The surprisingly charming science of your gut | Giulia Enders

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

A few years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်အနည်းတုန်းက၊

I always had this thing happening to me,

ကျွန်မတချိန်လုံး ကြုံရတတ်တာက

especially at family gatherings

အထူးသဖြင့် မိသားစု စုဝေးချိန်မှာ

like teas with aunts and uncles or something like this.

အဒေါ်တွေနဲ့ ဦးလေးတွေနဲ့ လက်ဘက်ရည် သောက်တဲ့ အခါမျိုးလိုမှာလေ။

When people come up to you,

လူတွေက ကိုယ့်ဆီကို လာပြီး၊

and they ask you, "So, what are you doing?"

"ဟုတ်ပြီ၊ နင်က ဘာတွေ လုပ်နေတာလဲ" မေးတတ်ကြတယ်။

And I would have this magical one-word reply,

ကျွန်မက အ့ံ့ဖွယ် တစ်လုံးတည်းသော စကားလုံးနဲ့ ဖြေတတ်တယ်၊

which would make everybody happy:

လူတိုင်း သဘောကျလျက် စိတ်ချမ်းသာစေရန်အတွက်-

"Medicine.

"ဆေးပညာပါ။

I'm going to be a doctor."

ကျွန်မ ဆရာဝန်ဖြစ်ချင်တယ်။"

Very easy, that's it, everybody's happy and pleased.

အလွယ်လေးရယ်၊ လူတိုင်း သဘောကျပြီး စိတ်ချမ်းသာကြတယ်။

And it could be so easy,

အဲဒီလို လွယ်တယ်ထင်ရပေမဲ့၊

but this effect really only lasts for 30 seconds with me,

အဲဒါဟာ ကျွန်မကိစ္စထဲမှာ စက္ကန့် သုံးဆယ်လောက်သာ ကြာနိုင်တယ်၊

because that's then the time when one of them would ask,

အဲဒီနောက် တစ်ယောက်ယောက် ရှေ့ဆက် မေးလာမှာက၊

"So, in what area of medicine?

"ကောင်းပြီ၊ ဆေးပညာထဲက ဘယ်နယ်ပယ်ကိုလဲ။

What specialty do you want to go into?"

နင် အထူးပြုလေ့လာဖို့ စိတ်ကူးတာက ဘာများလဲ။"

And then I would have to strip down in all honesty and just say,

အဲဒီအခါမှာတော့ ကျွန်မဟာ အတတ်နိုင်ဆုံး ရိုးရှင်းစွာဖြင့်၊

"OK, so I'm fascinated with the colon.

"အိုကေ၊ ကျွန်မ အားကျမိတာက အူမကိုပါ။

It all started with the anus,

အဲဒါက စအိုမှ စတင်ခဲ့တာပါ။

and now it's basically the whole intestinal tract."

အခုတော့ အခြေခံအားဖြင့် အူနဲ့ဆိုင်တာ အားလုံးပါပဲ။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And this would be the moment when the enthusiasm trickled,

အဲဒါကတော့ ဝမ်းသာစိတ်တွေ ပျောက်သွားချိန်

and it would maybe also get, like, awkwardly silent in the room,

ပြီးတော့ တချိန်တည်းမှာ အခန်းထဲ ထူးထူးဆန်းဆန်း တိတ်ဆိတ်သွားတတ်ပါတယ်၊

and I would think this was terribly sad,

အဲဒါ သိပ်ကို ဆိုးတယ်လို့ ကျွန်မ ယူဆပါတယ်။

because I do believe our bowels are quite charming.

ကျွန်မတို့ရဲ့ အစာအိမ်ဟာ အတော်ကလေး စွဲမက်စရာ ကောင်းတယ်လို ယုံကြည်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And while we're in a time where many people are thinking about

ကျွန်မတို့ နေထိုင်နေကြရတဲ့ ဒီခေတ်ထဲမှာ လူတော်တော်များများတို့က

what new superfood smoothie to make

ဘယ်လို ဆူပါစားစရာကို ချက်ပြုတ်ရမလဲ

or if gluten is maybe bad for them,

ဒါမှမဟုတ် gluten ဟာ သူတို့အတွက် အန္တရာယ်ရှိလား၊

actually, hardly anyone seems to care about the organ where this happens,

စဉ်းစားကြပေမဲ့၊ အဲဒါတွေ ဖြစ်ပျက်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ် အပိုင်းကို ဂရုစိုက်ကြပုံမရပါ၊

the concrete anatomy and the mechanisms behind it.

ကိုယ်ခန္ဓာဖွဲ့စည်းမှုကိုနဲ့ နောက်ကွယ်က ယန္တရားတွေ မစဉ်းစားကြပါ။

And sometimes it seems to me

မကြာခဏဆိုသလို ကျွန်မ ထင်မိတာက

like we're all trying to figure out this magic trick,

လူတွေဟာ အဲဒီလို မှော်ဆန်တဲ့ အရာတွေကို ဆန်းစစ်လိုကြပေမဲ့၊

but nobody's checking out the magician,

ဘယ်သူမှ မှော်ဆရာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ရှာမနေကြတော့ဘူး၊

just because he has, like,

အဲဒီမှော်ဆရာဟာ ကြည့်မရတဲ့

an embarrassing hairstyle or something.

ဆံပင်ပုံစံလား၊ တမျိုးများလား။

And actually,

တကယ်တော့လည်း၊

there are reasons science disliked the gut for a long time;

သိပ္ပံပညာက အူမကို အတော်ကြာမကြိုက်ခဲ့ရခြင်း အတွက် အ​ကြောင်း ရှိခဲ့ပါတယ်၊

I have to say this.

ကျွန်မ ဒီလိုပြောချင်တယ်။

So, it's complex.

သိပ်ကိုရှုပ်ထွေးပါတယ်။

There's a lot of surface area --

မျက်နှာပြင်ဧရိယာ များလှပါတယ်--

about 40 times the area of our skin.

ကျွန်မတို့ အရေပြားထက် အဆ ၄၀ ပိုပါတယ်။

Then, in such a tight pipe,

တင်းကျပ်တဲ့ ပြွန်ထဲမှာ ရှိနေပြီး၊

there are so many immune cells that are being trained there.

အဲဒီမှာ လေ့ကျင့်ထားတဲ့ ကိုယ်ခံအား ဆဲလ်တွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။

We have 100 trillion bacteria doing all sorts of things --

ကျွန်မတို့မှာ အရာမျိုးစုံ လုပ်တဲ့ ဘက်တီးရီးယား ထရီလီယံ ၁၀၀ ရှိတယ်--

producing little molecules.

မော်လီကျူး အသေးတွေ ထုတ်ပေးကြတယ်။

Then there's about 20 different hormones,

အဲဒီမှာ ဟော်မုန်းအမျိုးမျိုး ၂၀ ရှိပါတယ်၊

so we are on a very different level than our genitals, for example.

ဒါတွေဟာ ဥပမာ၊ လိင်အင်္ဂါတွေနဲ့စာရင် အတော့်ကို ကွာခြားတဲ့ အဆင့်မှာ ရှိနေပါတယ်။

And the nervous system of our gut is so complex

ပြီးတော့ ကျွန်မတို့ အူရဲ့ အာရုံကြောစနစ် ဘယ်လောက် ရှုပ်ထွေးလဲဆိုတော့

that when we cut out a piece,

အစ တစ်ခုကို ဖြတ်ထုတ်ယူရင်တောင်၊

it's independent enough that when we poke it,

ထိုးဖောက်ရင်တောင်၊ သီးခြားရပ်တည်နိုင်စွမ်းရှိတယ်။

it mumbles back at us, friendly.

ကျွန်မတို့အား ပြန်ပြီး ခင်မင်စွာ အသံနဲ့တုံ့ပြန်တတ်ပါသေးတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But at least those reasons are also the reasons why it's so fascinating

တချိန်တည်းမှာ အဲဒီအကြောင်းအရာတွေကမှ အဲဒါကို စိတ်ဝင်စားစရာဖြစ်လာစေလျက်

and important.

အရေးလည်း ကြီးပါတယ်။

It took me three steps to love the gut.

အူကို ကျွန်မ ချစ်ကြိုက်လာဖို့ အဆင့်သုံးဆင့် ရှိခဲ့ပါတယ်။

So today, I invite you to follow me on those three steps.

ဒီနေ့ ရှင်တို့ကိုပါ ကျွန်မနဲ့အတူ အဲဒီ သုံးဆင့်ကို လိုက်ကြည့်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်ပါတယ်။

The very first was just looking at it

ပထမဦးဆုံးတွင် အဲဒါကို ကြည့်နေရင်းနဲ့

and asking questions like, "How does it work?"

"အဲဒါ ဘယ်လိုများ လုပ်ကိုင်တာလဲ" မေးခွန်းကို မေးခဲ့ပါတယ်။

and "Why does it have to look so weird for that sometimes?"

ပြီးတော့ "ဘာဖြစ်လို့များ အဲဒါရဲ့ အမြင်ဟာ စိတ်ညစ်စရာ ကောင်းရတာလဲ။"

And it actually wasn't me asking the first kind of these questions,

တကယ်တမ်းတွင် အဲဒီလို မေးခွန်းတွေကို မေးတာက ကျွန်မ မဟုတ်ဘဲ၊

but my roommate.

ကျွန်မ အခန်းဖေါ်ပါ။

After one heavy night of partying,

တစ်ညတွင် ပါတီပွဲကို အကြာကြီး တက်ခဲ့ရတဲ့နောက်မှာ၊

he came into our shared-room kitchen,

သူဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ ဘုံမီးဖိုခန်းကို လာပြီး၊

and he said, "Giulia, you study medicine. How does pooping work?"

"Giulia၊ နင်က ဆေးပညာကို လေ့လာနေသူဆိုတော့၊ လူတွေ ဘယ်လိုများ အီးပါးကြတာလဲ။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And I did study medicine but I had no idea,

ကျွန်မက ဆေးပညာကို လေ့လာနေပေမဲ့၊ အဲဒါကို မသိခဲ့ဘူး၊

so I had to go up to my room and look it up in different books.

ကိုယ့်အခန်းထဲမှာ စာအုပ်တွေ အမျိုးမျိုးကို ဖွင့်ကြည့်လေ့လာခဲ့ရတယ်။

And I found something interesting, I thought, at that time.

စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတာကို တွေ့လိုက်ပြီလို့ ထင်မိခဲ့တယ်။

So it turns out, we don't only have this outer sphincter,

သိလာရတာက ကျွန်မတို့ဆီမှာ ပြင်ပ ချုံ့ပိတ်ရေးကြွက်သားစု ရှိရုံသာမက

we also have an inner sphincter muscle.

ချုံ့ပိတ်ရေး ကြွက်သားစုလည်း ရှိပါသေးတယ်။

The outer sphincter we all know, we can control it,

အပြင်ဘက်ကြွက်သားစုကို ကျွန်မတို့ထိန်းချုပ်နိုင်တယ်။

we know what's going on there;

အဲဒီမှာဖြစ်ပုံကျွန်မတို့သိတယ်၊

the inner one, we really don't.

အတွင်းပိုင်းကျတော့ မသိကြပါ။

So what happens is,

ဒီတော့ ဖြစ်ပျက်ပုံက၊

when there are leftovers from digestion,

အစာခြေမှု နောက်မှ ကြွင်းကျန်ခဲ့တာတွေကို

they're being delivered to the inner one first.

ပထမဦးဆုံး အတွင်းပိုင်းမှာရှိတဲ့ဟာဆီကို လွှဲပေးပါတယ်။

This inner one will open in a reflex

အဲဒီ အတွင်းပိုင်းဟာက အဲဒါကိုဖွင့်ကြည့်လျက်

and let through a little bit for testing.

နည်းနည်းလေး စမ်းသပ်ကြည့်တတ်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So, there are sensory cells

အဲဒီ အာရုံခံဆဲလ်တွေ ရှိကြလို့

that will analyze what has been delivered: Is it gaseous or is it solid?

ရယူလိုက်တဲ့ဟာက ဓာတ်ငွေ့လား ဒါမှမဟုတ် အစိုင်အခဲလား ဆန်းစစ်ကြည့်တာပါ။

And they will then send this information up to our brain,

အဲဒီ အချက်အလက်တွေကို ၎င်းတို့ဟာ ဦးနှောက်ဆီ အထက်ကို ပို့ပေးကြမယ်၊

and this is the moment when our brain knows,

အဲဒီအချိန်ကျမှ ဦးနှောက်က "အိမ်သာတက်ဖို့ လိုနေပြီ"

"Oh, I have to go to the toilet."

ဆိုတာ သိရှိလာရတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

The brain will then do what it's designed to do

ဦးနှောက်ဟာ လုပ်သင့်ကာ ဆက်ပြီး အံ့အားသင့်ဖွယ်

with its amazing consciousness.

သတိထားလေ့လာပြီး လုပ်ကိုင်သွားမှာပါ။

It will mediate with our surroundings,

၎င်းဟာ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေကို လေ့လာ ထည့်တွက်ရမယ်၊

and it will say something like,

"အားလုံးကို စစ်ကြည့်ပြီးပြီ။

"So, I checked.

အခု TEDx ဟောပြောခန်းမှာ-- "

We are at this TEDx conference -- "

ဆိုပြီး အခြေအနေကို လေ့လာတတ်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Gaseous?

အခုဟာက လေလား?

Maybe, if you're sitting on the sides,

ကိုယ်က ဘေးတိုက်ထိုင်နေတယ်ဆိုရင်၊

and you know you can pull it off silently.

ကိုက်က အဲဒါကို တိတ်တိတ်လေးနဲ့ ထွက်သွားစေနိုင်တာကို သိတယ်ဆိုပါစို့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But solid --

အစိုင်အခဲဆိုရင်တော့-

maybe later.

နောက်မှသာ ဖြစ်နိုင်ပါမယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Since our outer sphincter and the brain is connected with nervous cells,

အပြင်ပိုင်း ကြွက်သားစုဟာ ဦးနှောက်နဲ့ အာရုံကြောဆဲလ်တွေဖြင့် ဆက်ထားတယ်ဆိုတော့၊

they coordinate, cooperate,

သူတို့ဟာ ညှိနှိုင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လျက်

and they put it back in a waiting line --

အဲဒါကို စောင့်ရမယ့် လိုင်းထဲ ထားလိုက်ကြပါမယ်--

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

for other times,

အခြား အချိန်အထိပေါ့လေ။

like, for example, when we're at home sitting on the couch,

ဥပမာ၊ ကိုယ်ဟာ ကိုယ့်အိမ်မှာ ကွပ်ပျစ်ပေါ်မှာ ထိုင်နေတယ်ဆိုရင်၊

we have nothing better to do,

အကောင်းဆုံး လုပ်နိုင်တာက၊

we are free to go.

လွတ်လပ်စွာ သွားလိုက်ဖို့ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Us humans are actually one of the very few animals that do this

ကျွန်မတို့ လူသားတွေဟာ အဲဒီလို အဆင့်မြင့်စွာနဲ့ သန့်ရှင်းစွာ လုပ်တတ်တဲ့

in such an advanced and clean way.

သတ္တဝါများ အကြားမှာ အတော်ကလေး ရှားတဲ့ သတ္တဝါပါ။

To be honest, I had some newfound respect

ရိုးသားစွာ ပြောရရင်၊ အတွင်းပိုင်း ကြွက်သားစုများအား

for that nice, inner sphincter dude --

လေးစားထိုက်တဲ့ အချက်အလက် အသစ်တွေကို ရှာတွေ့ခဲ့ပါတယ်။

not connected to nerves

၎င်းဟာ ပြင်ပကမ္ဘာ (သို့) အချိန်အကြောင်း

that care too much about the outer world or the time --

သိပ်ကို ဂရုစိုက်တတ်ကြတဲ့ အာရုံကြောတွေနဲ့ ဆက်စပ်မနေပဲ--

just caring about me for once.

ကျွန်မတစ်ဦးတည်းကိုသာ ဂရုစိုက်သူပါ။

I thought that was nice.

အဲဒါ ကောင်းလိုက်တာလို့ စဉ်းစားမိတယ်။

And I used to not be a great fan of public restrooms,

ကျွန်မဟာ အများသုံးအိမ်သာတွေ သုံးရတာကို သိပ်သဘောမကျခဲ့သူပါ၊

but now I can go anywhere,

အခုတော့ ဘယ်နေရာမှာမဆို သွားနိုင်ပါပြီ၊

because I consider it more

အတွင်းပိုင်း ကြွက်သားစုမှ အကြံပေးလာရင်

when that inner muscle puts a suggestion on my daily agenda.

ကျွန်မက နေ့စဉ်ကိစ္စတွေကို အသေအချာ ထည့်တွက် စဉ်းစားလာတ်လို့ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And also I learned something else, which was:

ပြီးတော့ ဒါကိုလုပ်ကိုင်ရင်း ကျွန်မ နောက်တစ်ခု နားလည်မိတာက-

looking closely at something I might have shied away from --

အရင်တုန်းက ကြည့်ရဲခဲ့မှာ မဟုတ်တဲ့ အရာတစ်ခုကို၊ ကျွန်မကိုယ်ထဲက

maybe the weirdest part of myself --

ရွံစရာအကောင်းဆုံး အရာကို-- နီးကပ်စွာ လေ့လာခဲ့မှုက

left me feeling more fearless,

ကျွန်မကို ကြောက်စိတ်တွေ လျော့နည်းလာစေခဲ့ပါတယ်၊

and also appreciating myself more.

ပြီးတော့ ကိုယ့်ကိုကိုယ် ပိုတန်ဖိုးထားလာစေတယ်။

ကျွန်မ အူမကို ကြည့်ရှုတဲ့ အကြိမ်တော်တော်များများမှာ

And I think this happens a lot of times

when you look at the gut, actually.

အဲဒီလို ဝမ်းရုတ်သံကို ခံစားမိခဲ့တာပါ။

Like those funny rumbling noises that happen

ကိုယ့်သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ ဒါမှမဟုတ် ရုံးထဲက ဆွေးနွေးပွဲတွေမှာ

when you're in a group of friends

ကြုံရတဲ့ ရယ်စရာ ဒါမှမဟုတ် စိတ်ညစ်စရာ အသံမျိုး

or at the office conference table,

ကြားရတတ်တဲ့ အခါမျိုးတွေမှာလေ။

going, like, "Merrr, merrr..."

အထဲတစ်နေရာရာမှာ "လေကစားသံ ... "တွေလေ။

This is not because we're hungry.

အဲဒါက ကျွန်မတို့ ဗိုက်ဆာနေလို့ မဟုတ်ပါဘူး။

This is because our small intestine is actually a huge neat freak,

အဲဒီလို ဖြစ်ရတာက ကျွန်မတို့ရဲ့ အူဟာ သန့်ရှင်းမှုကို သိပ်ကြိုက်လို့ပါ၊

and it takes the time in between digestion to clean everything up,

အစားအစာကို ခြေဖျက်နေတဲ့ အကြားမှာကို ၎င်းဟာ အရာရာတိုင်းကို သန့်ရှင်းရပါတယ်၊

resulting in those eight meters of gut -- really, seven of them --

အဲဒါကြောင့်မု့ိလို့ ရှစ်မီတာရှည်တဲ့ အူမှာ လက်တွေ့တွင် ၎င်းထဲက ခုနစ်မီတာထဲမှာ--

being very clean and hardly smelling like anything.

အလွန့်အလွန်ကို သန့်ရှင်းလှလို့ ဘာအနံံ့တစ်ခုကိုမှ မရနိုင်ပါ။

It will, to achieve this, create a strong muscular wave

အဲဒီလို ရလဒ်မျိုးကိုရရှိနိုင်ဖို့ ကြွက်သား လှိုင်းကို အားကောင်းစွာ ဖန်တီးရပြီး

that moves everything forward that's been leftover after digestion.

အစာခြေမှုနောက် ကျန်ရစ်ခဲ့တာ အားလုံးကို ရှေ့ကို တွန်းထုတ်ပစ်ပါတယ်။

This can sometimes create a sound,

အဲဒါကြောင့် တစ်ခါတစ်ရံ အသံတွေကို ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်၊

but doesn't necessarily have to always.

အမြဲတမ်း ဟုတ်ချင်မှဟုတ်မှာပါ။

ဒါကြောင့်မို့လို့ ကျွန်မတို့ စိတ်ညစ်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းက လက်တွေ့မှာ

So what we're embarrassed of is really a sign

of something keeping our insides fine and tidy.

ကျွန်မတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းပိုင်း သန့်ရှင်းသပ်ရပ်ရေး လုပ်ကိုင်မှုကြောင့်ပါ။

Or this weird, crooked shape of our stomach --

ဒါမှမဟုတ် စိတ်ညစ်စရာ၊ ပုံပန်းမလှတဲ့ အစာအိမ်ရဲ့ ပုံသဏ္ဍာန်ဆိုပါစို့--

a bit Quasimodo-ish.

နည်းနည်းလေး Quasimodo ဆန်မှု ဆိုပါစို့။

This actually makes us be able to put pressure on our belly

အဲဒါဟာ တကယ်တော့ အော့အန်ြခင်းမရှိဘဲ ကျွန်မတို့ ဝမ်းကို

without vomiting,

ဖိအားပေးလာစေနိုင်တယ်၊

like when we're laughing

ကျွန်မတို့ ရယ်မောကြစဉ်၊

and when we're doing sports,

အားကစား လိုက်စားနေချိန်မျိုးမှာပါ။

because the pressure will go up and not so much sideways.

နို့မဟုတ်ရင် ဖိအားဟာ အပေါ်ကို တက်လာလျက် ဘေးပန်းကို ထွက်သွားနိုင်တယ်။

This also creates this air bubble

အဲဒါ လေပူပေါင်းတွေကို ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်၊

that's usually always very visible in X-rays, for example,

အဲဒါကို ဓာတ်မှန်ထဲမှာ ကောင်းကောင်း မြင်ရနိုင်ပါတယ်၊

and can sometimes, with some people,

တချို့လူတွေမှာဆိုရင်၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင်၊

when it gets too big,

အဲဒါ သိပ်ကို ကြီးမားလာမယ်ဆိုရင်၊

create discomfort or even some sensations of pain.

မအီမသာ ဖြစ်လေမယ် ဒါမှမဟုတ် နာကျင်လာစေနိုင်ပါတယ်။

But for most of the people, is just results

အဲဒါရဲ့ ရလဒ်အဖြစ် လူတော်တော်များအတွက်ဆိုရင်

that it's far easier to burp when you're laying on your left side

ကိုယ်က ညာဘက်မှာ မဟုတ်ဘဲ ဘယ်ဘက်တွင် လှဲနေရင် အီးပေါက်ရတာ

instead of your right.

များစွာမှ ပိုလွယ်တတ်ပါတယ်။

မကြာမီမှာ ကျွန်မဟာ နည်းနည်းလေး ရှေ့တိုးလိုက်ကာ

And soon I moved a bit further

and started to look at the whole picture of our body and health.

ကျွန်မတို့ ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးနဲ့ ကျန်းမာရေးကို လေ့လာကြည့်လာတယ်။

This was actually after I had heard

အဲဒီလို ဖြစ်လာခဲ့တာက ကျွန်မ သိခဲ့တဲ့ လူတစ်ယောက်ဟာ

that someone I knew a little bit had killed himself.

ကိုယ့်ကိုယ်ကို အဆုံးစီရင်လိုက်ကြောင်း ကြားလိုက်ရတဲ့ နောက်မှာပါ။

It happened that I had been sitting next to that person the day before,

တိုက်ဆိုင်ချင်တော့ ကျွန်မဟာ အဲဒီမတိုင်ခင် တစ်ရက်တွင် အဲဒီလူနဲ့ ကပ်လျက်ထိုင်နေခဲ့တယ်၊

and I smelled that he had very bad breath.

သူရှူထုတ်လိုက်တဲ့ အသက်ဟာ ဆိုးဝါးတဲ့ အနံ့ရှိခဲ့တာ သတိထားမိတယ်။

And when I learned of the suicide the next day,

နောက်တစ်နေ့တွင် လုပ်ကြံသေသွားကြောင်းကို သိလိုက်ရတော့၊

I thought: Could the gut have something to do with it?

အဲဒါဟာ အူမနဲ့ တနည်းနည်းနဲ့ ဆက်စပ်မှု ရှိသလား- ကျွန်မ တွေးမိတယ်။

And I frantically started searching if there were scientific papers

အဲဒါနဲ့ ကျွန်မဟာ အူနဲ့ဦးနှောက်တို့ အကြားက ဆက်စပ်မှုဆိုင်ရာ

on the connection of gut and brain.

သိပ္ပံစာရွက်စာတမ်းကို ရှာလာခဲ့တယ်။

And to my surprise, I found many.

အံ့ဩစရာ ကောင်းတာကို အများကြီးကို တွေ့ခဲ့တယ်။

It turns out it's maybe not as simple as we sometimes think.

သိလာရတဲ့ဟာက ကျွန်မတို့ တွေးခေါ်နေကျလို့ ရိုးရှင်းမနေခဲ့ပါ။

We tend to think our brain makes these commands

ဦးနှောက်ဟာ လိုအပ်တဲ့ ညွှန်ကြားချက်တွေကို

and then sends them down to the other organs,

အင်္ဂါတွေဆီကို ပို့ပေးတယ်၊ ၎င်းတို့ နာခံကြရမယ်

and they all have to listen.

ဆိုပြီးတွေးထင်လေ့ ရှိခဲ့ကြပါတယ်။

But really, it's more that 10 percent of the nerves that connect brain and gut

ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့မှာကျတော့ ဦးနှောက်နဲ့အူကို ချိတ်ဆက်လျက် ဦးနှောက်ထံမှအူထံသို့

deliver information from the brain to the gut.

အချက်အလက်တွေကို ပို့ပေးကြတဲ့ အာရုံကြောတွေ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ပါတယ်။

We know this, for example, in stressful situations,

ကျွန်မတို့ သိလာရတာက၊ ဥပမာ၊ စိတ်ဖိစီးမှုအခြေအနေများတွင်၊

when there are transmitters from the brain that are being sensed by our gut,

ဦးနှောက်ထံမှ ထုတ်လွှတ်ပေးတဲ့ အချက်ပေးမှု တွေကို ကျွန်မတို့ရဲ့ အူက အာရုံခံလျက်

so the gut will try to lower all the work,

အူရဲ့ လုပ်ငန်းတွေအားလုံးကို လျှော့ချပစ်ရန်

and not be working and taking away blood and energy

ပြဿနာကို ဖြေရှင်းရန် လိုအပ်လှတဲ့ သွေးနဲ့ စွမ်းအင်တွေကို ချွေတာပေးရန်

to save energy for problem-solving.

မိမိရဲ့ ပုံမှန်အလုပ်တွေကို ရပ်စဲပစ်ဖို့ပါ။

This can go as far as nervous vomiting or nervous diarrhea

စိတ်ချောက်ချားလို့ အန်တာမျိုး ဒါမှမဟုတ် ဝမ်းလျှောတာမျိုး ကြုံရတတ်လို့

to get rid of food that it then doesn't want to digest.

အစာခြေရန် မလိုအပ်တဲ့ အစားအစာကို စွန့်ထုတ်ပစ်ရတဲ့ ကိစ္စမျိုးပါ။

Maybe more interestingly,

ဒီမှာ ပိုစိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းနေတာက၊

အူနှင့်ဦးနှောက်ကို ချိတ်ဆက်ပေးကြတဲ့ အာရုံကြော အမျှင်၏ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းတို့ဟာ

90 percent of the nervous fibers that connect gut and brain

deliver information from our gut to our brain.

ကျွန်မတို့ရဲ့ အူထံမှ ဦးနှောက်ဆီ အချက်အလက်တွေ ပို့ပေးကြခြင်းပါပဲ။

And when you think about it a little bit,

အဲဒီအချက်ကို နည်းနည်းလေး စဉ်းစားကြည့်ရင်၊

it does make sense, because our brain is very isolated.

ကျွန်မတို့ရဲ့ ဦးနှောက်က သီးခြားရှိနေတယ်ဆိုတော့ အဓိပ္ပါယ်ရှိပါတယ်။

It's in this bony skull surrounded by a thick skin,

၎င်းဟာ အရိုးခွံထဲတွင် အရေပြား အထူရဲ့ အောက်မှာ ရှိနေလျက်၊

and it needs information to put together a feeling

"ငါ့ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အခြေအနေက ဘယ်လိုပါလိမ့်" ဆိုတာကို

of "How am I, as a whole body, doing?"

သိရှိနားလည်ရန် အချက်အလက်တွေ လိုအပ်ပါတယ်။

And the gut, actually, is possibly the most important advisor for the brain

ဒီနေရာမှာ အူမဟာ ဦးနှောက်အတွက် အရေးကြီးဆုံး အကြံပေး ဖြစ်ပုံရတယ်၊

အဲဒါဟာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အကြီးမားဆုံး အာရုံခံနိုင်တဲ့ အင်္ဂါဖြစ်င်္ပြီး

because it's our largest sensory organ,

collecting information not only on the quality of our nutrients,

ကျွန်မတို့ရဲ့ အာဟာရတွေရဲ့ အရည်အသွေး အကြောင်းသာမက၊

but really also on how are so many of our immune cells doing,

သွေးထဲမှာ ၎င်းက အာရံခံနိုင်တဲ့ ကိုယ်ခံအား ဆဲလ်တွေနဲ့ ဟောမုန်းတွေ

or things like the hormones in our blood that it can sense.

လုပ်ကိုင်ခံစားမှုကိုပါ စုစည်းလျက် အချက်အလက်တွေ ပို့ပေးပါတယ်။

And it can package this information, and send it up to the brain.

၎င်းဟာ အဲဒီအချက်အလက်တွေကို ထုပ်ပိုးလျက် ဦးနှောက်ထံ ပို့ပေးတယ်။

It can, there, not reach areas like visual cortex or word formations --

အဲဒီလို လုပ်ကိုင်ရာတွင် ၎င်းဟာ အမြင်အာရုံ cortex (သို့) စကားလုံး ဖွဲ့စည်းမှုနေရာကို

otherwise, when we digest,

မရောက်နိုင်ပါ၊ အဲဒီလိုသာ မဟုတ်ခဲ့ရင်

we would see funny colors or we would make funny noises -- no.

ကျွန်မတို့ဟာ ရယ်စရာ အရောင်တွေ သို့မဟုတ် အသံတွေကို ကြားခဲ့ရမှာပါ။

ဒါပေမဲ့ ၎င်းဟာ ကျင့်စဉ်ဆိုင်ရာ၊ ကြောက်စိတ်

But it can reach areas for things like morality,

(သို့) စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စီမံဆောင်ရွက်မှု နေရာ

fear or emotional processing

or areas for self-awareness.

(သို့) အသိတရားဆိုင်ရာ နေရာတွေကို ရောက်နိုင်တယ်။

So it does make sense

ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ ဦးနှောက်က အဲဒီလို ခံစားချက်တွေကို

that when our body and our brain are putting together this feeling

တနည်း၊ "ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးအနေနဲ့ လုပ်ကိုင်နေပုံ"ကို ဆန်းစစ်ရာတွင်

of, "How am I, as a whole body, doing?"

ဒီလို ခံစားမှုတွေကို အတူတကွ ထည့်တွက်တာဟာ အဓိပ္ပါယ်ရှိပါတယ်။

that the gut has something to contribute to this process.

အဲဒီ ဖြစ်စဉ်ကို အူမကလည်း တနည်းနည်းနဲ့ ပံ့ပိုးပေးနိုင်ပါတယ်။

And it also makes sense

အဲဒါ သဘာဝကျပါတယ်၊

that people who have conditions like irritable bowel syndrome

ဒုက္ခပေးတတ်တဲ့ အူမ ပြဿနာမျိုး ဒါမှမဟုတ် အူမရောင်တဲ့ ရောဂါမျိုး

or inflammatory bowel disease

ရှိတတ်သူ တစ်ဦးဦးဆီမှာ

have a higher risk of having anxiety or depression.

စိုးရိမ်စိတ် သို့မဟုတ် စိတ်ဓါတ်ကျရောဂါ ရှိနိုင်တဲ့ အလားအလာ မြင့်မားနိုင်တယ်။

I think this is good information to share,

ဒါဟာ ဝေမျှဖို့ကောင်းတဲ့ သတင်းလို့ထင်ပါတယ်၊

because many people will think,

လူတော်တော်များများတို့က

"I have this gut thing, and maybe I also have this mental health thing."

"ငါ့ဆီမှာ အူမ ပြဿနာရှိတယ်၊ စိတ်ပိုင်း ပြဿနာကလည်း ရှိနေတယ်"လို့ ထင်ကြတယ်။

And maybe -- because science is not clear on that right now --

ဖြစ်နိုင်တာက၊ သိပ္ပံဟာ အဲဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မရှိသေးတော့--

it's really just that the brain is feeling sympathy with their gut.

ဦးနှောက်ဟာ အူမအပေါ် စာနာမှု ရှိပုံရတယ်နဲ့တူပါတယ်။

This has yet to grow in evidence until it can come to practice.

အဲဒါကို လက်တွေ့ကျင့်သုံးဖြစ်ရန် ပိုထင်ရှားတဲ့ အထောက်အထား လိုအပ်ပါမယ်။

But just knowing about these kinds of research

ဒါပေမဲ့ လောလောဆယ်တွင် ရှိနေတဲ့ အဲဒီလို သုတေသနတွေကို

that's out there at the moment

သိရှိထားခြင်းကိုက ကျွန်မကို

helps me in my daily life.

နေ့စဉ်ဘဝထဲတွင် ကူညီပေးနေပါတယ်။

အဲဒါက ကျွန်မရဲ့စိတ်နေစိတ်ထား အကြောင်းကို တစ်မျိုး ထင်လာစေလျက်

And it makes me think differently of my moods

and not externalize so much all the time.

တချိန်လုံး ပြင်ပကိစ္စတွေနဲ့ ဦးနှောက်ခြောက်မနေရန် ကူပေးပါတယ်။

I feel oftentimes during the day we are a brain and a screen,

မကြာခဏဆိုသလို ကျွန်မတို့ဟာ ဦးနှောက်နဲ့ စခရင်ဖြစ်တယ် ခံစားမိပါတယ်။

and we will tend to look for answers right there

ကျွန်မတို့ဟာ အဖြေတွေကို အဲဒီမှာကို ရှာကြည့်လိုကြပါတယ်။

and maybe the work is stupid or our neighbor --

ကိုယ့်အလုပ်က ချာနေတာလား အိမ်နီးချင်းကြောင့်လား စသဖြင့်ပေါ့လေ။

but really, moods can also come from within.

တကယ်တမ်းတွင် အဲဒီလိုစိတ်က အတွင်းမှလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။

And just knowing this helped me,

အဲဒီလို သိထားခြင်းကိုက ကျွန်မကို ကူပေးပါတယ်၊

for example, when I sometimes wake up too early,

ဥပမာ၊ ကျွန်မ သိပ်စောပြီး နိုးတတ်တဲ့ အခါမျိုးမှာ၊

and I start to worry and wander around with my thoughts.

ကျွန်မရဲ့ အတွေးအခေါ်တွေ အကြောင်းကို စိုးရိမ်စဉ်းစားနေတယ်။

Then I think, "Stop. What did I eat yesterday?

အဲဒီနောက်မှာ၊ "ရပ်လိုက်စမ်း။ မနေ့က ငါစားခဲ့တာက ဘာလဲ။

Did I stress myself out too much?

ကိုယ့်ကိုကိုယ် စိတ်ဖိစီးအောင် လုပ်ခဲ့မိသလား။

Did I eat too late or something?"

ထမင်းစားတာ နောက်ကျနေခဲ့လား၊ ဒီ့ပြင် အကြောင်းရှိလား။"

And then maybe get up and make myself a tea,

အဲဒီနောက်မှာ ထလျက် လက်ဖက်ရည်ကို ဖျော်တတ်တယ်

something light to digest.

အစာကြေလွယ်တာ တစ်ခုခုကို စဉ်းစားတယ်။

And as simple as that sounds,

ဒါတွေ ရိုးလှပါကလားလို့ ထင်ရပေမဲ့၊

I think it's been surprisingly good for me.

အဲဒါဟာ ကျွန်မအတွက် အံ့အားသင့်လောက်အောင်ကို ကောင်းခဲ့ပါတယ်။

Step three took me further away from our body,

အဆင့်သုံးက ကျွန်မကို ခန္ဓာကိုယ်မှ ပိုဝေးရာကို ခေါ်သွားပါတယ်။

and to really understanding bacteria differently.

ဘက်တီးရီးယားတွေကို ခြားနားစွာ နားလည်ရေးဆီကိုပါ။

The research we have today is creating a new definition

ကျွန်မတို့ ဒီနေ့ လုပ်နေကြတဲ့ သုတေသနက သန့်ရှင်းမှုဆိုင်ရာ

of what real cleanliness is.

လုံးဝအသစ်ဖြစ်တဲ့ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုရေးဆီ ခေါ်ဆောင်နေပါတယ်။

And it's not the hygiene hypothesis --

အဲဒါက ကိုယ့်လက်သန့်ရှင်းရေးဆိုင်ရာ အယူအဆမဟုတ်ပါဘူး--

I think many maybe know this.

တော်တော်များများက အဲဒါသိကြတယ် ထင်တယ်။

So it states that when you have too little microbes in your environment

ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ပိုးမွှားတွေ သိပ်နည်းနေနေရင်၊

because you clean all the time,

ကိုယ်က တချိန်လုံး၎င်းတို့ကို ဆေးကြောနေရင်၊

that's not really a good thing,

သိပ်ကောင်းတဲ့ အချက် မဟုတ်မှန်း သိလာရပါတယ်။

because people get more allergies or autoimmune diseases then.

အဲဒီလိုလူတွေဟာ ဓာတ်မတည့်မှုလို ကိုယ့်ခံအား ဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေ ပိုပြီး ပေါ်လာတတ်တယ်။

So I knew this hypothesis,

ကျွန်မက အဲဒီယူဆချက်ကို သိခဲ့တော့၊

အူမရဲ့ သန့်ရှင်းမှုအကြောင်း လေ့လာမှုမှနေပြီး သိလာရမယ့်

and I thought I wouldn't learn so much

from looking at cleanliness in the gut.

အချက်တွေ သိပ်မများနိုင်တာကို နားလည်ခဲ့တယ်။

But I was wrong.

ကျွန်မ မှားခဲ့မှန်း သိရတယ်။

It turns out,

သိလာရတာက

real cleanliness is not about killing off bacteria right away.

သန့်ရှင်းမှု စင်စစ်ဆိုတာ ဘက်တီးရီးယားတွေ လုံးဝသတ်ပစ် မဟုတ်ပါဘူး။

Real cleanliness is a bit different.

သန့်ရှင်းမှု စင်စစ်ဆိုတာ နည်းနည်းလေး အတူပါဘူး။

When we look at the facts,

အချက်အလက်တွေကို လေ့လာကြည့်ရင်၊

95 percent of all bacteria on this planet don't harm us -- they can't,

ဒီဂြိုဟ်ပေါ်က ဘက်တီးရီးယားတွေရဲ့ ၉၅% က ကျွန်မတို့ကို အန္တရာယ် မပြုနိုင်ပါ၊

they don't have the genes to do so.

သူတို့ဆီမှာ အဲဒီလိုဗီဇမျိုး မရှိဘူး။

Many, actually, help us a lot,

အတော်များများက အများကြီး ကူပေးကြတယ်။

and scientists at the moment are looking into things like:

အဲဒါနှင့် သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ အခုတော့ ဒီလို ချဥိးကပ်လာကြတယ်-

Do some bacteria help us clean the gut?

ဘက်တီးရီးယား တချို့က အူမကို သန့်စင်အောင် ကူပေးလား။

Do they help us digest?

အစာခြေမှုကို ၎င်းတို့ ကူပေးသလား။

Do they make us put on weight or have a lean figure

ကျွန်မတို့က အများကြီး စားနေတာတောင် ၎င်းတို့က အလေးချိန် တိုးလာစေတာလား၊

although we're eating lots?

ပိန်လျက် ရှိစေရန် ကူပေးတာလား။

Are others making us feel more courageous or even more resilient to stress?

ဒါမှမဟုတ် တချို့တို့က ဖိစီးမှုတွေကို ကျော်လွှားနိုင်အောင် ကူပေးကြတာများလား။

So you see, there are more questions when it comes to cleanliness.

ဒီတော့ သန့်ရှင်းမှုကိစ္စထဲတွင် မေးခွန်းတွေ အများကြီး ရှိနေတာ ရှင်းပါတယ်။

လက်တွေ့တွင် ကျန်းမာရေးနှင့် ကိုက်ညီတဲ့ ချိန်ခွင်လျှာမျှတမှု လိုအပ်ပါတယ်။

And, actually, the thing is, it's about a healthy balance, I think.

You can't avoid the bad all the time.

ကျွန်မတို့ဟာ မကောင်းတာကို တချိန်လုံး ရှောင်ရှားမရနိုင်ပါ။

This is simply not possible;

အဲဒါ လုံးဝမဖြစ်နိုင်ပါ။

there's always something bad around.

ဆိုးတဲ့ အရာတွေ ပတ်ဝန်းကျင်ထဲ အမြဲရှိတတ်ပါတယ်။

So what really the whole deal is when you look at a clean gut,

ဒီတော့ အူမသန့်ရှင်းရေးကို ပြောရာတွင် ခြုံပြောရရင် အရေးကြီးဆုံးက

it's about having good bacteria, enough of them,

ဘက်တီးရီးယား အကောင်းတွေ လုံလောက်စွာ ရှိရန်လိုတယ်၊

and then some bad.

မကောင်းတဲ့ဟာ တချို့လည်း လိုတယ်။

Our immune system needs the bad, too,

ကျွန်မတို့ရဲ့ ကိုယ်ခံစွမ်းအားစနစ် အတွက် ဆိုးတာတွေလည်း လိုတယ်။

so it knows what it's looking out for.

အဲဒါမှ ဘာကိုရှာရမှန်း သိမှာပါ။

So I started having this different perspective on cleanliness

ကျွန်မဟာ သန့်ရှင်းမှုဆိုင်ရာ အဲဒီလို ထင်မြင်ချက် အမျိုးမျိုးနဲ့ စတင်ခဲ့ရာမှ

and a few weeks later,

ရက်သတ္တပတ် အနည်းငယ်အကြာတွင်

I held a talk at my university,

ကျွန်မ တက္ကသိုလ်မှာ ဟောပြော ပို့ချခဲ့ပါတယ်။

and I made a mistake by 1,000.

အဲဒီမှာ ၁၀၀၀ အထိ မှားတာ တစ်ခုကိုပြောမိခဲ့တယ်။

And I went home and I realized in that moment,

ကျွန်မ အိမ်ကို ပြန်ရောက်လို့ သိမိတာနဲ့ စဉ်းစားမိတာက၊

I was like, "Ah! I made a mistake by 1,000.

ဖြစ်မှဖြစ်ရတယ်၊ ၁၀၀၀ အထိကို ငါတော့ မှားမိသွားပြီ။

Oh God, that's so much, and that's so embarrassing."

အံမလေ၊ များလိုက်တာ၊ စိတ်ပျက်စရာကြီးပါလား။

And I started to think about this, I was like, "Ugh!"

အဲဒီအကြောင်းကို စစဉ်းမိတာနဲ့ ကျွန်မက "Ugh!"ပေါ့လေ။

And after a while I said,

ဒါနဲ့ နောက်မကြာမီမှာ

"OK, I made this one mistake,

"ကောင်းပြီ၊ တစ်ခုတော့ ကိုယ်မှားလုပ်မိပြီ။

but then I also told so many good and right and helpful things,

တချိန်တည်းမှာ ကောင်းပြီး ကူညီနိုင်မယ့် အရာတွေ အများကြီးကိုလည်း ငါပြောပြခဲ့သေးတယ်။

so I think it's OK, you know?

ဒီတော့ အခြေအနေ ကောင်းတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်ပေါ့။

It's a clean thing."

ရှင်းနေတဲ့ဟာပဲ။"

And then I was like, "Oh, wait.

အဲဒီနောက်မှာ၊ "ခဏလေး၊

Maybe I took my perspective on cleanliness further."

သန့်ရှင်းမှုဆိုင်ရာ ကျွန်မရဲ့ ရှုထောင့်ကို ရှေ့ဆက် ယူကြည့်ရင်ကော။"

And it's my theory at the moment that maybe we all do.

ဒီတော့ ဒါဟာ လောလောဆယ်တွင် ကျွန်မရဲ့ သီအိုရီပါ။

Take it a bit further than just cleaning our living room,

ကျွန်မတို့ရဲ့ အခန်းတွေကို သန့်ရှင်းရေး လုပ်တာထက် တဆင့်ရှေ့တိုး လုပ်ကြပါ။

where maybe we make it to sort like a life hygiene.

ကျွန်မတို့ရဲ့ တကိုယ်ရေ သန့်ရှင်းမှု ပုံစံမျိုးလိုပေါ့လေ။

Knowing that this is about fostering the good

ကောင်းတာကို ပျိုးထောင်ပေးခြင်းဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို

just as much as trying to shelter yourself from the bad

ဆိုးတဲ့အရာများမှ ကာကွယ်ပေးရသလိုပဲ အရေးကြီးခြင်းဟာ

had a very calming effect on me.

ကျွန်မစိတ်ကို သိပ်ကို ငြိမ်သက်စေပါတယ်။

So in that sense,

ဒီတော့ ကျွန်မဆိုလိုချင်တာက

I hope today I told you mostly good and helpful things,

ဒီနေ့တွင် ရှင်တို့အတွက် အသုံးတည့်ပြီး ကူညီ နိုင်မယ့် အရာတွေကို ပြောပြဖို့ပါ။

and thank you for your time,

အခုလို အချိန်ပေးပြီး နားထောင်ခဲ့ကြတာကို

for listening to me.

ကျွန်မကျေးဇူးတင်လိုပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)