How not to be ignorant about the world | Hans and Ola Rosling

Translator: Sundari Enkhtugs Reviewer: Chinzorig Enkhtaivan

Hans Rosling: I'm going to ask you

Би та бүхнээс зөв хариулт сонгох

three multiple choice questions.

3 асуулт асуух болно.

Use this device. Use this device to answer.

Энэ төхөөрөмжийг ашиглан хариулаарай.

The first question is, how did the number

Эхний асуулт: Байгалийн гамшгаас үүдэлтэй

of deaths per year

нас баралтын түвшин

from natural disaster,

өнгөрсөн зуунд

how did that change during the last century?

хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ?

Did it more than double,

Дэлхийн хэмжээнд

did it remain about the same in the world as a whole,

2 дахин өссөн

ерөнхийдөө хэвээр байсан уу,

or did it decrease to less than half?

эсвэл хоёр дахин багассан уу?

Please answer A, B or C.

А, B, C хариултуудын нэгийг дараарай.

I see lots of answers. This is much faster than I do it at universities.

Хариултууд ирж байна. Их сургуулиас

харьцангуй хурдан байна шүү.

They are so slow. They keep thinking, thinking, thinking.

Оюутнууд маш удаан хариулдаг.

Бодоод л байна, бодоод л байна.

Oh, very, very good.

Сайн байна, сайн байна.

And we go to the next question.

Дараагийн асуултандаа оръё.

So how long did women 30 years old

Дэлхийн хэмжээнд 30 настай

эмэгтэй хүн дунджаар хэдэн жил

in the world go to school:

сургуульд сурдаг вэ?

seven years, five years or three years?

7 жил, 5 жил, 3 жил.

A, B or C? Please answer.

A, B, C аль нь вэ?

And we go to the next question.

Дараагийн асуултанд хариулъя.

In the last 20 years, how did the percentage

Сүүлийн 20 жилд дэлхий даяарх

нэн ядуу хүн амын эзлэх хувь

of people in the world

who live in extreme poverty change?

хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ?

Extreme poverty — not having enough food for the day.

Нэн ядуу: өдрийн хоолоо

авах чадамжгүй

Did it almost double,

иргэдийг хамруулж ойлгоно.

Энэ хэмжээ 2 дахин ихэссэн үү,

did it remain more or less the same,

бараг хэвэндээ байгаа юу,

or did it halve?

эсвэл хоёр дахин багассан уу?

A, B or C?

A, B, C?

Now, answers.

Одоо хариултуудаа харъя.

You see,

Энэ зурагт

deaths from natural disasters in the world,

байгалийн гамшгаас үүдэн учирсан

you can see it from this graph here,

нас баралтын графикийг харж байна

from 1900 to 2000.

1900-2000 онуудын хооронд

In 1900, there was about half a million people

1900-аад онд байгалийн гашгуудаас үүдэн

who died every year from natural disasters:

жилд дунджаар хагас сая хүн өнгөрдөг байж

floods, earthquakes, volcanic eruption, whatever, droughts.

Үер, газар хөдлөлт, галт уул, ган зэргээс

And then, how did that change?

Энэ байдал хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ?

Гэпмайндер байгууллага энэ асуултыг

Gapminder asked the public in Sweden.

Швед хүмүүсээс асууж,

This is how they answered.

Шведүүд ийнхүү хариулсан юм.

The Swedish public answered like this:

Швед хүмүүсийн:

Fifty percent thought it had doubled,

50% нь энэ тоо 2 дахин өссөн,

38 percent said it's more or less the same,

38% нь хэвэндээ байгаа,

12 said it had halved.

12% нь хоёр дахин багассан гэжээ.

This is the best data from the disaster researchers,

Судлаачдын гаргасан хамгийн бодит энэ

and it goes up and down,

судалгааны дагуу нас баралт ихсээд,

and it goes to the Second World War,

багасч, дэлхийн 2-р дайныг өнгөрч,

and after that it starts to fall and it keeps falling

багассаар, багассаар,

хагасаас бага хувь болтол бууржээ.

and it's down to much less than half.

The world has been much, much more capable

Жил, жил өнгөрөх тусам

дэлхий даяар байгалийн гамшгаас

as the decades go by

to protect people from this, you know.

хүмүүсийг хамгаалах нь сайжирсан байна.

So only 12 percent of the Swedes know this.

Тэгэхээр Шведүүдийн 12% л мэддэг юм байна.

So I went to the zoo and I asked the chimps.

Ингээд би амьтны хүрээлэн явж,

(Laughter) (Applause)

мичнүүдээс асуусан юм.

Мичнүүд оройн мэдээ үздэггүй тул

The chimps don't watch the evening news,

санамсаргүй түүвэр

авсан мэт хариулсан.

so the chimps,

they choose by random, so the Swedes answer worse than random.

Санамсаргүй хариулт ч Шведүүдийн

хариултаас илүү байна.

Now how did you do?

Харин та бүхэн хэр хариулсан бол?

That's you.

Энэ бол та нарын хариулт.

You were beaten by the chimps.

Та нар мичнүүдэд хожигдчихсон байна.

(Laughter)

But it was close.

Гэхдээ ойрхон байна.

You were three times better than the Swedes,

Та бүхэн

Шведүүдээс 3 дахин илүү дүнд хүрч,

гэхдээ энэ бол хангалтгүй үзүүлэлт.

but that's not enough.

You shouldn't compare yourself to Swedes.

Өөрсдийгөө Шведүүдтэй харьцуулж

You must have higher ambitions in the world.

бодож болохгүй шүү.

Илүү сайн үр дүн гаргахаар зорих хэрэгтэй.

Let's look at the next answer here: women in school.

Дараагийн асуултын хариултыг харцгаая:

Боловсрол. 30 настай

Here, you can see men went eight years.

эрэгтэй хүн дунджаар 8 жил сурсан байдаг.

How long did women go to school?

Эмэгтэйчүүд дунджаар хэдэн жил сурдаг вэ?

Well, we asked the Swedes like this,

Шведүүдийн хариулсан байдлаас харахад

хариултыг таахаад амар байх, тийм үү?

and that gives you a hint, doesn't it?

The right answer is probably the one

Зөв хариулт нь Шведүүдийн

the fewest Swedes picked, isn't it?

хамгийн бага сонгосон хариулт байна байх.

(Laughter)

Let's see, let's see. Here we come.

Харцгаая.

Yes, yes, yes, women have almost caught up.

Тийм байна. Эмэгтэйчүүдийн сурах хугацаа

эрэгтэйчүүдийнхийг бараг гүйцсэн байна.

This is the U.S. public.

Энэ бол Америкчуудын хариулт.

Харин энэ бол та нар.

And this is you. Here you come.

Ooh.

Өөөө

Well, congratulations, you're twice as good as the Swedes,

Баяр хүргэе, та бүхэн Шведүүдээс

but you don't need me —

2 дахин илүү үзүүлэлттэй байна.

So how come? I think it's like this,

Тэгэхээр яагаад ийм зүйл болов?

Миний бодлоор хүн болгон хаа нэгтээ

that everyone is aware that there are countries

охид сургуульд явахын тулд олон хүндрэлтэй

and there are areas

where girls have great difficulties.

тулгардгийг мэднэ.

They are stopped when they go to school,

Охидыг сургуульд явахыг хориглодог.

and it's disgusting.

үнэхээр дургүй хүрэм.

But in the majority of the world,

Гэхдээ дэлхийн хүн амын дийлэнх,

where most people in the world live,

хамгийн их хүнтэй хэсгүүдэд

most countries, girls today go to school

охид хөвгүүдтэй тэнцүү шахам жилийг

as long as boys, more or less.

сургуульд сурч өнгөрөөж байна.

That doesn't mean that gender equity is achieved,

Энэ бол бид хүйсийн тэгш байдалд

not at all.

хүрсэн гэсэн үг биш, огт биш.

They still are confined to terrible, terrible limitations,

Охид одоог хүртэл аймшигтай

нөхцлүүдэд хязгаарлагдаж байгаа,

but schooling is there in the world today.

гэхдээ боловсролыг дэлхийн хэмжээнд

Now, we miss the majority.

хүртээмжтэй олгож байна.

Та бүхэн хариулахдаа байдал хамгийн

When you answer, you answer according to the worst places,

асуудалтай газруудыг бодон хариулах нь

тухайн газруудын хувьд үнэн ч,

and there you are right, but you miss the majority.

дийлэнх хэсгийг орхигдуулж байгаа юм.

What about poverty?

Ядуурлын түвшин ямар байгаа бол?

Well, it's very clear that poverty here

Ядуурал сүүлийн 20 жилд бараг 2 дахин

was almost halved,

багассан нь харагдаж байна.

and in U.S., when we asked the public,

Харин Америкчуудаас асуухад

only five percent got it right.

5% нь л зөв хариулсан байна.

And you?

Харин та бүхэн?

Ah, you almost made it to the chimps.

Та бүхэн мичнүүдийг бараг гүйцсэн байна.

(Laughter) (Applause)

That little, just a few of you!

Маш ойрхон зөрүүтэй хариулж.

There must be preconceived ideas, you know.

Нийгэмд тогтсон ойлголтууд байдаг байх нь

And many in the rich countries,

Олон олон чинээлэг орнууд өөрсдийгөө

they think that oh, we can never end extreme poverty.

хэзээ ч ядуурлыг бүрэн арилгаж

чадахгүй гэж боддог.

Of course they think so,

Тэгэж бодохгүй гээд яахав,

because they don't even know what has happened.

тэд өнгөрсөн хугацаанд юу болж

өнгөрснийг мэдэхгүй байна шүү дээ.

The first thing to think about the future

Ирээдүйн тухай ярихын тулд мэдэх ёстой

is to know about the present.

хамгийн эхний зүйл бол одоо үе.

These questions were a few of the first ones

Эдгээр асуултууд бидний Гэпмайндэр Сангийн

in the pilot phase of the Ignorance Project

"Бодит Мэдээллийн Хомсдол Төслийн"

in Gapminder Foundation that we run,

туршилтанд байсан асуултууд.

and it was started, this project, last year

Энэ төслийг манай захирал болон миний хүү

by my boss, and also my son, Ola Rosling. (Laughter)

Ола Рослинг түрүү жил эхлүүлсэн.

Ола сангийн хамтран байгуулагч, захирал ба

He's cofounder and director,

and he wanted, Ola told me

ба надад бид хүмүүсийн харанхуй,

we have to be more systematic

мэдээлэлгүй байдлыг илүү системтэйгээр

when we fight devastating ignorance.

засах хэрэгтэй гэсэн юм.

So already the pilots reveal this,

Туршилтууд хүмүүс санамсаргүй түүврээс

that so many in the public score worse than random,

муу дүн гаргаж байгааг харуулж байна.

so we have to think about preconceived ideas,

Иймд бид нийгэмд тогтсон ойлголтуудыг

and one of the main preconceived ideas

авч үзэх хэрэгтэй ба эдний нэг бол

is about world income distribution.

дэлхий даяарх орлогын хуваарилалт.

Look here. This is how it was in 1975.

Энэ бол 1975 оны байдал

It's the number of people on each income,

Энэ бол тухайн орлоготой нийт иргэд,

from one dollar a day —

Өдөрт 1 доллар авдаг байсан хүмүүс:

(Applause)

See, there was one hump here,

Өдөрт $1-н цалинтай хүмүүсийн

around one dollar a day,

нэг том дов байж,

and then there was one hump here

мөн цалин нь $10-100 байсан

somewhere between 10 and 100 dollars.

хүмүүсийн бас нэг дов байна

The world was two groups.

Дэлхий 2 хэсгээс тогтож байж.

It was a camel world, like a camel with two humps,

Дэлхий баян ядуу гэдэг 2 бөгтөртэй

тэмээтэй төстэй ба эдгээрийн хоорондох

the poor ones and the rich ones,

завсарт харьцангуй цөөн хүмүүс байна.

and there were fewer in between.

But look how this has changed:

Гэхдээ байдал хэрхэн өөрчлөгдснийг харвал

As I go forward, what has changed,

Цаг хугацаа өнгөрөх тусам

the world population has grown,

дэлхийн хүн ам өсч,

and the humps start to merge.

2 бөгтөр нийлж эхэлсэн.

The lower humps merged with the upper hump,

Жижиг дов, том дов нийлснээр

and the camel dies and we have a dromedary world

тэмээ үгүй болж, бидний дэлхий

нэг бөхт тэмээ шиг болсон байна.

with one hump only.

The percent in poverty has decreased.

Ядуурлын түвшин буурсан байна.

Still it's appalling

Одоо хүртэл нян ядуу түвшний

that so many remain in extreme poverty.

ийм их хүн байгаа нь аймшигтай.

We still have this group, almost a billion, over there,

Бараг 1 тэрбум хүмүүс нэн ядуу түвшинд

but that can be ended now.

амьдарсаар байгаа ч үүнийг бид ялж чадна.

Харин бидэнд тулгарсан сорил бол энэ

The challenge we have now

ойлголтуудаас салж, асуудлын дийлэнх хэсэг

is to get away from that, understand where the majority is,

and that is very clearly shown in this question.

ямар түвшинд байгааг ойлгох юм.

We asked, what is the percentage of the world's

Бид дэлхий дээрх 1 настай хүүхдүүдийн

one-year-old children who have got those

хэдэн хувь бидний хэрэглэдэг

basic vaccines against measles and other things

улаанууд зэрэг түгээмэл вакцинуудад

that we have had for many years:

хамрагдсан байдаг вэ гэж асуусан.

20, 50 or 80 percent?

20%, 50%, эсвэл 80%?

Now, this is what the U.S. public and the Swedish answered.

Америк ба Шведүүдийн хариулт.

Look at the Swedish result:

Шведүүдийн хариултаас

you know what the right answer is.

та зөв хариулт аль вэ гэдгийг мэднэ.

(Laughter)

Шведийн Дэлхийн Эрүүл Мэндийн мэргэжилтэн

Who the heck is a professor of global health in that country?

ямар нөхөр байдаг юм бэ?

Well, it's me. It's me.

Би шүү дээ

(Laughter)

It's very difficult, this. It's very difficult.

Их хицүү, их хицүү байдаг шүү.

(Applause)

However, Ola's approach

Ямартай ч байсан Олагийн

to really measure what we know made headlines,

ямар мэдээ хамгийн их анхаарал татдагийг

and CNN published these results on their web

дүгнэх аргыг ашиглаж, CNN асуулга явуулж,

and they had the questions there, millions answered,

сая сая хүн хариулж, дүнг нь гаргасан ба

and I think there were about 2,000 comments,

2000 гаруй сэтгэгдэл ирсний дотор

and this was one of the comments.

нэг ийм сэтгэгдэл байлаа:

"I bet no member of the media passed the test," he said.

"Хэвлэл мэдээллийн нэг ч хүн

энэ асуулгыг даваагүй гэж мөрийцье"

So Ola told me, "Take these devices.

Ингээд Ола надад, "Та хэвлэл мэдээллийн

You are invited to media conferences.

хуралд явна, энэ төхөөрөмжөөр асуулга авч,

Give it to them and measure what the media know."

мэдээллийг нь хэмж." гэв

And ladies and gentlemen,

Хатагтай, ноёд оо,

for the first time, the informal results

ингээд АНУ-н хэвлэл мэдээллийн хуралд

from a conference with U.S. media.

хийсэн анхны албан бус асуулгын үр дүн.

And then, lately, from the European Union media.

Мөн Европын Холбооны хэвлэл мэдээллийнхэнд

хийсэн асуулгын дүн.

(Laughter)

You see, the problem is not that people

Асуудлын учир хүмүүс хэвлэл мэдээллээр

don't read and listen to the media.

мэдээлэл авдаггүйд биш, харин хэвлэлийнхэн

The problem is that the media doesn't know themselves.

өөрсдөө мэддэггүйд байгаа байна.

What shall we do about this, Ola?

Ола, бид энэ яах хэрэгтэй вэ?

Do we have any ideas?

Ямар нэг санаа байна уу?

(Applause)

Ола Рослинг:

Ola Rosling: Yes, I have an idea, but first,

Тийм ээ, надад нэг санаа байна.

Гэхдээ юун түрүүнд та бүхэн

I'm so sorry that you were beaten by the chimps.

мичнүүдэд ялагдсанд маш их харамсаж байна.

Fortunately, I will be able to comfort you

Гэхдээ би одоо энэ таны буруу

by showing why it was not your fault, actually.

биш гэдгийг харуулан

та бүхний сэтгэлийг засах болно.

Then, I will equip you with some tricks

Дараа нь би та бүхэнд ирээдүйд мичнүүдээс

for beating the chimps in the future.

илүү гарахад туслах аргыг зааж өгнө.

That's basically what I will do.

Гэхдээ эхлээд бүгдээрээ яагаад

But first, let's look at why are we so ignorant,

бид ийнхүү төөрөгдөлтэй байгааг судлая

and it all starts in this place.

Бүх асуудал эндээс эхэлсэн.

It's Hudiksvall. It's a city in northern Sweden.

Энэ бол Шведийн хойд хэсэгт байдаг

Худиксвалл хот-миний өссөн газар,

It's a neighborhood where I grew up,

Эндхийн системд

and it's a neighborhood with a large problem.

маш том асуудал байдаг.

Actually, it has exactly the same problem

Үнэндээ энэ газрын асуудал бол

which existed in all the neighborhoods

та бүхний бүгдэнгийнх нь өссөн

хотуудад байдаг асуудал.

where you grew up as well.

It was not representative. Okay?

Энэ хот бусад газрын ерөнхий төлөөлөл

болж чадаагүй газар юм.

It gave me a very biased view

Надад энэ дэлхий дээрх амьдралын талаар

of how life is on this planet.

харьцангуй дутмаг ойлголт олгодог байсан.

So this is the first piece of the ignorance puzzle.

Энэ бол манай асуудлын эхний шалтгаан.

Мөн бидний өөрсдийн өрөөсгөл ойлголтууд.

We have a personal bias.

We have all different experiences

Бидний амьдрал бидний хүрээлэн буй нийгэм,

from communities and people we meet,

хүмүүсээс хамаарч өөр өөр байдаг.

and on top of this, we start school,

Мөн бид сургуульд орсноор

and we add the next problem.

дараагийн асуудал нэмэгддэг.

Well, I like schools,

Би сургуулиудад дуртай ч багш нар өөрсдөө

but teachers tend to teach outdated worldviews,

сурч байх үеийн мэдлэгийг одоо үе мэт

because they learned something when they went to school,

сурагчдад зааж сургаж байгаа нь

and now they describe this world to the students

хоцрогдсон мэдээ, мэдээлэл байдаг.

without any bad intentions,

Тэд ямар нэг буруу санаа агуулаагүй л дээ.

and those books, of course, that are printed

Мөн дэлхий өөрчлөгдөж байдаг тул

are outdated in a world that changes.

эдгээр номнууд дээрх мэдээллийг

шинэчилж байх шаардлагатай.

And there is really no practice

Багш нарын хичээлд ашигладаг

to keep the teaching material up to date.

мэдээллийн нөөцийг шинэчилдэг

ямар нэг аргачлал байдаггүй.

So that's what we are focusing on.

Үүнд бид анхаарч ажиллаж байгаа.

So we have these outdated facts

Ингээд бидний хувийн үзэл бодол дээр

added on top of our personal bias.

хоцрогдсон мэдээлэл нэмэгдлээ.

What happens next is news, okay?

Дараагийн асуудал бол хэвлэл мэдээлэл.

An excellent journalist knows how to pick

Сайн сэтгүүлч мэдээ сонгохдооо

the story that will make headlines,

олон хүмүүс сонирхож унших,

and people will read it because it's sensational.

"сенсацитай" мэдээг сонгодог.

Ердийн бус үйл явдал илүү

Unusual events are more interesting, no?

сонирхолтой байдаггүй гэж үү?

And they are exaggerated,

Мөн энэ мэдээг нэмж "давсалдаг"

and especially things we're afraid of.

Ялангуяа бидний айдаг зүйлсийг

илүү онцолдог

A shark attack on a Swedish person

Махчин загас Швед хүн рүү дайрсан мэдээ

will get headlines for weeks in Sweden.

Шведэд олон хоног

онцлох мэдээ болж цацагдана.

So these three skewed sources of information

Тэгэхээр ташуу мэдээллийн эх болдог энэ

гурван хүчин зүйлээс хол байх их хэцүү.

were really hard to get away from.

Тэд биднийг бараг л мэдээллээр бөмбөгдөж

They kind of bombard us

and equip our mind with a lot of strange ideas,

бидэнд хачин, сонин бодол төрүүлдэг.

Үүн дээр нэмэгдээд биднийг хүн

and on top of it we put the very thing

болгож байдаг "хүний байгалийн зөн совин"

that makes us humans, our human intuition.

It was good in evolution.

Хувьслын үед зөн совин бидэнд

It helped us generalize

байдлыг ерөнхийд нь авч үзэж,

and jump to conclusions very, very fast.

дүгнэлт хийхэд их хэрэг болж байсан.

It helped us exaggerate what we were afraid of,

Бидэнд бидний айж байдаг зүйлс улам

ихсэх мэт мэдрэмж төрж, бид ямар ч

and we seek causality where there is none,

байхгүй холбоо, шалтгаан хайж эхлэнэ.

and we then get an illusion of confidence

Дараа нь бидэнд өөртөө итгэх

хуурмаг итгэл, төөрөгдөл үүснэ.

Өөрийгөө дунждаас дээгүүр чадвартай, эсвэл

where we believe that we are the best car drivers,

хамгийн сайн жолооч гэж тооцох гээд л.

above the average.

"Чи сайн жолооч уу" гэвэл хүн бүр

Everybody answered that question,

"Тийм ээ, би сайн жолоо барьдаг"гэнэ.

"Yeah, I drive cars better."

Okay, this was good evolutionarily,

Хувьсал, хөгжлийн үед энэ чанар

хэрэг болж байсан ч үүнээс болон

but now when it comes to the worldview,

бидний дэлхийг харах өнцөг

it is the exact reason why it's upside down.

орвонгоороо эргээд байгаа юм.

The trends that are increasing are instead falling,

Ихсэж байсан хандлагыг буурч байгаа гэх,

and the other way around,

эсвэл яг эсрэгээс нь бодох гээд л.

and in this case, the chimps use our intuition against us,

Харин энэ нөхцөлд мичнүүд бидний

зөнг бидний эсрэг ашиглаж,

and it becomes our weakness instead of our strength.

бидний мэдрэмж бидний сул тал болж байдаг.

It was supposed to be our strength, wasn't it?

Мэдрэмж давуу тал байх ёстой биш гэж үү?

So how do we solve such problems?

Энэ асуудлыг хэрхэн шийдэх вэ?

First, we need to measure it,

Эхлээд бид асуудлыг хэмжих,

and then we need to cure it.

дараа нь анагаах хэрэгтэй.

So by measuring it we can understand

Хэмжсэнээр бид мэдээлэлгүй байдал

what is the pattern of ignorance.

ямар загвар, бүтэцтэйг мэдэж болно.

We started the pilot last year,

Түрүү жил бидний эхлүүлсэн асуулга

and now we're pretty sure that we will encounter

бидэнд ташуу мэдээлэл, мэдлэг

a lot of ignorance across the whole world,

дэлхий даяар хичнээн их байгааг харуулсан

and the idea is really to

ба бидний гол санаа бол

scale it up to all domains

глобал хөгжлийн бүхий л хэмжээс,

or dimensions of global development,

талбарыг хамруулах, үүнд:

such as climate, endangered species, human rights,

цаг уур, ховордсон төрөл зүйлс, хүний эрх,

gender equality, energy, finance.

хүйсийн тэгш эрх, эрчим хүч, санхүү гээд л

All different sectors have facts,

Бүхий л салбарын тухай баримт, мэдээ,

and there are organizations trying to spread

энэ мэдээллийг олонд хүргэхээр

awareness about these facts.

ажилладаг байгууллагууд ч байдаг.

So I've started actually contacting some of them,

Би WWF, UNICEF, Амнести Интернэйшнл зэрэг

like WWF and Amnesty International and UNICEF,

хэд хэдэн байгууллагуудтай холбогдон,

and asking them, what are your favorite facts

тэднээс өөрсдийнх нь хамгийн их үнэлдэг ч,

which you think the public doesn't know?

хүмүүс сайн мэддэггүй

Okay, I gather those facts.

мэдээллүүдийг цуглууллаа.

Imagine a long list with, say, 250 facts.

250 тоо баримтаас тогтох урт жагсаалт

And then we poll the public

Ингээд бид иргэдээс асуулга авч,

and see where they score worst.

юун дээр хамгийн муу үзүүлэлт

So we get a shorter list

байгааг харлаа.

Сая Хансын харуулсан шиг

with the terrible results,

маш муу хариунууд бүхий

like some few examples from Hans,

арай богино жагсаалттай боллоо.

and we have no problem finding these kinds

Ийм муу үзүүлэлт бүхий үр дүнг олоход

of terrible results.

огтхон ч хэцүү биш.

Okay, this little shortlist, what are we going to do with it?

За тэгвэл энэ богино жагсаалтаа

Well, we turn it into a knowledge certificate,

хэрхэн ашиглах вэ?

Бид үүгээрээ глобал мэдээллийн батламж

a global knowledge certificate,

гардуулах ба энэ батламжийг

which you can use, if you're a large organization,

сургууль, их сургууль, эсвэл

мэдээллийн агентлаг зэрэг

a school, a university, or maybe a news agency,

томоохон байгууллагууд хүмүүсийг

to certify yourself as globally knowledgeable.

"глобал мэдээлэлтэй"-г

батлахад хэрэглэж болно.

Basically meaning, we don't hire people

Товчоор,

"бид мичнээс муу дүн гаргадаг

who score like chimpanzees.

хүмүүсийг ажилд авахгүй" гэсэн үг.

Of course you shouldn't.

Мэдээж болохгүй шүү дээ.

So maybe 10 years from now,

Ингээд магад энэ төсөл амжилт олж,

if this project succeeds,

10 жилийн та ажлын ярилцлага өгөхдөө

you will be sitting in an interview

энэ мэтийн солиотой глобал мэдээллийн тест

having to fill out this crazy global knowledge.

бөглөөд сууж байж ч болно.

So now we come to the practical tricks.

Ингээд асуулганд сайн хариулах

аргуудыг танилцуулъя.

How are you going to succeed?

Хэрхэн бид шалгалтыг давж гарах вэ?

There is, of course, one way,

Мэдээж нэг арга бий:

which is to sit down late nights

орой болтол сууж,

and learn all the facts by heart

энэ бүх баримт, мэдээг уншиж,

by reading all these reports.

бүгдийг нь цээжлэх.

That will never happen, actually.

Үнэндээ хэзээ ч ийм зүйл болохгүй.

Not even Hans thinks that's going to happen.

Ханс ч ийм зүйл болно гэж бодохгүй байгаа.

People don't have that time.

Хүмүүст тийм цаг байхгүй.

People like shortcuts, and here are the shortcuts.

Хүмүүс товч замуудад дуртай,

харин тэр нь энд байна.

We need to turn our intuition into strength again.

Бид зөн, мэдрэмжээ эргүүлэн

давуу тал болгох хэрэгтэй.

We need to be able to generalize.

Аливааг ерөнхийд нь дүгнэх хэрэгтэй.

So now I'm going to show you some tricks

Ингээд би та бүхэнд буруу ойлголтыг

where the misconceptions are turned around

залруулахад, ерөнхий

тохиолдлуудад ашиглаж болох

into rules of thumb.

хэд хэдэн арга зааж өгнө.

Let's start with the first misconception.

Хэдүүлээ энэ ташуу ойлголтоос эхэлье.

This is very widespread.

Маш өргөн тархсан ойлголт байгаа.

Everything is getting worse.

Бүх зүйл дордож байгаа.

You heard it. You thought it yourself.

Та үүнийг сонсож, ингэж ч бодож байсан.

The other way to think is, most things improve.

Өөрөөр бодох арга нь:

Ихэнх зүйлс сайжирч байдаг.

So you're sitting with a question in front of you

Хэрэв энэ асуулт урд чинь, харин та

and you're unsure. You should guess "improve."

яахаа мэдэхгүй бол "сайжрах"

гэж таах хэрэгтэй.

Okay? Don't go for the worse.

Муудаж байна гэдгийг сонгох хэрэггүй.

That will help you score better on our tests.

Ингэвэл манай асуулгууд дээр

(Applause)

илүү оноо авна.

That was the first one.

Энэ бол нэгдүгээр дүрэм.

There are rich and poor

Баян, ядуугийн хоорондох зай

and the gap is increasing.

улам бүх ихсэж байгаа.

It's a terrible inequality.

Аймшигтай тэгш бус байдал

Yeah, it's an unequal world,

Тийм ээ, энэ бол тэгш бус хорвоо.

but when you look at the data, it's one hump.

Гэхдээ баримтаас харахад,

ганцхан дов байна.

Okay? If you feel unsure,

Дараа удаа эргэлзвэл "ихэнх

go for "the most people are in the middle."

хүмүүс орлогын дундаж түвшинд багтдаг"

That's going to help you get the answer right.

гэж хариулах нь зөв хариулт байх нь.

Now, the next preconceived idea is

Дараагийн нийгэмд тогтсон ойлголт бол

first countries and people need to be very, very rich

анхдагч орнууд болон хүмүүс

нийгмийн хөгжлийг бүтээхийн тулд

to get the social development

маш их хөрөнгөтэй, чинээлэг байх ёстой гэх

like girls in school and be ready for natural disasters.

Охидод боловсрол олгох, байгалийн гамшигт

бэлтгэх гэх мэт

No, no, no. That's wrong.

Үгүй, үгүй. Энэ бол буруу.

Голд байгаа тэр том хотгорын

Look: that huge hump in the middle

хүн амд багтах охид

already have girls in school.

хэдийн боловсрол эзэмшдэг болсон.

So if you are unsure, go for the

Хэрвээ та эргэлзвэл "дийлэнх хэсэг

энэ түвшинд хүрсэн" гэж хариулаарай

"the majority already have this,"

like electricity and girls in school, these kinds of things.

Эрчим хүч, эмэгтэйчүүдийн

боловсрол гэх зэрэг

They're only rules of thumb,

Эдгээр дүрмүүдийг нь олон

so of course they don't apply to everything,

тохиолдолд хэрэглэж болох ч

мэдээж бүх тохиолдолд үнэн байхгүй.

but this is how you can generalize.

Гэхдээ ингэж л ерөнхий байдлыг мэдэж авна.

Let's look at the last one.

Сүүлийн дүрмийг харцгаая.

If something, yes, this is a good one,

Тийм ээ, энэ жишээгээр харуулая.

Махчин загаснууд аюултай.

sharks are dangerous.

No — well, yes, but they are not so important

Үгүй - мэдээж тэд аюултай,

гэхдээ тэр нь миний ярих дэлхийн

in the global statistics, that is what I'm saying.

статистик, мэдээлэлд тийм ч чухал биш

I actually, I'm very afraid of sharks.

Үнэндээ би махчин загаснаас маш их айдаг.

Миний айдаг зүйлсийн тухай асуулт хармагц,

So as soon as I see a question about things I'm afraid of,

which might be earthquakes, other religions,

жишээ нь газар хөдлөлт, бусад шашинууд,

maybe I'm afraid of terrorists or sharks,

магад терроризм, махчин загаснаас

бас айдаг байж болно

anything that makes me feel,

Ямар нэг мэдрэмж төрүүлэхэд

assume you're going to exaggerate the problem.

хүн тэр асуудлыг дэвэргэж бодох

магадлалтай гэж бодоорой.

That's a rule of thumb.

Энэ бол дараагийн дүрэм.

Of course there are dangerous things that are also great.

Аюултай боловч гайхамшигтай

Sharks kill very, very few. That's how you should think.

зүйлс байх нь ойлгомжтой.

Гэхдээ махчин загас маш цөөн хүн алдаг

Ингэж сэтгэх хэрэгтэй.

With these four rules of thumb,

Энэ дөрвөн ерөнхий дүрмүүдийн

you could probably answer better than the chimps,

тусламжтайгаар та мичнүүдээс

илүү үзүүлэлт гаргах боломжтой.

because the chimps cannot do this.

Учир нь мичнүүд ингэж сэтгэж чадахгүй.

They cannot generalize these kinds of rules.

Тэд иймэрхүү дүрэм зохиож чадахгүй.

And hopefully we can turn your world around

Ийнхүү бид таны ертөнцийг эргүүлж,

and we're going to beat the chimps. Okay?

бид мичнүүдээс давж гарна.

Болж байна уу?

(Applause)

Энэ бол асуудалд

That's a systematic approach.

системтэйгээр хандаж байгаа явдал.

Now the question, is this important?

Асуулт: Энэ бүхэн чухал уу?

Yeah, it's important to understand poverty,

Тийм ээ, ядуурал, нэн ядуу байдал,

түүнтэй тэмцэх, охидод

extreme poverty and how to fight it,

хэрхэн боловсрол олгох талаар

ойлголттой байх нь маш их ач холбогдолтой.

and how to bring girls in school.

When we realize that actually it's succeeding, we can understand it.

Бид амжилттай ажиллаж байгааг харсны дараа

асуудлын учрыг ойлгодог болно.

But is it important for everyone else

Гэхдээ энэ графикийн

who cares about the rich end of this scale?

зөвхөн чинээлэг хэсгийг

сонирхсон хүмүүст хамаатай юу?

I would say yes, extremely important,

Би саяны шалтгааны улмаас,

for the same reason.

Тийм, маш хамаатай гэх байна.

If you have a fact-based worldview of today,

Дэлхий дахины тухай баримт дээр суурилсан

мэдээллийн тусламжтайгаар

you might have a chance to understand

ирээдүй ямар байхыг

what's coming next in the future.

төсөөлөх боломжтой болж болно.

We're going back to these two humps in 1975.

Эргээд 1975 оны хоёр дов руу очицгооё.

That's when I was born,

Миний төрсөн он байгаа,

and I selected the West.

Баруун хэсгийг авч үзье.

That's the current EU countries and North America.

Энэ бол одоогийн Европын Холбоо,

Let's now see how the rest and the West compares

Хойд Америкийн орнууд байгаа.

Одоо Барууны орнууд, бусад орнууд

in terms of how rich you are.

хөрөнгөөрөө хэрхэн

харьцуулагдаж байгааг харцгаая.

These are the people who can afford

Энэ бол амралтаараа онгоцоор аялах

to fly abroad with an airplane for a vacation.

санхүүгийн чадамжтай хүмүүс байгаа.

In 1975, only 30 percent of them lived

1975 онд эдгээр хүмүүсийн ердөө

30% нь Европын Холбоо, Хойд Америкаас

outside EU and North America.

гадна орших орнуудын иргэд байсан.

But this has changed, okay?

Гэхдээ энэ байдал өөрчлөгдсөн.

2014 он хүртэлх өөрчлөлтийг харцгаая

So first, let's look at the change up till today, 2014.

Today it's 50/50.

2014 он. Өнөөдөр энэ тоо 50/50 болсон.

The Western domination is over, as of today.

Өнөөдрийн байдлаар

барууны ноёрхол дууссан байна.

That's nice. So what's going to happen next?

Энэ бол сайн зүйл. Цаашид яах бол?

Do you see the big hump? Did you see how it moved?

Энэ том дов хэрхэн нүүхийг харсан уу?

I did a little experiment. I went to the IMF, International Monetary Fund, website.

Би Олон Улсын Валютын Сангийн

вэбсайт руу орж, жижиг туршилт хийж үзлээ.

They have a forecast for the next five years of GDP per capita.

Тэд ирэх 5 жилийн нэг хүнд ноогдох

ДНБ-ний урьдчилсан таамаглал гаргасан

So I can use that to go five years into the future,

Иймд орон бүрийн орлогийн тэгш бус

assuming the income inequality of each country is the same.

байдлыг ижил байна гэж үзээд,

дараагийн 5 жилийн байдлыг харж болно.

I did that, but I went even further.

Гэхдээ би үүнээс цааш туршилтаа явууллаа.

I used those five years for the next 20 years

Туршилтын журмаар дараагийн

with the same speed, just as an experiment what might actually happen.

20 жилийн төлвийг ирэх 5 жилтэй

ижил хурдтай байхаар тооцвол

юу болохыг харсан юм.

Let's move into the future.

Ирээдүй рүү явцгаая.

In 2020, it's 57 percent in the rest.

2020 онд, Бусад орнуудын иргэд чинээлэг

давхаргын 57%-ийг эзэлж байна.

In 2025, 63 percent.

2025 онд 63%-ийг, 2030 онд 68%.

2030, 68. And in 2035, the West is outnumbered in the rich consumer market.

Харин 2035 он чинээлэг давхаргын зах зээлд

Барууныхан дийлэнх байхаа больж байна.

These are just projections of GDP per capita into the future.

Энэ бол зөвхөн нэг хүнд ноогдох ДНБ-ний

ирээдүйн туршилт буулгалт юм.

Seventy-three percent of the rich consumers

Чинээлэг давхаргын 73%-г Хойд Америк,

are going to live outside North America and Europe.

Европын Холбооны бус орнууд

So yes, I think it's a good idea for a company to use this certificate

бүрдүүлэх байна.

Компаниуд ирээдүйд баримт, мэдээлэлд

тулгуурласан шийдвэр гаргахын тулд

to make sure to make fact- based decisions in the future.

энэхүү батламжийг ашиглах нь

сайхан санаа гэж бодож байна.

Thank you very much.

Маш их баярлалаа.

(Applause)

Bruno Giussani: Hans and Ola Rosling!

Бруно Жуссани: Ханс Рослинг, Ола Рослинг!

Баярлалаа.