,

ဒီပုံသဏ္ဌာန်ကစားနည်းမှာ

all the stars go here and all the trucks go here, OK?

ကြယ်အားလုံးက ဒီကိုသွား၊ ကုန်ကားတွေက ဒီကိုသွား၊ ရတယ်နော်။

Stars go here, trucks go here.

ကြယ်တွေ ဒီသွား၊ ကုန်ကားတွေ ဒီသွား၊

Where do the stars go?

ကြယ်တွေ ဘယ်သွားလဲ။

And where do the trucks go?

ကုန်ကားတွေ ဘယ်သွားလဲ။

Excellent.

တော်တယ်ဟေ့။

OK, stars go here, trucks go here.

အိုကေ၊ ကြယ်တွေ ဒီသွား၊ ကုန်ကားတွေ ဒီသွား၊

Here's a truck.

ဒီမှာ ကုန်ကားတစ်စီး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Stars go here, trucks go here.

​ကြယ်တွေ ဒီသွား၊ ကုန်ကားတွေ ဒီသွား။

Here's a star.

ဒီမှာ ကြယ်တစ်ပွင့်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

SB: So it's really compelling,

SB: တကယ်ကို ဆွဲဆောင်မှုရှိပြီး

and it's really obvious when she fails to use her executive function.

သူ့ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကိုသုံးဖို့ ပျက်ကွက်တဲ့အခါ အတော့ကို ရှင်းပါတယ်။

But here's the thing:

ဒါပေမဲ့ ဒီမှာရှိတာက

we could train her on this task and others like it

ဒီမှာ သူ့ကို သင်ပေးနိုင်တယ်၊ အခြားသူတွေပါ ဒါကိုကြိုက်တယ်၊

and eventually she'd improve,

နောက်ဆုံး သူတိုးတက်သွားမယ်၊

but does that mean

ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့ခန်းအပြင်က

that she would've improved her executive function outside of the lab?

သူ့စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်တိုးတက်မယ်လို့ ဆိုလိုတာလား။

No, because in the real world, she'll need to use executive function

မဟုတ်ပါ၊ အကြောင်းက လက်တွေ့ဘဝမှာ ပုံသဏ္ဌာန်နဲ့ အရောင်ကြား ပြောင်းတာထက်

to do a lot more than switching between shape and color.

အများကြီးပိုလုပ်ဖို့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို သုံးဖို့လိုမယ်။

She'll need to switch from adding to multiplying

အပေါင်းကနေ အမြောက်ကို (သို့) ကစားတာကနေ ရှင်းလင်းတာ

or from playing to tidying up

(သို့) သူ့ခံစားချက်ကို တွေးတာကနေ

or from thinking about her own feelings to thinking about her friend.

သူ့သူငယ်ချင်းအကြာင်းတွေးတာကို ပြောင်းဖို့လိုလိမ့်မယ်။

And success in real-world situations depends on things

လက်တွေ့ဘဝအခြေအနေတွေက အောင်မြင်မှုက အကြောင်းအရာတွေပေါ် မူတည်တယ်၊

like how motivated you are and what your peers are doing.

သင့်ကို ဘယ်လိုတွန်းအားပေးတာ၊ သင့်ရွယ်တူတွေ ဘာတွေလုပ်ဆိုတာမျိုးပေါ့။

And it also depends on the strategies that you execute

နောက် သီးခြားအခြေအနေတစ်ခုမှာ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို သုံးနေချိန်

when you're using executive function in a particular situation.

သင် စီမံဆောင်ရွက်တဲ့ ဗျူဟာတွေပေါ်မှာလည်း မူတည်ပါတယ်။

So what I'm saying is that context really matters.

ဒီတော့ ကျွန်မပြောနေတာက အခြေအနေဟာ တကယ့်ကို အရေးပါတယ်။

Now let me give you an example from my research.

အခု ကျွန်မ သုတေသနကနေ နမူနာတစ်ခုကို ပေးပါရေစေ။

I recently brought in a bunch of kids to do the classic marshmallow test,

တစ်လောက လုပ်နေကျ မုန့်ချို စမ်းသပ်မှု လုပ်ဖို့ ကလေးတစ်သိုက်ကို ခေါ်လာခဲ့တယ်။

which is a measure of delay of gratification

စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်အတော် လိုအပ်နိုင်တဲ့

that also likely requires a lot of executive function.

ကျေနပ်မှုပေးတဲ့ အချိန်ဆွဲမှုကို တိုင်းတာတာ တစ်ခုပါ။

So you may have heard about this test,

ဒီတော့ စမ်းသပ်မှုကို ကြာဖူးလောက်ပေမဲ့

but basically, kids are given a choice.

အခြေခံက ကလေးတွေကို ရွေးချယ်မှုတစ်ခုပေးတာပါ။

They can have one marshmallow right away,

သူတို့ဟာ မုန့်ချိုတစ်ခုကို ချက်ချင်းရနိုင်တယ်။

or if they can wait for me to go to the other room

(သို့)အခြားတစ်ခန်းကိုသွားပြီး မုန့်ချိုတွေပိုရဖို့

and get more marshmallows,

ကျွန်မကို စောင့်နိုင်တယ်၊

they can have two instead.

တစ်ခုအစား မုန့်နှစ်ခု ရနိုင်တယ်လေ။

Now, most kids really want that second marshmallow,

ကဲ ကလေးအများစုဟာ ဒုတိယ မုန့်ချိုကို တကယ်လိုချင်ပေမဲ့

but the key question is: How long can they wait?

အဓိက မေးခွန်းက ဘယ်လောက်ကြာကြာ သူတို့ စောင်နိုင်လဲ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Now, I added a twist to look at the effects of context.

ကဲ အခြေအနေရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ကြည့်ဖို့ အလိမ်တစ်ခုထည့်လိုက်တယ်။

I told each kid that they were in a group,

သူတို့ဟာ အဖွဲ့တစ်စုမှာရှိခဲ့တာလို့ ကလေးတိုင်းကို ပြောခဲ့တယ်၊

like the green group,

ဥပမာ အစိမ်းရောင်အဖွဲ့ပေါ့။

and I even gave them a green T-shirt to wear.

သူတို့ကို အစိမ်းရောင် တီရှပ်တောင် ဝတ်ဖို့ပေးလိုက်တယ်။

And I said, "Your group waited for two marshmallows,

ပြီးတော့ ကျွန်မက "မင်းတို့အဖွဲ့က မု့န်ချိုတွေ စောင့်နေပြီး

and this other group, the orange group,

ဒီအခြားအဖွဲ့၊ လိမ္မော်ရောင်အဖွဲ့က

did not."

မစောင့်ဘူး"လို့။

Or I said the opposite:

(သို့) ဆန့်ကျင်ဘက် ပြောတာက

"Your group didn't wait for two marshmallows

"မင်းတို့အဖွဲ့က မုန့်ချိုတွေ မစောင့်ဘူး၊

and this other group did."

သူများအဖွဲ့က စောင့်တယ်။"

And then I left the kid alone in the room

နောက် ကလေးကို အခန်းထဲမှာ တစ်ယောက်တည်းထားခဲ့ပြီး

and I watched on a webcam to see how long they waited.

ဘယ်လောက်ကြာကြာ စောင့်လဲသိဖို့ ဝက်ဘ်ကမ်ကနေ စောင့်ကြည့်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So what I found was that kids who believed

ဒီတော့ တွေ့ရှိရတာက သူတို့အဖွဲ့ဟာ မုန့်ချိုနှစ်ခုကို

that their group waited for two marshmallows

စောင့်တယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့ ကလေးတွေဟာ

were themselves more likely to wait.

စောင့်ဖို့ဖြစ်နိုင်ခြေပိုရှိတယ်။

So they were influenced by a peer group that they'd never even met.

ဒီတော့ သူတို့ဟာ တစ်ခါမှ မဆုံဖူးတဲ့ အရွယ်တူအဖွဲ့ရဲ့ လွှမ်းမိုးတာခံရတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Pretty cool, isn't it?

တော်တော် မိုက်တယ်မို့လား။

Well, so with this result I still didn't know

ကဲ၊ ကျွန်မ မသိသေးတဲ့ ဒီရလဒ်နဲ့ဆို

if they were just copying their group or if it was something deeper than that.

သူတို့အဖွဲ့ကို သူတို့လိုက်တုပတာ (သို့) ဒီထက် ပိုနက်ရှိုင်းတာ တစ်ခုခုလားပေါ့။

So I brought in some more kids,

ဒါနဲ့ နောက်ထပ်ကလေးတွေခေါ်လာပြီး

and after the marshmallow test, I showed them pictures of pairs of kids,

မုန့်ချိုစမ်းသပ်မှုအပြီးမှာ ကလေးစုံတွဲ တွေရဲ့ပုံတွေကို သူတို့ကို ပြခဲ့တယ်၊

and I told them, "One of these kids likes to have things right away,

ပြီးတော့ သူတို့ကို "ဒီကလေးတွေထဲက တစ်ယောက်ဟာ အရာတွေကို ချက်ချင်းလိုချင်တယ်၊

like cookies and stickers.

ဥပမာ ကွတ်ကီးတို့၊ စတစ်ကာတို့ပေါ့။

And the other kid likes to wait

အခြားကလေးတွေက စောင့်ချင်တော့

so that they can have more of these things."

သူတို့တွေက ဒါတွေကို ပိုရနိုင်တာပေါ့။"

And then I asked them,

ဒီနောက် သူတို့ကို မေးတာက

"Which one of these two kids do you like more

"ဒီနှစ်ယောက်ထဲက ဘယ်ကလေးကို ပိုသဘောကျလဲ၊

and who would you want to play with?"

ဘယ်သူနဲ့ ပိုကစားချင်လဲ။"

And what I found was that kids who believed that their group waited

တွေ့ရှိရတာက သူတို့အဖွဲ့ စောင့်နေတာလို့ ယုံကြည်တဲ့ကလေးတွေဟာ

tended to prefer other kids who liked to wait for things.

အရာတွေအတွက် စောင့်ချင်တဲ့ အခြားကလေးတွေကို ပိုလိုလားတတ်တာပါ။

So learning what their group did made them value waiting more.

ဒီတော့ သူတို့အဖွဲ့လုပ်တာကို သင်ယူခြင်းက ပိုစောင့်တာကို ပိုတန်ဖိုးထားစေတယ်။

And not only that,

ဒါတင်မကပဲ

these kids likely used executive function

ဒီကလေးတွေဟာ ကိုယ်တိုင် စောင့်တာကို အကူရဖို့

to generate strategies to help themselves wait,

ဗျူဟာတွေထုတ်ဖို့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို သုံးခဲ့တာဖြစ်နိုင်တယ်။

like sitting on their hands or turning away from the marshmallow

ဥပမာ သူတို့လက်တွေပေါ်မှာ ထိုင်တာ၊ မုန့်ချိုတွေကနေ မျက်နှာလွှဲတာ

or singing a song to distract themselves.

(သို့) အာရုံပြောင်းဖို့ သီချင်းဆိုတာတို့ပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So what this all shows is just how much context matters.

ဒီတော့ ဒါအားလုံးက အခြေအနေဟာ ဘယ်လောက် အရေးပါတယ် ဆိုတာကိုပြတာပါ။

It's not that these kids had good executive function or bad,

ဒီကလေးတွေမှာ စီမံခန့်ခွဲ​ရေး အလုပ် ကောင်းတာ၊ ဆိုးတာ ရှိတာမဟုတ်ပဲ

it's that the context helped them use it better.

အခြေအနေက ဒါကို ပိုကောင်ကောင်း အသုံးပြုဖို့ ကူညီပေးတာပါ။

So what does this mean for you and for your kids?

ဒီတော့ ဒါက သင်နဲ့သင့်ကလေးတွေ အတွက် ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ။

Well, let's say that you want to learn Spanish.

ကဲ၊ သင်တို့ စပိန်စာ သင်ချင်တယ်ဆိုပါစို့။

You could try changing your context

သင့်အခြေအနေကို ပြောင်းပြီး

and surrounding yourself with other people who also want to learn,

သင်ယူချင်တဲ့အခြားသူတွေနဲ့ဝန်းရံဖို့ ကြိုးစားနိုင်ကာ

and even better if these are people that you really like.

ဒီလူတွေဟာ သင် တကယ် သဘောကျတဲ့ သူတွေဆို ပိုတောင်ကောင်းပါတယ်။

That way you'll be more motivated to use executive function.

ဒါက စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို အသုံးပြုဖို့ သင့်ကို ပိုနှိုးဆော်စေပုံပါ။

Or let's say that you want to help your child do better on her math homework.

(သို့) သင့်ကလေးရဲ့ သင်္ချာအိမ်စာမှာ ပိုတော်ဖို့ ကူညီချင်တယ်ဆိုပါစို့။

You could teach her strategies to use executive function

ဒီထူးခြားတဲ့အခြေအနေမှာ စီမံခန့်ခွဲရေးလုပ်ငန်းကို သုံးဖို့

in that particular context,

သူ့ကို ဗျူဟာတွေ သင်ပေးနိုင်ပါတယ်၊

like putting her phone away before she starts studying

ဥပမာ သူစပြီး စာမကြည့်ခင် သူ့ဖုန်းကို သိမ်းထားတာ

or planning to reward herself after studying for an hour.

(သို့) တစ်နာရီ စာကြည့်ပြီးရင် သူ့ဘာသာ ဆုပေးဖို့ စီစဉ်တာတို့ပေါ့။

Now, I don't want to make it sound like context is everything.

ကဲ၊ အခြေအနေက အရေးပါတယ်ဆိုတာမျိုး ထင်စေချင်တာမဟုတ်ဘူး။

Executive function is really complex, and it's shaped by numerous factors.

စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ဟာ ရှုပ်ထွေးပြီး အကြောင်းရင်းများစွာနဲ့ ပုံသွင်းထားတာပါ။

But what I want you to remember

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ အမှတ်ရစေချင်တာက

is if you want to improve your executive function

ဘဝရဲ့ ကဏ္ဍတစ်ချို့မှာ သင့်ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်

in some aspect of your life,

တိုးတက်ချင်ရင်

don't look for quick fixes.

တက်သုတ်ရိုက် ကုစားမှုတွေ မရှာပါနဲ့။

Think about the context

အခြေအနေအကြောင်းစဉ်းစားပြီး

and how you can make your goals matter more to you,

ပန်းတိုင်တွေဟာ သင့်အတွက် ပိုအရေးပါအောင်လုပ်နိုင်ပုံနဲ့

and how you can use strategies

ဒီထုးခြားတဲ့အခြေအနေမှာ

to help yourself in that particular situation.

မိမိကိုယ်ကိုယ်ကူညီဖို့ ဗျူးဟာတွေသုံးနိုင်ပုံပါ။

I think the ancient Greeks said it best when they said, "Know thyself."

ရှေးဂရိတွေပြောတဲ့ "ကိုယ့်ကိုယ်ကို သိ" လို့ ပြောချိန်ဟာ အကောင်းဆုံးလို့ ထင်တယ်။

And a key part of this is knowing how context shapes your behavior

ဒါရဲ့အဓိကအပိုင်းက အခြေအနေက သင့်အပြုအမူကို ပုံသွင်းပေးပြီး

and how you can use that knowledge to change for the better.

ပိုကောင်းတာအတွက် ဒီအသိသုတကို အသုံးပြုနိုင်ပုံပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

လက်ခုပ်သံများ။