The surprisingly charming science of your gut | Giulia Enders

Çeviri: Çağdaş CENGİZ KADIKIRAN Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

A few years ago,

Birkaç sene önce

I always had this thing happening to me,

özellikle aile toplantılarında,

especially at family gatherings

mesela akrabalarımla çay içerken

like teas with aunts and uncles or something like this.

hep aynı şeyi yaşardım.

When people come up to you,

İnsanlar bana gelip

and they ask you, "So, what are you doing?"

"Neyle uğraşıyorsun?" diye sorarlar,

And I would have this magical one-word reply,

ben de o büyülü kelimeyi söylerdim,

which would make everybody happy:

bu da herkesi mutlu ederdi;

"Medicine.

"Tıp.

I'm going to be a doctor."

Doktor olacağım."

Very easy, that's it, everybody's happy and pleased.

Bu kadar basit, herkes mutlu ve memnundur.

And it could be so easy,

Bu gerçekten çok kolay olurdu

but this effect really only lasts for 30 seconds with me,

ama bu etki bende sadece otuz saniye sürüyordu

because that's then the time when one of them would ask,

çünkü hemen ardından içlerinden biri bana,

"So, in what area of medicine?

"Peki tıbbın hangi alanı?

What specialty do you want to go into?"

Hangi alanda uzmanlaşacaksın?" diye sorardı.

And then I would have to strip down in all honesty and just say,

Ben de tüm dürüstlüğümü takınıp

"OK, so I'm fascinated with the colon.

"Ben bağırsaklara meraklıyım,

It all started with the anus,

Hepsi anüs ile başladı,

and now it's basically the whole intestinal tract."

şimdiyse bütün bağırsak yolu ilgimi çekiyor" derdim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And this would be the moment when the enthusiasm trickled,

İşte o zaman ya insanların ilgisi çekilmiş olur

and it would maybe also get, like, awkwardly silent in the room,

ya da oda tuhaf bir sessizliğe gömülürdü.

and I would think this was terribly sad,

Bu çok üzücü bir şey çünkü ben bağırsaklarımızın

because I do believe our bowels are quite charming.

oldukça çekici olduğunu düşünüyorum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And while we're in a time where many people are thinking about

İnsanlar süper gıda karışımları

what new superfood smoothie to make

ve glutenin zararlarıyla

or if gluten is maybe bad for them,

ilgilendikleri bir dönemdeyken

actually, hardly anyone seems to care about the organ where this happens,

aslında hiç kimse bu olan bitenin nerede gerçekleştiğiyle,

the concrete anatomy and the mechanisms behind it.

bu işin anatomisi ve mekanizmasıyla ilgilenmiyor.

And sometimes it seems to me

Bazen öyle geliyor ki

like we're all trying to figure out this magic trick,

hepimiz bir sihir hilesini

but nobody's checking out the magician,

anlamaya çalışıyoruz

ama sırf sihirbazın kötü bir saç stili falan varmış gibi

just because he has, like,

an embarrassing hairstyle or something.

kimse sihirbazın kendiyle ilgilenmiyor.

And actually,

Aslında bilimin uzun zamandır

there are reasons science disliked the gut for a long time;

bağırsakları sevememesinin

I have to say this.

nedenleri de yok değil.

So, it's complex.

Onlar çok karmaşık.

There's a lot of surface area --

Çok fazla yüzey alanları var,

about 40 times the area of our skin.

derimizin yaklaşık 40 katı kadar.

Then, in such a tight pipe,

Ve de daracık bir boru olmasına rağmen

there are so many immune cells that are being trained there.

çok fazla sayıda bağışıklık hücresi burada yetişir.

We have 100 trillion bacteria doing all sorts of things --

Bizde 100 trilyon bakteri bu işlerle uğraşır,

producing little molecules.

küçük moleküller üretirler.

Then there's about 20 different hormones,

Sonra üreme organlarımızın dışında

so we are on a very different level than our genitals, for example.

bizi tanımlayan 20 farklı hormon salgılanıyor.

And the nervous system of our gut is so complex

Ve de bağırsaklarımızdaki sinir sistemi

that when we cut out a piece,

o kadar gelişmiş ki

it's independent enough that when we poke it,

ondan bağımsız olabilecek kadar bir parça kesip dürtersek

it mumbles back at us, friendly.

bize dostça cevap verir.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But at least those reasons are also the reasons why it's so fascinating

Ancak bu nedenler aynı zamanda

onu bu kadar büyüleyici ve önemli yapıyor.

and important.

It took me three steps to love the gut.

Ben bağırsakları üç aşamada sevdim.

So today, I invite you to follow me on those three steps.

Siz de benimle bu üç aşamayı takip edin.

The very first was just looking at it

İlk olarak sadece ona bakıp şu soruları sormak:

and asking questions like, "How does it work?"

"Bu nasıl çalışıyor?"

and "Why does it have to look so weird for that sometimes?"

"Neden bunun için bu kadar tuhaf görünmek zorunda?"

And it actually wasn't me asking the first kind of these questions,

Aslında ilk soruları soran ben değil

but my roommate.

oda arkadaşımdı.

After one heavy night of partying,

Sıkı bir partinin ardından ortak mutfağımıza gelip

he came into our shared-room kitchen,

"Giulia, sen tıp okuyorsun.

and he said, "Giulia, you study medicine. How does pooping work?"

Biz nasıl dışkılıyoruz?" dedi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And I did study medicine but I had no idea,

Tıp okumama rağmen hiçbir fikrim yoktu,

so I had to go up to my room and look it up in different books.

ben de odama gidip birkaç kitap karıştırdım.

And I found something interesting, I thought, at that time.

O zaman bana ilginç gelen bir şey keşfettim.

So it turns out, we don't only have this outer sphincter,

Meğer bizim sadece dış büzgeçimiz yokmuş,

ayrıca iç büzgeç kasımız da varmış.

we also have an inner sphincter muscle.

Dış büzgeçimiz hepimizin bildiği gibi kontrol edebildiğimiz olan,

The outer sphincter we all know, we can control it,

we know what's going on there;

orada ne olduğunu biliyoruz

the inner one, we really don't.

ama içtekinde neler oluyor bilmiyoruz.

So what happens is,

Olan şu ki

when there are leftovers from digestion,

sindirimden kalan artıklar olduğunda

they're being delivered to the inner one first.

ilk önce iç büzgeçe iletiliyor.

This inner one will open in a reflex

İç büzgeç refleks olarak açılıyor

and let through a little bit for testing.

ve artığın bir kısmını test için kabul ediyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So, there are sensory cells

Orada da sensör hücreler var

that will analyze what has been delivered: Is it gaseous or is it solid?

gelen artıkları analiz ediyorlar; gaz mı katı mı diye.

And they will then send this information up to our brain,

Ve bu bilgi beyne aktarılıyor,

and this is the moment when our brain knows,

o anda beyin,

"Oh, I have to go to the toilet."

"Tuvalete gitmeliyim" diyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The brain will then do what it's designed to do

Beyin tasarımı gereği yapması gerekeni

with its amazing consciousness.

müthiş bir bilinçle yapıyor.

It will mediate with our surroundings,

Çevresiyle iletişime geçer

and it will say something like,

ve şöyle der:

"So, I checked.

"Yani şöyle bir baktım da

We are at this TEDx conference -- "

biz bir TEDx konferansındayız..."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

Gaseous?

Peki ya gazsa?

Maybe, if you're sitting on the sides,

Eğer kenar koltuklarda oturuyorsanız

and you know you can pull it off silently.

sessiz bir şekilde yapabilecekseniz...

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But solid --

Ama atık katıysa

maybe later.

belki sonra.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Since our outer sphincter and the brain is connected with nervous cells,

Dış büzgeçiniz ve beyniniz sinir hücreleriyle

they coordinate, cooperate,

bağlantılı olduğundan aralarında iş birliği yaparlar

and they put it back in a waiting line --

ve atığı tekrar bekleme sırasına alırlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

for other times,

Diğer zamanlarda ise,

like, for example, when we're at home sitting on the couch,

mesela evde kanepenizde oturuyorsanız,

yapacak daha iyi bir işiniz yoksa

we have nothing better to do,

we are free to go.

tuvalete gidersiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Us humans are actually one of the very few animals that do this

Aslında biz insanlar bunu bu kadar gelişmiş ve temiz olarak yapabilen

in such an advanced and clean way.

ender hayvanlardanız.

To be honest, I had some newfound respect

Dürüst olmak gerekirse

for that nice, inner sphincter dude --

bu yeni bilinen iç büzgeç arkadaşa saygı duyuyorum,

not connected to nerves

sinirlerle bağlantılı değil,

that care too much about the outer world or the time --

dış dünya ya da zaman hiç umurunda değil,

just caring about me for once.

sadece beni önemsiyor.

I thought that was nice.

Bu çok hoşuma gitti.

And I used to not be a great fan of public restrooms,

Eskiden umumi tuvaletlerden pek hoşlanmazdım

ama artık her yerde gidebiliyorum

but now I can go anywhere,

çünkü bu iç kasımın bana ne dediğine

because I consider it more

when that inner muscle puts a suggestion on my daily agenda.

daha çok dikkat ediyorum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And also I learned something else, which was:

o zaman öğrendiğim başka bir şey daha var;

looking closely at something I might have shied away from --

uzun zaman yüzleşmekten çekindiğim

maybe the weirdest part of myself --

kendimin belki de en tuhaf parçası olan

left me feeling more fearless,

bir şeye daha yakından bakmak beni daha korkusuz

and also appreciating myself more.

ve kendime daha çok değer verir hale getirdi.

And I think this happens a lot of times

Bağırsaklar söz konusu olunca

when you look at the gut, actually.

bu çokça karşılaştığımız bir şey bence.

Like those funny rumbling noises that happen

Mesela bir arkadaş grubuylayken

ya da ofiste konferans masasındayken

when you're in a group of friends

or at the office conference table,

"gırrr, gurr" diye komik sesler

going, like, "Merrr, merrr..."

gelir bağırsaklarınızdan.

This is not because we're hungry.

Aç olduğunuzdan değildir bunlar.

This is because our small intestine is actually a huge neat freak,

İnce bağırsaklarınız titizlik hastası olduğundan

and it takes the time in between digestion to clean everything up,

ve sindirimden sonra temizlik zaman aldığındandır.

resulting in those eight meters of gut -- really, seven of them --

Bağırsakların sekiz metresi -yedisi tam olmak üzere-

being very clean and hardly smelling like anything.

çok temizdir ve hiç de koku yoktur.

It will, to achieve this, create a strong muscular wave

Bu temizliği sağlamak için çok güçlü kas hareketleri yapar

that moves everything forward that's been leftover after digestion.

ve sindirimden kalan bütün artıkları ileri doğru iter.

This can sometimes create a sound,

Her zaman olmasa da

but doesn't necessarily have to always.

bu işlem bazen ses yapar.

So what we're embarrassed of is really a sign

Yani bizim utandığımız şey

of something keeping our insides fine and tidy.

aslında içimizin temiz ve düzenli olma işaretidir.

Or this weird, crooked shape of our stomach --

Bir de midemizin eğri büğrü yapısı var,

a bit Quasimodo-ish.

biraz Quasimodo'ya benziyor.

This actually makes us be able to put pressure on our belly

Bu da aslında midemize

basınç uygulayabilmemizi sağlıyor.

without vomiting,

like when we're laughing

Bu sayede gülerken ya da spor yaparken

and when we're doing sports,

kusmuyoruz çünkü bu şekil,

because the pressure will go up and not so much sideways.

dikine değil yanlara doğru basınç sağlıyor.

This also creates this air bubble

Bu ayrıca bir hava balonu oluşturur.

that's usually always very visible in X-rays, for example,

X-ray'lerde her zaman görünür olan

and can sometimes, with some people,

ve bazen bazı insanlar için

when it gets too big,

bu hava balonu çok büyürse

create discomfort or even some sensations of pain.

huzursuzluk hatta acıya yol açabilir.

But for most of the people, is just results

Ama çoğu insan için bu sadece

that it's far easier to burp when you're laying on your left side

sol tarafa yattığınızda

instead of your right.

daha kolay geğirmenizi sağlar.

And soon I moved a bit further

Çok geçmeden daha ileri gidip

and started to look at the whole picture of our body and health.

bedenimiz ve sağlığımız ile ilgili büyük resme bakmaya başladım.

This was actually after I had heard

Az da olsa tanığım birinin

that someone I knew a little bit had killed himself.

kendini öldürdüğünü öğrenmiştim.

It happened that I had been sitting next to that person the day before,

Olaydan bir gün önce adamın yanında oturuyordum

and I smelled that he had very bad breath.

ve nefesi kötü kokuyordu.

And when I learned of the suicide the next day,

Ertesi gün intihar ettiğini öğrendiğimde

I thought: Could the gut have something to do with it?

şöyle düşündüm: Bu olayın bağırsaklarla bir ilgisi olabilir mi?

And I frantically started searching if there were scientific papers

Bağırsaklar ve beyin ilişkisi hakkında yazılmış

on the connection of gut and brain.

bilimsel yayınları araştırmaya başladım.

And to my surprise, I found many.

Şaşırtıcı biçimde çok yayın vardı bu konuda.

It turns out it's maybe not as simple as we sometimes think.

Meğer bizim düşündüğümüz kadar basit değilmiş bu iş.

We tend to think our brain makes these commands

Beynimizin emirler verdiğini

and then sends them down to the other organs,

ve emirlerin diğer organlara iletildiğini

and they all have to listen.

onlarında itaat ettiğini düşünürüz.

But really, it's more that 10 percent of the nerves that connect brain and gut

Aslında beyin bağırsak arası sinirlerin

deliver information from the brain to the gut.

sadece yüzde 10 civarı beynimizden bağırsaklara bilgi taşıyor.

We know this, for example, in stressful situations,

Mesela biliyoruz ki stresli zamanlarda

when there are transmitters from the brain that are being sensed by our gut,

beyinden gelen sinyaller bağırsaklarımız tarafından algılanır

so the gut will try to lower all the work,

kan ve enerji kaybını önlemek için

and not be working and taking away blood and energy

bağırsaklar çalışmayı yavaşlatır ve sindirim durur,

to save energy for problem-solving.

bu sayede enerji o anki problemi çözmeye ayrılır.

This can go as far as nervous vomiting or nervous diarrhea

Bu durum sindirim olmadığından kurtulunması gereken gıdaların

to get rid of food that it then doesn't want to digest.

sinirsel kusma veya sinirsel ishal ile atılmasına yol açabiliyor.

Maybe more interestingly,

Daha ilginç olan şu: Beyin ve bağırsakları bağlayan

90 percent of the nervous fibers that connect gut and brain

sinir liflerinin yüzde 90'ı

deliver information from our gut to our brain.

bilgiyi bağırsaklarımızdan beyne iletiyor.

And when you think about it a little bit,

Bu konuda biraz düşününce aslında mantıklı geliyor

it does make sense, because our brain is very isolated.

çünkü beynimiz çok izole edilmiş durumda.

It's in this bony skull surrounded by a thick skin,

Kemikli kafatasının içinde kalın bir deriyle çevrili

and it needs information to put together a feeling

ve "Ben nasılım, bedenim ne durumda?"

of "How am I, as a whole body, doing?"

hissini oluşturacak bilgiye ihtiyacı var.

And the gut, actually, is possibly the most important advisor for the brain

Gerçekten de bağırsaklar beynin en önemli danışmanı

because it's our largest sensory organ,

çünkü en büyük duyu organımız,

collecting information not only on the quality of our nutrients,

aldığımız besinlerin kalitesi

but really also on how are so many of our immune cells doing,

bağışıklık hücrelerimizin durumunu

or things like the hormones in our blood that it can sense.

aynı zamanda kandaki hormonlar gibi bir çok konuda bilgi toplar.

And it can package this information, and send it up to the brain.

Ve bütün bu bilgileri toparlayıp beyne iletir.

It can, there, not reach areas like visual cortex or word formations --

Yani tabii görsel korteks ya da kelime bilgisi

otherwise, when we digest,

bölümlerine ulaşamaz o zaman sindirim yaparken

we would see funny colors or we would make funny noises -- no.

garip renkler görüp komik sesler çıkartırdık -- kalsın.

But it can reach areas for things like morality,

Ama maneviyat ile ilgili yerlere

mesela korkuya, duygusal süreçlere

fear or emotional processing

or areas for self-awareness.

ya da bireysel farkındalık alanlarına etki eder.

So it does make sense

"Ben nasılım, bedenim ne durumda?" sorusuna

that when our body and our brain are putting together this feeling

beynimiz ve bağırsaklarımız birlikte cevap veriyor

of, "How am I, as a whole body, doing?"

o zaman bağırsakların da

that the gut has something to contribute to this process.

bu süreçte payı var demek.

Bu da huzursuz bağırsak sendromu

And it also makes sense

that people who have conditions like irritable bowel syndrome

ya da inflamatuvar bağırsak hastalığı mağdurlarının

or inflammatory bowel disease

daha yüksek kaygı ve depresyon

have a higher risk of having anxiety or depression.

riski taşımasını açıklıyor.

I think this is good information to share,

Bu bilgiyi paylaşmanın önemli olduğunu düşünüyorum

because many people will think,

çünkü insanlar şöyle düşünür;

"I have this gut thing, and maybe I also have this mental health thing."

"Bağırsaklarımda sıkıntı var ruhsal problemim de var."

And maybe -- because science is not clear on that right now --

Ama belki de beynimiz bağırsaklarımızı duyumsuyordur.

it's really just that the brain is feeling sympathy with their gut.

Bilim henüz bu konuda netlik kazanamadı.

This has yet to grow in evidence until it can come to practice.

Bu konunun tıbba geçmesi için daha çok kanıt bulunmalı.

But just knowing about these kinds of research

Yine de bu alandaki günümüz çalışmaları bile

that's out there at the moment

bana günlük hayatımda

helps me in my daily life.

yardımcı oluyor.

And it makes me think differently of my moods

Ve günlük ruh hâlim konusunda farklı düşünmeme durumumu

and not externalize so much all the time.

çok fazla içselleştirmememi sağlıyor.

I feel oftentimes during the day we are a brain and a screen,

Sadece çevremiz ve aklımızla ilişkiliymişiz gibi hissediyoruz

and we will tend to look for answers right there

mesela işimizle ya da komşumuzla ilgili sorunlara bakıyoruz

and maybe the work is stupid or our neighbor --

ama gerçekte ruhsal durumumuz

but really, moods can also come from within.

içimiz ile de alakalı olabilir.

And just knowing this helped me,

Sırf bunu bilmenin bile faydası oldu

for example, when I sometimes wake up too early,

mesela çok erken uyanırsam

and I start to worry and wander around with my thoughts.

düşüncelerimle ilgili kaygılanıp duruyorum.

Then I think, "Stop. What did I eat yesterday?

Sonra durup; "Dur bi, ben dün ne yemiştim?

Did I stress myself out too much?

Kendimi çok fazla strese mi soktum?

Did I eat too late or something?"

Ya da yediklerimle ilgili mi?"

And then maybe get up and make myself a tea,

Sonra da kendime bir çay yapıp

something light to digest.

hafif şeyler yiyorum.

And as simple as that sounds,

Kulağa ne kadar basit gelse de

I think it's been surprisingly good for me.

bu bende şaşırtıcı derecede çok işe yarıyor.

Step three took me further away from our body,

Üçüncü aşamada ise bedenimizin dışarıdan bakıp

and to really understanding bacteria differently.

bakterileri anlamaya yöneltti.

The research we have today is creating a new definition

Şimdiki araştırmalar

temizliğin gerçek anlamı konusunda yeni bir tanım yaratıyor.

of what real cleanliness is.

And it's not the hygiene hypothesis --

Bu belki bazılarınızın bildiği

I think many maybe know this.

hijyen hipotezinden farklı bir tanım.

So it states that when you have too little microbes in your environment

Buna göre; sürekli temizlik yaparsanız

because you clean all the time,

çevrenizde çok az mikrop vardır

that's not really a good thing,

bu da aslında iyi bir şey değil

because people get more allergies or autoimmune diseases then.

çünkü daha fazla alerji ve otoimmün hastalık kaparsınız.

So I knew this hypothesis,

Ben bu yeni hipotezi biliyordum

and I thought I wouldn't learn so much

ancak bağırsakların temizliği ile

from looking at cleanliness in the gut.

alakasını görememiştim.

But I was wrong.

Ama yanılmıştım.

It turns out,

Meğerse; gerçek temizlik

real cleanliness is not about killing off bacteria right away.

bütün bakterileri öldürmek değilmiş.

Real cleanliness is a bit different.

Gerçek temizlik bundan daha farklı.

When we look at the facts,

Verilere bakarsak; dünya üzerindeki bakterilerin yüzde 95'i

95 percent of all bacteria on this planet don't harm us -- they can't,

bizim için tamamen zararsız

zarar vermezler çünkü genleri müsait değil.

they don't have the genes to do so.

Many, actually, help us a lot,

Birçoğu ise bize çok yardımcı.

and scientists at the moment are looking into things like:

Günümüzde bilim adamları

Do some bacteria help us clean the gut?

Hangi bakteriler bağırsaklarımızın temizlenmesine

Do they help us digest?

ya da sindirime yardım ediyor,

Do they make us put on weight or have a lean figure

hangileri kilo almamızı ya da ince kalmamızı sağlıyor

although we're eating lots?

Ya da strese karşı direncimizi etkileyenleri var mı?

Are others making us feel more courageous or even more resilient to stress?

gibi konuları araştırıyorlar.

So you see, there are more questions when it comes to cleanliness.

Konu temizlik olunca sorulacak çok soru var.

And, actually, the thing is, it's about a healthy balance, I think.

Bence olay sağlıklı bir dengeyle alakalı.

You can't avoid the bad all the time.

Kötü şeylerden sürekli kaçınamazsınız.

This is simply not possible;

Bu tamamen imkansızdır

there's always something bad around.

her zaman kötü şeyler olacaktır.

So what really the whole deal is when you look at a clean gut,

Yani temiz bir bağırsağa baktığınızda

it's about having good bacteria, enough of them,

biraz kötü bakteri

ama yeterince çok da iyi bakteri vardır.

and then some bad.

Our immune system needs the bad, too,

Bağışıklık sistemimizin kötülere de ihtiyacı vardır

so it knows what it's looking out for.

böylece neyi arayacağını bilir.

So I started having this different perspective on cleanliness

Ben de temizlik hakkında

başka bir bakış açısı edindim ve bir kaç hafta sonra

and a few weeks later,

I held a talk at my university,

üniversitemde yaptığım bir konuşmada

and I made a mistake by 1,000.

1000 tutarında bir hata yaptım.

And I went home and I realized in that moment,

Sonra eve gidip fark ettim

I was like, "Ah! I made a mistake by 1,000.

"Of ya 1000'lik bir hata yaptım!

Oh God, that's so much, and that's so embarrassing."

Bu çok büyük bir hata ve çok utanç verici." dedim.

And I started to think about this, I was like, "Ugh!"

Bu konuda önce oflayıp pufluyordum

And after a while I said,

ama daha sonra

"OK, I made this one mistake,

"Tamam, bir hata yapmış olabilirim

but then I also told so many good and right and helpful things,

ama birçok iyi, doğru ve yararlı şey de söyledim

so I think it's OK, you know?

yani o zaman çok da kötü değil,

temiz işti." dedim kendi kendime.

It's a clean thing."

And then I was like, "Oh, wait.

O zaman "Dur biraz, belki bu benim temizlik anlayışımı

Maybe I took my perspective on cleanliness further."

bir adım ileriye götürebilir."

And it's my theory at the moment that maybe we all do.

Bu benim şu anki bakış açım belki hepimizinki budur.

Take it a bit further than just cleaning our living room,

Belki olay sadece oturma odamızı temizlemek değildir;

where maybe we make it to sort like a life hygiene.

hayatımıza hijyen getirmektir.

Knowing that this is about fostering the good

Herşey iyi şeyleri kendimize çekmek ve kötü olandan da

just as much as trying to shelter yourself from the bad

mümkün olduğunca korunmak ile ilgilidir.

had a very calming effect on me.

Bu düşünce beni rahatlatıyor.

So in that sense,

Bu bakış açısıyla;

I hope today I told you mostly good and helpful things,

umarım bugün size çoğunlukla

iyi ve yararlı şeyler söylemişimdir,

and thank you for your time,

zamanınız ve dinlediğiniz için teşekkür ederim.

for listening to me.

(Applause)

(Alkış)