Stuart Firestein: The pursuit of ignorance

Çeviri: Esra Çakmak Gözden geçirme: Ramazan Şen

There is an ancient proverb that says

Eski bir atasözü der ki;

it's very difficult to find a black cat in a dark room,

karanlık bir odada siyah bir kedi bulmak çok zordur,

especially when there is no cat.

özellikle odada kedi yokken.

I find this a particularly apt description of science

Bu sözü, bilimin ve bilimin nasıl işlediğini betimlemeye

and how science works --

bilhassa münasip buluyorum --

bumbling around in a dark room, bumping into things,

karanlık bir odada sakarca hareket etmek, ona buna çarpmak,

trying to figure out what shape this might be,

şunun bunun şeklinin neye benzediğini

what that might be,

kavramaya çalışmak,

there are reports of a cat somewhere around,

oralarda bir yerde bir kedi olduğu söylentileri var,

they may not be reliable, they may be,

güvenilir olabilir de, olmayabilir de

and so forth and so on.

vesaire vesaire.

Now I know this is different than the way most people

Bunun, çoğu kişinin bilime yaklaşımından

think about science.

farklı olduğunu biliyorum.

Science, we generally are told,

Bilim, genellikle bize söylendiği hâliyle,

is a very well-ordered mechanism for

dünyayı anlamak,

veri ve bulguları toplamak için

understanding the world,

for gaining facts, for gaining data,

çok düzenli bir mekanizmadır.

that it's rule-based,

Bilimin kurallara dayandığı,

that scientists use this thing called the scientific method

bilim insanlarının bilimsel yöntem denilen şeyi kullandığı

and we've been doing this for 14 generations or so now,

ve bunu yaklaşık 14 kuşaktır yapmakta olmamız

and the scientific method is a set of rules

ve bilimsel yöntemin ise, verilerden sağlam ve somut gerçekleri

for getting hard, cold facts out of the data.

çıkarmaya yarayan kurallar dizisi olduğu ifade edilir.

I'd like to tell you that's not the case.

Belirtmek isterim ki işin aslı öyle değil.

So there's the scientific method,

Yani bir bilimsel yöntem var,

but what's really going on is this. (Laughter)

ama aslında olan durum şu. (Gülüşmeler)

[The Scientific Method vs. Farting Around]

[Bilimsel Yöntem'e karşı Aylakça Zaman Öldürmek]

And it's going on kind of like that.

Bir nevi böyle sürüyor.

[... in the dark] (Laughter)

[... karanlıkta] (Gülüşmeler)

So what is the difference, then,

Öyleyse benim algıladığım bilimin işleyişiyle

between the way I believe science is pursued

görünürde algılanan bilimsel yaklaşım

and the way it seems to be perceived?

arasındaki fark nedir?

So this difference first came to me in some ways

Columbia Üniversitesi'nde hem profesör,

in my dual role at Columbia University,

hem de beynin nasıl çalıştığını

where I'm both a professor and run a laboratory in neuroscience

anlamaya çalıştığımız nörobilim laboratuvarında sorumlu olarak çalışırken,

where we try to figure out how the brain works.

bu farklılık çeşitli şekillerde karşıma çıktı.

We do this by studying the sense of smell,

Beynin nasıl çalıştığını anlamak için,

koku duyusu, koku alma yeteneğini inceliyoruz.

the sense of olfaction, and in the laboratory,

Laboratuvarda bunu yapmak büyük bir zevk, büyüleyici bir iş,

it's a great pleasure and fascinating work

and exciting to work with graduate students and post-docs

yüksek lisans öğrencileri ile doktora sonrası araştırmacılarla çalışmak muazzam,

and think up cool experiments to understand how this

koku alma duyusunun nasıl çalıştığını

sense of smell works and how the brain might be working,

ve beynin nasıl çalışıyor olabileceğini anlamak için deneyler düzmek

and, well, frankly, it's kind of exhilarating.

açıkçası insanı havalara uçuruyor.

But at the same time, it's my responsibility

Aynı zamanda, lisans öğrencilerine beyin üzerine kapsamlı

to teach a large course to undergraduates on the brain,

bir ders vermek de benim sorumluluğum içerisinde

ve bu konu geniş bir konu,

and that's a big subject,

and it takes quite a while to organize that,

hâliyle böyle bir konuyu tertiplemek zaman alıyor,

and it's quite challenging and it's quite interesting,

oldukça zorlu ve oldukça ilginç bir alan

but I have to say, it's not so exhilarating.

fakat havalara uçurmadığını söylemeden edemeyeceğim.

So what was the difference?

Peki ya fark neydi?

Well, the course I was and am teaching

Öğrettiğim ve öğretmekte olduğum ders:

is called Cellular and Molecular Neuroscience - I. (Laughs)

Hücresel ve Moleküler Nörobilim 1. (Gülüşmeler)

It's 25 lectures full of all sorts of facts,

Her türden bilgilerle dolu 25 dersten oluşuyor.

it uses this giant book called "Principles of Neural Science"

Derste, üç ünlü nörobilimcinin yazdığı ''Sinir Bilimi İlkeleri'' adlı

by three famous neuroscientists.

devasa bir kitap kullanılıyor.

This book comes in at 1,414 pages,

Kitap 1414 sayfa,

it weighs a hefty seven and a half pounds.

sağlam üç buçuk kilo ağırlığında.

Just to put that in some perspective,

Bunu şöyle de düşünebiliriz;

that's the weight of two normal human brains.

bu ağırlık, iki normal insan beyninin toplam ağırlığına tekabül ediyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So I began to realize, by the end of this course,

Dolayısıyla dersin sonlarına doğru,

that the students maybe were getting the idea

öğrencilerimin beyin hakkında bilinen

that we must know everything there is to know about the brain.

her şeyi bilmemiz gerektiği fikrine kapılabileceklerini fark ettim.

That's clearly not true.

Bu kesinlikle doğru değil.

And they must also have this idea, I suppose,

Bu öğrenciler aynı zamanda, bilim insanlarının işlerinin,

that what scientists do is collect data and collect facts

verileri ve bulguları toplayıp bunları büyük kitaplara doldurmak

and stick them in these big books.

olduğu fikrini de edinmiş olabilirler.

And that's not really the case either.

Olay bu da değil.

When I go to a meeting, after the meeting day is over

Bir toplantıya gittiğimde, toplantı günü bitip de

and we collect in the bar over a couple of beers with my colleagues,

meslektaşlarımla birkaç bira içmek için bir barda toplandığımızda,

we never talk about what we know.

hiçbir zaman bildiklerimizi konuşmayız.

We talk about what we don't know.

Bilmediklerimiz hakkında konuşuruz.

We talk about what still has to get done,

Daha neler yapılması gerektiği hakkında,

what's so critical to get done in the lab.

laboratuvarda tamamlanması elzem şeyleri konuşuruz.

Indeed, this was, I think, best said by Marie Curie

Bu hakikaten en iyi Marie Curie tarafından ifade edilmişti:

who said that one never notices what has been done

Kişi yapılıp tamamlananları değil, sadece yapılacak

but only what remains to be done.

daha nelerin kaldığını fark eder.

This was in a letter to her brother after obtaining

Bu ifade, kendisi ikinci lisans derecesini

her second graduate degree, I should say.

aldıktan sonra kardeşine yazdığı bir mektupta yer almıştı.

I have to point out this has always been one of my favorite pictures of Marie Curie,

Bu da Marie Curie'nin en sevdiğim fotoğraflarından biridir,

because I am convinced that that glow behind her

çünkü arkasındaki o ışıltının

is not a photographic effect. (Laughter)

bir fotoğraf efekti olmadığına eminim. (Gülüşmeler)

That's the real thing.

O gerçek bir ışıltı.

It is true that her papers are, to this day,

Onun makaleleri, bugüne dek Fransız Milli Kütüphanesi'nin

stored in a basement room in the Bibliothèque Française

bodrum katındaki bir odada saklandı,

in a concrete room that's lead-lined,

kurşun astarlı, betonarme bir odada

and if you're a scholar and you want access to these notebooks,

ve eğer bir bilim insanıysanız ve bu defterlere erişmek istiyorsanız,

you have to put on a full radiation hazmat suit,

tam takım radyasyondan koruma kıyafeti giymeniz gerekiyor,

so it's pretty scary business.

anlaşılacağı gibi tehlikeli bir görev.

Nonetheless, this is what I think we were leaving out

Yine de sanırım bu, derslerimizden

of our courses

ve bilim insanları olarak

and leaving out of the interaction that we have

toplumla kurduğumuz etkileşimden

with the public as scientists, the what-remains-to-be-done.

mahrum bıraktığımız şey: Yapılacak nelerin kaldığı.

This is the stuff that's exhilarating and interesting.

Bu bizleri uçuracak ve ilginç olan şey.

It is, if you will, the ignorance.

Buna, diğer bir deyişle, cehalet diyoruz.

That's what was missing.

Eksik olan şey işte buydu.

So I thought, well, maybe I should teach a course

Düşündüm de, belki de cehalet üzerine

on ignorance,

bir ders vermeliyim,

something I can finally excel at, perhaps, for example.

sonunda başarılı olabileceğim bir konu olduğunu zannediyorum.

So I did start teaching this course on ignorance,

Cehalet üzerine bu dersi vermeye başladım

and it's been quite interesting

ve oldukça ilginçti

and I'd like to tell you to go to the website.

ve internet sitesine bakmanızı öneririm.

You can find all sorts of information there. It's wide open.

Orada her tür bilgiyi bulabilirsiniz, erişime açık.

And it's been really quite an interesting time for me

Bilmedikleri şeyler hakkında gelip konuşan bilim insanlarıyla görüşmek,

to meet up with other scientists who come in and talk

benim için gerçekten

about what it is they don't know.

ilginç bir dönemdi.

Now I use this word "ignorance," of course,

"Cehalet" kelimesini, elbette kısmen de olsa

to be at least in part intentionally provocative,

bilinçli bir şekilde tahrik etmek için kullanıyorum,

because ignorance has a lot of bad connotations

çünkü cehaletin çok fazla kötü çağrışımı var

and I clearly don't mean any of those.

ve bunların hiçbirini kastetmiyorum.

So I don't mean stupidity, I don't mean a callow indifference

Hakikate veya sebeplere veya verilere karşı aptallığı

to fact or reason or data.

veya çaylak kayıtsızlığını kastetmiyorum.

The ignorant are clearly unenlightened, unaware,

Cahiller; aydınlanmamış olurlar, farkında değillerdir,

uninformed, and present company today excepted,

bihaberdiler ve sözüm meclisten dışarı,

often occupy elected offices, it seems to me.

çoğunlukla seçim sandıklarından çıkan kişilerdir.

That's another story, perhaps.

O işin başka boyutu elbette.

I mean a different kind of ignorance.

Farklı bir cehalet türü yani;

I mean a kind of ignorance that's less pejorative,

daha az aşağılanan bir cehalet türü,

a kind of ignorance that comes from a communal gap in our knowledge,

aklımızdaki sınıf ayrımından kaynaklı bir cehalet,

something that's just not there to be known

henüz keşif için var olmayan

or isn't known well enough yet or we can't make predictions from,

veya henüz yeterince bilinmeyen ya da çıkarım yapamayacağımız,

the kind of ignorance that's maybe best summed up

Newton ve Einstein'ın arasında belki de en iyi fizikçi olan

in a statement by James Clerk Maxwell,

James Clerk Maxwell'in şu sözlerinde

perhaps the greatest physicist between Newton and Einstein,

vücut bulan bir cehalet türü:

who said, "Thoroughly conscious ignorance

Bütünüyle bilinçli cehalet,

is the prelude to every real advance in science."

bilimdeki her gerçek ilerlemenin giriş faslıdır.

I think it's a wonderful idea:

Bence mükemmel bir düşünce,

thoroughly conscious ignorance.

bütünüyle bilinçli cehalet.

So that's the kind of ignorance that I want to talk about today,

Bugün bu cehalet türü üzerine konuşmak istiyorum,

but of course the first thing we have to clear up

ama tabii ilk önce bütün bu bilgilerle

is what are we going to do with all those facts?

ne yapacağımızı açığa kavuşturalım.

So it is true that science piles up at an alarming rate.

Bilimin ürkütücü bir oranda büyüdüğü doğrudur.

We all have this sense that science is this mountain of facts,

Bilimin bulgu yığını olduğu hissine hepimiz kapılırız,

this accumulation model of science, as many have called it,

çoğunun bilimi birikim modeli olarak adlandırdığı bu olgu,

and it seems impregnable, it seems impossible.

zaptedilemez ve imkânsız görünüyor.

How can you ever know all of this?

Bütün hepsini nasıl bilebilirsin ki?

And indeed, the scientific literature grows at an alarming rate.

Cidden bu bilimsel edebiyat da büyük bir hızla artıyor.

In 2006, there were 1.3 million papers published.

2006 yılında 1,3 milyon makale yayımlandı.

There's about a two-and-a-half-percent yearly growth rate,

Yaklaşık %2,5 yıllık büyüme oranı var

and so last year we saw over one and a half million papers being published.

ve geçen yıl, yayınlanan 1,5 milyon makaleyi gözden geçirdik.

Divide that by the number of minutes in a year,

Bir yılda kaç dakika olduğuna böldüğümüzde

and you wind up with three new papers per minute.

her dakika için üç yeni makaleye tekabül ediyor.

So I've been up here a little over 10 minutes,

Buraya çıkalı 10 dakikadan fazla oldu,

I've already lost three papers.

3 tane makaleyi çoktan kaybettim.

I have to get out of here actually. I have to go read.

Buradan gitmem lazım, gidip okumam lazım.

So what do we do about this? Well, the fact is

Peki ya ne yapıyoruz?

İşin aslı, bilim insanları bu konuda kontrollü ihmale yöneliyorlar.

that what scientists do about it is a kind of a controlled neglect, if you will.

We just don't worry about it, in a way.

Bir bakıma, bu konuda endişelenmiyoruz.

The facts are important. You have to know a lot of stuff

Bulgular önemlidir, bilim insanı olmak için

to be a scientist. That's true.

birçok şey bilmen gerek, orası öyle.

But knowing a lot of stuff doesn't make you a scientist.

Ama birçok şey bilmek seni bilim insanı yapmıyor.

You need to know a lot of stuff to be a lawyer

Avukat, muhasebeci, elektrikçi

or an accountant or an electrician or a carpenter.

veya marangoz olmak için birçok şey bilmen gerekir.

But in science, knowing a lot of stuff is not the point.

Söz konusu bilim olduğunda bu kural işlemiyor.

Knowing a lot of stuff is there to help you get

Birçok şey bilmek

sizi daha çok cahil kılıyor.

to more ignorance.

So knowledge is a big subject, but I would say

Bilgi derin bir konu,

ignorance is a bigger one.

fakat cehalette dahası var.

So this leads us to maybe think about, a little bit

Bu bizi, kullanma eğilimi gösterdiğimiz

about, some of the models of science that we tend to use,

bilim modellerine düşünmeye sevk ediyor

and I'd like to disabuse you of some of them.

ve sizleri bazıları hakkında aydınlatmak istiyorum.

So one of them, a popular one, is that scientists

Onlardan yaygın olan bir inanışa göre,

are patiently putting the pieces of a puzzle together

bilim insanları sabırlı bir şekilde, büyük hakikati ortaya çıkarmak adına

to reveal some grand scheme or another.

yapboz parçalarını oturtturmaya çalışır.

This is clearly not true. For one, with puzzles,

Bu kesinlikle doğru değil;

bilhassa, yapboz ile üretici bir çözüm vadediyor.

the manufacturer has guaranteed that there's a solution.

We don't have any such guarantee.

Bizde ise garanti yok.

Indeed, there are many of us who aren't so sure about the manufacturer.

Nitekim bizde, üretici hakkında emin olamayan birçok kişi var.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So I think the puzzle model doesn't work.

Bence yapboz modeli işe yaramıyor.

Another popular model is that science is busy unraveling things

Başka bir popüler modele göre bilim, soğanın tabakalarını ayırırcasına,

the way you unravel the peels of an onion.

bir şeyleri ortaya çıkarmakla meşgul.

So peel by peel, you take away the layers of the onion

Yani soya soya, hakikatin özüne inebilmek adına

to get at some fundamental kernel of truth.

soğanı kabuklarından ayrıştırıyorsun.

I don't think that's the way it works either.

Böyle de işlediğini düşünmüyorum.

Another one, a kind of popular one, is the iceberg idea,

Popüler bir diğer tür ise buz dağı teorisi;

that we only see the tip of the iceberg but underneath

bizler sadece buz dağının başını görürüz, ama altı

is where most of the iceberg is hidden.

buz dağının görünmeyen çoğunluğunu oluşturur.

But all of these models are based on the idea of a large body of facts

Bütün bu modeller, özünde bir şekilde tamamlanabileceğimizi öne süren

that we can somehow or another get completed.

büyük bir bilgi boyutuna dayanır.

We can chip away at this iceberg and figure out what it is,

Buz dağını ufaktan parçalara ayırıp ne olduğunu anlamaya çalışabiliriz

or we could just wait for it to melt, I suppose, these days,

veya bugünlerde olduğu gibi, öylece erimesini bekleriz

but one way or another we could get to the whole iceberg. Right?

ama öyle ya da böyle, bütün buz dağına ulaşabiliriz, değil mi?

Or make it manageable. But I don't think that's the case.

Ya da zaptedebiliriz, ama konu bu değil.

I think what really happens in science

Bence bilimde aslolan,

is a model more like the magic well,

daha çok sihirli kuyu modeli gibidir;

where no matter how many buckets you take out,

kaç kova dökersen dök,

there's always another bucket of water to be had,

var olan bir başka kova su asla eksilmez

or my particularly favorite one,

ya da özellikle benim en sevdiğim,

with the effect and everything, the ripples on a pond.

etkileri ve her şeyiyle su birikintisindeki dalgalanmalar.

So if you think of knowledge being this ever-expanding ripple on a pond,

Bilgiyi su birikintisindeki bitip tükenmeyen dalgalanmalar olarak alırsak,

the important thing to realize is that our ignorance,

fark etmemiz gereken önemli şey cehaletimizdir,

the circumference of this knowledge, also grows with knowledge.

bu bilgi çemberi her daim daha çok bilgi ile büyüyor.

So the knowledge generates ignorance.

Bundandır ki bilgi, beraberinde cehaleti oluşturur.

This is really well said, I thought, by George Bernard Shaw.

George Bernard Shaw tarafından güzelce de betimlenmiş.

This is actually part of a toast that he delivered

Bu aslında Einstein'ın eserinin kutlandığı bir yemekte,

to celebrate Einstein at a dinner celebrating Einstein's work,

Einstein'ı kutlamak için verdiği kutlama konuşmasının bir kısmı;

in which he claims that science

bilimin cevaplar yaratmaktansa

just creates more questions than it answers. ["Science is always wrong. It never solves a problem without creating 10 more."]

daha çok soru doğurduğunu öne sürüyor.

I find that kind of glorious, and I think he's precisely right,

Fevkalade bir betimleme ve tamamen haklı

plus it's a kind of job security.

artı olarak bir tür iş güvencesi gibi.

As it turns out, he kind of cribbed that

Meğerse bu fikri

from the philosopher Immanuel Kant

yüzyıl önce,

who a hundred years earlier had come up with this idea

her cevabın daha fazla soru doğuracağını,

of question propagation, that every answer begets more questions.

soru yayılımı fikrini ortaya atan filozof Immanuel Kant'dan aşırmış.

I love that term, "question propagation,"

''Soru yayılımı'' kalıbını seviyorum,

this idea of questions propagating out there.

soruların yayılmacı politika izleme fikri.

So I'd say the model we want to take is not

Kastettiğim şey, bilgisiz yola koyulup

that we start out kind of ignorant and we get some facts together

bulguları bir araya getirerek

and then we gain knowledge.

bilgi edinimi sağlamak değil.

It's rather kind of the other way around, really.

Aslında tam tersi gibi.

What do we use this knowledge for?

Sahip olduğumuz bu bilgilerle ne yapıyoruz?

What are we using this collection of facts for?

Bu bulgu yığınlarını ne için kullanıyoruz?

We're using it to make better ignorance,

Bunları cahilliği arttırmak,

to come up with, if you will, higher-quality ignorance.

daha üst seviyede bir cahilliğe erişmek amacıyla kullanıyoruz.

Because, you know, there's low-quality ignorance

Çünkü bildiğiniz üzere hem düşük kalite cahillik,

and there's high-quality ignorance. It's not all the same.

hem de yüksek kalite cahillik var, bunlar farklı şeyler.

Scientists argue about this all the time.

Bilim adamları buna her daim kafa yormuştur.

Sometimes we call them bull sessions.

Bazen bunlara küçük söyleşilerimiz diyor,

Sometimes we call them grant proposals.

bazense yardım organizasyonları diyoruz.

But nonetheless, it's what the argument is about.

Nihayetinde amaç tartışma konusu oluyor.

It's the ignorance. It's the what we don't know.

Bu cahilliktir, yani bilmediğimiz şey.

It's what makes a good question.

Bu da güzel soru çıkartıyor.

So how do we think about these questions?

Peki bu sorular aklımıza nasıl geliyor?

I'm going to show you a graph that shows up

Sizlere, çeşitli bilim departmanlarındaki

quite a bit on happy hour posters in various science departments.

mutlu cuma posterleri ile alakalı bir grafik göstereceğim.

This graph asks the relationship between what you know

Bu grafik, bildiğin şey ile o şey hakkında

and how much you know about it.

ne kadar şey bildiğini sorguluyor.

So what you know, you can know anywhere from nothing to everything, of course,

Ne biliyorsun; hiçbir şey ile her şey arasında bir şeyler biliyor olabilirsin

and how much you know about it can be anywhere

ve ne kadar bildiğin birazla çok arasında

from a little to a lot.

herhangi bir yerde olabilir.

So let's put a point on the graph. There's an undergraduate.

Grafiğe bir nokta koyalım, bir üniversiteli olduğunu farz edelim.

Doesn't know much but they have a lot of interest.

Pek fazla bilgisi yok, ama birçok ilgi alanı var.

They're interested in almost everything.

Neredeyse her şeye ilgi duyarlar.

Now you look at a master's student, a little further along in their education,

Şimdi de bir yüksek lisans öğrencisine bakalım, eğitiminde biraz daha ilerlemiş

and you see they know a bit more,

ve gördüğünüz gibi daha çok biliyor,

but it's been narrowed somewhat.

ama nedense bilgisi daralmış.

And finally you get your Ph.D., where it turns out

Doktora seviyesi ise, neredeyse hiçbir şey hakkındaki

you know a tremendous amount about almost nothing. (Laughter)

bilginin doruk noktalarına ulaştığını gösteriyor. (Gülüşmeler)

What's really disturbing is the trend line that goes through that

Aradan geçen eğim çizgisi gerçekten rahatsız edici,

because, of course, when it dips below the zero axis, there,

tabii ki öyle çünkü sıfırın altındaki eksene geçtiğinde

it gets into a negative area.

negatif alana girmiş oluyor.

That's where you find people like me, I'm afraid.

Korkarım ki benim gibilerini orada bulabilirsiniz.

So the important thing here is that this can all be changed.

Burada mühim olan şey bütün bunların değişebilir olması.

This whole view can be changed

X eksenindeki etiketi değiştirerek

by just changing the label on the x-axis.

bütün bu açıyı değiştirebiliriz.

So instead of how much you know about it,

Bu nedenle ne kadar biliyorsun yerine,

we could say, "What can you ask about it?"

''Bu konuda neler sorabilirsin?'' diyebilliriz.

So yes, you do need to know a lot of stuff as a scientist,

Evet, bilim insanı olarak cidden çok şey bilmek gerekir,

but the purpose of knowing a lot of stuff

fakat birçok şey bilmedeki amaç sadece birçok şey bilmek değildir.

is not just to know a lot of stuff. That just makes you a geek, right?

Bu seni inek yapar, değil mi?

Knowing a lot of stuff, the purpose is

Birçok şey bilmekte amaç

to be able to ask lots of questions,

birçok soru sorabilmektir,

to be able to frame thoughtful, interesting questions,

bilhassa düşünülmüş, ilginç sorular,

because that's where the real work is.

çünkü olay asıl orada başlıyor.

Let me give you a quick idea of a couple of these sorts of questions.

Ne tarz sorulardan bahsettiğimi biraz açayım.

I'm a neuroscientist, so how would we come up

Ben bir nöroloğum, peki ya nörolojide

with a question in neuroscience?

sorulara ne şekilde ulaşırız?

Because it's not always quite so straightforward.

Her şey her zaman aşikâr olmuyor.

So, for example, we could say, well what is it that the brain does?

Mesela örneğin, beynin işlevi nedir diye soralım.

Well, one thing the brain does, it moves us around.

İşlevlerinden birisi, bizi hareket ettirmesi.

We walk around on two legs.

İki ayak üzerinde geziniyoruz.

That seems kind of simple, somehow or another.

Öyle ya da böyle gayet basit görünüyor.

I mean, virtually everybody over 10 months of age

10 ayını deviren herkes iki ayak üzerinde

walks around on two legs, right?

durabiliyor, değil mi?

So that maybe is not that interesting.

Bu o kadar da ilgi çekici değil herhâlde.

So instead maybe we want to choose something a little more complicated to look at.

Bunun yerine, biraz daha karmaşık bir şeye bakmayı tercih ediyor olabiliriz.

How about the visual system?

Mesela görsel sistem?

There it is, the visual system.

İşte görsel sistem.

I mean, we love our visual systems. We do all kinds of cool stuff.

Görsel sistemimize hayranız. Birçok harika şey yapabiliyoruz.

Indeed, there are over 12,000 neuroscientists

Görsel sistem üzerine çalışan

who work on the visual system,

12.000'i aşkın nörolog var;

from the retina to the visual cortex,

retinadan görme merkezine,

in an attempt to understand not just the visual system

sadece görsel sistemi değil,

but to also understand how general principles

aynı zamanda beynin nasıl çalıştığına dair genel esasları

of how the brain might work.

belirlemek adına çalışıyorlar.

But now here's the thing:

Yalnız şu var:

Our technology has actually been pretty good

Görsel sistemin yaptıklarını kopyalamayı

at replicating what the visual system does.

iyi başaran bir teknolojiye sahibiz.

We have TV, we have movies,

Televizyonumuz var, filmlerimiz var,

we have animation, we have photography,

animasyonumuz var, fotoğrafçılık var,

we have pattern recognition, all of these sorts of things.

örüntü tanıma ve benzeri birçok şeyimiz var.

They work differently than our visual systems in some cases,

Bazı noktalarda görsel sistemimizden farklı çalışıyorlar

but nonetheless we've been pretty good at

fakat yine de kendi görsel sistemimize

making a technology work like our visual system.

benzer şekilde işleyen bir teknoloji yaratmada iyi bir iş çıkardık.

Somehow or another, a hundred years of robotics,

Öyle ya da böyle, robotikte yüz yıllık süreçte,

you never saw a robot walk on two legs,

bir robotun iki ayak üzerinde yürüdüğünü görmediniz,

because robots don't walk on two legs

çünkü robotlar iki ayak üzerinde yürümez,

because it's not such an easy thing to do.

çünkü o kadar kolay bir şey değil.

A hundred years of robotics,

Robotikte yüz yıllık süreç geçti

and we can't get a robot that can move more than a couple steps one way or the other.

ve biz herhangi bir yöne birkaç adımdan fazla ilerleyebilen bir robot yapamadık.

You ask them to go up an inclined plane, and they fall over.

Eğik bir uçağa doğru çıkmalarını istiyorsun, yuvarlanıveriyorlar.

Turn around, and they fall over. It's a serious problem.

Dönüyorlar ve yuvarlanıyorlar, bu ciddi bir sorun.

So what is it that's the most difficult thing for a brain to do?

Beynin yapması en güç şey nedir?

What ought we to be studying?

Ne üzerine çalışmamız gerekiyor?

Perhaps it ought to be walking on two legs, or the motor system.

Belki de iki ayak üzerinde durmaya ya da motor sistemi üzerine olmalı.

I'll give you an example from my own lab,

Kendi laboratuvarımdan örneklendireyim,

my own particularly smelly question,

koku duyusu üzerine çalıştığımız için,

since we work on the sense of smell.

benim kendi kokuşkan sorum.

But here's a diagram of five molecules

Bu, beş molekül ve bir tür kimyasal

and sort of a chemical notation.

formülden oluşan bir şema.

These are just plain old molecules, but if you sniff those molecules

Bunlar eski ve basit moleküller ama bu molekülleri

up these two little holes in the front of your face,

yüzünüzün önündeki iki küçük deliğe çekerseniz,

you will have in your mind the distinct impression of a rose.

aklınızda açıkça bir gül etkisi yaratacak.

If there's a real rose there, those molecules will be the ones,

Orada gerçek bir gül varsa, moleküller ona ait olacak

but even if there's no rose there,

fakat eğer gül yoksa bile,

you'll have the memory of a molecule.

molekülün anımsatmasını yaşayacaksınız.

How do we turn molecules into perceptions?

Peki bu molekülleri algıya nasıl dönüştürebiliriz?

What's the process by which that could happen?

Bunun için nasıl bir yol izlememiz gerekiyor?

Here's another example: two very simple molecules, again in this kind of chemical notation.

Başka bir örnek verelim; yine iki basit molekül, benzer kimyasal bir formülde.

It might be easier to visualize them this way,

Onları bu şekilde canlandırmak daha iyi,

so the gray circles are carbon atoms, the white ones

gri daireler karbon atomları,

are hydrogen atoms and the red ones are oxygen atoms.

beyazlar hidrojen atomları ve kırmızılar oksijen atomları.

Now these two molecules differ by only one carbon atom

Bu iki molekülün yalnızca bir karbon atomu

and two little hydrogen atoms that ride along with it,

ve beraberindeki bu iki küçük hidrojen atomu farkı var,

and yet one of them, heptyl acetate,

ama yine de onlardan biri, heptyl acetate,

has the distinct odor of a pear,

armut kokusuna sahip

and hexyl acetate is unmistakably banana.

ve hexly acetate açıkça muz kokusu taşır.

So there are two really interesting questions here, it seems to me.

Bana göre burada iki tane gerçekten ilginç soru var.

One is, how can a simple little molecule like that

Biri; bu kadar basit bir molekül,

create a perception in your brain that's so clear

beyinde nasıl bu kadar açık bir armut

as a pear or a banana?

veya muz algısı yaratabiliyor?

And secondly, how the hell can we tell the difference

İkincisi; tek bir karbon atomu dışında

between two molecules that differ by a single carbon atom?

aynı olan iki molekülü, nasıl oluyor da karıştırmıyoruz?

I mean, that's remarkable to me,

Bana göre olağanüstü bir durum,

clearly the best chemical detector on the face of the planet.

açık ara dünya üzerindeki en iyi kimyasal dedektörler.

And you don't even think about it, do you?

Bunu oturup düşünmüyorsunuz bile değil mi?

So this is a favorite quote of mine that takes us

Bizleri cahillik ve soru sorma konusuna

back to the ignorance and the idea of questions.

geri götürecek en sevdiğim alıntıyı paylaşayım.

I like to quote because I think dead people

Bu alıntıyı seviyorum, çünkü bence ölüler

shouldn't be excluded from the conversation.

muhabbetin dışında kalmamalılar.

And I also think it's important to realize that

Hem de, bu iletişimin uzun bir süredir

the conversation's been going on for a while, by the way.

devam ettiğinin farkında olmak önemli bir şey.

So Erwin Schrodinger, a great quantum physicist

Büyük kuantum fizikçisi Erwin Schrodinger,

and, I think, philosopher, points out how you have to

ki bence filozoftur, ''müphem süre boyunca

"abide by ignorance for an indefinite period" of time.

cahilliğe itaat etme'' zorunluluğumuz olduğunu vurguluyor

And it's this abiding by ignorance

ve bu cahilliğe itaat etme olayının,

that I think we have to learn how to do.

öğrenmemiz gereken şey olduğunu düşünüyorum.

This is a tricky thing. This is not such an easy business.

İnce bir iş, öyle kolay değil.

I guess it comes down to our education system,

Temelinde eğitim sistemini barındırıyor,

so I'm going to talk a little bit about ignorance and education,

bu yüzden biraz cahillik ve eğitimden bahsedeceğim,

because I think that's where it really has to play out.

çünkü ancak eğitim sayesinde buna bir son verebiliriz.

So for one, let's face it,

Öncelikle kabul edelim,

in the age of Google and Wikipedia,

Google ve Vikipedi çağında,

the business model of the university

üniversite iş modeli

and probably secondary schools is simply going to have to change.

ve muhtemelen ortaokullar değişmek zorundalar.

We just can't sell facts for a living anymore.

Artık iş olarak bilgi satamayız.

They're available with a click of the mouse,

Fareyle bir tık uzaklarında

or if you want to, you could probably just ask the wall

ya da istersen, bugünlerde bizlere

one of these days, wherever they're going to hide the things

bütün bunları söyleyen ve bu bilgileri barındıran

that tell us all this stuff.

bir platforma sor.

So what do we have to do? We have to give our students

O hâlde ne yapmamız gerekiyor?

Öğrencilere sınır hissi vermeliyiz, dairenin dışında, bulguların dışında

a taste for the boundaries, for what's outside that circumference,

for what's outside the facts, what's just beyond the facts.

ve ötesinde neler olduğunu hissettirmeliyiz.

How do we do that?

Bunu nasıl başaracağız?

Well, one of the problems, of course,

Zorluklardan biri, tabii ki de

turns out to be testing.

uygulamaya koymak olacak.

We currently have an educational system

Şu anki eğitim sistemimiz, oldukça etkili,

which is very efficient but is very efficient at a rather bad thing.

ama kötü bir şekilde oldukça etkili.

So in second grade, all the kids are interested in science,

İkinci sınıfta, kızlar ve erkekler, bütün çocuklar

the girls and the boys.

bilime ilgili oluyor.

They like to take stuff apart. They have great curiosity.

Bir şeyleri ayırmayı seviyorlar. Oldukça meraklılar da.

They like to investigate things. They go to science museums.

İncelemeyi seviyorlar, bilim müzelerine gidiyorlar.

They like to play around. They're in second grade.

Vakit geçirmeyi seviyorlar, ikinci sınıftalar.

They're interested.

İlgililer.

But by 11th or 12th grade, fewer than 10 percent

11 veya 12. sınıfa kadar, %10'undan

of them have any interest in science whatsoever,

daha azı bilime bir nebze de olsa ilgili kalabiliyor,

let alone a desire to go into science as a career.

bilimi kariyer hedefi olarak alma konusuna hiç girmiyorum.

So we have this remarkably efficient system

Herkesin kafasından bilime olan ilgiyi söküp atan,

for beating any interest in science out of everybody's head.

etkili ve muazzam bir sistemimiz var.

Is this what we want?

Bunu mu istiyoruz?

I think this comes from what a teacher colleague of mine

Bir öğretmen meslektaşımın, ''eğitimde bulimya yöntemi''

calls "the bulimic method of education."

olarak adlandırdığı şeyden geliyor olmalı.

You know. You can imagine what it is.

Biliyorsunuz. Ne olduğunu anlayabilirsiniz.

We just jam a whole bunch of facts down their throats over here

Boğazlarına bir yığın bilgiyi olduğu gibi boşaltıyoruz

and then they puke it up on an exam over here

ve sınavda kâğıtlarına bunları kusuyorlar

and everybody goes home with no added intellectual heft whatsoever.

ve herkes evine entelektüel edinim olmaksızın, mutlu mesut gidiyor.

This can't possibly continue to go on.

Bu böyle devam edemez.

So what do we do? Well the geneticists, I have to say,

Peki ya ne yapacağız? Genetikçilerin yaşamlarını

have an interesting maxim they live by.

dayandırdıkları bir vecize vardır.

Geneticists always say, you always get what you screen for.

Genetikçiler her zaman test edildiğin şeyin sonucunun alındığını söyler.

And that's meant as a warning.

Bu bir uyarıdır aslında.

So we always will get what we screen for,

Her zaman test edildiğimiz şeyi yaşayacağız

and part of what we screen for is in our testing methods.

ve bunun bir kısmını sınav yöntemleri oluşturuyor.

Well, we hear a lot about testing and evaluation,

Sınav ve değerlendirme konusunda birçok şey duyuyoruz

and we have to think carefully when we're testing

ve sınava tabi tuttuğumuzda dikkat etmemiz gerekiyor;

whether we're evaluating or whether we're weeding,

ister değerlendiriyor, ister ayrıştırıyor olalım,

whether we're weeding people out,

ister insanları ayıklıyor,

whether we're making some cut.

isterse de eleme yapıyor olalım.

Evaluation is one thing. You hear a lot about evaluation

Değerlendirme başka bir mevzu, son dönemde bunun

in the literature these days, in the educational literature,

hakkında edebiyatta, eğitim dünyasında birçok şey duyuyoruz,

but evaluation really amounts to feedback and it amounts

ama değerlendirme geri bildirime tekabül ediyor,

to an opportunity for trial and error.

deneme ve yanılma şansı veriyor.

It amounts to a chance to work over a longer period of time

Bu tür bir geri bildirim için uzun bir zaman boyunca kendini hırpalamak

with this kind of feedback.

anlamına geliyor.

That's different than weeding, and usually, I have to tell you,

Bu ayrıştırmadan farklı bir şey

when people talk about evaluation, evaluating students,

ve genellikle insanlar değerlendirmeden,

evaluating teachers, evaluating schools,

yani öğrencileri, öğretmenleri, okulları

evaluating programs, that they're really talking about weeding.

veya programları değerlendirmeden bahseder iken aslında ayrıştırmayı kastediyorlar.

And that's a bad thing, because then you will get what you select for,

Bu kötü bir durum, çünkü aradığını seçeceksin,

which is what we've gotten so far.

ki bu zamana kadar da bunu elde ettik.

So I'd say what we need is a test that says, "What is x?"

''X nedir?'' sorusunu soran sınavlara ihtiyacımız var

and the answers are "I don't know, because no one does,"

ve cevaplar; ''Bilmiyorum, çünkü kimse bilmiyor,'' olabilir

or "What's the question?" Even better.

veya ''Soru nedir?" gibi daha iyi bir cevap olabilir.

Or, "You know what, I'll look it up, I'll ask someone,

Ya da, ''Şöyle yapalım; araştıracağım,

I'll phone someone. I'll find out."

birilerine soracağım, soruşturacağım ve bulacağım.''

Because that's what we want people to do,

Çünkü aslında insanlardan bunu bekliyoruz

and that's how you evaluate them.

ve bu şekilde değerlendirmeliyiz.

And maybe for the advanced placement classes,

Belki de ileri düzey yerleştirme

it could be, "Here's the answer. What's the next question?"

sınıfları için cevap: ''Cevap burada. Diğer soru nedir?''

That's the one I like in particular.

Özellikle bunu seviyorum.

So let me end with a quote from William Butler Yeats,

William Butler Yeats'den bir alıntı ile

who said "Education is not about filling buckets;

sonlandırayım: ''Eğitim kovayı doldurmak değil,

it is lighting fires."

ateşi yakmaktır.''

So I'd say, let's get out the matches.

Kibritlerimizi hazır edelim.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you. (Applause)

Teşekkürler. (Alkışlar)