Stuart Firestein: The pursuit of ignorance

Translator: ALEKSANDAR MITEVSKI Reviewer: Charlie Psy

There is an ancient proverb that says

Постои една древна поговорка која вели

it's very difficult to find a black cat in a dark room,

дека е многу тешко да најдеш црна мачка во темна соба,

especially when there is no cat.

особено кога нема мачка.

I find this a particularly apt description of science

Според мене ова е особено адекватен опис на науката

and how science works --

и начинот на кој таа функционира --

bumbling around in a dark room, bumping into things,

се движи несмасно во темна соба, се удира во работи,

trying to figure out what shape this might be,

обидувајќи се да ја одгатне формата час на ова,

what that might be,

час на она,

there are reports of a cat somewhere around,

во извештаите вели дека мачката е тука некаде,

they may not be reliable, they may be,

некои од нив се точни, некои не,

and so forth and so on.

и така натаму.

Now I know this is different than the way most people

Знам дека ова е поразлично од она како повеќето луѓе

think about science.

размислуваат за науката.

Science, we generally are told,

Обично ни кажуваат дека науката

is a very well-ordered mechanism for

е многу добро изграден механизам за

understanding the world,

разбирање на светот,

for gaining facts, for gaining data,

за стекнување на факти и податоци,

that it's rule-based,

дека се базира на правила,

that scientists use this thing called the scientific method

дека научниците го користат чудото наречено научен метод,

and we've been doing this for 14 generations or so now,

тоа го правиме веќе 14 генерации,

and the scientific method is a set of rules

и дека научниот метод е сет на правила

for getting hard, cold facts out of the data.

за извлекување на цврсти, силни факти од податоците.

I'd like to tell you that's not the case.

Сакам да ви кажам дека не е така.

So there's the scientific method,

Тоа е научниот метод,

but what's really going on is this. (Laughter)

но еве што всушност се случува. (Смеа)

[The Scientific Method vs. Farting Around]

[Научен Метод vs Прдење Наоколу]

And it's going on kind of like that.

Сето тоа оди вака.

[... in the dark] (Laughter)

[... во темнината] (Смеа)

So what is the difference, then,

Тогаш која е разликата помеѓу

between the way I believe science is pursued

начинот на кој јас верувам дека функционира науката

and the way it seems to be perceived?

и начинот на кој ја перцепираат повеќето?

So this difference first came to me in some ways

Оваа разлика ја забележав благодарение

in my dual role at Columbia University,

на мојата двојна улога во Универзитетот Колумбија,

where I'm both a professor and run a laboratory in neuroscience

каде сум професор, но и каде водам лабораторија за невронаука

where we try to figure out how the brain works.

во која се обидуваме да сфатиме како работи мозокот.

We do this by studying the sense of smell,

Toa го правиме проучувајќи го сетилото за мирис.

the sense of olfaction, and in the laboratory,

А во лабораторијата, ми причинува големо

it's a great pleasure and fascinating work

задоволство и навистина е неверојатно

and exciting to work with graduate students and post-docs

и возбудливо да работиш со постдипломците и студентите на пост-докторски

and think up cool experiments to understand how this

и да смислуваш интересни експерименти за да сфатиш

sense of smell works and how the brain might be working,

како функционира сетилото за мирис и мозокот,

and, well, frankly, it's kind of exhilarating.

и искрено да ви кажам доста е стимулативно.

But at the same time, it's my responsibility

Но истовремено, на додипломците им

to teach a large course to undergraduates on the brain,

предавам еден тежок предмет за мозокот,

and that's a big subject,

а тоа е голема тема,

and it takes quite a while to organize that,

и потребно е прилично време за да се организира сето тоа.

and it's quite challenging and it's quite interesting,

Доста е интересно и ми претставува голем предизвик,

but I have to say, it's not so exhilarating.

но морам да кажам, не е толку стимулативно.

So what was the difference?

И во што е разликата?

Well, the course I was and am teaching

Значи, предметот кој го предавам

is called Cellular and Molecular Neuroscience - I. (Laughs)

се вика Клеточна и Молекуларна Невронаука - I. (Смеа)

It's 25 lectures full of all sorts of facts,

Се состои од 25 предавања полни со секакви факти,

it uses this giant book called "Principles of Neural Science"

ја користиме оваа огромна книга наречена "Принципи на Невро Науката"

by three famous neuroscientists.

напишана од три познати невронаучници.

This book comes in at 1,414 pages,

Книгата има 1,414 страници,

it weighs a hefty seven and a half pounds.

тежи огромни три и пол килограми.

Just to put that in some perspective,

Колку само за споредба,

that's the weight of two normal human brains.

толку тежат два просечни човечки мозоци.

(Laughter)

(Смеа)

So I began to realize, by the end of this course,

При крајот на предавањата, ми стана јасно

that the students maybe were getting the idea

дека студентите стекнуваат впечаток дека

that we must know everything there is to know about the brain.

ние совршено добро го познаваме мозокот.

That's clearly not true.

Тоа очигледно не е така.

And they must also have this idea, I suppose,

И веројатно мислат дека, претпоставувам,

that what scientists do is collect data and collect facts

научниците собираат податоци и факти, а потоа истите

and stick them in these big books.

ги ставаат во овие големи книги.

And that's not really the case either.

Нешто што исто така не е точно.

When I go to a meeting, after the meeting day is over

Кога ќе отидеме со колегите, после состанок,

and we collect in the bar over a couple of beers with my colleagues,

на неколку пива во некој бар, ние никогаш

we never talk about what we know.

не зборуваме за она што го знаеме.

We talk about what we don't know.

Зборуваме за она што не го знаеме.

We talk about what still has to get done,

Зборуваме за она што треба да се заврши,

what's so critical to get done in the lab.

што треба под итно да се сработи во лабораторијата.

Indeed, this was, I think, best said by Marie Curie

Навистина, ова беше, мислам, најдобро кажано од Марија Кири

who said that one never notices what has been done

која рече дека никогаш не го забележуваме она што е сработено,

but only what remains to be done.

туку она што допрва треба да се сработи.

This was in a letter to her brother after obtaining

Ова стоело во писмото кое го испратила до својот брат

her second graduate degree, I should say.

откако го стекнала вториот докторат.

I have to point out this has always been one of my favorite pictures of Marie Curie,

Морам да посочам дека оваа ми е една од омилените слики на Марија Кири,

because I am convinced that that glow behind her

бидејќи сум убеден дека сјајот позади неа

is not a photographic effect. (Laughter)

не е фотографски ефект. (Смеа)

That's the real thing.

Тоа е вистинско.

It is true that her papers are, to this day,

Вистина е дека нејзините документи, до ден денеска,

stored in a basement room in the Bibliothèque Française

се складирани во подрум на "Националната Библиотека на Франција"

in a concrete room that's lead-lined,

во бетонска соба обложена со олово,

and if you're a scholar and you want access to these notebooks,

и ако сте научник кој сака да пристапи до овие бележници,

you have to put on a full radiation hazmat suit,

морате да облечете скафандер против радијација,

so it's pretty scary business.

и е прилично застрашувачко.

Nonetheless, this is what I think we were leaving out

Како и да е, токму она што допрва треба да се сработи,

of our courses

мислам дека

and leaving out of the interaction that we have

беше запоставено како во нашите предмети, така и

with the public as scientists, the what-remains-to-be-done.

во комуникацијата која ја имаме како научници со јавноста.

This is the stuff that's exhilarating and interesting.

Токму оваа ствар е, и интересна и стимулативна.

It is, if you will, the ignorance.

Тоа е, ако сакате, незнаењето.

That's what was missing.

Тоа недостасуваше.

So I thought, well, maybe I should teach a course

И си помислив, можеби треба да предавам

on ignorance,

за незнаењето,

something I can finally excel at, perhaps, for example.

област во која конечно ќе можам да се истакнам.

So I did start teaching this course on ignorance,

И така почнав да држам предмет за незнаењето,

and it's been quite interesting

и беше доста интересно

and I'd like to tell you to go to the website.

и би ве повикал да ја посетите вебстраната.

You can find all sorts of information there. It's wide open.

Таму ќе најдете секакви информации. Достапна е за сите.

And it's been really quite an interesting time for me

Супер си поминав бидејќи доаѓаа други научници

to meet up with other scientists who come in and talk

кои зборуваа за работите

about what it is they don't know.

кои не ги знаат.

Now I use this word "ignorance," of course,

Намерно го користам зборот "незнаење,"

to be at least in part intentionally provocative,

за да биде делумно и провокативен,

because ignorance has a lot of bad connotations

оти незнаењето има многу лоши конотации,

and I clearly don't mean any of those.

а јас очигледно не зборувам за нив.

So I don't mean stupidity, I don't mean a callow indifference

Значи не мислам на глупавоста, не мислам на рамнодушност

to fact or reason or data.

кон фактите, податоците и разумот.

The ignorant are clearly unenlightened, unaware,

Незнајковците се очигледно непросветлени, несвесни,

uninformed, and present company today excepted,

неинформирани, и во денешно време, со чесни исклучоци,

often occupy elected offices, it seems to me.

најчесто се државни функционери, така ми се чини.

That's another story, perhaps.

Сепак тоа е друга приказна.

I mean a different kind of ignorance.

Мислам на поинакво незнаење.

I mean a kind of ignorance that's less pejorative,

Мислам на незнаење што е помалку пејоративно,

a kind of ignorance that comes from a communal gap in our knowledge,

вид на незнаење кое потекнува од колективна празнина во нашето знаење,

something that's just not there to be known

нешто што не постои за да можеме да го знаеме,

or isn't known well enough yet or we can't make predictions from,

или сè уште не е доволно познато или од што не можеме да правиме предвидувања,

the kind of ignorance that's maybe best summed up

вид на незнаење кое можеби е најдобро сублимирано

in a statement by James Clerk Maxwell,

во изјавата на Џејмс Клерк Максвел,

perhaps the greatest physicist between Newton and Einstein,

можеби најголемиот физичар измеѓу Њутн и Ајнштајн,

who said, "Thoroughly conscious ignorance

кој рекол, "Потполно свесното незнаење

is the prelude to every real advance in science."

е воведот во секој голем научен напредок."

I think it's a wonderful idea:

Мислам дека ова е прекрасна идеја:

thoroughly conscious ignorance.

потполно свесно незнаење.

So that's the kind of ignorance that I want to talk about today,

Токму за овој вид на незнаење сакам да зборувам денес,

but of course the first thing we have to clear up

но секако најпрвин треба да расчистиме што

is what are we going to do with all those facts?

ќе правиме со сите оние факти?

So it is true that science piles up at an alarming rate.

Вистина е дека стапката со која се трупаат фактите е аларматна.

We all have this sense that science is this mountain of facts,

Сите мислиме дека науката е планина од факти,

this accumulation model of science, as many have called it,

или како што многу го нарекоа, акумулациски модел на науката,

and it seems impregnable, it seems impossible.

кој се чини дека е несовладлив, невозможен.

How can you ever know all of this?

Како можеш да го знаеш сето тоа?

And indeed, the scientific literature grows at an alarming rate.

И навистина, стапката со која расте научната литература е аларматна.

In 2006, there were 1.3 million papers published.

Во 2006, беа објавени 1.3 милион научни трудови.

There's about a two-and-a-half-percent yearly growth rate,

Стапката на раст на годишно ниво изнесува два-и-пол проценти,

and so last year we saw over one and a half million papers being published.

а минатата година беа објавени повеќе од еден и пол милион научни трудови.

Divide that by the number of minutes in a year,

Поделете го тоа со бројот на минути во една година,

and you wind up with three new papers per minute.

и добивате по три нови научни труда на секоја минута.

So I've been up here a little over 10 minutes,

Овде сум веќе нешто повеќе од 10 минути.

I've already lost three papers.

Веќе пропуштив три труда.

I have to get out of here actually. I have to go read.

Всушност треба да си одам. Треба да одам да читам.

So what do we do about this? Well, the fact is

И што правиме во врска со ова? Научниците

that what scientists do about it is a kind of a controlled neglect, if you will.

се справуваат со ова така што вршат контролирано занемарување.

We just don't worry about it, in a way.

На некој начин, не се потресуваме многу.

The facts are important. You have to know a lot of stuff

Фактите се важни. Мораш да знаеш многу работи

to be a scientist. That's true.

за да бидеш научник. Тоа е точно.

But knowing a lot of stuff doesn't make you a scientist.

Но тоа што знаеш многу факти не те прави научник.

You need to know a lot of stuff to be a lawyer

Мора да знаеш многу работи за да бидеш адвокат,

or an accountant or an electrician or a carpenter.

сметководител, електричар или столар.

But in science, knowing a lot of stuff is not the point.

Но во науката, не е поентата да знаеш многу работи.

Knowing a lot of stuff is there to help you get

Големото знаење треба да ти помогне

to more ignorance.

да стекнеш поголемо незнаење.

So knowledge is a big subject, but I would say

Знаењето е значајно, но јас би рекол дека

ignorance is a bigger one.

незнаењето е уште позначајно.

So this leads us to maybe think about, a little bit

Сега е на ред малку да поразмислиме за

about, some of the models of science that we tend to use,

некои од најчестите модели на науката,

and I'd like to disabuse you of some of them.

и би сакал да ви појаснам некои работи за нив.

So one of them, a popular one, is that scientists

Еден популарен модел вели дека научниците

are patiently putting the pieces of a puzzle together

трпеливо ги составуваат деловите на сложувалката

to reveal some grand scheme or another.

за на крај да ја откријат големата слика.

This is clearly not true. For one, with puzzles,

Ова очигледно не е точно. Прво, производителот

the manufacturer has guaranteed that there's a solution.

на сложувалката ви гарантира дека таа има решение.

We don't have any such guarantee.

Ние немаме таква гаранција.

Indeed, there are many of us who aren't so sure about the manufacturer.

Навистина, многу од нас дури и не се сигурни дали има производител.

(Laughter)

(Смеа)

So I think the puzzle model doesn't work.

Моделот сложувалка мислам дека не е соодветен.

Another popular model is that science is busy unraveling things

Друг популарен модел вели дека науката

the way you unravel the peels of an onion.

е како лупење кромид.

So peel by peel, you take away the layers of the onion

Значи лушпа по лушпа, ги отстранувате слоевите на кромидот

to get at some fundamental kernel of truth.

за да дојдете до јадрото на вистината.

I don't think that's the way it works either.

Мислам дека ни овој модел не е соодветен.

Another one, a kind of popular one, is the iceberg idea,

Друга популарна идеја е онаа за сантата мраз,

that we only see the tip of the iceberg but underneath

дека само го гледаме врвот на сантата, но дека најголемиот

is where most of the iceberg is hidden.

дел од сантата е скриен под вода.

But all of these models are based on the idea of a large body of facts

Но сите овие модели се базираат на идејата дека постојат многу факти

that we can somehow or another get completed.

кои можеме некако да ги осознаеме.

We can chip away at this iceberg and figure out what it is,

Можеме да ја изделкаме сантата и да ја проучиме,

or we could just wait for it to melt, I suppose, these days,

или пак, денес, можеме едноставно да чекаме да се стопи,

but one way or another we could get to the whole iceberg. Right?

но на еден или друг начин можеме да дојдеме до целата санта. Така?

Or make it manageable. But I don't think that's the case.

Мислам дека ни овој модел не е соодветен.

I think what really happens in science

Она што се случува во науката, според мене,

is a model more like the magic well,

многу наликува на магичниот бунар,

where no matter how many buckets you take out,

од кој можете бесконечно

there's always another bucket of water to be had,

да вадите вода.

or my particularly favorite one,

Мене омилен модел ми е

with the effect and everything, the ripples on a pond.

оној со брановите во вода.

So if you think of knowledge being this ever-expanding ripple on a pond,

Ако на знаењето гледате како на бран кој постојано се шири низ водата,

the important thing to realize is that our ignorance,

тогаш треба да сфатите дека незнаењето расте

the circumference of this knowledge, also grows with knowledge.

правопропорционално со ширење на бранот на знаењето.

So the knowledge generates ignorance.

Значи знаењето создава незнаење.

This is really well said, I thought, by George Bernard Shaw.

Ова многу добро го кажал, мислам, Џорџ Бернард Шо.

This is actually part of a toast that he delivered

Ова всушност било дел од здравицата која ја

to celebrate Einstein at a dinner celebrating Einstein's work,

кажал за време на вечера, организирана во чест на работата на Ајнштајн,

in which he claims that science

во која вели дека науката

just creates more questions than it answers. ["Science is always wrong. It never solves a problem without creating 10 more."]

создава повеќе прашања, отколку што може да одговори. ["Науката постојано греши. Не може да реши проблем, а да не создаде дополнителни 10."]

I find that kind of glorious, and I think he's precisely right,

За мене ова е чудесно, и мислам дека е потполно во право,

plus it's a kind of job security.

башка и работата ви е осигурана.

As it turns out, he kind of cribbed that

Ова размислување тој всушност го ископирал

from the philosopher Immanuel Kant

од филозофот Имануел Кант

who a hundred years earlier had come up with this idea

кој сто години претходно дошол до идејата дека прашањата

of question propagation, that every answer begets more questions.

се размножуваат, дека секој одговор раѓа дополнителни прашања.

I love that term, "question propagation,"

Го сакам тој термин, "размножување на прашањата,"

this idea of questions propagating out there.

идејата дека прашањата се размножуваат.

So I'd say the model we want to take is not

Не треба да се водиме по моделот кој вели

that we start out kind of ignorant and we get some facts together

дека сме почнале како незнајковци, па сме дошле до некои факти

and then we gain knowledge.

и на крај сме стекнале знаење.

It's rather kind of the other way around, really.

Всушност, работите се одвиваат во обратна насока.

What do we use this knowledge for?

За што ни служи знаењето?

What are we using this collection of facts for?

За што ни служат сите овие факти?

We're using it to make better ignorance,

Ни служат да создадеме подобро незнаење,

to come up with, if you will, higher-quality ignorance.

да дојдеме, ако сакате, до високо-квалитетно незнаење.

Because, you know, there's low-quality ignorance

Бидејќи, знаете, постои ниско-квалитетно незнаење

and there's high-quality ignorance. It's not all the same.

и високо-квалитетно незнаење. Тие не се исти.

Scientists argue about this all the time.

Научниците цело време се расправаат за тоа.

Sometimes we call them bull sessions.

Понекогаш ги нарекуваме неформални дискусии.

Sometimes we call them grant proposals.

Понекогаш ги нарекуваме предлози за неповратни грантови.

But nonetheless, it's what the argument is about.

Но сепак, дискусиите се поврзани со една тема.

It's the ignorance. It's the what we don't know.

А тоа е незнаењето. Што е тоа што не знаеме.

It's what makes a good question.

Како да поставиме добро прашање.

So how do we think about these questions?

И како размислуваме за овие прашања?

I'm going to show you a graph that shows up

Ќе ви прикажам еден график кој е закачен

quite a bit on happy hour posters in various science departments.

како постер во неколку научни институти.

This graph asks the relationship between what you know

Овој график ја претставува врската помеѓу она што знаеш

and how much you know about it.

и она колку многу знаеш за тоа.

So what you know, you can know anywhere from nothing to everything, of course,

Прво што знаеш, што знаеш се движи од ништо до сè,

and how much you know about it can be anywhere

и колку многу знаеш за тоа се движи од

from a little to a lot.

малку до многу.

So let's put a point on the graph. There's an undergraduate.

Ајде да ставиме точка на графикот. Еве еден додипломец.

Doesn't know much but they have a lot of interest.

Не знае многу, но има голем интерес.

They're interested in almost everything.

Го интересира речиси сè.

Now you look at a master's student, a little further along in their education,

Сега гледаме еден магистрант, има малку поголемо образование,

and you see they know a bit more,

и гледате дека тие знаат малку повеќе,

but it's been narrowed somewhat.

но тоа е некако стеснето.

And finally you get your Ph.D., where it turns out

И најпосле докторот на науки, кој излегува

you know a tremendous amount about almost nothing. (Laughter)

дека има огромно знаење за, речиси, ништо. (Смеа)

What's really disturbing is the trend line that goes through that

Навистина е вознемирувачка линијата која го пробива графикот,

because, of course, when it dips below the zero axis, there,

оти кога ќе отиде онаму под нула оската,

it gets into a negative area.

тоа веќе е негативна област.

That's where you find people like me, I'm afraid.

Таму ќе ги најдете луѓето како мене.

So the important thing here is that this can all be changed.

Важно е дека сето ова може да се промени.

This whole view can be changed

Целата оваа слика може да се промени

by just changing the label on the x-axis.

само ако го смениме називот на х-оската.

So instead of how much you know about it,

И наместо колку многу знаеш за тоа,

we could say, "What can you ask about it?"

можеме да речеме, "Што можеш да прашаш за тоа?"

So yes, you do need to know a lot of stuff as a scientist,

Да, како научник треба да знаеш многу ствари,

but the purpose of knowing a lot of stuff

но знаењето не е цел сама по себе. Ако имаш

is not just to know a lot of stuff. That just makes you a geek, right?

само големо знаење, тогаш би бил гик, нели?

Knowing a lot of stuff, the purpose is

Целта на големото знаење е

to be able to ask lots of questions,

да можеш да поставуваш многу прашања,

to be able to frame thoughtful, interesting questions,

да можеш да формулираш промислени, интересни прашања,

because that's where the real work is.

оти токму таму лежи зајакот.

Let me give you a quick idea of a couple of these sorts of questions.

Дозволете да ви покажам како изгледаат овие прашања.

I'm a neuroscientist, so how would we come up

Јас сум невронаучник, и како би дошле до

with a question in neuroscience?

одредено прашање во невронауката?

Because it's not always quite so straightforward.

Бидејќи не е секогаш така едноставно.

So, for example, we could say, well what is it that the brain does?

На пример, можеме да прашаме, што прави мозокот?

Well, one thing the brain does, it moves us around.

Една од работите што ги прави, нè движи наоколу.

We walk around on two legs.

Одиме на две нозе.

That seems kind of simple, somehow or another.

Ми се чини дека тоа е едноставно, вака или онака.

I mean, virtually everybody over 10 months of age

Мислам, буквално сите кои имаат над 10 месеци

walks around on two legs, right?

одат на две нозе, така?

So that maybe is not that interesting.

Тоа можеби не е толку интересно.

So instead maybe we want to choose something a little more complicated to look at.

Можеби треба да се осврнеме на нешто посложено.

How about the visual system?

Што велите за системот за вид?

There it is, the visual system.

Еве го, системот за вид.

I mean, we love our visual systems. We do all kinds of cool stuff.

Мислам, си го сакаме системот за вид. Со него правиме многу интересни работи.

Indeed, there are over 12,000 neuroscientists

Навистина, има повеќе од 12,000 невронаучници

who work on the visual system,

кои работат на системот за вид,

from the retina to the visual cortex,

од ретината до визуелниот кортекс,

in an attempt to understand not just the visual system

во обид да го разберат не само системот за вид,

but to also understand how general principles

туку и да ги разберат општите принципи

of how the brain might work.

според кои работи мозокот.

But now here's the thing:

Но еве една работа:

Our technology has actually been pretty good

Нашата технологија доста успешно ја

at replicating what the visual system does.

имитира работата на системот за вид.

We have TV, we have movies,

Имаме ТВ, имаме филмови,

we have animation, we have photography,

имаме анимација, имаме фотографија,

we have pattern recognition, all of these sorts of things.

препознавање на обрасци и други слични работи.

They work differently than our visual systems in some cases,

Во одредени случаи тие работат поинаку од системот за вид,

but nonetheless we've been pretty good at

но сепак успеавме да направиме технологија

making a technology work like our visual system.

која работи по урнек на нашиот систем за вид.

Somehow or another, a hundred years of robotics,

Роботиката постои веќе сто години, но сè уште

you never saw a robot walk on two legs,

не сме виделе робот кој оди на две нозе,

because robots don't walk on two legs

бидејќи не е толку лесно

because it's not such an easy thing to do.

да направиш таков робот.

A hundred years of robotics,

Сто години роботика,

and we can't get a robot that can move more than a couple steps one way or the other.

но сè уште немаме робот кој може да се движи на подолго растојание.

You ask them to go up an inclined plane, and they fall over.

Ќе побараш од нив да се качуваат по стрмнина, а тие веднаш паѓаат.

Turn around, and they fall over. It's a serious problem.

Да се свртат, и пак паѓаат. Тоа е сериозен проблем.

So what is it that's the most difficult thing for a brain to do?

Која задача е најтешка за мозокот?

What ought we to be studying?

Кој проблем треба да го проучуваме?

Perhaps it ought to be walking on two legs, or the motor system.

Можеби тоа е одењето на две нозе, или моторниот систем.

I'll give you an example from my own lab,

Ќе ви дадам пример од мојата лабораторија,

my own particularly smelly question,

еден мој мирислив проблем,

since we work on the sense of smell.

оти ние го проучуваме сетилото за мирис.

But here's a diagram of five molecules

Еве еден цртеж со пет молекули

and sort of a chemical notation.

кои имаат хемиски ознаки.

These are just plain old molecules, but if you sniff those molecules

Ова се многу стари молекули, но ако ги помирисате со помош на двете

up these two little holes in the front of your face,

дупчиња кои ги имате на предниот дел од лицето,

you will have in your mind the distinct impression of a rose.

во умот ќе ви се јави јасна претстава на роза.

If there's a real rose there, those molecules will be the ones,

Ако имавме вистинска роза, токму овие молекули ќе играа главна улога,

but even if there's no rose there,

но дури и да немаме вистинска роза,

you'll have the memory of a molecule.

сепак вие ја памтите молекулата.

How do we turn molecules into perceptions?

Како ги преобразуваме молекулите во перцепции?

What's the process by which that could happen?

Низ кој процес се одвива тоа?

Here's another example: two very simple molecules, again in this kind of chemical notation.

Еве еден друг пример: две многу едноставни молекули, повторно со хемиска ознака.

It might be easier to visualize them this way,

Можеби е полесно да ги претставиме вака,

so the gray circles are carbon atoms, the white ones

сивите кругови се јаглеродни атоми, белите

are hydrogen atoms and the red ones are oxygen atoms.

се атоми на водород, а црвените се атоми на кислород.

Now these two molecules differ by only one carbon atom

Разликата помеѓу овие две молекули се состои во еден јаглероден атом

and two little hydrogen atoms that ride along with it,

и два мали водородни атоми кои одат со него,

and yet one of them, heptyl acetate,

но сепак, едната од нив, хептил ацетат,

has the distinct odor of a pear,

има мирис на круша,

and hexyl acetate is unmistakably banana.

а хексил ацетатот мириса на банана.

So there are two really interesting questions here, it seems to me.

Овде се јавуваат две навистина интересни прашања.

One is, how can a simple little molecule like that

Прво, како може една таква проста и мала молекула

create a perception in your brain that's so clear

да создаде перцепција во вашиот мозок, јасна

as a pear or a banana?

перцепција на круша или банана?

And secondly, how the hell can we tell the difference

И второ, како побогу можеме да правиме разлика

between two molecules that differ by a single carbon atom?

помеѓу две молекули кои се разликуваат со еден јаглероден атом?

I mean, that's remarkable to me,

Мислам, ова за мене е извонредно,

clearly the best chemical detector on the face of the planet.

очигледно најдобриот хемиски детектор на планетата.

And you don't even think about it, do you?

А вие дури и не размислувате за него, нели?

So this is a favorite quote of mine that takes us

Овој цитат ми е омилен, и тој нè навраќа

back to the ignorance and the idea of questions.

на незнаењето и идејата за прашањата.

I like to quote because I think dead people

Сакам да цитирам оти мислам дека мртвите луѓе

shouldn't be excluded from the conversation.

не треба да ги исклучуваме од дискусијата.

And I also think it's important to realize that

И мислам дека е важно да сфатиме дека

the conversation's been going on for a while, by the way.

оваа дискусија се одвива веќе подолго време.

So Erwin Schrodinger, a great quantum physicist

Ервин Шродингер, големиот квантен физичар

and, I think, philosopher, points out how you have to

и, ми се чини, филозоф, вели "придржувај се до

"abide by ignorance for an indefinite period" of time.

незнаењето на неодреден временски период."

And it's this abiding by ignorance

И токму тоа треба да научиме,

that I think we have to learn how to do.

како да се придржуваме до незнаењето.

This is a tricky thing. This is not such an easy business.

Тоа е тешка работа. Не е баш така лесно.

I guess it comes down to our education system,

Претпоставувам се должи на нашиот образовен систем,

so I'm going to talk a little bit about ignorance and education,

па затоа малку ќе зборувам за незнаењето и образованието,

because I think that's where it really has to play out.

бидејќи токму тоа треба да ја има главната улога.

So for one, let's face it,

Најпрво, да бидеме искрени,

in the age of Google and Wikipedia,

во ерата на Гугл и Википедија,

the business model of the university

работниот модел на универзитетите

and probably secondary schools is simply going to have to change.

и веројатно на средните училишта едноставно ќе мора да се смени.

We just can't sell facts for a living anymore.

Едноставното нудење на факти веќе не е опција.

They're available with a click of the mouse,

Тие се достапни со кликање на маусот,

or if you want to, you could probably just ask the wall

или ако сакате, можете едноставно да го прашате

one of these days, wherever they're going to hide the things

ѕидот во денешно време. Информациите ни се достапни

that tell us all this stuff.

од многу извори.

So what do we have to do? We have to give our students

И што треба да правиме? На нашите студенти треба да им овозможиме

a taste for the boundaries, for what's outside that circumference,

да допрат до границите, до она што е надвор од опсегот на познатото,

for what's outside the facts, what's just beyond the facts.

она што е надвор од фактите.

How do we do that?

Како ќе го изведеме тоа?

Well, one of the problems, of course,

Една од пречките за тоа

turns out to be testing.

е тестирањето.

We currently have an educational system

Моментално имаме образовен систем

which is very efficient but is very efficient at a rather bad thing.

кој е многу ефикасен, но ефикасен во една лоша работа.

So in second grade, all the kids are interested in science,

Во второ одделение, сите деца се заинтересирани за наука,

the girls and the boys.

и девојчињата и момчињата.

They like to take stuff apart. They have great curiosity.

Сакаат да ги разглобуваат работите. Многу се љубопитни.

They like to investigate things. They go to science museums.

Сакаат да истражуваат. Одат во научни музеи.

They like to play around. They're in second grade.

Сакаат да си играат.

They're interested.

Ги интересира.

But by 11th or 12th grade, fewer than 10 percent

Но кога се 3та или 4та година во средно, помалку од 10%

of them have any interest in science whatsoever,

се заинтересирани за било каква наука,

let alone a desire to go into science as a career.

а да не зборуваме за избор на науката како професија.

So we have this remarkably efficient system

Значи имаме неверојатно ефикасен систем

for beating any interest in science out of everybody's head.

за убивање на научниот интерес.

Is this what we want?

Тоа ли сакаме?

I think this comes from what a teacher colleague of mine

Ова мислам дека се должи на нешто што еден мој колега

calls "the bulimic method of education."

го нарекува "булимичен метод на образование."

You know. You can imagine what it is.

Знаете. Можете да го замислите.

We just jam a whole bunch of facts down their throats over here

Едноставно им бутаме еден куп факти во уста, кои потоа

and then they puke it up on an exam over here

тие на испит ги повраќаат и на крај

and everybody goes home with no added intellectual heft whatsoever.

сите си одиме дома без било каква додатна интелектуална корист.

This can't possibly continue to go on.

Не може веќе вака.

So what do we do? Well the geneticists, I have to say,

И што да правиме? Генетичарите имаат интересна

have an interesting maxim they live by.

макисма според која живеат.

Geneticists always say, you always get what you screen for.

Генетичарите секогаш велат, секогаш го добиваш она што го бараш.

And that's meant as a warning.

Ова го кажувам како предупредување.

So we always will get what we screen for,

Секогаш ќе го добиваме она што го бараме,

and part of what we screen for is in our testing methods.

а дел од она што бараме се наоѓа во нашите тестовни методи.

Well, we hear a lot about testing and evaluation,

Многу слушаме за тестирање и оценување,

and we have to think carefully when we're testing

и мораме да бидеме внимателни при тестирањето

whether we're evaluating or whether we're weeding,

за тоа дали оценуваме или пак истребуваме,

whether we're weeding people out,

дали ги истребуваме луѓето,

whether we're making some cut.

дали елиминираме некого.

Evaluation is one thing. You hear a lot about evaluation

Оценувањето е една работа. Во денешно време ќе прочитате

in the literature these days, in the educational literature,

многу работи за оценувањето во образовната литература,

but evaluation really amounts to feedback and it amounts

но оценувањето всушност е давање повратна информација,

to an opportunity for trial and error.

обезбедување прилики за обиди и грешки.

It amounts to a chance to work over a longer period of time

Тоа е можност да работите подолг временски период

with this kind of feedback.

и да добивате повратни информации.

That's different than weeding, and usually, I have to tell you,

Тоа е поразлично од истребувањето, и обично кога луѓето

when people talk about evaluation, evaluating students,

зборуваат за оценување, оценување на студенти,

evaluating teachers, evaluating schools,

оценување на наставници, оценување на училишта,

evaluating programs, that they're really talking about weeding.

оценување на програми, тие всушност зборуваат за истребување.

And that's a bad thing, because then you will get what you select for,

А тоа е лошо, бидејќи тогаш ќе го добиете она што го барате,

which is what we've gotten so far.

а во таква состојба сме токму сега.

So I'd say what we need is a test that says, "What is x?"

Би рекол дека ни треба тест кој вели, "Што е x?"

and the answers are "I don't know, because no one does,"

а одговорите се "Не знам, бидејќи никој не знае,"

or "What's the question?" Even better.

или "Што е прашањето?" Уште подобро.

Or, "You know what, I'll look it up, I'll ask someone,

Или, "Знаеш што, ќе го побарам, ќе прашам некого,

I'll phone someone. I'll find out."

ќе се јавам некому. Ќе дознаам."

Because that's what we want people to do,

Оти токму така сакаме луѓето да се однесуваат,

and that's how you evaluate them.

и на тој начин ќе ги оценуваш.

And maybe for the advanced placement classes,

A кај напредните класови

it could be, "Here's the answer. What's the next question?"

би можело да биде, "Еве го одговорот. Кое е следното прашање?"

That's the one I like in particular.

Тоа особено ми се допаѓа.

So let me end with a quote from William Butler Yeats,

Дозволете ми да завршам со цитат од Вилијам Батлер Јеитс,

who said "Education is not about filling buckets;

кој рекол "Образованието не претставува полнење на кофи;

it is lighting fires."

туку палење на огнови."

So I'd say, let's get out the matches.

Па затоа, ајде да ги извадиме чкорчињата.

Thank you.

Ви благодарам.

(Applause)

(Аплауз)

Thank you. (Applause)

Ви благодарам. (Аплауз)