How your brain's executive function works -- and how to improve it | Sabine Doebel

Translator: Leslie Gauthier Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Minh Quang Do Reviewer: Dinh Lieu Vu

So I have a confession to make.

Tôi có chuyện muốn thú nhận.

I only recently learned how to drive.

Tôi mới chỉ học lái xe dạo gần đây.

And it was really hard.

Và nó thực sự khó.

Now, this wasn't an older brain thing.

Giờ thì, đây không phải là chuyện não già đi.

Do you remember what it was like when you first learned how to drive?

Bạn nhớ lần đầu khi mình học lái xe chứ?

When every decision you made was so conscious and deliberate?

Khi mỗi quyết định bạn đưa ra có tỉnh táo và thận trọng không?

I'd come home from my lessons completely wiped out mentally.

Trở về nhà sau buổi tập tôi hoàn toàn mệt mỏi về tinh thần.

Now, as a cognitive scientist I know that this is because I was using

Giờ đây, là một nhà khoa học nhận thức tôi hiểu đó là vì tôi đã sử dụng

a lot of something called executive function.

quá nhiều thứ được gọi là chức năng điều hành.

Executive function is our amazing ability to consciously control our thoughts,

Chức năng điều hành là khả năng kỳ diệu để kiểm soát suy nghĩ một cách có ý thức,

emotions and actions

hành vi và cảm xúc

in order to achieve goals ...

theo thứ tự để đạt được mục tiêu...

like learning how to drive.

kiểu như học cách lái xe vậy.

Nó là thứ chúng ta dùng khi cần để từ bỏ thói quen,

It's what we use when we need to break away from habit,

inhibit our impulses and plan ahead.

kiềm chế sự kích động và lên dự định.

But we can see it most clearly when things go wrong.

Nhưng, chúng ta thấy rõ nhất khi mọi chuyện bất ổn.

Like, have you ever accidentally poured orange juice on your cereal?

Kiểu như, đã bao giờ bạn vô tình đổ nước cam vào ngũ cốc?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Or, ever start scrolling on Facebook

Hoặc, khi bắt đầu lướt Facebook,

and suddenly realize you've missed a meeting?

và bạn chợt nhận ra mình bỏ lỡ một cuộc họp?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Or maybe this one's more familiar:

Hay quen thuộc hơn:

Ever plan to stop at the store on the way home from work

Đã bao giờ bạn định ghé qua siêu thị trên đường tan làm

and then drive all the way home instead on autopilot?

và rồi bạn lái thẳng xe về nhà mà không suy nghĩ gì?

(Laughter)

(Tiếng cười)

These things happen to everyone.

Những chuyện như này ai cũng gặp phải.

And we usually call it absentmindedness,

Và chúng ta thường gọi nó là đãng trí,

nhưng điều thực sự sảy ra

but what's really happening

is we're experiencing a lapse in executive function.

đó là chúng ta đang gặp sai sót trong chức năng điều hành.

So we use executive function every day in all aspects of our lives.

Con người sử dụng chức năng điều hành mỗi ngày

trong mọi khía cạnh của cuộc sống.

And over the past 30 years,

Và hơn 30 năm qua,

researchers have found that it predicts all kinds of good things

các nhà nghiên cứu đã nhận thấy rằng nó dự báo tất cả những điều tốt đẹp

in childhood and beyond,

từ thuở ấu thơ tới khi về già,

like social skills, academic achievement, mental and physical health,

kiểu như các kĩ năng xã hội, thành tích học tập,

sức khỏe về thể chất và tinh thần,

making money, saving money

kiếm tiền, tiết kiệm,

and even staying out of jail.

hay không dính dáng vào vòng lao lý.

Sounds great, doesn't it?

Nghe thật hay, phải không?

So it's no surprise

Vậy nên không ngạc nhiên rằng

that researchers like me are so interested in understanding it

các nhà nghiên cứu như tôi rất quan tâm việc tìm hiểu

and figuring out ways to improve it.

và hình dung những cách để cải thiện nó.

But lately, executive function has become a huge self-improvement buzzword.

Nhưng gần đây, chức năng điều hành

đã trở thành một thuật ngữ tự cải thiện to lớn.

Người ta nghĩ có thể cải thiện nó nhờ rèn luyện trí não qua ứng dụng iPhone

People think you can improve it through brain-training iPhone apps

and computer games,

và trò chơi điện tử,

or by practicing it in a specific way, like playing chess.

hoặc nhờ luyện tập theo một cách cụ thể, như chơi cờ vua.

And researchers are trying to train it in the lab

Và các nhà nghiên cứu đang thử thí nghiệm

in the hopes of improving it and other things related to it,

với hy vọng cải thiện nó và các thứ khác có liên quan,

like intelligence.

như trí thông minh.

Well, I'm here to tell you

Chà, tôi ở đây để nói với mọi người

that this way of thinking about executive function is all wrong.

rằng lối suy nghĩ đó hoàn toàn sai lầm.

Brain training won't improve executive function in a broad sense

Rèn luyện trí não sẽ không cải thiện chức năng điều hành

theo phạm vi rộng

because it involves exercising it in a narrow way,

bởi vì nó đòi hỏi rèn luyện ở phạm vi hẹp,

outside of the real-world contexts in which we actually use it.

tách biệt hoàn cảnh thực tế nơi mà chúng ta thực sự cần.

So you can master that executive function app on your phone,

Vậy nên bạn có thể thuần thục kĩ năng ứng dụng điện thoại,

but that's not going to help you stop pouring OJ on your Cheeerios twice a week.

nhưng nó sẽ không giúp bạn tránh đổ nhầm nước cam vào ngũ cốc

hai lần mỗi tuần.

(Laughter)

(Tiếng cười)

If you really want to improve your executive function

Nếu bạn thực sự muốn cải thiện chức năng điều hành

in a way that matters for your life,

theo cách trở nên quan trọng với cuộc sống,

you have to understand how it's influenced by context.

bạn phải hiểu cách mà nó tác động nhờ vào hoàn cảnh.

Let me show you what I mean.

Hãy để tôi trình bày ý tưởng.

There's a great test that we use in the lab

Có một thí nghiệm tuyệt vời mà chúng tôi dùng

to measure executive function in young children

để đánh giá chức năng điều hành của trẻ nhỏ

called the "dimensional change card sort."

được gọi là “phân loại thẻ– dựa vào hình dạng.”

Theo cách này, lũ nhóc phải phân loại thẻ –

In this task, kids have to sort cards in one way --

like by shape --

nhờ vào hình vẽ –

lặp đi lặp lại cho đến khi tạo thành thói quen.

over and over until they build up a habit.

And then they're asked to switch

Và rồi người ta sẽ yêu cầu đổi

và sắp xếp các thẻ giống nhau theo một cách khác,

and sort the same cards in another way,

like by color.

như dựa vào màu sắc.

Now, really young kids struggle with this.

Giờ thì, những đứa trẻ nhỏ sẽ thấy khó.

Three- and four-year-olds will usually keep sorting the cards in the old way

Những đứa nhóc từ ba tới bốn tuổi sẽ tiếp tục xếp thẻ theo cách cũ

no matter how many times you remind them of what they should be doing.

bất kể số lần mà bạn nhắc chúng nên làm ra sao.

(Video) giọng nữ: xanh dương, bỏ vào đây.

(Video) Woman: If it's blue, put it here. If it's red, put it here.

Đỏ, để ở đây.

Nào màu xanh dương.

Here's a blue one.

OK, so now we're going to play a different game.

OK, vậy giờ chúng ta sẽ chơi một trò khác.

We're not going to play the color game anymore.

Chúng ta sẽ không chơi trò màu sắc nữa.

Now we're going to play the shape game,

Mà giờ chúng ta sẽ chơi trò nhận dạng,

and in the shape game,

và trong trò này,

all the stars go here and all the trucks go here, OK?

hình ngôi sao xếp vào hộp này và hình xe tải sẽ xếp vào đây, OK?

Stars go here, trucks go here.

Ngôi sao bỏ vào đây, xe tải xếp ở đây.

Where do the stars go?

Ngôi sao bỏ vào đâu?

And where do the trucks go?

Thế còn xe tải cho vào đâu?

Excellent.

Xuất sắc.

OK, stars go here, trucks go here.

OK, ngôi sao ở đây, xe tải ở đây.

Here's a truck.

Đây là xe tải.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Stars go here, trucks go here.

Ngôi sao ở đây, xe tải ở đây.

Here's a star.

Đây là ngôi sao.

(Laughter)

(Tiếng cười)

SB: So it's really compelling,

SB: Thực sự rất thuyết phục,

and it's really obvious when she fails to use her executive function.

và rất rõ ràng là cô bé đã thất bại khi sử dụng chức năng điều hành.

But here's the thing:

Nhưng vấn đề là:

we could train her on this task and others like it

ta có thể chỉ bảo trò này và các trò khác tương tự

and eventually she'd improve,

và rồi sau cùng cô bé sẽ cải thiện,

but does that mean

nhưng phải chăng

chức năng điều hành của trẻ có thể cải thiện được ở ngoài đời thực?

that she would've improved her executive function outside of the lab?

No, because in the real world, she'll need to use executive function

Không hề, bởi vì ở thế giới thực, trẻ sẽ cần dùng chức năng điều hành

to do a lot more than switching between shape and color.

để làm nhiều thứ hơn là việc thay đổi màu sắc và hình dạng.

She'll need to switch from adding to multiplying

Cô nhóc sẽ cần thay đổi từ việc thêm đến mở rộng

or from playing to tidying up

hay từ việc chơi cho đến thu dọn

or from thinking about her own feelings to thinking about her friend.

hoặc thay đổi suy nghĩ từ cảm xúc bản thân để ý đến suy nghĩ của bạn bè.

And success in real-world situations depends on things

Và thành công ngoài đời thực phụ thuộc vào động lực của bạn

like how motivated you are and what your peers are doing.

và điều mà những người có cùng địa vị với bạn đang làm.

And it also depends on the strategies that you execute

Và nó cũng phụ thuộc vào các chiến lược mà bạn thực hiện

when you're using executive function in a particular situation.

khi sử dụng chức năng điều hành trong một hoàn cảnh cụ thể.

So what I'm saying is that context really matters.

Vậy nên điều tôi đang nói đến đó là hoàn cảnh rất quan trọng.

Now let me give you an example from my research.

Giờ hãy để tôi đưa ra một ví dụ từ nghiên cứu của mình.

Gần đây tôi có cho một nhóm trẻ thử một bài kiểm tra về kẹo dẻo,

I recently brought in a bunch of kids to do the classic marshmallow test,

which is a measure of delay of gratification

đây là một đánh giá về khả năng kiểm soát ham muốn

that also likely requires a lot of executive function.

mà rất có thể yêu cầu rất nhiều ở chức năng điều hành.

So you may have heard about this test,

Mọi người có thể đã nghe qua rồi,

but basically, kids are given a choice.

nhưng về cơ bản, trẻ được đưa ra một lựa chọn.

They can have one marshmallow right away,

Lũ nhóc có thể ăn ngay một chiếc kẹo dẻo,

or if they can wait for me to go to the other room

hay thay vì có thể đợi để tôi dẫn sang phòng khác

and get more marshmallows,

và có thêm kẹo dẻo,

they can have two instead.

có thể là hai cái.

Now, most kids really want that second marshmallow,

Giờ thì, hầu hết lũ nhóc thực sự sẽ muốn sự lựa chọn thứ hai,

but the key question is: How long can they wait?

nhưng mấu chốt là: chúng sẽ kiên nhẫn được bao lâu?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now, I added a twist to look at the effects of context.

Giờ thì, tôi sẽ thay đổi để quan sát tác động từ hoàn cảnh.

I told each kid that they were in a group,

Tôi nói với mỗi đứa rằng chúng ở trong một nhóm,

like the green group,

kiểu như nhóm xanh,

and I even gave them a green T-shirt to wear.

thậm chí tôi còn đưa áo thun xanh để chúng mặc.

And I said, "Your group waited for two marshmallows,

Và tôi bảo, “nhóm của cháu đã chờ đợi vì hai chiếc kẹo dẻo,

and this other group, the orange group,

và còn nhóm này, nhóm màu cam,

did not."

thì không.”

Or I said the opposite:

Hoặc là tôi nói ngược lại:

"Your group didn't wait for two marshmallows

“Nhóm của cháu đã không chờ đợi cho hai chiếc kẹo dẻo

and this other group did."

khác với nhóm còn lại.”

And then I left the kid alone in the room

Và rồi tôi để chúng ngồi đó một mình

and I watched on a webcam to see how long they waited.

và quan sát chúng qua webcam xem chúng đợi được bao lâu.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So what I found was that kids who believed

Vậy nên điều mà tôi tìm ra đó là những đứa trẻ tin rằng

that their group waited for two marshmallows

nhóm của mình sẽ chờ đợi

were themselves more likely to wait.

thì có khả năng nhẫn nại hơn.

So they were influenced by a peer group that they'd never even met.

Vì chúng bị ảnh hưởng bởi những bạn cùng nhóm mà chúng còn chưa từng gặp.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Pretty cool, isn't it?

Khá hay, phải không?

Well, so with this result I still didn't know

Chà, vậy với kết quả này tôi vẫn không biết

if they were just copying their group or if it was something deeper than that.

liệu chúng chỉ là bắt trước nhóm hay là còn có thứ gì đó sâu xa hơn thế.

So I brought in some more kids,

Vậy nên tôi đưa tới vài bạn nữa,

and after the marshmallow test, I showed them pictures of pairs of kids,

và sau thí nghiệm kẹo dẻo,

tôi chỉ cho chúng những bức hình của các cặp đôi,

and I told them, "One of these kids likes to have things right away,

và bảo chúng, “Một trong những bạn này muốn có ngay lập tức thứ mình thích,

like cookies and stickers.

như kẹo hoặc nhãn dán.

And the other kid likes to wait

Và đứa trẻ khác thích chờ đợi

so that they can have more of these things."

để chúng có thể nhận được nhiều hơn.”

And then I asked them,

Và rồi tôi hỏi chúng,

"Which one of these two kids do you like more

“Một trong hai bạn này bạn nào mà cháu thích

and who would you want to play with?"

và bạn nào cháu muốn chơi cùng?”

And what I found was that kids who believed that their group waited

Và tôi thấy là các em mà tin rằng nhóm của chúng đã chờ đợi

tended to prefer other kids who liked to wait for things.

có xu hướng thích chơi với các bạn thích chờ đợi.

So learning what their group did made them value waiting more.

Vậy nên việc học tập các bạn cùng nhóm khiến chúng coi trọng sự kiên nhẫn hơn.

And not only that,

Và không chỉ có thế,

these kids likely used executive function

lũ trẻ này có khả năng sử dụng chức năng điều hành

to generate strategies to help themselves wait,

để tạo ra chiến lược giúp bản thân chờ đợi,

like sitting on their hands or turning away from the marshmallow

như ngồi lên bàn tay hay tránh nhìn vào kẹo dẻo

or singing a song to distract themselves.

hoặc hát để tự phân tâm chính mình.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So what this all shows is just how much context matters.

Vậy nên điều này cho thấy môi trường quan trọng thế nào.

It's not that these kids had good executive function or bad,

Không phải chức năng điều hành của trẻ giỏi hay kém,

it's that the context helped them use it better.

mà đó là hoàn cảnh đã giúp lũ nhóc vận dụng nó tốt hơn.

So what does this mean for you and for your kids?

Vậy thì điều này có ý nghĩa gì với bạn và bọn trẻ ở nhà?

Well, let's say that you want to learn Spanish.

Chà, giả sử mọi người muốn học tiếng Tây Ban Nha.

You could try changing your context

Bạn có thể thay đổi bản thân

and surrounding yourself with other people who also want to learn,

và hoàn cảnh xung quanh với những người muốn học cùng,

and even better if these are people that you really like.

và thậm chí còn tốt hơn nếu họ là người mà bạn thực sự thích.

That way you'll be more motivated to use executive function.

Theo cách đó bạn sẽ có động lực hơn khi sử dụng chức năng điều hành.

Or let's say that you want to help your child do better on her math homework.

Hoặc giả sử bạn muốn giúp con cái giải bài tập toán tốt hơn.

You could teach her strategies to use executive function

Bạn có thể dạy trẻ các chiến lược sử dụng chức năng điều hành

in that particular context,

theo hoàn cảnh cụ thể,

like putting her phone away before she starts studying

kiểu như cất điện thoại ra xa trước khi bắt đầu học

or planning to reward herself after studying for an hour.

hoặc lên dự định tự thưởng sau một giờ học tập.

Now, I don't want to make it sound like context is everything.

Giờ thì, tôi không muốn làm ra vẻ như hoàn cảnh là tất cả.

Executive function is really complex, and it's shaped by numerous factors.

Chức năng điều hành thực sự rất phức tạp, và nó được cấu thành bởi vô số yếu tố.

But what I want you to remember

Nhưng điều tôi muốn mọi người lưu tâm

is if you want to improve your executive function

là nếu bạn muốn cải thiện chức năng điều hành

in some aspect of your life,

trong đời sống,

don't look for quick fixes.

đừng tìm cách tạm bợ.

Suy nghĩ về hoàn cảnh

Think about the context

and how you can make your goals matter more to you,

và cách có thể thực hiện mục tiêu quan trọng hơn đối với bạn,

and how you can use strategies

và làm sao áp dụng chiến lược

to help yourself in that particular situation.

để giúp bản thân trong hoàn cảnh cụ thể.

I think the ancient Greeks said it best when they said, "Know thyself."

Tôi nghĩ người Hy Lạp cổ đã cho rằng tốt nhất là, “Tự lượng sức mình.”

And a key part of this is knowing how context shapes your behavior

Và đó là vai trò chính

của việc hiểu cách mà hoàn cảnh tác động lên hành vi

and how you can use that knowledge to change for the better.

và cách mọi người vận dụng kiến thức để thay đổi tích cực hơn.

Thank you.

Cám ơn mọi người.

(Applause)

(Vỗ tay)