The future of money | Neha Narula

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

I want to tell you about the future of money.

ကျွန်မ ရှင်တို့ကို ငွေကြေးရဲ့ အနာဂတ် အကြောင်းကို ပြောပြချင်တယ်။

Let's start with a story about this culture

လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းမှာ Micronesia တွင်

that lived in Micronesia in the early 1900s, called the Yap.

နေထိုင်ခဲ့ကာ Yap လို့ ခေါ်တဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အကြောင်းနဲ့ စတင်ပါရစေ။

Now, I want to tell you about the Yap

အဲဒီ Yap အကြောင်းကို ပြောပြချင်တာက

because their form of money is really interesting.

သူတို့ရဲ့ ငွေကြေးပုံစံက စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းလို့ပါ။

They use these limestone discs called Rai stones.

သူတို့ဟာ Rai ကျောက်တုံးများခေါ် ဒီလို ထုံးကျောက်ပြားကြီးတွေကို သုံးခဲ့တယ်။

Now, the Yap don't actually move these Rai stones around

ကျွန်မတို့ ပိုက်ဆံကို သုံးကြသလို Yap တို့က ၎င်းတို့ကို

or exchange them the way we do with our coins,

ရွှေ့ပြောင်းလျက် သုံးခဲ့ကြတာ မဟုတ်ခဲ့ပါ။

because Rai stones can get to be pretty massive.

အဲဒီ Rai ကျောက်တုံးတွေက သိပ်ကို လေးလံခဲ့ကြလို့ပါ။

The largest is about four tons and 12 feet across.

အကြီးဆုံးဟာ လေးတန်လောက် လေးပြီး ၁၂ ပေ ရှည်ပါတယ်။

So the Yap just keep track of who owns part of what stone.

အဲဒါကြောင့် Yap တို့က ဘယ်သူက ဘယ်ကျောက်ကို ပိုင်ကြောင်း မှတ်ခဲ့ကြတယ်။

There's a story about these sailors

ပုံပြင်တစ်ခုအရ သင်္ဘောသားတွေက အဲဒီလို

that were transporting a stone across the ocean

ကျေက်တုံး တစ်တုံးကို သုမုဒ္ဒရာကို ဖြတ်ပြီး သယ်နေခဲ့ကြစဉ်

when they ran into some trouble and the stone actually fell in.

အဆင်မပြေဖြစ်သွားလို့ လက်တွေ့တွင် ကျောက်တုံးကြီး လွင့်ကျသွားခဲ့တယ်။

The sailors got back to the main island

ကုန်းပေါ်ကို သင်္ဘောသားတွေ ပြန်ရောက်လာကြတဲ့ အခါ

and they told everyone what had happened.

ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပုံကို အားလုံးကို ပြောပြကြတယ်။

And everyone decided that, actually, yes,

အဲဒါနဲ့ လူတိုင်းက၊ သင်္ဘောသားတွေဆီမှာ

the sailors had the stone and -- why not? -- it still counted.

ကျောက်တုံး ရှိခဲ့တယ် ဆိုတော့ အခုလည်း ဆက်ပြီး တွက်လို့ရသေးတယ်။

Even though it was at the bottom of the ocean,

ကျောက်တုံးဟာ သမုဒ္ဒရာ ကြမ်းပြင်ပေါ် ရှိနေတောင်

it was still part of the Yap economy.

Yap ရဲ့ စီးပွားရေး ပိုင်ဆိုင်မှုဖြစ်ခဲ့တယ်။

You might think that this was just a small culture

အဲဒါဟာ အသေးအမွှား ယဉ်ကျေးမှုပါ နှစ်တစ်ရာ

a hundred years ago.

ကြာသွားပြီလို့ ဆိုနိုင်တယ်။

But things like this happen in the Western world as well,

ဒီနေ့ အနောက်တိုင်းမှာ တောင် အလားတူ ဖြစ်နေပါတယ်၊

and the Yap actually still use a form of these stones.

ပြီးတော့ Yap တို့က ဒီနေ့အထိ အဲဒီလို သုံးနေကြတုန်းပါပဲ။

In 1932, the Bank of France asked the United States

၁၉၃၂ ခုနှစ်မှာ ပြင်သစ် ဘဏ်က အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကို

to convert their holdings from dollars into gold.

သူတို့ပိုင်ဆိုင်ခဲ့တဲ့ ဒေါ်လာတွေကို ရွှေအဖြစ် ထုတ်ပေးရန် တောင်းခဲ့တယ်။

But it was too inconvenient to think about actually shipping

အဲဒီလို များပြားလှတဲ့ ရွှေတွေကို သင်္ဘောပေါ် တင်ပြီး

all of that gold over to Europe.

ဥရောပကို သယ်လာဖို့ဟာ သိပ်ကို မလွယ်ခဲ့ပါ။

So instead, someone went to where that gold was being stored

အဲဒါနဲ့ အဲဒီရွှေကို သိုလှောင်ထားတဲ့ နေရာကို သွားပြီး

and they just labeled it as belonging to France now.

အဲဒါကို အခုတော့ ပြင်သစ်နိုင်ငံ ပိုင်သည် ဆိုတဲ့ တံဆိပ်ကို ရေးထိုးလိုက်ပါတယ်။

And everyone agreed that France owned the gold.

လူတိုင်းက အဲဒီရွှေကို ပြင်သစ်နိုင်ငံ ပိုင်တာကို လူတိုင်း လက်ခံကြတယ်။

It's just like those Rai stones.

အဲဒါကလည်း ခုနက Rai ကျောက်တုံးလိုပါပဲ။

The point I want to make with these two examples

အဲဒီလို ဥပမာ နှစ်ခုဖြင့် ကျွန်မ ထောက်ပြချင်တာက

is that there's nothing inherently valuable

ငွေတစ်ဒေါ်လာ သို့မဟုတ် ကျောက်တုံး သို့မဟုတ် ငွေအသပြာ

about a dollar or a stone or a coin.

တစ်ခုခု ကိုယ်နှိုက်ထဲတွင် တန်ဖိုး ဘာမှ မရှိပါ။

The only reason these things have any value

အဲဒီ အရာတွေ အားလုံး တန်ဖိုး ရှိနေကြတာက

is because we've all decided they should.

အားလုံးက အဲဒီလို ဖြစ်တယ်လို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြလို့ပါ။

And because we've decided that,

ကျွန်မတို့က အဲဒီလိုဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြလို့

they do.

တန်ဖိုးရှိလာကြတယ်။

Money is about the exchanges and the transactions

ငွေကြေးဆိုတာက ကျွန်မတို့ အပြန်အလှန်ဖလှယ်မှု၊ လွှဲပြောင်းမှုကို

that we have with each other.

လုပ်ကိုင်ရန် အတွက်မျှပါ။

Money isn't anything objective.

ငွေကြေးကိုယ်၌က ရည်ရွယ်ရင်း မဟုတ်ပါ။

It's about a collective story that we tell each other about value.

တန်ဖိုးအကြောင်းကို ပြောပြတဲ့ အားလုံးတို့အတွက် ပုံပြင်ပါ။

A collective fiction.

စုပေါင်း သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုပါ။

And that's a really powerful concept.

အဲဒါကမှ အားကောင်းလှတဲ့ အတွေးအခေါ်ကြီးပါ။

In the past two decades,

လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ်နှစ်ဆယ်အတွင်း

we've begun to use digital money.

ကျွန်မတို့ဟာ ဒီဂျီတယ် ငွေကြေးကို သုံးလာကြပါပြီ။

So I get paid via direct deposit,

အဲဒါကြောင့်မို့ ကျွန်မဟာ ပို့ငွေကို တိုက်ရိုက် ရတယ်၊

I pay my rent via bank transfer,

အိမ်လခကို ဘဏ်ငွေလွှဲ ပို့တယ်၊

I pay my taxes online.

ကျွန်မ အခွန်တွေကို အွန်းလိုင်း ပေးတယ်။

And every month,

လတိုင်းမှာ၊

a small amount of money is deducted from my paycheck

ငွေတွေထဲက နည်းနည်းလေးကို လစာထဲမှ နှုတ်ယူပြီး

and invested in mutual funds in my retirement account.

အငြိမ်းစားယူရေး၊ မျှဝေရင်းနှီးရေး ရန်ပုံငွေများထဲ ထည့်တယ်။

All of these interactions

အဲဒီငွေကြေး လွှဲပြောင်းမှုတွေဟာ

are literally just changing 1's and 0's on computers.

ကွန်ပျူတာတွေထဲမှာ ၁ နဲ့ ၀ တွေကို ပြောင်းလဲပေးမှုပါ။

There's not even anything physical, like a stone or a coin.

အဲဒီထဲမှာ ကျောက်တုံး ဒါမှမဟုတ် အသပြာလို ရုပ်ဝတ္ထု တစ်ခုမှမပါပါပ။

Digital money makes it so that I can pay someone around the world

ဒီဂျီတယ် ငွေကြေးနဲ့ဆိုရင် ကျွန်မဟာ ကမ္ဘာ့ဘယ်နေရာက သူဆီကိုမဆို ငွေကို

in seconds.

စက္ကန့်အတွင်း ပို့နိုင်ပြီ။

Now when this works,

ဒီလို လုပ်လို့ ရလာနိုင်တာက

it's because there are large institutions underwriting every 1 or 0

များပြားလှတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေက

that changes on a computer.

၁ နဲ့ ၀ ကို ကွန်ပျူတာ ပြောင်းပေးလို့ပါ။

And when it doesn't,

အဲဒီလို မရခဲ့ရင်

it's often the fault of those large institutions.

ခုနက များပြားလှတဲ့ လုပ်ငန်းကြီးတွေရဲ့ အပြစ်ပါ။

Or at least, it's up to them to fix the problem.

အနည်းဆုံးအားဖြင့် သူတို့ကသာ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ကြတယ်။

And a lot of times, they don't.

မကြာခဏဆိုသလို သူတို့ ပြင်မပေးပါ။

There's a lot of friction in the system.

စနစ်ကြီးထဲတွင် ပွတ်တိုက်မှုတွေ များလို့ပါ။

How long did it take the US credit card companies

US credit card ကုမ္ပဏီတွေ အနေနဲ့ chip နဲ့ pin တွေကို

to implement chip and pin?

သုံးလာဖို့ ဘယ်လောက် ကြာခဲ့လဲ။

Half my credit cards still don't work in Europe.

ကျွန်မရဲ့ credit card တစ်ဝက်ကျော်ဟာ ဥရောပမှာ သုံးမရသေးဘူး။

That's friction.

ပွတ်တိုက်မှုဆိုတာ အဲဒါပါ။

Transferring money across borders and across currencies

ငွေကို နိုင်ငံတွေကို ဖြတ်ပြီး၊ ငွေကြေးအမျိုးမျိုးသုံးပြီး ပို့ရေးဟာ

is really expensive:

အကုန်အကျ များလှပါတယ်-

friction.

ပွတ်တိုက်မှုကြောင့်ပါ။

An entrepreneur in India can set up an online business in minutes,

အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ စွန့်ဦးလုပ်ငန်းရှင်က လုပ်ငန်းကို မိနစ်ပိုင်းနဲ့ ဖွင့်နိုင်တယ်၊

but it's hard for her to get loans and to get paid:

ဒါပေမဲ့ အဲဒီလုပ်ငန်းအတွက် ချေးငွေ ရရန်၊ ငွေကို ပေးချရန် ခဲယဉ်းပါတယ်-

friction.

ပွတ်တိုက်မှုကြောင့်ပါ။

Our access to digital money and our ability to freely transact

ကျွန်မတို့ ဒီဂျီတယ် ငွေကို သုံးနိုင်ပြီး လွတ်လပ်စွာ ငွေကို ပို့နိုင်ပေမဲ့

is being held captive by these gatekeepers.

အဲဒီလို ဂိတ်စောင့်တွေကြောင့် ခရီးမတွင်နိုင်ပါ။

And there's a lot of impediments in the system slowing things down.

ပြီးတော့ အရာတွေကို နှေးအောင် လုပ်နေတဲ့ အရာတွေ အများကြီး စနစ်ထဲ ရှိနေတယ်။

That's because digital money isn't really mine,

ဒီဂျီတယ်ငွေတွေဟာ လက်တွေ့မှာ ကျွန်မငွေ မဟုတ်သေးလို့ပါ၊

it's entries in databases that belong to my bank,

ငွေအဝင်အထွက်ကို ဘဏ်မှ၊ ချုပ် credit card ကုမ္ပဏီ

my credit card company or my investment firm.

ဒါမှမဟုတ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ကုမ္ပဏီမှ ချုပ်ကိုင်ထားတယ်၊

And these companies have the right to say "no."

အဲဒီကုမ္ပဏီတွေဟာ “လုပ်မရနိုင်ဘူး” ဆိုပြီး ငြင်းဆိုပိုင်ခွင့်ရှိတယ်။

If I'm a PayPal merchant

ကျွန်မက PayPal ကုန်သည် ဖြစ်တယ်၊

and PayPal wrongly flags me for fraud,

PayPal က မှားပြီး ကျွန်မကို လိမ်ညာသူ ဆိုပြီး အလံနီပြလိုက်ရင်၊

that's it.

အခက်ကြုံရတော့မယ်။

My account gets frozen, and I can't get paid.

ကျွန်မငွေစာရင်းကို ပိတ်လိုက်လို့ ဘာမှ ပေးချေမရနိုင်ပါ။

These institutions are standing in the way of innovation.

အဲဒီ လုပ်ငန်းတွေဟာ ဆန်းသစ်ရေး လမ်းပေါ်မှာ ရပ်နေကြတယ်။

How many of you use Facebook photos, Google Photos,

ရှင်တို့ထဲမှာ Facebook ဓာတ်ပုံတွေ၊ Google ဓာတ်ပုံတွေကို Instagram ကို

Instagram?

သုံးသူ ဘယ်လောက်များလဲ။

My photos are everywhere.

ကျွန်မပုံတွေဆိုရင် နေရာတိုင်း ရှိတယ်။

They are on my phone, they're on my laptop,

ကျွန်မဖုန်းထဲမှာ၊ လက်ပ်တော့မှာ၊

they're on my old phone, they're in Dropbox.

ကျွန်မဖုန်း အဟောင်းထဲမှာ၊ Dropbox ထဲမှာ ရှိပါတယ်။

They're on all these different websites and services.

ဝဘ်ဆိုက်တွေ၊ ဝန်ဆောင်မှု အမျိုးမျိုးမှာ ရှိနေကြတယ်။

And most of these services don't work together.

ပြီးတော့ အဲဒီ ဝန်ဆောင်မှု အများစုတို့ဟာ လက်တွဲ မလုပ်ကိုင်ကြပါ။

They don't inter-operate.

သူတို့ အပြန်အလှန် မလုပ်ကိုင်ပါ။

And as a result,

အဲဒါရဲ့ ရလဒ်အဖြစ်၊

my photo library is a mess.

ကျွန်မရဲ့ ဓာတ်ပုံ စာကြည့်တိုက်ထဲ ရှုပ်ပွနေတယ်။

The same thing happens

အဖွဲ့အစည်းတွေက ငွေကြေးကို

when institutions control the money supply.

ထိန်းချုပ်လိုကြတဲ့ အခါမှာလည်း အလားတူပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

A lot of these services don't inter-operate,

အဲဒီလို ဝန်ဆောင်မှု အများစုက အချင်းချင်း မလုပ်ကိုင်ကြပါ။

and as a result, this blocks what we can do with payment.

အဲဒါကြောင့် ငွေပေးချေမှုတွေ ပိတ်ဆို့ ခံရပါတယ်။

And it makes transaction costs go up.

အဲဒါကြောင့် ငွေလွှဲပြောင်းမှုတွေဟာ အကုန်အကျများတယ်။

So far, we've been through two phases of money.

အခုထက်ထိ ကျွန်မတို့ဟာ ငွေကြေးရဲ့ အဆင့်နှစ်ဆင့်ကို ဖြတ်ကျော်ခဲ့ရတယ်။

In an analog world, we had to deal with these physical objects,

analog ကမ္ဘာကြီးထဲတွင် ကျွန်မတို့ဟာ ရုပ်ပိုင်း အရာတွေနဲ့ ထိတွေ့လုပ်ခဲ့ရတယ်၊

and money moved at a certain speed -- the speed of humans.

ငွေဟာ လူသားရဲ့နှုန်းအတိုင်း သိတဲ့နှုန်းဖြင့် ရွေ့ရှားခဲ့တယ်။

In a digital world, money can reach much farther and is much faster,

ဒီဂျီတယ် ကမ္ဘာမှာကျတော့၊ ငွေကို ပိုဝေးရာသို့၊ ပိုမြန်အောင် ပို့နိုင်တယ်၊

but we're at the mercy of these gatekeeper institutions.

ဒါပေမဲ့၊ ခုနက ဂိတ်စောင့်တွေရဲ့ သနားမှုကို စောင့်ကြည့်နေရတယ်။

Money only moves at the speed of banks.

ငွေဟာ ဘဏ်တွေရဲ့ နှုန်းအတိုင်းသာ ရွေ့ရှားနိုင်တယ်။

We're about to enter a new phase of money.

ကျွန်မတို့ဟာ ငွေကြေးရဲ့ နောက် တစ်ဆင့်ထဲ ဝင်ကြတော့မယ်။

The future of money is programmable.

ငွေကြေးရဲ့ အနာဂတ်ကို စီမံလုပ်ကိုင်လို့ ရလာပါမယ်။

When we combine software and currency,

ဆော့ဝဲကို ငွေကြေးနဲ့ ပေါင်းပေးလိုက်ရင်၊

money becomes more than just a static unit of value,

ငွေဟာ တန်ဖိုး ယူနစ်သက်သက်ထက် ပိုပြီး အရေးပါလာမယ်၊

and we don't have to rely on institutions for security.

ပြီးတော့ လုံခြုံရေးအတွက် အဖွဲ့အစည်းတွေကို အားကိုးရန် မလိုတော့ပါ။

In a programmable world,

ပရိုဂရမ် လုပ်ရမယ့် ကမ္ဘာကြီးမှာ

we remove humans and institutions from the loop.

လူသား နဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကို ကွင်းဆက်ထဲမှ ဖယ်ရှားပစ်လိုက်မယ်။

And when this happens,

အဲဒီနောက် ဖြစ်လာမှာက၊

we won't even feel like we're transacting anymore.

ကျွန်မတို့ဟာ ငွေကို လွှဲပို့နေတယ်လို့ ခံစားရမှာ မဟုတ်ပါ။

Money will be directed by software,

ငွေကို ဆော့ဝဲနဲ့ လမ်းညွှန်ပေးမယ်၊

and it will just safely and securely flow.

၎င်းဟာ လုံခြုံစွာ စိတ်ချရစွာ စီးဆင်းသွားပါမယ်။

Cryptocurrencies are the first step of this evolution.

အဲဒီလို ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ထဲမှာ Cryptocurrency ဟာ ပထမအဆင့်ပါ။

Cryptocurrencies are digital money

Cryptocurrency ဟာ ဒီဂျီတယ် ငွေပါ။

that isn't run by any government or bank.

အစိုးရ ဒါမှမဟုတ် ဘဏ်မှ ချုပ်ကိုင်မထားပါ။

It's money designed to work in a world without intermediaries.

ကြားလူတွေ မပါဘဲနဲ့ လည်ပတ် နိုင်အောင် ပြစုထုတ်ခဲ့တဲ့ ငွေပါ။

Bitcoin is the most ubiquitous cryptocurrency,

Bitcoin ဆိုရင် အထင်ရှားဆုံး cryptocurrency တစ်ခုပါ။

but there are hundreds of them.

အဲဒါမျိုး ရာချီ ရှိကြပါသေးတယ်။

There's Ethereum, Litecoin, Stellar, Dogecoin,

Ethereum, Litecoin, Stellar, Dogecoin စသဖြင့်

and those are just a few of the more popular ones.

ရှိကြကာ အဲဒါတွေက လူကြိုက်အများဆုံးတွေပါ။

And these things are real money.

တချိန်တည်းမှာ ၎င်းတို့ဟာ တကယ့်ငွေကြေးတွေပါ။

The sushi restaurant down my street

ကျွန်မရဲ့ လမ်းထဲက စူရှီဆိုင်ဆိုရင်

takes Bitcoin.

Bitcoin ကို လက်ခံတယ်။

I have an app on my phone that I can use to buy sashimi.

ကျွန်မဖုန်းထဲက အက်ပ် တစ်ခုဆိုရင် စာရှီမီကို ဝယ်ဖို့ သုံးနိုင်တယ်။

But it's not just for small transactions.

တကယ်တော့ အဲဒါက အသေးအမွှား ငွေလွှဲဖို့အတွက်သာ မကပါ။

In March, there was a transaction that moved around 100,000 bitcoins.

မတ်လတုန်းက bitcoin ၁၀၀၀၀၀ ကို လွှဲပို့ခဲ့တာ ကြုံခဲ့ရတယ်။

That's the equivalent of 40 million US dollars.

အဲဒါဟာ အမေရိကန် ဒေါ်လာ သန်း ၄၀ လွှဲပို့မှုပါပဲ။

Cryptocurrencies are based on a special field of mathematics

Cryptocurrency တွေကို သင်္ချာထဲက cryptography လို့ခေါ်တဲ့ အထူးပညာရပ်ကို

called cryptography.

အသုံးချ တီထွင်ခဲ့တယ်။

Cryptography is the study of how to secure communication,

အဲဒီ cryptography က ဆက်သွယ်မှုကို လုံခြုံအောင် ဘယ်လိုလုပ်နိုင်လဲကို လေ့လာကာ

and it's about two really important things:

အရေးကြီးဆုံး အချက်နှစ်ချက်က-

masking information so it can be hidden in plain sight,

အများပြည်သူအတွက် အချက်အလက်ကို ဝှက်ပေးထားရန်၊

and verifying a piece of information's source.

အချက်အလက်ရဲ့ ရင်းမြစ်ကို စိစစ်ရန်ပဲ ဖြစ်တယ်။

Cryptography underpins so many of the systems around us.

ကျွန်မတို့ ဝန်းကျင်မှာ cryptography ကို အားကိုးနေရတဲ့ စနစ်တွေ အများကြီးပါပဲ။

And it's so powerful that at times

ပြီးတော့ တခါတရံတွင် သိပ်ကို အားကောင်းလွန်းလို့

the US government has actually classified it as a weapon.

အမေရိကန် အစိုးရက လက်နက်အဖြစ် တောင် သတ်မှတ်ခဲ့ရပါတယ်။

During World War II, breaking cryptosystems like Enigma

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တုန်းက၊ Enigma လို cryptosystem တွေကို ဖောက်ထွင်းမှုဟာ

was critical to decoding enemy transmissions

ရန်သူရဲ့ အသံလွှင့်မှုကို ဖွင့်ထုတ်ပြနိုင်ခဲ့လို့

and turning the tide of the war.

စစ်ရေး အရှိန်အဟုန်ကို ပြောင်းပစ်ခဲ့တယ်။

Today, anyone with a modern web browser is running

ဒီနေ့တွင် ခေတ်မီတဲ့ ဘရောင်ဇာကို သုံးနေသူဟာ

a pretty sophisticated cryptosystem.

အဆင့်မြင့်တဲ့ cryptosystem ကို သုံးနေပြီ။

It's what we use to secure our interactions on the Internet.

အင်တာနက်မှာ ကျွန်မတို့ရဲ့ ချိတ်ဆက်မှုတွေကို လုံခြုံစေပါတယ်။

It's what makes it safe for us to type our passwords in

အဲဒါရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့် ကျွန်မတို့ဟာ စကားဝှက်တွေကို ရိုက်ထည့်လျက်

and to send financial information to websites.

ငွေကြေးဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေ ဝဘ်ဆိုက်များထံ ပို့နိုင်တယ်။

So what the banks used to give us --

ဒီလိုနည်းဖြင့် ဘဏ်တွေက ဒီနေ့စီမံပေးကြတဲ့

trustworthy digital money transfer --

ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ ငွေလွှဲပို့မှုကို

we can now get with a clever application of cryptography.

ကျွန်မတို့ဟာ cryptography အပလီကေးရှင်းကို သုံးပြီး ပို့နိုင်ကြပါပြီ။

And this means that we don't have to rely on the banks anymore

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့ ငွေပေးချေမှုကို စိတ်ချစွာ လုပ်ပေးရန်

to secure our transactions.

ဘဏ်တွေကို အားကိုးရန် မလိုတော့ပါ။

We can do it ourselves.

ကျွန်မတို့ကိုယ်တိုင် နိုင်ကြပါပြီ။

Bitcoin is based on the very same idea that the Yap used,

Bitcoin ကလည်း Yap တို့ သုံးခဲ့ကြတဲ့ အတွေးအခေါ်ကိုပဲ၊

this collective global knowledge of transfers.

လွှဲပြောင်းမှုကို အားလုံးက သိကြတယ် ဆိုတဲ့အချက်ကို သုံးပါတယ်။

In Bitcoin, I spend by transferring Bitcoin,

Bitcoin စနစ်ထဲတွင်၊ ကျွန်မဟာ Bitcoin ကို ပို့လိုက်ခြင်းဖြင့် သုံးပါတယ်၊

and I get paid when someone transfers Bitcoin to me.

တစ်ဦးဦးက ငွေလွှဲပို့လိုက်ရင် ကျွန်မ အဲဒါကို ရကာ၊ တချိန်တည်းမှာ

Imagine that we had this magic paper.

ကျွန်မတို့မှာ စာရွက်ကြီး ရှိတယ်လို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

So the way that this paper works is I can give you a sheet of it

အဲဒီစာရွက် လုပ်ကိုင်ပုံက ရှင်တို့ကို အဲဒါရဲ့ တစ်စကို ပေးနိုင်တယ်၊

and if you write something on it,

ရှင်တို့ အဲဒီမှာ တစ်ခုခု ရေးပါက၊

it will magically appear on my piece as well.

ကျွန်မရဲ့ အပိုင်းထဲမှာ အဲဒါ ပေါ်လာမှာပါ။

Let's say we just give everyone this paper

လူတိုင်းကို အဲဒီလို စာရွက် အစကို ပေးထားတယ်ဆိုပါစို့၊

and everyone writes down the transfers that they're doing

လူတိုင်းက Bitcoin စနစ်အတွင်းမှာ ပြုလုပ်ချင်တဲ့ လွှဲငွေကို

in the Bitcoin system.

ရေးပေးလိုက်တယ် ဆိုပါစို့။

All of these transfers get copied around to everyone else's pieces of paper.

အဲဒီ ငွေလွှဲမှုအားလုံးတို့ဟာ ဝန်းကျင်ရှိ လူတွေအားလုံးရဲ့ အပိုင်းထဲ ပေါ်လာမယ်။

And I can look at mine

ကျွန်မကလည်း ကျွန်မဟာကို ကြည့်နိုင်တယ်၊

and I'll have a list of all of the transfers that are happening

ပြီးတော့ Bitcoin စနစ်အတွင်း ပြုလုပ် နေတဲ့ ငွေပို့မှုတွေ အားလုံးရဲ့

in the entire Bitcoin economy.

စာရင်းကိုလည်း ကျွန်မ ရထားပါမယ်။

This is actually what's happening with the Bitcoin blockchain,

Bitcoin blockchain ဆိုတဲ့ အထဲမှာ တကယ် ဖြစ်ပျက်တာက အဲဒါပါပဲ၊

which is a list of all of the transactions in Bitcoin.

အဲဒါဟာ တကယ်တမ်းတွင် Bitcoin ထဲက ငွေကြေးဆိုင်ရာ လွှဲပြောင်းမှု အားလုံးပါ။

Except, it's not done through paper.

တစ်ခုတည်းသော ခြွင်းချက်က စက္ကူကို အသုံးမပြုခြင်းပါပဲ။

It's done through computer code,

ကွန်ပျူတာ ကုဒ်တွေကို သုံးပြီး၊

running on thousands of networked computers

ကမ္ဘာ့တဝန်းရှိ ကွန်ရက်ဖြင့် ချိတ်ဆက်ထားတဲ့ ကွန်ပျူတာ

around the world.

သိန်းချီကို သုံးပါတယ်။

All of these computers are collectively confirming

အဲဒီ ကွန်ပျူတာတွေ အားလုံးက ဘယ်သူက Bitcoin ဘယ်လောက်ကို ပိုင်ဆိုင်ကြောင်း

who owns what Bitcoin.

စုပေါင်း အတည်ပြုကြပါတယ်။

So the Bitcoin blockchain is core to how Bitcoin works.

အဲဒီလို နည်းဖြင့် Bitcoin blockchain ဟာ Bitcoin စနစ်ရဲ့ ဗဟိုချက်ပါ။

But where do bitcoins actually come from?

ဒါပေမဲ့၊ Bitcoin တွေကိုယ်၌က ဘယ်က ရရှိကြတာလဲ။

Well, the code is designed to create new Bitcoin

ကုဒ်နဲ့အညီ Bitcoin အသစ် တစ်ခုကို ဖန်တီးရန်အတွက်

according to a schedule.

စည်းစနစ်ကို ပြုစုထားတယ်။

And the way that it works is that to get those Bitcoin,

အဲဒီ Bitcoin တွေကို ကျွန်မ ရယူချင်ရင် လုပ်ရမှာက

I have to solve a puzzle -- a random cryptographic puzzle.

ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းပေးရမယ် - ကျပန်း cryptographic ပဟေဠိပါ။

ကျွန်မတို့မှာ အန်စာတုံး ၁၅ ခု ရှိတာ စိတ်ကူးကြည့်ပါ၊

Imagine that we had 15 dice,

and we were throwing these dice over and over again.

အဲဒီအန်စာတုံးတွေကို ပစ်ပြီးရင် ပစ်နေကြတယ် ဆိုပါစို့။

Whenever the dice come up all sixes,

အန်စာအားလုံးက ၆ မှတ်ကို ပြတဲ့ အကြိမ်တိုင်းမှာ

we say that we win.

ကျွန်မတို့ နိုင်ပါတယ်။

This is very close to what these computers are all actually doing.

ကွန်ပျူတာတွေ အားလုံး တကယ်လုပ်နေကြတာကို အကြမ်းအားဖြင့် အဲဒီလို ပြောနိုင်တယ်။

They're trying over and over again to land on the right number.

ထပ်တလဲ ပစ်ရင်း လိုအပ်တဲ့ ကိန်းဂဏန်းကို ရဖို့ ကြိုးပမ်းတဲ့ သဘောပါပဲ။

And when they do,

အဲဒီလို လုပ်ပြနိုင်တာနဲ့၊

we say that they've solved the puzzle.

သူတို့ ပဟေဠိကို ဖြေရှင်း နိုင်ကြပြီ ဆိုတယ်။

The computer that solves the puzzle

ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းလိုက်နိုင်တဲ့ ကွန်ပျူတာက ၎င်းရဲ့

publishes its solution to the rest of the network

အဖြေကို ကွန်ရက်ထဲ ကျန်သူတွေကို

and collects its reward: new bitcoins.

ဖြန့်ဝေလိုက်လျက် bitcoin အသစ်ဆိုတဲ့ ဆုလာဘ်ကို ယူနိုင်တယ်။

And in the act of solving this puzzle,

အဲဒီလို ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းဖို့ အားထုတ်ကြချိန်မှာ

these computers are actually helping to secure the Bitcoin blockchain

အဲဒီကွန်ပျူတာတွေက လက်တွေ့တွင် Bitcoin blockchain ပိုလုံခြုံစေကာ

and add to the list of transactions.

လွှဲပြောင်းမှုစာရင်းထဲ ထည့်ပေးကြတယ်။

There are actually people all over the world running this software,

ဒီနေ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ အဲဒီလိုဆော့ဝဲတွေကို မောင်းနှင်နေကြတဲ့ လူတွေ ရှိကြရာ

and we call them Bitcoin miners.

Bitcoin miner လို ခေါ်ကြပါတယ်။

Anyone can become a Bitcoin miner.

ဘယ်သူမဆိုဟာ Bitcoin miner ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

You can go download the software right now

ဘယ်သူမဆို ဆော့ဝဲကို အခုကို ဒေါင်းလုဒ် လုပ်ယူနိုင်ကာ

and run it in your computer and try to collect some bitcoins.

ကိုယ့်ကွန်ပျူတာကို ဖွင့်မောင်းလျက် Bitcoin အချို့ကို တူးယူနိုင်ပါတယ်။

I can't say that I would recommend it,

အဲဒီလို လုပ်ကြပါလို့ ကျွန်မမပြောချင်ပါ

because right now, the puzzle is so hard and the network is so powerful,

အခုအချိန်မှာ ပဟေဠိဟာ သိပ်ကို ခဲယဉ်းလှကာ ကွန်ရက်တွေကလည်း သိပ်အားကောင်းကြလို့

that if I tried to mine Bitcoin on my laptop,

ကျွန်မ လက်ပ်တော့မှာ Bitcoin ကို တူးရန် ကြိုးစားမယ်ဆိုရင်၊

I probably wouldn't see any for about two million years.

နှစ်ပေါင်း နှစ်သန်းအတွင်းမှာ တစ်ခုမှာမှ မြင်ရဖွယ် မရှိနိုင်ပါ။

The miners, professional miners, use this special hardware

တကယ့်ကို ကျွမ်းကျင်ကြတဲ့ တူးသမားတွေကသာ အထူးဆော့ဝဲကို သုံးကြပြီး

that's designed to solve the puzzle really fast.

ပဟေဠိကို တကယ့်ကို လျင်မြန်စွာ ဖြေရှင်းနိုင်ကြတယ်။

Now, the Bitcoin network and all of this special hardware,

အခုဆိုရင်၊ Bitcoin ကွန်ရက်ကြီးနဲ့ အထူး ဟာ့ဒ်ဝဲ သုံးစွဲကြမှုက

there are estimates that the amount of energy it uses

သူတို့ သုံးနေကြတဲ့ စွမ်းအင်အရ သေးငယ်တဲ့

is equivalent to that of a small country.

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံစာလောက် ရှိမယ်လို့ ခန့်မှန်းရတယ်။

So, the first set of cryptocurrencies

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ပထမဦးဆုံးသော Cryptocurrency တွေဟာ

are a little bit slow and a little bit cumbersome.

နည်းနည်းလေးနှေးကြကာ အတော့်ကို ခဲယဉ်းခဲ့ကြတယ်။

But the next generation is going to be so much better and so much faster.

ဒါပေမဲ့ နောက်ပိုင်း မျိုးဆက်ကျတော့ ပိုကောင်းလျက် ပိုမြန်ကြပါ့မယ်။

Cryptocurrencies are the first step

ငွေကို ပရိုဂရမ်လုပ်နိုင်မယ့် ကမ္ဘာကြီးအတွက်

to a world with a global programmable money.

Cryptocurrency ဟာ ပထမ အဆင့်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

And in a world with programmable money,

ငွေကို ပရိုဂရမ်လုပ်နိုင်မယ့် ကမ္ဘာကြီးမှာ၊

I can pay anyone else securely

ကျွန်မဟာ လက်မှတ်ထိုးရန် မလိုပဲ ခွင့်ပြုချက် တောင်းရန်မလိုပဲ

without having to sign up or ask permission,

ဘယ်သူ့ကိုမဆို ငွေကို တစ်နေရာရာမှာ တစ်သွားမှာကို မစိုးရိမ်ရပဲ

or do a conversion or worry about my money getting stuck.

ငွေကြေးလဲရေးကိစ္စ စဉ်းစားရန်မလိုဘဲ စိတ်ချစွာ ပို့ပေးနိုင်မှာပါ။

And I can send money around the world.

ပြီးတော့ ကမ္ဘာအဝှမ်းတွင် ကျွန်မငွေကို သုံးနိုင်မယ်။

This is a really amazing thing.

အဲဒီလို တကယ့်ကို အံ့အားသင့်စရာကြီး ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

It's the idea of permission-less innovation.

ခွင့်ပြုချက်မယ့် ဆန်းသစ်တီထွင်ရေး စိတ်ကူးပါ။

The Internet caused an explosion of innovation,

အင်တာနက်ကြောင့် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုတွေ တသီကြီး ပေါက်ထွက်လာခဲ့ကြတယ်၊

because it was built upon an open architecture.

အဲဒါကို တံခါးဖွင့် အခြေခံမူနဲ့ တည်ဆောက်ထားလို့ပါ။

And just like the Internet changed the way we communicate,

အင်တာနက်က ကျွန်မတို့ ဆက်သွယ် ပြောဆိုကြပုံကို ပြောင်းပစ်ခဲ့သလို

programmable money is going to change the way we pay,

ပရိုဂရမ် လုပ်လို့ရမယ့် ငွေဟာ ကျွန်မတို့ ငွေပေးချေမှု၊ ခွဲဝေမှုနဲ့

allocate and decide on value.

တန်ဖိုးဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ပုံကို ပြောင်းပစ်ပါမယ်။

So what kind of world does programmable money create?

ပရိုဂရမ်လုပ်နိုင်မယ့် ငွေက ဖန်တီးမယ့် ကမ္ဘာက ဘယ်လိုဟာလဲ၊

Imagine a world where I can rent out my healthcare data

ကျွန်မရဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု ဒေတာကို ဆေးကုသရေး ကုမ္ပဏီအား

to a pharmaceutical company.

ငှါးပေးနိုင်မှာ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

They can run large-scale data analysis

၎င်းတို့ဟာ ဧရာမစကေးကြီး ဒေတာ ဆန်းစစ်မှုကို ပြုလုပ်ကာ

and provide me with a cryptographic proof

သူတို့ဟာ ကျွန်မတို့ သဘောတူခဲ့သလို ကျွန်မဒေတာကို

that shows they're only using my data in a way that we agreed.

သုံးနေကြောင်း cryptographic အထောက်အထားကို ပေးတယ် ဆိုပါစို့။

And they can pay me for what they find out.

သူတို့ ရှာတွေ့ခဲ့တာ အတွက် ငွေပေးနိုင်ကြတယ်။

Instead of signing up for streaming services

ရုပ်သံဝန်ဆောင်မှုတွေကို လေ့လာကြည့်လျက်

and getting a cable bill,

ကြိုးတီဗီကို ရွေးမယ့်အစား

what if my television analyzed my watching habits

ကျွန်မ တီဗီက ကျွန်မရဲ့ ရုပ်သံကြည့်တဲ့ အလေ့အထကို ဆန်းစစ်လျက်

and recommended well-priced content that fit within my budget

ကျွန်မ ဘတ်ဂျင်နဲ့ အကိုက်ညီဆုံး၊ ကျွန်မအကြိုက်ဆုံးအကြောင်းအရာကို

that I would enjoy?

ရွေးပေးနိုင်မယ်ဆိုရင်ကော။

Imagine an Internet without ads,

ကြော်ငြာမပါတဲ့ အင်တာနက်ကို စိတ်ကူးကြည့်ကြည့်ပါ၊

because instead of paying with our attention when we view content,

ကျွန်မတို့ ကြည့်ချင်တာကို ကြည့်နေရလို ငွေပေးမယ့်အစား ကျွန်မတို့

we just pay.

ငွေကိုပေးရုံပါပဲ။

Interestingly, things like micro-payments

စိတ်ဝင်စားစရာက၊ အသေးစားငွေချေးမှုလို အရာတွေကလည်း

are actually going to change the way security works in our world,

ကမ္ဘာကြီးထဲ လုံခြုံရေးကိစ္စတွေ လုပ်ကိုင်ပုံကို ပြောင်းလဲပစ်ပါမယ်။

because once we're better able to allocate value,

ကျွန်မတိုက တန်ဖိုးကို ပိုတိကျစွာ ဆုံးဖြတ်မယ်ဆိုတော့

people will use their money and their energies

လူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ငွေတွေနဲ့ စွမ်းအင်တွေကို

for more constructive things.

ပိုပြီး အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အရာအတွက်သုံးကြပါမယ်။

If it cost a fraction of a cent to send an email,

အီးမေးလ် ပို့ဖို့ ငွေအနည်းအကျဉ်းမျှသာ ပေးရမယ်ဆိုရင်၊

would we still have spam?

ကျွန်မတို့မှာ စပမ်တွေ ရှိမလား။

We're not at this world yet,

ကျွန်မတို့ အဲဒီလို ကမ္ဘာမှာ မဟုတ်သေးပါ။

but it's coming.

ဒါပေမဲ့ လာနေပါပြီ။

Right now, it's like we're in a world that is seeing the first automobile.

လက်ရှိအခြေအနေက၊ ပမထဆုံး မော်တော်ကားကို မြင်လာရတဲ့ ကမ္ဘာကြီးနဲ့ တူပါတယ်။

The first cryptocurrency, like the first car,

ပထမဦးဆုံးသော cryptocurrency ဟာ ပထမဦးဆုံးသော ကားလိုပဲ၊

is slow and hard to understand and hard to use.

နှေးတယ်၊ သုံးရတာ ခဲယဉ်းတယ်၊ နားလည်ရန် ခက်ခဲတယ်။

Digital money, like the horse and carriage,

ဒီဂျီတယ် ငွေကြေးဟာ၊ မြင်းနဲ့ လှည်းလိုပဲ လုပ်ကိုင်ပုံ

works pretty well,

အတော်ကလေး မဆိုးပါဘူး၊

and the whole world economy is built on it.

တစ်ကမ္ဘာလုံးရဲ့ စီးပွားရေးကို အဲဒါကို အခြေခံပြီး ဆောက်ထားပါတယ်။

If you were the first person on your block

ရပ်ကွက်ထဲမှာ ရှင်တို့ထဲက တစ်ယောက်ယောက်ဟာ

to get a car with an internal combustion engine,

အင်ဂျင်သုံးကားကို ပထမဦးဆုံး ပိုင်ဆိုင်သူ ဖြစ်လာခဲ့ရင်၊

your neighbors would probably think you were crazy:

အိမ်နီးချင်းတွေက ရှင့်ကို အရူလိုကြည့်လျက်၊

"Why would you want this large, clunky machine

“တချိန်လုံး စက်ပျက်ကာ မီးထလောင်တတ်တဲ့

that breaks down all the time, that lights on fire,

ဒီစက်ကြီးကို၊ မြင်းထက် နှေးနေတဲ့ဟာကို၊

and is still slower than a horse?"

ဘာလုပ်ဖို့ ဝယ်ချင်ရတာလဲ“လို့ မေးကြမှာပါ။

But we all know how that story turns out.

ဖြစ်ပျက်လာခဲ့တာတွေကို ကျွန်မတို့ သိနေကြပါပြီ။

We're entering a new era of programmable money.

ကျွန်မတို့ဟာ ပရိုဂရမ်လုပ်လို့ရမယ့် ငွေကြေးခေတ်သစ်ထဲ ခြေချဝင်နေကြပါပြီ။

And it's very exciting, but it's also a little bit scary.

အဲဒါ သိပ်ကို စိတ်လှုပ်ရှားစရာ ကောင်းချိန်မှာ နည်းနည်းကြောက်ရတယ်။

Cryptocurrencies can be used for illegal transactions,

cryptocurrency ကို တရားမဝင်တဲ့ ငွေပေးချေမှုအတွက်လည်း သုံးရနိုင်တယ်၊

just like cash is used for crime in the world today.

ဒီနေ့ ကမ္ဘာမှာ ဒုစရိုက်အရာတွေအတွက် ငွေသားကို သုံးသလိုပါပဲ။

When all of our transactions are online,

ငွေကြေးပေးချေမှု အားလုံး အွန်းလိုင်း ဖြစ်လာကြရင်၊

what does that mean for surveillance -- who can see what we do?

ဘယ်သူက ဘာတွေ လုပ်နေတာကို စောင့်ကြည့်ရေးက ဘယ်လိုဖြ စ်လာမလဲ။

Who's advantaged in this new world and who isn't?

ကမ္ဘာသစ်က ဘယ်သူ့အတွက် အကျိုးရှိကာ ဘယ်သူ့အတွက် အကျိုးယုတ်သွားမလဲ။

Will I have to start to pay for things that I didn't have to pay for before?

ကျွန်မတို့ အရင်တုန်းက မပေးခဲ့ရတာအတွက် အခု ပေးဆပ်လာရမှာလား။

Will we all become slaves to algorithms and utility functions?

အားလုံး အယ်ဂိုရီသမ်တွေနဲ့ သုံးစွဲမှုတွေရဲ့ ကျေးကျွန်တွေ ဖြစ်လာမလား။

All new technology comes with trade-offs.

နည်းပညာအသစ် ပေါ်လာတိုင်း ပေးရတဲ့ တန်ဖိုး ရှိတယ်။

The Internet brought us a lot of ways to waste time.

အင်တာနက်နဲ့အတူ အချိန်ကို ဖြုန်းစရာ နည်းစနစ် တသီကြီး ပေါ်လာခဲ့တယ်။

But it also greatly increased productivity.

တချိန်တည်းမှာ ကုန်ထုတ်လုပ်နိုင် စွမ်းကို တိုးမြှင့်ခဲ့တယ်။

Mobile phones are annoying

မိုဘိုင်းဖုန်းတွေဟာ အလုပ်နဲ့

because they make me feel like I have to stay connected to work

တချိန်လုံး ချိတ်ဆက်ထားနေသလို ခံစားရလို့

all the time.

စိတ်ညစ်စရာကြီးပါ၊

But they also help me stay connected to friends and family.

ဒါပေမဲ့ တချိန်တည်းမှာ မိတ်ဆွေနဲ့ မိသားစုနဲ့ ချိတ်ဆက်ပေးတယ်။

The new sharing economy is going to eliminate some jobs.

မျှဝေရေး စီးပွားရေးအသစ်က တချို့အလုပ်တွေကို ဖယ်ရှားပစ်ပါမယ်။

But it's also going to create new, flexible forms of employment.

ဒါပေမဲ့၊ ပြောင်းလွယ်မယ် အလုပ်နေရာ အသစ်တွေကိုလည်း ဖန်တီးပေးမှာပါ။

With programmable money,

ပရိုဂရမ်လုပ်လို့ရမယ့် ငွေနဲ့ဆိုရင်၊

we decouple the need for large, trusted institutions

ကျွန်မတို့ဟာ စိတ်ချယုံကြည်ရတဲ့ ကြီးမားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကို

from the architecture of the network.

ကွန်ရက် ယန္တရားကြီးထဲမှ ထုတ်ပစ်ကြပါမယ်။

And this pushes innovation in money out to the edges, where it belongs.

အဲဒီအချက်က ငွေကြေးလောကထဲက တီထွင်မှုများကို ထိုက်တန်တဲ့ နေရာကို တွန်းပို့ပေးမှာပါ။

Programmable money democratizes money.

ပရိုဂရမ်လုပ်လို့ရမယ့် ငွေဟာ ငွေကို ဒီမိုကရေစီ ပုံသွင်းပေးမယ်။

And because of this, things are going to change and unfold

အဲဒါကြောင့် ကျွန်မတို့အနေနဲ့ ခန့်မှန်းလို့ မရနိင်အောင်ကို

in ways that we can't even predict.

အရာတွေ ပြောင်းလဲ ပေါ်ထွန်းလာကြပါမယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)