How your brain's executive function works -- and how to improve it | Sabine Doebel

Translator: Leslie Gauthier Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Tłumaczenie: Gosia Szalacka Korekta: Sylwia Gliniewicz

So I have a confession to make.

Muszę wam coś wyznać.

I only recently learned how to drive.

Niedawno nauczyłam się prowadzić auto.

And it was really hard.

To było bardzo trudne.

Now, this wasn't an older brain thing.

Nie chodziło o mój wiek.

Do you remember what it was like when you first learned how to drive?

Pamiętacie, jak się tego uczyliście?

When every decision you made was so conscious and deliberate?

Każda wasza decyzja była bardzo przemyślana.

I'd come home from my lessons completely wiped out mentally.

Wracałam z lekcji kompletnie wykończona.

Now, as a cognitive scientist I know that this is because I was using

Jako kognitywistka wiem, że działo się tak,

bo korzystałam z funkcji wykonawczych.

a lot of something called executive function.

Executive function is our amazing ability to consciously control our thoughts,

Pozwalają one kontrolować myśli,

emotions and actions

emocje i działania,

in order to achieve goals ...

żeby osiągać cele, takie jak nauka jazdy.

like learning how to drive.

It's what we use when we need to break away from habit,

Używamy ich do pozbywania się nawyków,

inhibit our impulses and plan ahead.

hamowania impulsów oraz planowania.

But we can see it most clearly when things go wrong.

Najlepiej to widać, kiedy coś pójdzie nie tak.

Like, have you ever accidentally poured orange juice on your cereal?

Zdarzyło wam się zalać płatki sokiem pomarańczowym?

(Laughter)

(Śmiech)

Or, ever start scrolling on Facebook

Albo przeglądać Facebooka

and suddenly realize you've missed a meeting?

i przegapić spotkanie?

(Laughter)

(Śmiech)

Or maybe this one's more familiar:

Może to zabrzmi znajomo.

Ever plan to stop at the store on the way home from work

Czy mieliście pojechać po pracy do sklepu,

and then drive all the way home instead on autopilot?

a zamiast tego wróciliście, jak zwykle, do domu?

(Laughter)

(Śmiech)

These things happen to everyone.

To zdarza się wszystkim.

Nazywamy to roztargnieniem,

And we usually call it absentmindedness,

ale tak naprawdę

but what's really happening

is we're experiencing a lapse in executive function.

doświadczamy chwilowego zaburzenia funkcji wykonawczych.

So we use executive function every day in all aspects of our lives.

Używamy ich codziennie i w każdym aspekcie życia.

And over the past 30 years,

W ciągu ostatnich 30 lat

researchers have found that it predicts all kinds of good things

naukowcy odkryli, że wpływają one na same dobre rzeczy

in childhood and beyond,

w dzieciństwie i później,

like social skills, academic achievement, mental and physical health,

jak kompetencje społeczne, osiągnięcia naukowe

zdrowie fizyczne i psychiczne,

making money, saving money

zarządzanie finansami,

and even staying out of jail.

a nawet unikanie przestępczości.

Sounds great, doesn't it?

Brzmi świetnie.

So it's no surprise

Dlatego naukowcy, tacy jak ja,

that researchers like me are so interested in understanding it

próbują je zrozumieć

and figuring out ways to improve it.

i poprawić ich działanie.

But lately, executive function has become a huge self-improvement buzzword.

Ostatnio funkcje wykonawcze stały się modnym zagadnieniem.

Ludziom wydaje się, że je poprawią dzięki aplikacjom trenującym mózg,

People think you can improve it through brain-training iPhone apps

and computer games,

grom komputerowym

or by practicing it in a specific way, like playing chess.

albo ćwicząc je w określony sposób, na przykład dzięki grze w szachy.

And researchers are trying to train it in the lab

Naukowcy próbują ćwiczyć funkcje wykonawcze w laboratoriach,

in the hopes of improving it and other things related to it,

żeby je polepszyć i cechy z nimi związane,

like intelligence.

takie jak inteligencja.

Well, I'm here to tell you

Takie myślenie o funkcjach wykonawczych jest jednak błędne.

that this way of thinking about executive function is all wrong.

Brain training won't improve executive function in a broad sense

Trening mózgu nie poprawi ich działania w szerokim zakresie,

because it involves exercising it in a narrow way,

bo ćwiczy je tylko w wąskim zakresie,

outside of the real-world contexts in which we actually use it.

i poza kontekstem, w którym ich używamy.

So you can master that executive function app on your phone,

Będziecie mistrzami aplikacji ćwiczących funkcje wykonawcze,

but that's not going to help you stop pouring OJ on your Cheeerios twice a week.

ale i tak zdarzy się wam zalać cheeriosy sokiem pomarańczowym.

(Laughter)

(Śmiech)

If you really want to improve your executive function

Jeżeli chcecie poprawić funkcje wykonawcze

in a way that matters for your life,

w sposób, który wpłynie na wasze życie,

you have to understand how it's influenced by context.

musicie zrozumieć, jak wpływa na nie kontekst.

Let me show you what I mean.

Pokażę, co mam na myśli.

There's a great test that we use in the lab

Robimy w laboratorium świetny test,

który mierzy funkcje wykonawcze u małych dzieci,

to measure executive function in young children

called the "dimensional change card sort."

dwuwymiarowy test sortowania kart.

In this task, kids have to sort cards in one way --

Dzieci sortują karty w jeden sposób,

like by shape --

na przykład według kształtu,

i robią to, aż wejdzie im to w nawyk.

over and over until they build up a habit.

And then they're asked to switch

Wtedy muszą zmienić system sortowania,

and sort the same cards in another way,

like by color.

na przykład według koloru.

Now, really young kids struggle with this.

Bardzo małe dzieci mają z tym kłopot.

Three- and four-year-olds will usually keep sorting the cards in the old way

Trzy- i czterolatki zwykle sortują karty starym sposobem,

no matter how many times you remind them of what they should be doing.

nawet jeśli przypomina im się, jak mają to robić.

(Video) Woman: If it's blue, put it here. If it's red, put it here.

(Video) Włóż tu niebieską, a tam - czerwoną.

Ta jest niebieska.

Here's a blue one.

OK, so now we're going to play a different game.

Teraz zagramy w inną grę.

We're not going to play the color game anymore.

Już nie będziemy grać w kolory.

Now we're going to play the shape game,

Teraz zagramy w kształty.

and in the shape game,

W tej grze tu wkładamy gwiazdki, a tam - ciężarówki.

all the stars go here and all the trucks go here, OK?

Stars go here, trucks go here.

Tu wkładamy gwiazdki, a tam - ciężarówki.

Where do the stars go?

Gdzie wkładamy gwiazdki?

And where do the trucks go?

A gdzie ciężarówki?

Excellent.

Wspaniale.

OK, stars go here, trucks go here.

Tu wkładamy gwiazdki, a tam - ciężarówki.

Here's a truck.

To jest ciężarówka.

(Laughter)

Stars go here, trucks go here.

Tu wkładamy gwiazdki, a tam - ciężarówki.

Here's a star.

To jest gwiazdka.

(Laughter)

(Śmiech)

SB: So it's really compelling,

SB: Trudno temu zaprzeczyć.

and it's really obvious when she fails to use her executive function.

Wyraźnie widać, kiedy zawodzą jej funkcje wykonawcze.

But here's the thing:

Moglibyśmy popracować nad tym zadaniem, i innymi do niego podobnymi,

we could train her on this task and others like it

and eventually she'd improve,

aż w końcu stałaby się w tym lepsza.

but does that mean

Czy oznaczałoby to, że poprawiliśmy jej funkcje wykonawcze poza laboratorium?

that she would've improved her executive function outside of the lab?

No, because in the real world, she'll need to use executive function

Nie, bo w prawdziwym świecie musiałaby używać tych funkcji

to do a lot more than switching between shape and color.

do rzeczy trudniejszych niż sortowanie na zmianę według koloru lub kształtu.

She'll need to switch from adding to multiplying

Musiałaby przechodzić od dodawania do mnożenia,

or from playing to tidying up

od zabawy do sprzątania,

or from thinking about her own feelings to thinking about her friend.

od myślenia o swoich uczuciach do myślenia o przyjacielu.

And success in real-world situations depends on things

Radzenie sobie z prawdziwymi sytuacjami

zależy od stopnia zmotywowania i tego, co robią rówieśnicy.

like how motivated you are and what your peers are doing.

And it also depends on the strategies that you execute

Zależy także od strategii podejmowanych,

when you're using executive function in a particular situation.

kiedy używa się tych funkcji w konkretnych sytuacjach.

So what I'm saying is that context really matters.

Kontekst ma znaczenie.

Now let me give you an example from my research.

Pokażę to na przykładzie moich badań.

I recently brought in a bunch of kids to do the classic marshmallow test,

Ostatnio poprosiłam kilkoro dzieci, żeby zrobiły test pianki marshmallow,

which is a measure of delay of gratification

który mierzy odroczenie gratyfikacji,

that also likely requires a lot of executive function.

i też wymaga użycia funkcji wykonawczych.

So you may have heard about this test,

Może o nim słyszeliście.

but basically, kids are given a choice.

Dzieciom daje się wybór.

They can have one marshmallow right away,

Mogą wziąć od razu jedną piankę marshmallow

or if they can wait for me to go to the other room

albo poczekać, aż pójdę do drugiego pokoju po więcej,

and get more marshmallows,

they can have two instead.

a wtedy dostaną dwie pianki.

Now, most kids really want that second marshmallow,

Większość dzieci chce dostać drugą piankę.

but the key question is: How long can they wait?

Problem w tym, jak długo będą czekać.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, I added a twist to look at the effects of context.

Dodałam coś ekstra, żeby przyjrzeć się kontekstowi.

I told each kid that they were in a group,

Powiedziałam dzieciom, że należą do grupy,

like the green group,

na przykład do grupy zielonej,

and I even gave them a green T-shirt to wear.

a nawet ubrałam je w zielone koszulki,

And I said, "Your group waited for two marshmallows,

i powiedziałam, że ich grupa zaczekała na drugą piankę,

and this other group, the orange group,

ale druga grupa, pomarańczowa,

did not."

nie zaczekała.

Or I said the opposite:

Albo powiedziałam odwrotnie,

"Your group didn't wait for two marshmallows

że ich grupa nie zaczekała na drugą piankę,

and this other group did."

ale druga grupa tak.

And then I left the kid alone in the room

Potem zostawiałam dziecko samo w pokoju

and I watched on a webcam to see how long they waited.

i patrzyłam przez kamerkę, jak długo poczeka.

(Laughter)

(Śmiech)

So what I found was that kids who believed

Okazało się, że dzieci, które myślały,

that their group waited for two marshmallows

że ich grupa zaczekała na drugą piankę,

were themselves more likely to wait.

czekały dłużej.

So they were influenced by a peer group that they'd never even met.

Dzieci były pod wpływem rówieśników, których nigdy nawet nie spotkały.

(Laughter)

(Śmiech)

Pretty cool, isn't it?

Nieźle.

Well, so with this result I still didn't know

Jednak wciąż nie wiedziałam,

if they were just copying their group or if it was something deeper than that.

czy tylko kopiowały zachowanie grupy, czy stało za tym coś więcej.

So I brought in some more kids,

Więc zaprosiłam więcej dzieci

i po teście pokazałam im zdjęcia innych dzieci,

and after the marshmallow test, I showed them pictures of pairs of kids,

mówiąc, że jedne chcą dostać rzeczy od razu,

and I told them, "One of these kids likes to have things right away,

like cookies and stickers.

na przykład ciastka czy naklejki,

And the other kid likes to wait

a inne mogą poczekać na więcej.

so that they can have more of these things."

And then I asked them,

Spytałam, które z dzieci lubią bardziej

"Which one of these two kids do you like more

i z którymi chciałoby się pobawić.

and who would you want to play with?"

And what I found was that kids who believed that their group waited

Odkryłam, że dzieci, które myślały, że ich grupa czekała,

tended to prefer other kids who liked to wait for things.

wolały dzieci, które potrafiły czekać.

So learning what their group did made them value waiting more.

Wiedza o tym, jak wybierała ich grupa, pomogła im docenić czekanie.

And not only that,

To nie wszystko.

these kids likely used executive function

Te dzieci użyły funkcji wykonawczych

to generate strategies to help themselves wait,

do opracowania skutecznych strategii pomocnych w czekaniu,

like sitting on their hands or turning away from the marshmallow

takich jak siadanie na rękach, odwracanie się od pianki

or singing a song to distract themselves.

lub śpiewanie w celu odwrócenia uwagi.

(Laughter)

(Śmiech)

So what this all shows is just how much context matters.

To pokazuje, jak ważny jest kontekst.

It's not that these kids had good executive function or bad,

Te dzieci nie miały dobrych lub złych funkcji wykonawczych,

it's that the context helped them use it better.

ale lepiej ich użyły dzięki kontekstowi.

So what does this mean for you and for your kids?

Co to oznacza dla was i waszych dzieci?

Well, let's say that you want to learn Spanish.

Powiedzmy, że chcecie nauczyć się języka hiszpańskiego.

You could try changing your context

Moglibyście zmienić kontekst

and surrounding yourself with other people who also want to learn,

i otoczyć się ludźmi, którzy też chcą się go nauczyć.

and even better if these are people that you really like.

Jeszcze lepiej, gdybyście ich lubili.

That way you'll be more motivated to use executive function.

Bylibyście bardziej zmotywowani do używania funkcji wykonawczych.

Or let's say that you want to help your child do better on her math homework.

Powiedzmy, że chcecie pomóc córce odrobić pracę domową z matematyki.

You could teach her strategies to use executive function

Moglibyście nauczyć ją odpowiedniego użycia funkcji wykonawczych

in that particular context,

w tym konkretnym kontekście.

like putting her phone away before she starts studying

Na przykład odłożenia telefonu, zanim zacznie się uczyć

or planning to reward herself after studying for an hour.

albo nagrodzenia się po godzinie nauki.

Now, I don't want to make it sound like context is everything.

Nie mówię jednak, że kontekst jest najważniejszy.

Executive function is really complex, and it's shaped by numerous factors.

Te funkcje są bardzo złożone i wieloczynnikowe.

But what I want you to remember

Chcę, żebyście zapamiętali,

is if you want to improve your executive function

że jeżeli chcecie poprawić ich działanie

in some aspect of your life,

w konkretnym aspekcie życia,

don't look for quick fixes.

nie róbcie tego na skróty.

Think about the context

Pomyślcie o kontekście

and how you can make your goals matter more to you,

i o tym, jak sprawić, żeby cele były dla was ważniejsze,

and how you can use strategies

jakich strategii użyć,

to help yourself in that particular situation.

żeby pomóc sobie w konkretnej sytuacji.

I think the ancient Greeks said it best when they said, "Know thyself."

Zgadzam się ze starożytnymi Grekami, którzy mówili: "Poznaj siebie".

And a key part of this is knowing how context shapes your behavior

Ważne jest zrozumienie, jak kontekst wpływa na zachowanie

and how you can use that knowledge to change for the better.

i jak możemy użyć tej wiedzy, żeby zmienić się na lepsze.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)