Stephen Burt: Why people need poetry

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

I read poetry all the time

ကျွန်တော် ကဗျာစာပေကို တစ်ချိန်လုံးဖတ်ပြီး

and write about it frequently

ဒီအကြောင်းကို မကြာခဏ ရေးကာ

and take poems apart

ကဗျာတွေ လုပ်ဆောင်ပုံ သိဖို့

to see how they work

တစ်စစီဖြုတ်ကြည့်တယ်၊

because I'm a word person.

ကျွန်တော်ဟာ စကားလုံးသမားဆိုတော့

I understand the world best, most fully,

လောကကို အကောင်းဆုံး၊ အများစုတော့ အပြည့်အဝနားလည်တယ်။

in words rather than, say, pictures or numbers,

ပြောရရင် ရုပ်ပုံတွေ (သို့) ကိန်းဂဏန်တွေထက် စကားလုံးတွေနဲ့ပါ။

and when I have a new experience or a new feeling,

အတွေအကြုံသစ်တစ်ခု (သို့) ခံစားမှုအသစ်တစ်ခု ရှိတဲ့အခါ

I'm a little frustrated

ဒါကို စကားလုံးတွေနဲ့

until I can try to put it into words.

ဖော်ပြဖို့ မကြိုးစာနိုင်ခင်အထိတော့ အားမလိုအားမရဖြစ်မိတယ်။

I think I've always been that way.

ကျွန်တော် အဲဒီပုံစံ ဖြစ်ခဲ့တာ အမြဲလို့ထင်တယ်။

I devoured science fiction as a child. I still do.

သိပ္ပံဇာတ်လမ်းကို ကလေးကတည်းက အငမ်းမရကြည့်ခဲ့တယ်၊ အခုထိပဲ။

And I found poems by Andrew Marvell

Andrew Marvell Matthew Arnold

and Matthew Arnold and Emily Dickinson

Emily Dickinson William Butler Yeats

and William Butler Yeats

တို့ရဲ့ကဗျာတွေကို တွေ့ခဲ့တယ်၊

because they were quoted in science fiction,

အကြောင်းက သိပ္ပံဇာတ်လမ်းထဲမှာ ကိုးကားတာကြောင့်ပါ

and I loved their sounds

သူတို့အသံတွေ နှစ်သက်ပြီး

and I went on to read about ottava rima

ဆက်ဖတ်ခဲ့တာက ottova rima နဲ့

and medial caesuras and enjambment

အလယ်ခေတ် ကဗျာ အဖြတ်တွေ၊ ဆက်တိုက်ဖတ်တာတွေနဲ့

and all that other technical stuff

ကဗျာတွေကို အရေးစိုက်ပြီးသားဆိုရင်

that you care about if you already care about poems,

အရေးစိုက်တဲ့ အခြား နည်းပညာဆိုင်ရာတွေပါ။

because poems already made me happier

အကြောင်းက ကဗျာတွေဟာ ကျွန်တော့ကို ပိုပျော်အောင်၊ ပိုဝမ်းနည်းအောင်၊

and sadder and more alive.

ပိုတက်ကြွအောင်လုပ်နှင့်ပြီးသားဖြစ်လို့ပါ။

And I became a poetry critic

ဘယ်လို၊ ဘာကြောင့်ဆိုတာသိချင်လို့

because I wanted to know how and why.

ကဗျာဝေဖန်ရေးသမား တစ်ယောက်ဖြစ်လာတယ်၊

Now, poetry isn't one thing that serves one purpose

ကဲ ကဗျာဆိုတာက ရည်ရွယ်ချက်တစ်ခုကို ဖြည့်ဆည်းပေးတဲ့ အရာတစ်ခုမဟုတ်ဘူး။

any more than music or computer programming

ရည်ရွယ်ချက်တစ်ခုကို ဖြည့်ဆည်းပေးတဲ့ ဂီတ (သို့)

serve one purpose.

ကွန်ပြူတာ ပရိုဂရမ်းမင်းထက် ပိုတယ်။

The greek word poem, it just means "a made thing,"

ဂရီစကားလုံး poem က "ဖန်တီးထားတဲ့အရာ" လို့ အနက်ပေးပြီး

and poetry is a set of techniques,

poetry ဆိုတာက စိတ်ခံစားမှုတွေကို

ways of making patterns

စကားလုံးတွေအဖြစ်ဖော်ပြတဲ့

that put emotions into words.

အဆင်တွေဖန်တီးနည်းတွေရဲ့ နည်းစနစ်အတွဲတစ်ခုပါ။

The more techniques you know,

နည်းစနစ်တွေ ပိုသိလေလေ၊

the more things you can make,

အရာတွေ ပိုဖန်တီးနိုင်လေလေ၊

and the more patterns you can recognize

သင်ကြိုက်တဲ့ (သို့) နှစ်သက်လောက်တဲ့ အရာတွေထဲက

in things you might already like or love.

အဆင်တွေကို သင်မှတ်မိနိုင်လေလေပါ။

That said, poetry does seem to be

ဆိုတာက ကဗျာဟာ အထူးသဖြင့်တော့

especially good at certain things.

အချို့အရာတွေမှာ တော်တယ်လို့ ထင်ရဟန်ရှိတာပါ။

For example, we are all going to die.

ဥပမာ ကျုပ်တို့အားလုံး သေရတော့မယ်။

Poetry can help us live with that.

ကဗျာစာပေက အဲဒါကို လက်ခံရှင်သန်ဖို့ ကူညီပေးနိုင်တယ်။

Poems are made of words, nothing but words.

ကဗျာတွေဟာ စကားလုံးနဲ့ ဖန်တီးတာပါ၊ စကားလုံးတွေသက်သက်ပါ။

The particulars in poems are like

ကဗျာတွေထဲက အကြောင်းအချက်တွေဟာ

the particularities, the personalities,

လူတွေက တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး

that distinguish people from one another.

ကွဲပြားစေတဲ့ သီးခြားလက္ခဏာတွေ၊ ပင်ကိုစရိုက်တွေလိုပါ။

Poems are easy to share, easy to pass on,

ကဗျာတွေဟာ မျှဝေဖို၊ လက်ကမ်းဖို့လွယ်ကူပြီး

and when you read a poem, you can imagine

ကဗျာတစ်ပုဒ်ကို သင်ဖတ်တဲ့အခါ တစ်ဦးဦးက

someone's speaking to you or for you,

သင့်ကို (သို့) သင့်အတွက် ပြောနေတာကို စိတ်ကူးကြည့်နိုင်ပါတယ်။

maybe even someone far away

ရပ်ဝေးက လူတစ်ဦး (သို့) ဖန်တီးထားတဲ့

or someone made up or someone deceased.

(သို့) ကွယ်လွန်သွားတဲ့သူဖြစ်ချင်ဖြစ်မယ်။

That's why we can go to poems when we want to

ဒါကြောင့်ပဲ တစ်ခုခု (သို့) တစ်ယောက် ယောက်ကို သတိရချင်တဲ့အခါ

remember something or someone,

အခမ်းအနားကျင်းပဖို့ (သို့)

to celebrate or to look beyond death

သေခြင်းရဲ့လွန်ရာကို ကြည့်ဖို့ (သို့) နှုတ်ဆက်ဖို့

or to say goodbye,

ကျွန်တော်တို့ ကဗျာတွေဆီ သွားနိုင်ပြီး

and that's one reason poems can seem important,

ဒါဟာ ကဗျာတွေ အရေးပါပုံရတဲ့ အကြောင်းပြချက်တစ်ခုတစ်ခုပါ။

even to people who aren't me,

ကျွန်တော်မဟုတ်တဲ့ လူတွေကိုတောင်ပါ၊

who don't so much live in a world of words.

စကားလုံးတွေရဲ့ကမ္ဘာတစ်ခုမှာ အဲဒီလောက်ကြီးမနေသူတွေပါ။

The poet Frank O'Hara said,

ကဗျာဆရာ Frank O'Hara ဆိုခဲ့တာက

"If you don't need poetry, bully for you,"

"ခင်ဗျားအနေနဲ့ ကဗျာမလိုအပ်ဘူးဆိုရင် ခင်ဗျား တော်တာပေါ့ဗျာ"တဲ့။

but he also said when he didn't want to be alive anymore,

ဒါပေမဲ့ သူပြောသေးတာက သူတော့ အသက်မရှင်ချင်တော့ဘူး၊

the thought that he wouldn't write any more poems

သူ ဘာကဗျာမှ ထပ်မရေး တော့ဘူးဆိုတဲ့ အတွေးက

had stopped him.

သူ့ကို ရပ်တန့်လိုက်ပါပြီတဲ့။

Poetry helps me want to be alive,

ကဗျာက ကျွန်တော့ကို ဆက်ရှင်သန်စေချင်ပြီး

and I want to show you why by showing you how,

ဘယ်လိုဆိုတာပြရင်း သင်တို့ကို ပြသချင်ပါတယ်၊

how a couple of poems react to the fact that

ကဗျာတစ်ပုဒ်နှစ်ပုဒ်က ယဉ်ကျေးမှု တစ်ခုထဲက ကာလတစ်ခုမှာ

we're alive in one place at one time in one culture,

ကျွန်တော်တို့ ရှင်သန်နေတဲ့ အချက်ကို တုံ့ပြန်ပုံနဲ့

and in another we won't be alive at all.

အခြားတစ်ခုမှာ ကျွန်တော်တို့ လုံးဝ ရှင်သန်နိုင်မှာ မဟုတ်ပုံကိုပါ။

So here's one of the first poems I memorized.

ဒီေတာ့ ဒီမှာ ကျွန်တော်အလွတ်ရနေတဲ့ ကဗျာတွေပါ။

It could address a child or an adult.

ကလေး (သို့) လူကြီးတစ်ဦးကို ရည်ရွယ်နိုင်ပါတယ်။

"From far, from eve and morning

အဝေးက အကြိုညနဲ့ မနက်ခင်းဆီက

From yon twelve-winded sky,

လေ ဆယ်နှစ်ပါးခရာ ကောင်းကင်ဆီက

The stuff of life to knit me

ဘဝရဲ့ ဒြပ်က ငါကို စည်းနှောင်တယ်

Blew hither; here am I.

ဒီအထိတိုက်ခတ်ခဲ့၊ ငါဒီမှာ

Now — for a breath I tarry

အခုတော့ တစ်ထောက်နား

Nor yet disperse apart —

လွင့်ပြယ်မသွားသေး —

Take my hand quick and tell me,

ငါ့လက်ကို အမြန်ဆွဲလို့ ပြောလှည့်ပါတော့

What have you in your heart.

မင်းရင်မှာ ရှိတာ

Speak now, and I will answer;

အခုပြောပါတော့ ငါဖြေပါ့မယ်

How shall I help you, say;

ငါဘယ်လို ကူညီရပါ့၊ ပြောစမ်းပါ

Ere to the wind's twelve quarters

ဆယ့်နှစ်ရပ်က လေမလာခင်

I take my endless way."

အဆုံးမဲ့ ငါ့လမ်းကိုနှင်"

[A. E. Housman]

[A. E. Housman]

Now, this poem has appealed

ဒီကဗျာက သိပ္ပံဇာတ်လမ်း

to science fiction writers.

စာရေးဆရာတွေကို ဆွဲဆောင်တယ်။

It's furnished at least three science fiction titles,

အနည်းဆုံး သိပ္ပံဇာတ်လမ်း ခေါင်းစဉ် သုံးခုမှာ ပေးထားတယ်။

I think because it says poems can brings us news

ထင်တာက ကဗျာတွေဟာ အနာဂတ် (သို့) အတိတ်က (သို့)

from the future or the past

ကမ္ဘာတစ်လွှားက သတင်းတွေကို

or across the world,

ကျွန်တော်တို့ဆီကို ယူလာပေး နိုင်တယ်ဆိုတာကြောင့်ပါ။

because their patterns can seem to tell you

သူတို့ကဗျာတွေဟာ လူတစ်ဦးရဲ့ နှလုံးသားထဲကအရာကို

what's in somebody's heart.

သင့်ကို ပြောပြနိုင်ပုံရလို့ပါ။

It says poems can bring people together temporarily,

ကဗျာတွေဟာ လူတွေကို ယာယီ စုစည်းပေးနိုင်တယ်လို့ဆိုကြတယ်၊

which I think is true,

ကျွန်ထင်တာ မှန်တယ်၊

and it sticks in my head not just because it rhymes

ကျွန်တော့ခေါင်းထဲမှာစွဲနေတာက ကာရန်တွေကြောင့်သာမဟုတ်ပဲ

but for how it rhymes,

နှစ်နဲ့လေးမှာ ရှင်းရှင်းကြီး

cleanly and simply on the two and four,

ကာရန်မိနေပုံကြောင့်ရောပါ။

"say" and "way,"

"say" နဲ့ "way"

with anticipatory hints on the one and three,

တစ်နဲ့သုံးမှာ ကြိုပြီး အမြွက်တွေပြထားတဲ့

"answer" and "quarters,"

"answer" နဲ "quarters" ပါ။

as if the poem itself were coming together.

ကဗျာဟာ ၎င်းကိုယ်၌ အတူတူလာနေသလို

It plays up the fact that we die

ကျွန်တော့တို့ သေတယ်ဆိုတဲ့အချက်ကို

by exaggerating the speed of our lives.

ဘဝတွေရဲ့ အမြန်နှုန်းကို ချဲ့ကား လှည့်စားလိုက်တယ်။

A few years on Earth become

ကမ္ဘာမြေဖြစ်လာတဲ့ နှစ်အနည်းငယ်မှာ

one speech, one breath.

စကားတစ်ခု၊ အသက်ရှူမှုတစ်ခု

It's a poem about loneliness --

ဒါဟာ အထီးကျန်မှုအကြောင်း ကဗျာတစ်ပုဒ် --

the "I" in the poem feels no connection will last —

ဆက်သွယ်မှု မခံစားရတဲ့ ကဗျာထဲက "ငါ" ကြာကြာခံမယ်

and it might look like a plea for help

"ကူညီ"ဆိုတဲ့ စကားလုံးရတဲ့အထိတော့

'til you get to the word "help,"

အကူအညီအတွက် မေတ္တာရပ်ခံချက်လို ဖြစ်ပုံရလိမ့်မယ်၊

where this "I" facing you, taking your hand,

သင်ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ "ငါ" ရှိရာမှာ သင့့်လက်ကိုဆွဲခြင်းဟာ

is more like a teacher or a genie,

ဆရာ (သို့) နတ်သမီးတစ်ပါးနဲ့ ပိုတူတယ်။

or at least that's what he wants to believe.

ဒါမှမဟုတ် အနည်းဆုံး သူယုံကြည်ချင်တာပေါ့။

It would not be the first time a poet had

ဒါဟာ ကဗျာဆရာက သူကြားချင်ခဲ့တဲ့ သူကဗျာကို

written the poem that he wanted to hear.

ပထမဆုံး ရေးထားခဲ့တာ ဟုတ်မှာမဟုတ်ဘူး။

Now, this next poem really changed

အခု ဒီနောက်ကဗျာကတော့ တကယ့်ကို ပြောင်းလဲသွားတယ်၊

what I liked and what I read

ကျွန်တော် ကြိုက်ခဲ့၊ ဖတ်ခဲ့ပြီး

and what I felt I could read as an adult.

လူကြီးတစ်ဦးအဖြစ် ဖတ်နိုင်တာလို့ ခံစားလို့ရခဲ့တာပါ။

It might not make any sense to you

အရင်က မမြင်ဖူးကြဘူးဆိုရင်တော့

if you haven't seen it before.

သင်တို့အတွက် အဓိပ္ပါယ်ရှိချင်မှရှိမယ်။

"The Garden"

"ဥယျာဉ်"

"Oleander: coral

နွယ်သာကီပန်း။ ၅၀ လွန်နှစ်တွေက

from lipstick ads in the 50's.

နှုတ်ခမ်းဆိုးဆေး ကြော်ငြာထဲက သန္တာရောင်

Fruit of the tree of such knowledge

ဒီလိုအသိသုတ သစ်ပင်ရဲ့ အသီး

To smack (thin air)

အနမ်းခြွေဖို့ (လေထု ပါးပါး)

meaning kiss or hit.

နမ်း၊ မဟုတ်ရင် ရိုက်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်နဲ့

It appears

ခေတ်မမီတဲ့ အသုံးတွေရဲ့

in the guise of outworn usages

အသွင်နဲ့ပေါ်လာတာက

because we are bad?

ကျွန်တော်တို့ ဆိုးတာကြောင့်လား။

Big masculine threat,

ပုရိသဆန်တဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုကြီး

insinuating and slangy."

စောင်းမြောင်းပြီး ဗန်းစကားဆန်"

[Rae Armantrout]

[Rae Armantrout]

Now, I found this poem in an anthology

ကဲ ဒီကဗျာကို ၁၉၈၉ ခုနှစ်က အားလုံးနီးပါး စိတ်ရှုပ်စရာကောင်းတဲ့

of almost equally confusing poems in 1989.

ကဗျာညွန့်ပေါင်း တစ်အုပ်မှာ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။

I just heard that there were these scandalous writers

ဘာဖြစ်ဖြစ်ရေးတဲ့ Language ကဗျာဆရာတွေ

called Language poets who didn't make any sense,

လို့ခေါ်တဲ့ မတော်တရော် စာရေးဆရာတွေရှိတာ ကြားလိုက်ရပြီး

and I wanted to go and see for myself what they were like,

သူတို့ဘယ်လိုဆိုတာ ကိုယ်တိုင်သွားကြည့်ချင်ခဲ့တယ်

and some of them didn't do much for me,

တစ်ချို့ကတော့ သိပ်ဟန်မကျပေမဲ့

but this writer, Rae Armantrout,

ဒီစာရေးဆရာမ Rae Armantrout ကတော့

did an awful lot, and I kept reading her

အတော်ကြီး ထိတယ်၊ သူ့ကိုဆက်ဖတ်နေခဲ့တယ်၊

until I felt I knew what was going on,

ဘာဆက်ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ သိတယ်လို့ ခံစားမိတဲ့အထိပေါ့

as I do with this poem.

ဒီကဗျာနဲ့ လုပ်စဉ်ကလိုပါ။

It's about the Garden of Eden and the Fall

ဒါက ဧဒင်ဥယျာဉ်နဲ့ ပျက်ခန်းအကြောင်းနဲ့

and the Biblical story of the Fall,

ပျက်ခန်းရဲ့ သမ္မာကျမ်းလာ ပုံဝတ္ထုပါ။

in which sex as we know it

ဒီမှာ ကျွန်တော်တို့သိတဲ့အတိုင်း လိင်၊

and death and guilt

မရဏနဲ့ အပြစ်တို့ဟာ

come into the world at the same time.

လောကထဲမှာ တစ်ချိန်တည်းမှာ ဖြစ်တည်လာတယ်။

It's also about how appearances deceive,

ဒါဟာ အသွင်အပြင်တွေက လှည့်စားပုံ၊

how our culture can sweep us along

ယဉ်ကျေးမှုက ကျွန်တော်တို့ မရည်ရွယ်တာ၊၊မကြိုက်တာတွေ

into doing and saying things we didn't intend

လုပ်နေ၊ပြောနေတာတွထဲ တွန်းပို့ပေးနိုင်ပုံပါ။

or don't like, and Armantrout's style

Armantrout ရဲ့ဟန်က ကျွန်တော်တို့ကို ရပ်တန့်ဖို့

is trying to help us stop or slow down.

(သို့) အရှိန်လျှော့ချဖို့ရာ ကူညီဖို့ ကြိုးစားနေတာပါ။

"Smack" can mean "kiss" as in air kisses,

"Smack" ဆိုတာက လေထဲမှာ နမ်းတာလို၊

as in lip-smacking,

နှုတ်ခမ်းစုပ်တာလို့

but that can lead to "smack" as in "hit"

အနက်ကောက်နိုင်ပေမဲ့ အိမ်တွင်း နှိပ်စက်ခြင်းလို

as in domestic abuse,

"ရိုက်"တာ၊ ထိုးတာကို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

because sexual attraction can seem threatening.

အကြောင်းက လိင်ပိုင်းဆွဲဆောင်မှုက ခြိမ်းခြောက်တဲပုံပေါက်နိုင်လို့ပါ။

The red that means fertility

မျိုးဖြစ်ထွန်းမှုလို့ အဓိပ္ပါယ်ရတဲ့ အနီရောင်က

can also mean poison.

အဆိပ်လို့လည်း အဓိပ္ပါယ်ပေးနိုင်တယ်။

Oleander is poisonous.

နွယ်သာကီက အဆိပ်ရှိတယ်။

And outworn usages like "smack" for "kiss"

ခေတ်မမီတော့တဲ့ အသုံးတွေ smack ကို kiss (သို့) hit လို့

or "hit" can help us see

သုံးတာက မြင်မိစေတာက

how our unacknowledged assumptions

လိင်ဆိုတာ အြပစ်ဖြစ်တယ် သို့) လိင်ခွဲခြားမှုကို

can make us believe we are bad,

(တအားကြီး သည်းခံနေတာကြောင့်

either because sex is sinful

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မတွေးမိတဲ့ ယူဆချက်တွေက

or because we tolerate so much sexism.

ကျွန်တော်တို့ ဆိုးတယ်လို့ ယုံကြည်အောင် လုပ်နိုင်ပုံကိုပါ။

We let guys tell women what to do.

လူတွေကို အမျိုးသမီးတွေကိုခိုင်းဖို့ ကျွန်တော်တို့ ခွင့်ပြုခဲ့တယ်။

The poem reacts to old lipstick ads,

ကဗျာက နှုတ်ခမ်းဆိုးဆေး ကြော်ငြာဟောင်းကို တုံ့ပြန်ပြီး

and its edginess about statement,

ကဗျာရဲ့ ရေးသားပုံအကြောင်း ထိတ်လန့်မှု၊

its reversals and halts, have everything to do

ကပြောင်းကပြန်ဖြစ်မှုတွေ၊ ရပ်တန့်မှုတွေက

with resisting the language of ads

ဘာကိုလိုစေ၊ ဘာကိုလုပ်၊ ဘာကို တွေးဖို့ အလွယ်လေး

that want to tell us so easily what to want,

ကျွန်တော်တို့ကို ပြောပြချင်တဲ့ ကြော်ငြာဘာသာစကားကို

what to do, what to think.

ခုခံခြင်းနဲ့ အကုန်ဆိုင်တယ်။

That resistance is a lot of the point of the poem,

ခုခံမှု ကဗျာရဲ့ ဆိုလိုချက်အကုန်ပါ၊

which shows me, Armantrout shows me

ဒါက ပြတာက Armantrout က ကျွန်တော့ကို ပြတာက

what it's like to hear grave threats

န​ေ့စဉ်ဘဝနဲ့ သူ တစ်ခါကပြုဖူးတဲ့

and mortal dishonesty in the language

ဘာသာစကားထဲက စိုးရိမ်ဖွယ် ခြိမ်းခြောက်မှုတွေနဲ့

of everyday life, and once she's done that,

သေလောက်တဲ့ မရိုးသားမှုကို ကြားလိုက်ရတာမျိုးပါ။

I think she can show other people, women and men,

သူဟာ ဒီလိုခံစားရတာ ဘယ်လိုတာ အြခားလူတွေ၊ အမျိုးသားအမျိုးသမီးတွေကို

what it's like to feel that way

ပြသနိုင်ပြီး

and say to other people, women and men

သူတို့ဟာ အထီးမကျန်နေဘူးလို့ ဆိုရလောက်အောင် ဖဲကြဉ်ခံရတဲ့၊

who feel so alienated or so threatened

ခြိမ်းခြောက်ခံရတဲ့ အြခာသောလူတွေ အမျိုးသမီးအမျိုးသမီးတွေကို

that they're not alone.

ပြောဆိုနိုင်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။

Now, how do I know that I'm right

ကဲ အတော်လေး နားလည်ဖို့ခက်တဲ့ ကဗျာနဲ့ပတ်သက်ပြီး

about this somewhat confusing poem?

ကိုယ်မှန်တယ်လို့ ကျွန်တော် ဘယ်လိုသိလဲ။

Well in this case, I emailed the poet a draft of my talk

ဒီကိစ္စမှာ ဟောပြောချက်အကြမ်းကို ကဗျာဆရာမဆီ အီးမေးပို့တော့

and she said, "Yeah, yeah, that's about it."

သူပြောတာက "ဟုတ်တယ်၊ အဲဒါပဲ"တဲ့။

Yeah. (Laughter) (Applause)

ဟေး၊ (ရယ်သံများ) (လက်ခုပ်သံများ)

But usually, you can't know. You never know.

ဒါပေမဲ့အမြဲလိုလို မသိနိုင်ဘူ၊ ဘယ်တော့မှ မသိဘူးလေ။

You can't be sure, and that's okay.

သေချာတော့ မပြောနိုင်ဘူးပေါ့၊ ဒါလည်းဖြစ်ပါတယ်။

All we can do we is listen to poems

လုပ်နိုင်တာက ကဗျာတွေ နားထောင်၊

and look at poems and guess

ကဗျာတွေကိုကြည့်ပြီး မှန်းဆ၊

and see if they can bring us what we need,

ပြီးတော့ ကဗျာတွေက ကိုယ်လိုတာ ဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင်မလား၊

and if you're wrong about some part of a poem,

ကဗျာတစ်ပုဒ်ရဲ့အချို့အပိုင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး မှားနေလားလို့ကြည့်တာပါ

nothing bad will happen.

ဘာအဆိုးမှ ဖြစ်လာမှာမဟုတ်ဘူး။

Now, this next poem is older than Armantrout's,

ကဲ နောက်ကဗျာကတော့ Armantrout ရဲ့ ကဗျာထက် ပိုရှေးကျပေမဲ့

but a little younger than A. E. Housman's.

A. E. Housman ရဲ့ကဗျာထက်တော့ နည်းနည်း ပိုနုပါတယ်။

"The Brave Man"

"သတ္တိရှင်"

"The sun, that brave man,

နေမင်း၊ ဒီသတ္တိရှင်ဟာ

Comes through boughs that lie in wait,

အလစ်ချောင်းနေတဲ့ ကိုင်းမတွေကနေ လာတယ်

That brave man.

ဒီသတ္တိရှင်

Green and gloomy eyes

စိမ်းပြီး မှိုင်းနေတဲ့မျက်လုံးတွေ

In dark forms of the grass

မြက်ခင်းရဲ့ မဲမှောင်တဲ့ သဏ္ဌာန်တွေထဲ

Run away.

ထွက်ပြေးသွား

The good stars,

ကောင်းမွန်တဲ့ ကြယ်များ

Pale helms and spiky spurs,

သွေးဆုတ်နေတဲ့ ပဲကိုင်ဘီးတွေနဲ့ ဆူးချွန်ပါတဲ့ သံဖနောင့်တွေ

Run away.

ထွက်ပြေးသွားကြ

Fears of my bed,

ငါအိပ်ရာရဲ့ ကြောက်လန့်မှုတွေ

Fears of life and fears of death,

ဘဝရဲ့ ကြောက်ရွံ့မှုနဲ့ မရဏရဲ့ ကြောက်ရွ့ံမှုတွေ

Run away.

ထွက်ပြေးသွားကြ

That brave man comes up

အောက်ဘက်ကနေ

From below and walks without meditation,

ဒီသတ္တိရှင်ပေါ်ထွက်လာပြီး ကမ္မဋ္ဌာန်းမပွားပဲ ခြေကျင်လျှောက်

That brave man."

ဒီသတ္တိရှင်

[Wallace Stevens]

[Wallace Stevens]

Now, the sun in this poem,

ကဲ ဒီကဗျာထဲက၊ Wallace Stevens ရဲ့ ကဗျာထဲက

in Wallace Stevens' poem, seems so grave

နေမင်းဟာ သိပ်ပြီး လေးနက်တည်ငြိမ်နေပုံရတယ်၊

because the person in the poem is so afraid.

အကြောင်းက ကဗျာထဲက ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ သိပ်ကြောက်နေလို့ပါ။

The sun comes up in the morning through branches,

မနက်ခင်းမှာ နေဟာ သစ်ကိုင်းတွေ ကြားကနေထွက်လာတယ်၊

dispels the dew, the eyes, on the grass,

မြက်ခင်းပေါ်က နှင်းပေါက် မျက်လုံးတွေကို လွင့်ပြယ်စေပြီး

and defeats stars envisioned as armies.

စစ်တပ်တွေလို့မြင်ယောင်ထားတဲ့ ကြယ်တွေကို အနိုင်ယူလိုက်တယ်။

"Brave" has its old sense of showy

"သတ္တိ" က အစွမ်းပြလွန်းတဲ့ ရှေးသဘောဆောင်ကာ

as well as its modern sense, courage.

ရဲရင့်မှုဆိုတဲ့ မျက်မှောက်ခေတ်သဘောလည်း ဆောင်တယ်။

This sun is not afraid to show his face.

နေမင်းဟာ သူ့ရဲ့မျက်နှာကို ပြဖို့ မကြောက်ဘူး။

But the person in the poem is afraid.

ဒါပေမဲ့ ကဗျာထဲက ပုဂ္ဂိုလ်ကတော့ ကြောက်နေတယ်။

He might have been up all night.

တစ်ညလုံး နိုးနေခဲ​့့လောက်တယ်။

That is the reveal Stevens saves for that fourth stanza,

ဒါက စတုတ္ထပိုဒ်အတွက် Stevens ချန်ထာတဲ့ လှစ်ဟမှုပါ။

where run away has become a refrain.

အဲဒီမှာ ထွက်ပြေးဆိုတာက ထပ်ကျော့ပုဒ်တစ်ပုဒ်ဖြစ်လာတယ်။

This person might want to run away too,

ဒီပုဂ္ဂိုလ်လည်း ထွက်ပြေးချင်စိတ် ပေါက်နိငိပေမဲ့

but fortified by the sun's example,

နေမင်းရဲ့ ဥပမာနဲ့ အားဖြည့်ထားတယ်။

he might just rise.

သူနိုးထလောက်ပါတယ်။

Stevens saves that sonically odd word "meditation"

Stevens ဟာ စကားလုံးဟောင်း "ကမ္မဋ္ဌာန်း"ကို အသံပိုင်းအရ

for the end.

နောက်ဆုံးအတွက် ချန်ထားတယ်။

Unlike the sun, human beings think.

နေမင်းနဲ့မတူပဲ လူသားတွေ တွေးကြတယ်။

We meditate on past and future, life and death,

ကျွန်တော်တို့ဟာ အတိတ်နဲ့ အနာဂတ်၊ ဘဝနဲ့မရဏ၊ အထက်နဲ့အောက်အကြောင်း

above and below.

ကမ္မဋ္ဌာန်းပွားတယ်။

And it can make us afraid.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ကို ကြောက်သွားစေနိုင်တယ်။

Poems, the patterns in poems,

ကဗျာတွေ၊ ကဗျာတွေထဲက အဆင်တွေဟာ

show us not just what somebody thought

လူတစိဦးတွေးတာ (သို့) လူတစ်ဦးလုပ်တာ၊

or what someone did or what happened

(သို့) သူကြုံရတာကိုသာမက

but what it was like to be a person like that,

ဒီလိုလူဖြစ်ဖို့က ဘယ်လိုမျိုးဆိုတာကိုပါ ပြသပါတယ်၊

to be so anxious, so lonely, so inquisitive,

စိုးရိမ်လွန်းတာ၊ အထီးကျန်လွန်းတာ၊ စပ်စုလွန်းတာ၊

so goofy, so preposterous, so brave.

တုံးလွန်းတာ၊ ယုတ္တိမရှိလွန်းတာ၊ ရဲ့ရင့်လွန်းတာတို့ပေါ့။

That's why poems can seem at once so durable,

ဒါကြောင့်ပဲ ကဗျာတွေဟာ ချက်ချင်းပဲ ခိုင်မြဲလွန်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆန်လွန်း

so personal, and so ephemeral,

ခဏပန်းဆန်လွန်းတယ်လို့ ထင်ရနိုင်တယ်၊

like something inside and outside you at once.

တစ်ချိန်တည်းမှာ အတွင်းနဲ့ အပြင်မှာရှိသလိုပေါ့။

The Scottish poet Denise Riley compares poetry

စကော့ ကဗျာဆရာ Denise Riley က ကဗျာစာပေကို အပ်တစ်ချောင်းနဲ့ ယှဉ်ပြတယ်၊

to a needle, a sliver of outside I cradle inside,

အပြင်မှာ ငွေစင်တုံး အတွင်းမှာ ငါထွေးပိုက်။

and the American poet Terrance Hayes

အမေရိကန် ကဗျာဆရာ Terrance Hayes က

wrote six poems called "Wind in a Box."

"သေတ္တာတစ်လုံးထဲက လေ"ဆိုတဲ့ ကဗျာခြောက်ပုဒ်ရေးခဲ့တယ်

One of them asks, "Tell me,

သူထို့ထဲက တစ်ယောက်မေးတာက

what am I going to do when I'm dead?"

"ပြောပါ၊ ကျုပ်သေရင် ဘာလုပ်ရတော့မှာလဲ"တဲ့။

And the answer is that he'll stay with us

အဖြေကတော့ သူဟာ ကျွန်တော်တို့နဲ့ အတူရှိနေမယ်၊

or won't stay with us inside us as wind,

(သို့) လေလို၊ လေထုလို၊ စကားလုံးတွေလို ကျွန်တော်တို့အတွင်းမှာ

as air, as words.

အတူရှိနေမှာ မဟုတ်ဘူးပေါ့။

It is easier than ever to find poems

သင့်အတွင်းမှာ ရှိလောက်တယ်၊ သင်နဲ့အတူရှိလောက်တယ်ဆိုတာက

that might stay inside you, that might stay with you,

ကဗျာကို ရှာရတာထက် ပိုလွယ်တယ်။

from long, long ago, or from right this minute,

ရှေးရှေးတုန်းက (သို့) ဒီလက်ရှိ မိနစ်ကနေ၊

from far away or from right close to where you live,

အဝေးအရပ်ကနေ (သို့) သင်နေတဲ့ အနီးအနားကနေ

almost no matter where you live.

သင်ဘယ်မှာနေတာက အရေးမပါသလောက်ပါ။

Poems can help you say, help you show how you're feeling,

ကဗျာတွေဟာ သင့်ကို ကူပြောပေးနိုင်တယ်၊ သင်ခံစားနေရပုံကို ကူပြပေးနိုင်တာမက

but they can also introduce you

ခံစာချက်တွေ၊ လောကထဲမှာ ဖြစ်တည်ပုံတွေ၊

to feelings, ways of being in the world,

လူတွေ၊ သင့်နဲ့ အများကြီးခြားနားသူတွေကို

people, very much unlike you,

မိတ်ဆက်ပေးနိုင်ပါသေးတယ်၊

maybe even people from long, long ago.

ဖြစ်နိုင်တာက ရှေးရှေးတုန်းက လူတွေကိုတောင်ပါ

Some poems even tell you

တစ်ချို့ကဗျာတွေက ၎င်းတို့ လုပ်နိုင်တာတောင်

that that is what they can do.

သင့်ကို ပြောပြနိုင်ပါတယ်။

That's what John Keats is doing

ဒါက သူ့ရဲ့ လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်မှုအရှိဆုံး ဖြစ်လောက်တဲ့

in his most mysterious, perhaps, poem.

ကဗျာထဲမှာ John Keats ရေးထားတာပါ။

It's mysterious because it's probably unfinished,

လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်တာက မပြီးဆုံးခဲ့တာ ကြောင့်ဖြစ်လောက်တယ်။

he probably left it unfinished,

သူ အပြီးမသတ်ပဲထားခဲ့တာဖြစ်လောက်တယ်။

and because it might be meant

အကြောင်းက ဒါဟာ ပြဇာတ်ထဲက

for a character in a play,

ဇာတ်ကောင်တစ်ကောင်ကို ရည်ရွယ်တာ ဖြစ်လောက်တာတင်မက

but it might just be Keats' thinking

Keats ဟာ သူ့ရဲ့အရေးအသား၊

about what his own writing,

သူ့လက်ရေးက လုပ်နိုင်ခဲ့တာအကြောင်း

his handwriting, could do,

တွေးမိနေလောက်တာကြောင့်ပါ။

and in it I hear, at least I hear, mortality,

ဒီမှာ ကျွန်တော် ကြားကားတာက၊ အနည်းဆုံးကြားတာက သေခြင်းပါ၊

and I hear the power of older poetic techniques,

ပိုရှေးကျတဲ့ ကဗျာဆိုင်ရာ နည်းစနစ်တွေရဲ့ အစွမ်းကို ကြားတယ်၊

and I have the feeling, you might have the feeling,

ကျွန်တော် ထင်မြင်မိတယ်၊သင်တို့လည်း ထင်မြင်မိလောက်တယ်၊

of meeting even for an instant, almost becoming,

ရှေးတုန်းက လူတစ်ဦး၊ အတော်အမှတ်ရစာကောင်းတဲ့ လူတစ်ဦးနဲ့

someone else from long ago,

ခဏတာလို့ဆိုတာတ​ောင်

someone quite memorable.

ဆုံတွေ့မှု နီးနီး ဖြစ်လာခြင်းပါ။

"This living hand, now warm and capable

"ဒီရှင်သန်နေတဲ့လက် အခုတော့ နွေးလို့၊

Of earnest grasping, would, if it were cold

အေးတယ်ဆိုရင် အသည်းအသန် ဖမ်းဆုပ်နိုင်စွမ်းရှိလိမ့်မယ်

And in the icy silence of the tomb,

အုတ်ဂူရဲ့ အေးစက်တဲ့ ဆိတ်ငြိမ်မှုထဲမှာ

So haunt thy days and chill thy dreaming nights

ခြောက်လှန့်တဲ့ သင့်ရဲ့နေ့တွေ၊ သင့်အိပ်မက်ညတွေကို ကျောချမ်းစေ၊

That thou would wish thine own heart dry of blood

သင့်နှလုံးသားက သွေးတေွခြောက်ဖို့ ဆုတောင်းလိမ့်မပေါ့။

So in my veins red life might stream again,

ဒီတော့ ကျုပ်ရဲ့သွေးကြောတွေထဲမှာ အနီရောင်ဘဝ ပြန်စီးဆင်းနိုင်လောက်ရဲ့

And thou be conscience-calm’d -- see here it is --

သင် အသိစိတ် ငြိမ်ကျ ဟောဒီမှာ မြင်လား

I hold it towards you."

သင့်ကို ဆုပ်ကိုင်ပြထားတယ်။

Thanks.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)