Stephen Burt: Why people need poetry

Stephen Burt: Neden şiire ihtiyacımız var

Çeviri: Ali Maralcan Gözden geçirme: Sevkan Uzel

I read poetry all the time

Sürekli şiir okurum

and write about it frequently

ve bu konuda sık sık yazarım.

and take poems apart

Şiirleri alıp nasıl işlediklerini anlamaya çalışırım,

to see how they work

çünkü ben bir sözcük insanıyım.

because I'm a word person.

I understand the world best, most fully,

Dünyayı en iyi biçimde

in words rather than, say, pictures or numbers,

örneğin resimlerle ya da sayılarla değil, sözcüklerle anlarım

and when I have a new experience or a new feeling,

ve yeni bir deneyim ya da duygu tattığımda,

I'm a little frustrated

bunu sözcüklere dönüştürünceye kadar

until I can try to put it into words.

biraz bocalarım.

I think I've always been that way.

Sanırım hep böyleydim.

I devoured science fiction as a child. I still do.

Çocukluğumda bilimkurgu kitaplarını yutardım. Şimdi de öyleyim.

And I found poems by Andrew Marvell

Andrew Marvell, Matthew Arnold,

Emily Dickinson ve William Buttler Yeats'in

and Matthew Arnold and Emily Dickinson

and William Butler Yeats

şiirlerini keşfedişim de,

because they were quoted in science fiction,

bilimkurgu kitaplarda alıntılanmış olmaları sayesindedir.

and I loved their sounds

and I went on to read about ottava rima

Tarzlarını sevdim ve "ottava rima",

and medial caesuras and enjambment

"dizede duraklar", "bağlı dizeler" gibi,

and all that other technical stuff

şiirle ilgiliyseniz sizi ilgilendirecek

that you care about if you already care about poems,

tüm diğer teknik konuları okumaya başladım;

çünkü şiir beni hep daha mutlu,

because poems already made me happier

daha üzgün ve böylece daha canlı kıldı.

and sadder and more alive.

And I became a poetry critic

Sonra, nasıl ve niçin olduğunu bilmek istediğimden

because I wanted to know how and why.

şiir eleştirmeni oldum.

Now, poetry isn't one thing that serves one purpose

Günümüzde şiir, bir amaca,

müzikten ya da bilgisayar programcılığından

any more than music or computer programming

daha fazla hizmet etmez.

serve one purpose.

Eski Yunanca'da şiir sadece "yapılmış şey" anlamına gelir,

The greek word poem, it just means "a made thing,"

and poetry is a set of techniques,

ve şiir yazmak, duyguları sözcüklere dönüştüren

ways of making patterns

bir dizi teknik, bir desen oluşturma biçimidir.

that put emotions into words.

The more techniques you know,

Ne kadar çok teknik bilirseniz,

the more things you can make,

o kadar çok şey yapabilirsiniz.

and the more patterns you can recognize

Ayrıca hoşunuza gidebilecek ya da sevebileceğiniz

in things you might already like or love.

o kadar çok deseni tanıma şansınız olur.

That said, poetry does seem to be

Denir ki, şiir özellikle

especially good at certain things.

bazı belli konularda iyidir.

For example, we are all going to die.

Örneğin, hepimiz öleceğiz.

Poetry can help us live with that.

Şiir bununla yaşamamıza yardım edebilir.

Poems are made of words, nothing but words.

Şiirler sözcüklerden yapılır, sadece sözcüklerden.

The particulars in poems are like

Şiirin öğeleri,

the particularities, the personalities,

bir insanı diğerlerinden ayıran

that distinguish people from one another.

özellikleri, kişiliği gibidir.

Poems are easy to share, easy to pass on,

Şiiri okuması ve paylaşması kolaydır

and when you read a poem, you can imagine

ve bir şiiri okuduğunuzda

someone's speaking to you or for you,

birisinin sizinle ya da size hitaben konuştuğunu

maybe even someone far away

hayal edersiniz; çok uzakta bulunan ya da

or someone made up or someone deceased.

hayali ya da ölmüş birinin.

That's why we can go to poems when we want to

Bu nedenle bir şeyi ya da birisini

hatırlamak istediğimizde, kutlamak istediğimizde,

remember something or someone,

to celebrate or to look beyond death

ölümün ötesine bakmak ya da

hoşçakal demek istediğimizde şiirin kapısını çalarız.

or to say goodbye,

and that's one reason poems can seem important,

Şiiri önemli kılan nedenlerden biridir bu.

Sözcüklerin dünyasında benim kadar fazla

even to people who aren't me,

who don't so much live in a world of words.

yaşamayanlar için bile önemlidir.

The poet Frank O'Hara said,

Şair Frank O'Hara der ki:

"If you don't need poetry, bully for you,"

"Şiire ihtiyaç duymuyorsanız, ne mutlu size."

but he also said when he didn't want to be alive anymore,

Yaşamaya devam etmek istemediği zamanlarda,

the thought that he wouldn't write any more poems

şiir yazamayacak olmak düşüncesinin kendini durdurduğunu

had stopped him.

söyleyen de odur ama.

Poetry helps me want to be alive,

Şiir bana yaşama isteği verir

and I want to show you why by showing you how,

ve bunun sebebini size şöyle anlatmak istiyorum:

how a couple of poems react to the fact that

Belirli bir mekanda, bir zamanda, bir kültürde yaşarken

we're alive in one place at one time in one culture,

bir başkasında yaşayamayacağımız gerçeğine

and in another we won't be alive at all.

kimi şiirler karşı çıkar.

So here's one of the first poems I memorized.

İşte ezberlediğim ilk şiirlerden birisi,

It could address a child or an adult.

bir çocuğu ya da bir yetişkini anlatıyor olabilir:

"From far, from eve and morning

"Uzaktan, geceden ve sabahtan

From yon twelve-winded sky,

Orada on iki rüzgarlı gökten,

The stuff of life to knit me

Beni işleyen hayatın hamuru

Blew hither; here am I.

Buraya fısıldadı: işte burdayım.

Now — for a breath I tarry

şimdi -içime çektiğim

Nor yet disperse apart —

henüz bırakmadığım nefes için-

Take my hand quick and tell me,

Hemen elimi tut dedi ve söyle bana,

What have you in your heart.

Kalbinde ne varsa.

Speak now, and I will answer;

Şimdi konuş, sonra dinle;

How shall I help you, say;

Söyle, sana nasıl yardım edeyim;

Ere to the wind's twelve quarters

Önce rüzgarın on iki yönüne

I take my endless way."

Oradan sonsuz yoluma gideyim."

[A. E. Housman]

[A. E. Housman]

Now, this poem has appealed

Şimdi, böyle bir şiir

to science fiction writers.

bilimkurgu yazarlarının ilgisini çekmiştir.

It's furnished at least three science fiction titles,

En az üç bilimkurgu eserinin başlığını süslemiştir.

I think because it says poems can brings us news

Sebebi, bence, şiirlerin

from the future or the past

gelecekten ya da geçmişten, dünyanın her köşesinden

or across the world,

bize haber vermeleridir.

because their patterns can seem to tell you

Çünkü şiirin örgüsü, bize

what's in somebody's heart.

birisinin kalbinden geçenleri anlatır gibidir.

It says poems can bring people together temporarily,

Şiir, insanları bir süreliğine aynı noktada buluşturabilir,

which I think is true,

bu bence doğru.

and it sticks in my head not just because it rhymes

Sadece kafiyeden değil,

kafiyenin yapılış şeklinden de aklımda kalır,

but for how it rhymes,

cleanly and simply on the two and four,

iki ve dörtteki sadelik ve basitlik:

"say" and "way,"

"edeyim" ve "gideyim"

with anticipatory hints on the one and three,

ve bir ve üçteki işaretler:

"answer" and "quarters,"

"dinle" ve "yönüne",

as if the poem itself were coming together.

şiirin kendisi hareket ediyormuş gibi.

It plays up the fact that we die

Şiir, ölüm gerçeğini,

by exaggerating the speed of our lives.

hayatımızı hızlı çekime alarak haykırır bize.

A few years on Earth become

Dünyadaki bir kaç yıl

one speech, one breath.

bir konuşmaya, bir nefese dönüşür.

It's a poem about loneliness --

Bu bir yalnızlık şiiridir --

the "I" in the poem feels no connection will last —

Şiirdeki özne, hiç bir bağın sonsuza kadar sürmeyeceğini hisseder -

and it might look like a plea for help

ve şiir bir yardım çağrısı gibi görünür

'til you get to the word "help,"

ta ki "yardım" sözcüğüne kadar,

where this "I" facing you, taking your hand,

orada karşınıza çıkan, elinizi tutan

is more like a teacher or a genie,

daha çok bir öğretmen, bir bilge gibidir

or at least that's what he wants to believe.

ya da inanmak istediğiniz şey.

It would not be the first time a poet had

Bu bir şairin duymak istediği bir şiiri

written the poem that he wanted to hear.

ilk kez yazışı değildir.

Now, this next poem really changed

Sıradaki şiir, beğenilerimi, okuduklarımı ve

what I liked and what I read

bir yetişkin olarak okumam gerekenlerle ilgili yaklaşımımı

and what I felt I could read as an adult.

gerçekten değiştirdi.

It might not make any sense to you

İlk kez duyuyorsanız,

if you haven't seen it before.

sizin için bir şey ifade etmeyebilir:

"The Garden"

"Bahçe"

"Oleander: coral

"Zakkum: kırmızı

from lipstick ads in the 50's.

50'lerin ruj reklamlarından.

Fruit of the tree of such knowledge

Bilgi ağacının meyvesi

To smack (thin air)

(Boşluğa) Yapıştırmak

meaning kiss or hit.

anlamı öpmek veya vurmak.

It appears

modası geçmiş

in the guise of outworn usages

bir elbiseye benziyor

because we are bad?

kötülüğümüzden mi?

Big masculine threat,

büyük maço tavırlar,

insinuating and slangy."

imalı ve ağzı bozuk."

[Rae Armantrout]

[Rae Armantrout]

Now, I found this poem in an anthology

Şimdi, ben bu şiiri

buna benzer kafa karıştırıcı şiirlerle dolu 1989 tarihli bir antolojiden aldım.

of almost equally confusing poems in 1989.

I just heard that there were these scandalous writers

Kimseler için bir şey ifade etmeyen

called Language poets who didn't make any sense,

"Lisan Şairleri" denen bu skandal şairleri duymuştum,

and I wanted to go and see for myself what they were like,

gidip, kendi adıma, neye benzediklerini görmek istedim.

and some of them didn't do much for me,

Bir kısmı benim için de hiçbir şey ifade etmedi.

but this writer, Rae Armantrout,

Ama bu şair, Rae Armstrong, fazlasıyla bana hitap etti.

did an awful lot, and I kept reading her

Bu şiir için de olduğu gibi,

until I felt I knew what was going on,

ne olup bittiğini anladığımı hissedinceye kadar

as I do with this poem.

onu okumaya devam ettim.

It's about the Garden of Eden and the Fall

Şiir, Cennet ve kovulma üzerine,

and the Biblical story of the Fall,

ve bildiğimiz anlamda cinsellik,

in which sex as we know it

ölüm ve suçun

and death and guilt

kovulmayla beraber

come into the world at the same time.

dünyaya gelmesi üzerinedir.

It's also about how appearances deceive,

Aynı zamanda, görünümün nasıl aldatıcı olduğunu,

how our culture can sweep us along

kültürümüzün, bizi nasıl

inanmadığımız, hoşlanmadığımız şeyleri söylemeye ve yapmaya ittiğini anlatır.

into doing and saying things we didn't intend

or don't like, and Armantrout's style

ve Armantrout'un tarzı

is trying to help us stop or slow down.

bizi durdurmaya veya yavaşlatmaya çabalar.

"Smack" can mean "kiss" as in air kisses,

Yapıştırmak, öpmek anlamına da gelebilir,

dudağı yapıştırmak,

as in lip-smacking,

but that can lead to "smack" as in "hit"

ama argoda

vurmak, tokatlamak anlamına da gelir,

as in domestic abuse,

because sexual attraction can seem threatening.

cinsel çekim, tehdit edici olabilir.

The red that means fertility

Doğurganlığı temsil eden kırmızı

can also mean poison.

zehir anlamına da gelebilir.

Oleander is poisonous.

Zakkum zehirlidir.

And outworn usages like "smack" for "kiss"

Ve "öpmek" ya da "vurmak" yerine

"yapıştırmak" şeklindeki demode söyleyiş,

or "hit" can help us see

cinselliğin günah olduğu veya cinselliğe çok fazla tolerans gösterdiğimiz yönünde

how our unacknowledged assumptions

can make us believe we are bad,

düşünmeden yaptığımız yaklaşımların,

either because sex is sinful

bizi nasıl kötü birisi olduğumuza inandırdığını

or because we tolerate so much sexism.

anlamamıza yardımcı olabilir.

We let guys tell women what to do.

Erkeklere, kadınların ne yapmaları gerektiğini söyletiriz.

The poem reacts to old lipstick ads,

Şiir eski ruj reklamlarına tepki gösterir,

and its edginess about statement,

ve şiir, söyleyişindeki keskinlikle,

its reversals and halts, have everything to do

dönüşleri ve duraklarıyla,

with resisting the language of ads

bize, ne isteyeceğimizi, ne yapacağımızı,

that want to tell us so easily what to want,

ne düşüneceğimizi anlatmaya çalışan

reklamların diline direnmek için her şeye sahiptir.

what to do, what to think.

That resistance is a lot of the point of the poem,

Günlük dilimizdeki ciddi tehdit ve

which shows me, Armantrout shows me

ölümcül sahtekarlıkları duymanın neye benzediğini gösteren,

what it's like to hear grave threats

Armantrout'un gösterdiği,

and mortal dishonesty in the language

bu direnç, şiirin büyük bir noktasıdır.

of everyday life, and once she's done that,

Ve Armantrout bunu yaparak, sanırım

I think she can show other people, women and men,

diğer insanlara, kadınlara ve erkeklere

what it's like to feel that way

böyle hissetmenin nasıl bir şey olduğunu gösteriyor

and say to other people, women and men

ve bu şekilde tehdit edilen ve

who feel so alienated or so threatened

yabancılaştırılan insanların

yalnız olmadıklarını söylüyor olabilir.

that they're not alone.

Now, how do I know that I'm right

Peki, bu kadar kafa karıştıran bir şiir üzerinde

about this somewhat confusing poem?

haklı olduğumu nasıl bilebilirim?

Well in this case, I emailed the poet a draft of my talk

Bunun üzerine, şaire konuşmamın bir taslağını gönderdim

and she said, "Yeah, yeah, that's about it."

ve "Evet, evet, bununla ilgili" dedi.

Yeah. (Laughter) (Applause)

Evet.

But usually, you can't know. You never know.

Ama genellikle bilemezsiniz. Asla bilmeyeceksinizdir.

You can't be sure, and that's okay.

Emin olamazsınız ve bu böyledir.

All we can do we is listen to poems

Tek yapabileceğimiz, şiirleri dinlemek,

and look at poems and guess

şiirlere bakmak ve tahmin etmek

and see if they can bring us what we need,

ve sonra bize istediğimizi verip vermediklerini görmektir,

and if you're wrong about some part of a poem,

ve bir şiirin bir bölümüyle ilgili yanılırsanız,

nothing bad will happen.

hiç de kötü bir şey olmaz.

Now, this next poem is older than Armantrout's,

Şimdi, sıradaki şiir Armantrout'ınkinden daha eski,

but a little younger than A. E. Housman's.

A. E. Housman'ınkinden biraz daha yeni:

"The Brave Man"

"Cesur Adam"

"The sun, that brave man,

"Güneş, o cesur adam,

Comes through boughs that lie in wait,

pusuda yatan dalların arasından çıkagelir,

That brave man.

O cesur adam.

Green and gloomy eyes

Yeşil ve hüzünlü gözler

In dark forms of the grass

Çimenlerin koyu formunda

Run away.

Kaçar gider.

The good stars,

İyi yıldızlar,

Pale helms and spiky spurs,

Soluk miğferler ve çivili mahmuzlar,

Run away.

Kaçar gider.

Fears of my bed,

Yatağımın korkusu,

Fears of life and fears of death,

Yaşama korkusu ve ölüm korkusu,

Run away.

Kaçar gider.

That brave man comes up

Aşağıdan yukarı gelir

From below and walks without meditation,

o cesur adam ve düşünmeden yürür,

That brave man."

O cesur adam."

[Wallace Stevens]

[Wallace Stevens]

Now, the sun in this poem,

Şimdi, şiirdeki güneş,

in Wallace Stevens' poem, seems so grave

Wallaca Stevens'ın şiirindeki, çok tehditkar görünüyor

because the person in the poem is so afraid.

çünkü şiirdeki kişi çok korkmuş.

The sun comes up in the morning through branches,

Güneş, sabah dalların arasından gelmekte,

dispels the dew, the eyes, on the grass,

çimenlerin üzerindeki çiyi, gözleri, yok etmekte,

and defeats stars envisioned as armies.

ve ordular olarak tasavvur edilen yıldızları mağlup etmektedir.

"Brave" has its old sense of showy

"Cesur" eski anlamda fiyaka, gösteriş anlamını da taşır,

as well as its modern sense, courage.

aynı zamanda modern anlamda yüreklilik anlamını da.

This sun is not afraid to show his face.

Burada güneş yüzünü göstermekten çekinmez.

But the person in the poem is afraid.

Ama şiirdeki kişi korkar.

He might have been up all night.

Belki de bütün gece uyumamıştır.

That is the reveal Stevens saves for that fourth stanza,

Bu, Stevens'ın "kaçar gider"in nakarat haline geldiği

where run away has become a refrain.

dördüncü kıtaya sakladığı tespitidir.

This person might want to run away too,

Bu kişi de kaçıp gitmeyi istiyor olabilir,

but fortified by the sun's example,

ancak güneş misali,

he might just rise.

sadece yukarı çıkabilmektedir.

Stevens saves that sonically odd word "meditation"

Stevens, şiirinde kulağa uyumsuz gelen

"düşünme (meditasyon)" gibi bir kelimeyi sona saklar.

for the end.

Unlike the sun, human beings think.

Güneşten farklı olarak, insanoğlu düşünür.

We meditate on past and future, life and death,

Geçmiş ve gelecek, yaşam ve ölüm,

above and below.

yukarısı ve aşağısı üzerine düşüncelere dalarız.

And it can make us afraid.

Ve bu bizi ürkütebilir.

Poems, the patterns in poems,

Şiirler, şiirlerdeki örgüler bize,

show us not just what somebody thought

birilerinin ne düşündüğünü

or what someone did or what happened

veya ne yaptıklarını ya da neler olup bittiğini söylemez.

but what it was like to be a person like that,

onun gibi birisi olmanın nasıl bir şey olduğunu da anlatır,

to be so anxious, so lonely, so inquisitive,

öylesine tedirgin, öyle yalnız, öyle meraklı,

so goofy, so preposterous, so brave.

öyle aptal, öyle akılsız, öyle cesur...

That's why poems can seem at once so durable,

Bu ilk anda şiirlerin bu kadar dayanıklı,

so personal, and so ephemeral,

bu kadar kişisel, ve bu kadar fani olmasının sebebidir,

like something inside and outside you at once.

bir anda içinizde ve dışınızda olan bir şey gibi.

The Scottish poet Denise Riley compares poetry

İskoç şair Denise Riley, şiiri

to a needle, a sliver of outside I cradle inside,

bir ucundan içeriye itilen bir iğneye benzetir,

and the American poet Terrance Hayes

ve Amerikalı şair Terrence Hayes de,

wrote six poems called "Wind in a Box."

"Wind in a Box" (Kutunun İçindeki Rüzgar) isminde altı şiir yazmıştır.

One of them asks, "Tell me,

Birisinde, "Söyle bana,

what am I going to do when I'm dead?"

ben ölünce ne yapacağım?" diye sorar.

And the answer is that he'll stay with us

Ve cevabı, bizimle kalacağıdır,

or won't stay with us inside us as wind,

ya da bizimle değil de, içimizde rüzgar olarak, hava olarak,

as air, as words.

kelimeler olarak kalacağıdır.

It is easier than ever to find poems

Günümüzde, her nerede yaşarsanız yaşayın,

that might stay inside you, that might stay with you,

çok, çok eski ya da şu dakikaya ait,

from long, long ago, or from right this minute,

çok, çok uzaklardan ya da hemen yakınınızdan

from far away or from right close to where you live,

içinizde duran, yanınızda kalan şiirler bulmak

almost no matter where you live.

her zamankinden daha kolaydır.

Poems can help you say, help you show how you're feeling,

Şiirler nasıl hissetiğinizi söylemenize, göstermenize yardımcı olabilir,

but they can also introduce you

bununla beraber sizi duygularla tanıştırırlar,

to feelings, ways of being in the world,

dünyadaki varoluş biçimleriyle,

people, very much unlike you,

size hiç benzemeyen insanlarla,

maybe even people from long, long ago.

hatta belki çok, çok eski zamanlardan insanlarla .

Some poems even tell you

Hatta bazı şiirler size

that that is what they can do.

ellerinden gelenin sadece bu olduğunu söylerler.

That's what John Keats is doing

John Keats'in belki de en gizemli şiirlerinde

in his most mysterious, perhaps, poem.

yaptığı budur.

It's mysterious because it's probably unfinished,

Gizemlidir çünkü belki de tamamlanmamıştır,

kendisi özellikle tamamlamadan bırakmış da olabilir,

he probably left it unfinished,

and because it might be meant

ve çünkü bir oyundaki

for a character in a play,

bir karakter açısından anlamlı olabilir,

but it might just be Keats' thinking

buna karşın yalnızca Keats'in kendi yazısının,

about what his own writing,

el yazısının ne yapabileceği ile

his handwriting, could do,

ilgili düşüncesi de olabilir,

and in it I hear, at least I hear, mortality,

ve bunda ölümlülüğü hissediyorum en azından,

and I hear the power of older poetic techniques,

ve eski şiir tekniklerinin gücünü duyuyorum,

and I have the feeling, you might have the feeling,

ve bir an için de olsa, belki size de oluyordur,

of meeting even for an instant, almost becoming,

çok eskilerden birisiyle karşılaştığım

someone else from long ago,

ya da karşılaşıyor gibi olduğum hissine kapılıyorum,

someone quite memorable.

oldukça unutulmaz birisi.

"This living hand, now warm and capable

"Bu canlı el, şimdi sıcak ve sımsıkı kavrayabilen el,

Of earnest grasping, would, if it were cold

soğuduğunda ve

kabrin buz gibi sessizliğine girdiğinde,

And in the icy silence of the tomb,

So haunt thy days and chill thy dreaming nights

Günler öyle perili ve düş geceleri öyle dondurucu ki,

That thou would wish thine own heart dry of blood

kanı çekilmiş kendi kalbini dilersin

So in my veins red life might stream again,

ki damarlarında kızıl yaşam yeniden akar belki,

And thou be conscience-calm’d -- see here it is --

şimdi inançlı ve sakin ol

I hold it towards you."

bak işte, onu sana uzatıyorum."

Thanks.

Teşekkürler.

(Applause)