Stuart Firestein: The pursuit of ignorance

Stuart Firestein: Theo đuổi sự thiếu hiểu biết

Translator: Thanh Nguyen Cong Reviewer: Nhu PHAM

There is an ancient proverb that says

Một câu châm ngôn xưa nói rằng

it's very difficult to find a black cat in a dark room,

thật khó để tìm mèo đen trong một căn phòng tối,

especially when there is no cat.

nhất là khi chẳng có con mèo nào.

I find this a particularly apt description of science

Tôi thấy điều này đặc biệt đúng khi nói về khoa học

and how science works --

và cách làm việc của khoa học --

bumbling around in a dark room, bumping into things,

sờ sẫm trong phòng tối, đụng hết cái nọ đến cái kia,

trying to figure out what shape this might be,

cố tìm hiểu xem hình dạng nó thế nào,

what that might be,

nó có thể là cái gì,

there are reports of a cat somewhere around,

ai đó cho rằng có con mèo đâu đây,

they may not be reliable, they may be,

ý kiến đó, có hoặc không đáng tin,

and so forth and so on.

và cứ lặp lại như thế.

Now I know this is different than the way most people

Đây là cách khác với cái mà hầu hết

think about science.

mọi người nghĩ về khoa học.

Science, we generally are told,

Người ta thường cho rằng

is a very well-ordered mechanism for

khoa học là một cơ chế rất chặt chẽ

understanding the world,

để tìm hiểu về thế giới,

for gaining facts, for gaining data,

để thu thập kiến thức và dữ liệu,

that it's rule-based,

nó dựa trên quy luật,

that scientists use this thing called the scientific method

nhà khoa học sử dụng các phương pháp khoa học

and we've been doing this for 14 generations or so now,

trong suốt 14 thế hệ cho đến tận bây giờ,

and the scientific method is a set of rules

phương pháp khoa học là một bộ quy tắc

for getting hard, cold facts out of the data.

để thu thập những tri thức lạnh lùng và khô khan từ dữ liệu.

I'd like to tell you that's not the case.

Không phải như vậy.

So there's the scientific method,

Có phương pháp khoa học cả đấy,

but what's really going on is this. (Laughter)

nhưng cái thực sự xảy ra là thế này. (Tiếng cười)

[The Scientific Method vs. Farting Around]

[Phương pháp khoa học vs. Chuyện cái rắm]

And it's going on kind of like that.

Nó đang xảy ra đúng như vậy đấy.

[... in the dark] (Laughter)

[...trong bóng tối] (Cười)

So what is the difference, then,

Vậy thì đâu là sự khác biệt

between the way I believe science is pursued

giữa cái cách mà tôi tin rằng người ta đang theo đuổi khoa học

and the way it seems to be perceived?

và cách mà người ta nhìn nhận nó ?

So this difference first came to me in some ways

Điều khác biệt xảy đến với tôi lần đầu tiên

in my dual role at Columbia University,

khi còn ở đại học Columbia,

where I'm both a professor and run a laboratory in neuroscience

vừa là một giáo sư vừa là quản lý phòng thí nghiệm nghiên cứu thần kinh

where we try to figure out how the brain works.

chúng tôi tìm hiểu cách hoạt động

We do this by studying the sense of smell,

của não bộ bằng nghiên cứu khứu giác,

the sense of olfaction, and in the laboratory,

và làm việc trong phòng thí nghiệm,

it's a great pleasure and fascinating work

đó là một niềm vui một công việc vô cùng hấp dẫn

and exciting to work with graduate students and post-docs

thật lý thú khi cùng với sinh viên và nghiên cứu sinh

and think up cool experiments to understand how this

làm những thí nghiệm để tìm hiểu cách hoạt động

sense of smell works and how the brain might be working,

của khứu giác và não bộ,

and, well, frankly, it's kind of exhilarating.

thú thật, nó khiến cho tôi cảm thấy hào hứng.

But at the same time, it's my responsibility

Nhưng đồng thời, cũng là trách nhiệm

to teach a large course to undergraduates on the brain,

giảng dạy một khoá học về bộ não cho sinh viên,

and that's a big subject,

đây là một môn chính

and it takes quite a while to organize that,

đòi hỏi thời gian tổ chức công phu,

and it's quite challenging and it's quite interesting,

với nhiều thử thách và khá thú vị,

but I have to say, it's not so exhilarating.

nhưng tôi buộc phải nói rằng, nó không nhẹ nhàng cho lắm.

So what was the difference?

Vậy điều khác biệt là gì?

Well, the course I was and am teaching

Khoá học mà tôi đã và đang giảng dạy

is called Cellular and Molecular Neuroscience - I. (Laughs)

được gọi là Khoa học thần kinh phân tử và tế bào - Phần 1. (Tiếng cười)

It's 25 lectures full of all sorts of facts,

Gồm 25 bài đầy ắp kiến thức,

it uses this giant book called "Principles of Neural Science"

sử dụng cuốn sách khổng lồ có tên "Nguyên lý Khoa học Thần kinh"

by three famous neuroscientists.

của 3 nhà khoa học thần kinh nổi tiếng.

This book comes in at 1,414 pages,

Cuốn sách dày 1414 trang.

it weighs a hefty seven and a half pounds.

nặng hơn 3 kg.

Just to put that in some perspective,

Cho dễ hình dung,

that's the weight of two normal human brains.

nó bằng trọng lượng của 2 bộ óc người.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So I began to realize, by the end of this course,

Cuối khoá học, tôi nhận ra rằng,

that the students maybe were getting the idea

sinh viên tưởng rằng

that we must know everything there is to know about the brain.

chúng ta phải biết mọi thứ cần biết về bộ não.

That's clearly not true.

Điều này không đúng tí nào.

And they must also have this idea, I suppose,

Và hẳn họ cũng cho rằng,

that what scientists do is collect data and collect facts

công việc của các nhà khoa học là thu thập dữ liệu và kiến thức

and stick them in these big books.

và chất chúng vào những cuốn sách dày cộp.

And that's not really the case either.

Điều đó cũng sai nốt.

When I go to a meeting, after the meeting day is over

Sau buổi họp, chúng tôi tụ tập

and we collect in the bar over a couple of beers with my colleagues,

tại quầy bar, uống vài ly cùng đồng nghiệp,

we never talk about what we know.

chúng tôi không nói về những gì mình biết

We talk about what we don't know.

mà chỉ nói về những gì mình không biết.

We talk about what still has to get done,

Những việc cần phải tiếp tục làm,

what's so critical to get done in the lab.

những cái quan trọng cần làm trong phòng thí nghiệm.

Indeed, this was, I think, best said by Marie Curie

Điều này đã được Marie Curie nói rất rõ,

who said that one never notices what has been done

rằng người ta không chú ý đến những gì đã làm

but only what remains to be done.

mà là những gì còn phải làm.

This was in a letter to her brother after obtaining

Ý này nói trong thư gửi em trai

her second graduate degree, I should say.

sau khi cô ấy lấy được tấm bằng đại học thứ 2.

I have to point out this has always been one of my favorite pictures of Marie Curie,

Đây là bức hình của Marie Curie mà tôi thích nhất,

because I am convinced that that glow behind her

bởi tôi tin rằng vầng sáng đằng sau cô ấy

is not a photographic effect. (Laughter)

không phải là hiệu ứng nhiếp ảnh. (Tiếng cười)

That's the real thing.

Có vầng sáng như vậy thật.

It is true that her papers are, to this day,

Sự thật là những bài báo của cô ấy, cho đến tận bây giờ,

stored in a basement room in the Bibliothèque Française

vẫn được lưu giữ ở tầng hầm thư viện Pháp

in a concrete room that's lead-lined,

trong một phòng bằng bê tông phủ chì,

and if you're a scholar and you want access to these notebooks,

nếu là một học giả và muốn tiếp cận những tài liệu này,

you have to put on a full radiation hazmat suit,

bạn phải mặc bộ đồ chống bức xạ,

so it's pretty scary business.

việc đó cũng hơi ghê ghê.

Nonetheless, this is what I think we were leaving out

Điều chúng ta đã bỏ qua

of our courses

khi giảng dạy cho sinh viên

and leaving out of the interaction that we have

hay tiếp xúc với công chúng

with the public as scientists, the what-remains-to-be-done.

với tư cách nhà khoa học, đó là nói đến những việc cần làm.

This is the stuff that's exhilarating and interesting.

Đó là cái thú vị và hào hứng.

It is, if you will, the ignorance.

Đó là về 'sự thiếu hiểu biết'.

That's what was missing.

Điều đã bị bỏ qua.

So I thought, well, maybe I should teach a course

Do đó, tôi nghĩ rằng có lẽ nên dạy 1 khoá học

on ignorance,

về "sự thiếu hiểu biết".

something I can finally excel at, perhaps, for example.

điều mà tôi rành rẽ hơn cả.

So I did start teaching this course on ignorance,

Tôi bắt đầu dạy 1 khóa học như thế,

and it's been quite interesting

và nó thật sự thú vị

and I'd like to tell you to go to the website.

tôi muốn mời các bạn đến trang web này.

You can find all sorts of information there. It's wide open.

Bạn có thể tìm thấy mọi loại thông tin. Nó luôn rộng mở.

And it's been really quite an interesting time for me

Đây thật sự là những giờ phút vô cùng thú vị khi được gặp gỡ

to meet up with other scientists who come in and talk

các nhà khoa học và trò chuyện với họ

about what it is they don't know.

về những điều họ không biết.

Now I use this word "ignorance," of course,

Tôi đang dùng từ "thiếu hiểu biết"

to be at least in part intentionally provocative,

chí ít có phần cố tình khiêu khích,

because ignorance has a lot of bad connotations

vì từ này có nhiều ý xấu

and I clearly don't mean any of those.

và ý tôi không phải là như vậy.

So I don't mean stupidity, I don't mean a callow indifference

Tôi không có ý nói đến sự đần độn, vô tâm ấu trĩ

to fact or reason or data.

trong kiến thức, lập luận hay dữ liệu.

The ignorant are clearly unenlightened, unaware,

Người thiếu hiểu biết thì mê muội, thiếu nhận thức,

uninformed, and present company today excepted,

thiếu thông tin, và bên ngoài các công ty hiện nay,

often occupy elected offices, it seems to me.

nó thường chiếm chỗ trong những cơ quan dân cử.

That's another story, perhaps.

Đó có lẽ là một câu chuyện khác.

I mean a different kind of ignorance.

Tôi muốn nói đến một loại khác

I mean a kind of ignorance that's less pejorative,

của thiếu hiểu biết loại đỡ tệ hơn,

a kind of ignorance that comes from a communal gap in our knowledge,

xuất phát từ khoảng trống chung trong kiến thức của chúng ta,

something that's just not there to be known

đơn giản chỉ là do không được biết,

or isn't known well enough yet or we can't make predictions from,

chưa biết đầy đủ hoặc không thể dự đoán được,

the kind of ignorance that's maybe best summed up

một loại ngu dốt này được tóm tắt đầy đủ nhất

in a statement by James Clerk Maxwell,

trong câu nói của Clerk Maxwell ,

perhaps the greatest physicist between Newton and Einstein,

nhà vật lý vĩ đại nhất giữa Newton và Einstein,

who said, "Thoroughly conscious ignorance

" Sự thiếu hiểu biết được nhận biết tốt

is the prelude to every real advance in science."

là mở đầu cho mọi tiến bộ trong khoa học."

I think it's a wonderful idea:

Đó là một ý tường tuyệt vời:

thoroughly conscious ignorance.

Sự thiếu hiểu biết được nhận biết.

So that's the kind of ignorance that I want to talk about today,

Đó là cái mà tôi muốn đề cập đến hôm nay,

but of course the first thing we have to clear up

dĩ nhiên đầu tiên cần làm rõ

is what are we going to do with all those facts?

ta sẽ làm gì với những kiến thức này?

So it is true that science piles up at an alarming rate.

Khoa học được tích lũy với một tốc độ kinh người.

We all have this sense that science is this mountain of facts,

Ta có cảm tưởng rằng đó là một núi kiến thức,

this accumulation model of science, as many have called it,

and it seems impregnable, it seems impossible.

và nó dường như không thể lay chuyển.

How can you ever know all of this?

Làm sao biết hết mọi điều?

And indeed, the scientific literature grows at an alarming rate.

Khoa học đang phát triển với tốc độ đáng kinh ngạc.

In 2006, there were 1.3 million papers published.

Vào năm 2006, có khoảng 1.3 triệu bài báo được xuất bản.

There's about a two-and-a-half-percent yearly growth rate,

Tốc độ gia tăng hằng năm khoảng 2.5%,

and so last year we saw over one and a half million papers being published.

vì thế, đến năm vừa rồi có hơn 1.5 triệu bài báo được xuất bản.

Divide that by the number of minutes in a year,

Chia con số đó cho số phút trong một năm,

and you wind up with three new papers per minute.

và ta có mỗi phút 3 bài báo mới.

So I've been up here a little over 10 minutes,

Vì đã ở đây hơn 10 phút,

I've already lost three papers.

nên tôi đã để lỡ mất 30 bài báo.

I have to get out of here actually. I have to go read.

Tôi phải rời khỏi đây thôi để đi đọc chúng.

So what do we do about this? Well, the fact is

Đối phó với điều này thế nào ? Vâng, thực tế là

that what scientists do about it is a kind of a controlled neglect, if you will.

những gì các nhà khoa học đã làm là lơ là có kiểm soát .

We just don't worry about it, in a way.

Theo một nghĩa nào đó, không lo lắng về nó.

The facts are important. You have to know a lot of stuff

Tri thức quan trọng. Phải am hiểu nhiều thứ

to be a scientist. That's true.

nếu muốn trở thành nhà khoa học.

But knowing a lot of stuff doesn't make you a scientist.

Nhưng chưa đủ.

You need to know a lot of stuff to be a lawyer

Bạn cần biết nhiều để trở thành luật sư

or an accountant or an electrician or a carpenter.

kế toán, thợ điện hay thợ mộc.

But in science, knowing a lot of stuff is not the point.

Nhưng trong khoa học, am hiểu nhiều không phải là điều cốt yếu.

Knowing a lot of stuff is there to help you get

Am hiểu nhiều giúp bạn nhận ra

to more ignorance.

nhiều sự thiếu hiểu biết hơn.

So knowledge is a big subject, but I would say

Kiến thức là một đề tài lớn, nhưng tôi cho rằng

ignorance is a bigger one.

thiếu hiểu biết là đề tài còn lớn hơn.

So this leads us to maybe think about, a little bit

Vì điều này dẫn dắt ta đến suy nghĩ

about, some of the models of science that we tend to use,

về một số mô hình khoa học thông thường

and I'd like to disabuse you of some of them.

mà ta không nên lạm dụng.

So one of them, a popular one, is that scientists

Một trong số đó, rất được ưa chuộng,

are patiently putting the pieces of a puzzle together

là kiên trì xếp từng mảnh ghép lại với nhau

to reveal some grand scheme or another.

để khám phá những bức tranh lớn.

This is clearly not true. For one, with puzzles,

Hoàn toàn không đúng. Trước hết, với mảnh ghép,

the manufacturer has guaranteed that there's a solution.

nhà chế tạo cam đoan có giải pháp cho vấn đề.

We don't have any such guarantee.

Khoa học không như thế.

Indeed, there are many of us who aren't so sure about the manufacturer.

Nhiều nhà khoa học còn không chấp nhận nhà chế tạo.

(Laughter)

(Cười)

So I think the puzzle model doesn't work.

Mô hình mảnh ghép không ăn thua.

Another popular model is that science is busy unraveling things

Một mô hình phổ biến khác là tháo gỡ từng thứ một

the way you unravel the peels of an onion.

giống như bóc tách vỏ củ hành.

So peel by peel, you take away the layers of the onion

Từng miếng từng miếng, bạn gỡ bỏ đi

to get at some fundamental kernel of truth.

để đạt đến sự thật cốt lõi bên trong.

I don't think that's the way it works either.

Tôi cũng không nghĩ rằng đó là cách hay.

Another one, a kind of popular one, is the iceberg idea,

Một mô hình khác, khá phổ biến, là ý tưởng tảng băng trôi

that we only see the tip of the iceberg but underneath

cho rằng, ta chỉ thấy phần bề mặt

is where most of the iceberg is hidden.

ẩn bên dưới mới là cốt lõi của vấn đề.

But all of these models are based on the idea of a large body of facts

Tất cả những mô hình này đều dựa trên ý niệm về tập hợp tri thức

that we can somehow or another get completed.

mà chúng ta có thể khám phá.

We can chip away at this iceberg and figure out what it is,

Ta có thể phá tảng băng này và khám phá nó,

or we could just wait for it to melt, I suppose, these days,

hay chỉ cần đợi cho nó tan ra

but one way or another we could get to the whole iceberg. Right?

Bằng cách này hay cách khác. Đúng không ?

Or make it manageable. But I don't think that's the case.

Nhưng tôi không nghĩ đó là vấn đề.

I think what really happens in science

Những gì thực sự đang diễn ra trong khoa học

is a model more like the magic well,

giống như một cái giếng thần,

where no matter how many buckets you take out,

dù có múc ra bao nhiêu nước,

there's always another bucket of water to be had,

nước trong giếng vẫn còn,

or my particularly favorite one,

đây là mô hình mà tôi đặc biệt ưa thích,

with the effect and everything, the ripples on a pond.

càng múc càng đầy.

So if you think of knowledge being this ever-expanding ripple on a pond,

Tri thức cũng giống như sóng nước mãi lan tỏa trên mặt giếng,

the important thing to realize is that our ignorance,

quan trọng là cần nhận ra là sự thiếu hiểu biết của chúng ta,

the circumference of this knowledge, also grows with knowledge.

chu vi của vòng tròn kiến thức này, mở rộng cùng với kiến thức.

So the knowledge generates ignorance.

Vậy nên tri thức tạo ra sự thiếu hiểu biết.

This is really well said, I thought, by George Bernard Shaw.

George Bernard Shaw đã nói rất hay

This is actually part of a toast that he delivered

trong lời chúc mừng dành cho Einstein

to celebrate Einstein at a dinner celebrating Einstein's work,

tại bữa tiệc ăn mừng phát minh của ông

in which he claims that science

rằng khoa học đặt ra

just creates more questions than it answers. ["Science is always wrong. It never solves a problem without creating 10 more."]

nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời.

I find that kind of glorious, and I think he's precisely right,

Thật sáng suốt và chính xác,

plus it's a kind of job security.

điều đó còn cho thấy không bao giờ là hết việc.

As it turns out, he kind of cribbed that

Mượn ý tưởng

from the philosopher Immanuel Kant

của nhà triết học Immanuel Kant

who a hundred years earlier had come up with this idea

cách đấy 100 năm về sự nảy sinh câu hỏi,

of question propagation, that every answer begets more questions.

ông cho rằng mỗi câu trả lời sẽ cho ra đời nhiều câu hỏi,

I love that term, "question propagation,"

tôi thích thuật ngữ

this idea of questions propagating out there.

"sự nảy sinh câu hỏi" này trong khoa học.

So I'd say the model we want to take is not

Vì thế, mô hình mà chúng ta chọn

that we start out kind of ignorant and we get some facts together

không xuất phát từ ngu dốt đến tìm hiểu sự việc

and then we gain knowledge.

rồi thu thập tri thức.

It's rather kind of the other way around, really.

Đúng hơn là ta đi ngược lại quy trình đó.

What do we use this knowledge for?

Chúng ta dùng tri thức này để làm gì?

What are we using this collection of facts for?

Dùng một mớ kiến thức này để làm gì?

We're using it to make better ignorance,

Dùng nó để tiến tới một sự thiếu hiểu biết tốt hơn,

to come up with, if you will, higher-quality ignorance.

để đạt đến một tầm thiếu hiểu biết cao hơn.

Because, you know, there's low-quality ignorance

Bởi vì không phải

and there's high-quality ignorance. It's not all the same.

sự thiếu hiểu biết nào cũng như nhau.

Scientists argue about this all the time.

Các nhà khoa học vẫn tranh cãi về vấn đề này.

Sometimes we call them bull sessions.

Đôi lúc ta gọi nó là "phiên đấu bò".

Sometimes we call them grant proposals.

Đôi lúc là "đề nghị vay vốn"

But nonetheless, it's what the argument is about.

Nhưng tóm lại, đấy là nội dung tranh luận.

It's the ignorance. It's the what we don't know.

Sự ngu dốt, điều ta không biết.

It's what makes a good question.

Đó là một câu hỏi hay.

So how do we think about these questions?

Ta nghĩ thế nào về chúng ?

I'm going to show you a graph that shows up

Tôi sẽ đưa ra một biểu đồ chỉ rõ hơn

quite a bit on happy hour posters in various science departments.

về quảng cáo "happy hour" tại các phòng nghiên cứu khoa học

This graph asks the relationship between what you know

Biểu đồ này nêu lên câu hỏi về mối quan hệ giữa cái ta biết

and how much you know about it.

và mức độ hiểu biết về nó.

So what you know, you can know anywhere from nothing to everything, of course,

Cái ta biết, tất nhiên là từ số không cho đến tất tần tật.

and how much you know about it can be anywhere

và ta biết được bao nhiêu

from a little to a lot.

trong khoảng từ một chút cho đến nhiều.

So let's put a point on the graph. There's an undergraduate.

Ta sẽ biểu diễn nó bằng đồ thị. Đây là một sinh viên đại học.

Doesn't know much but they have a lot of interest.

không biết nhiều nhưng muốn biết nhiều thứ

They're interested in almost everything.

quan tâm đến hầu hết mọi thứ.

Now you look at a master's student, a little further along in their education,

Ta lại có một sinh viên bậc thạc sỹ, học nhiều hơn một chút,

and you see they know a bit more,

và biết nhiều hơn một chút,

but it's been narrowed somewhat.

nhưng kiến thức đã bắt đầu hẹp lại.

And finally you get your Ph.D., where it turns out

Cuối cùng là người có bằng tiến sỹ

you know a tremendous amount about almost nothing. (Laughter)

có vô số kiến thức chẳng về một cái gì cả. (Cười)

What's really disturbing is the trend line that goes through that

Điều đáng bận tâm là đồ thị chỉ ra khuynh hướng

because, of course, when it dips below the zero axis, there,

cho thấy khi nó xuống dưới điểm zero

it gets into a negative area.

nó đi vào vùng âm.

That's where you find people like me, I'm afraid.

Đó là chỗ các bạn gặp những người như tôi !

So the important thing here is that this can all be changed.

Cái quan trọng ở đây là ta có thể thay đổi.

This whole view can be changed

Toàn bộ cách nhìn này

by just changing the label on the x-axis.

có thể được thay đổi, bằng cách thay đổi tên gọi trục X.

So instead of how much you know about it,

Thay vì "bạn biết bao nhiêu về nó"

we could say, "What can you ask about it?"

sẽ là "Bạn có câu hỏi gì về nó?"

So yes, you do need to know a lot of stuff as a scientist,

Là một nhà khoa học thì phải biết nhiều,

but the purpose of knowing a lot of stuff

nhưng biết nhiều không phải là để biết nhiều.

is not just to know a lot of stuff. That just makes you a geek, right?

Thế chỉ tổ thành lập dị, chứ đùa?

Knowing a lot of stuff, the purpose is

Biét nhiều để có thể

to be able to ask lots of questions,

đặt ra nhiều câu hỏi,

to be able to frame thoughtful, interesting questions,

để có những câu hỏi có suy nghĩ và bổ ích,

because that's where the real work is.

để đi vào thực chất công việc.

Let me give you a quick idea of a couple of these sorts of questions.

Hãy tìm hiểu về những câu hỏi này.

I'm a neuroscientist, so how would we come up

Là một nhà khoa học thần kinh,

with a question in neuroscience?

tôi sẽ đặt câu hỏi gì ?

Because it's not always quite so straightforward.

Vì không phải lúc nào cũng thẳng vào vấn đề.

So, for example, we could say, well what is it that the brain does?

Tôi có thể đặt câu hỏi, bộ não làm việc gì?

Well, one thing the brain does, it moves us around.

Nó điều khiển việc đi lại.

We walk around on two legs.

Chúng ta đi bằng hai chân.

That seems kind of simple, somehow or another.

Nghe có vẻ đơn giản.

I mean, virtually everybody over 10 months of age

Trẻ lên 10 tháng tuổi đã lò dò biết đi

walks around on two legs, right?

đúng không?

So that maybe is not that interesting.

Nghe ra chưa có gì hấp dẫn.

So instead maybe we want to choose something a little more complicated to look at.

Chọn cái gì phức tạp hơn để tìm hiểu chăng.

How about the visual system?

Hệ thống thị giác chẳng hạn.

There it is, the visual system.

Này thì hệ thống thị giác.

I mean, we love our visual systems. We do all kinds of cool stuff.

Chúng ta quan tâm tới nó và dành nhiều tâm sức để nghiên cứu.

Indeed, there are over 12,000 neuroscientists

Có tới 12000 nhà khoa học

who work on the visual system,

nghiên cứu về lĩnh vực này

from the retina to the visual cortex,

từ thần kinh võng mạc cho đến

in an attempt to understand not just the visual system

khu thị giác vỏ não không chỉ về hệ thống thị giác

but to also understand how general principles

mà còn về những nguyên lý chung

of how the brain might work.

quy định hoạt động của não bộ.

But now here's the thing:

Đến đây, có một vấn đề

Our technology has actually been pretty good

Chúng ta có nền công nghệ phát triển

at replicating what the visual system does.

có thể mô phỏng hoạt động của hệ thống thị giác.

We have TV, we have movies,

TV, phim ảnh

we have animation, we have photography,

hoạt hình, nhiếp ảnh

we have pattern recognition, all of these sorts of things.

máy nhớ, chẳng thiếu thứ gì.

They work differently than our visual systems in some cases,

Đôi lúc, chúng làm việc khác với hệ thống thị giác

but nonetheless we've been pretty good at

nhưng dẫu sao ta cũng có được

making a technology work like our visual system.

công nghệ mô phỏng.

Somehow or another, a hundred years of robotics,

Nhưng sau cả một trăm năm có công nghệ người máy

you never saw a robot walk on two legs,

vẫn chưa có người máy nào đi được bằng hai chân

because robots don't walk on two legs

bởi vì người máy không đi bằng hai chân,

because it's not such an easy thing to do.

Đi được bằng hai chân không phải dễ.

A hundred years of robotics,

Sau cả một trăm năm,

and we can't get a robot that can move more than a couple steps one way or the other.

ta vẫn chưa chế được người máy có thể đi lại thoải mái.

You ask them to go up an inclined plane, and they fall over.

Bảo nó leo lên máy bay, nó liền ngã nhào.

Turn around, and they fall over. It's a serious problem.

Bảo nó quay lại, nó cũng ngã. Nan giải.

So what is it that's the most difficult thing for a brain to do?

Vậy điều khó nhất trong hoạt động của bộ não là gì?

What ought we to be studying?

Ta nên nghiên cứu lĩnh vực nào?

Perhaps it ought to be walking on two legs, or the motor system.

Người máy nên đi bằng hai chân hay bằng động cơ bánh xe?

I'll give you an example from my own lab,

Một ví dụ từ phòng thí nghiệm của tôi,

my own particularly smelly question,

một câu hỏi "nặng mùi",

since we work on the sense of smell.

vì chúng tôi nghiên cứu về khứu giác.

But here's a diagram of five molecules

Đây là một sơ đồ 5 phân tử ,

and sort of a chemical notation.

và các ký hiệu hóa học

These are just plain old molecules, but if you sniff those molecules

Đây là các phân tử cũ mèm,

up these two little holes in the front of your face,

nhưng nếu dùng lỗ mũi đánh hơi

you will have in your mind the distinct impression of a rose.

ta sẽ nhận ra mùi không lẫn được của hoa hồng.

If there's a real rose there, those molecules will be the ones,

Nếu có hồng thật, những phân tử này là của nó

but even if there's no rose there,

nhưng cả khi không có hồng,

you'll have the memory of a molecule.

những phân tử này vẫn gợi ký ức về nó.

How do we turn molecules into perceptions?

Làm sao biến phân tử thành nhận thức?

What's the process by which that could happen?

Quá trình này diễn ra như thế nào?

Here's another example: two very simple molecules, again in this kind of chemical notation.

Một ví dụ nữa. Có hai phân tử rất đơn giản, đây là ký hiệu hóa học.

It might be easier to visualize them this way,

Nhìn theo cách này thì dễ hơn.

so the gray circles are carbon atoms, the white ones

cái vòng xám là nguyên tử các-bon, vòng trắng là

are hydrogen atoms and the red ones are oxygen atoms.

nguyên tử hydro, vòng đỏ là ô-xi

Now these two molecules differ by only one carbon atom

hai phân tử này chỉ hơn kém nhau một nguyên tử các-bon

and two little hydrogen atoms that ride along with it,

và hai nguyên tử hydro đi kèm.

and yet one of them, heptyl acetate,

Một trong hai là heptyl acetate,

has the distinct odor of a pear,

có mùi đặc biệt của quả lê

and hexyl acetate is unmistakably banana.

còn hexyl acetate có hương chuối không lẫn vào đâu được.

So there are two really interesting questions here, it seems to me.

Ở đây có hai câu hỏi thú vị:

One is, how can a simple little molecule like that

Câu thứ nhất, làm thế nào một phân tử nhỏ bé

create a perception in your brain that's so clear

lại tạo ra nhận thức rõ ràng đến thế trong não

as a pear or a banana?

về quả lê hay chuối?

And secondly, how the hell can we tell the difference

Câu hỏi thứ hai, làm thế nào chỉ ra được sự khác nhau

between two molecules that differ by a single carbon atom?

giữa hai phân tử chỉ hơn kém nhau một nguyên tử các-bon?

I mean, that's remarkable to me,

ai làm được điều đó

clearly the best chemical detector on the face of the planet.

hẳn là nhà hóa học giỏi nhất thế giới.

And you don't even think about it, do you?

Các bạn chưa bao giờ nghĩ đến chúng, đúng không?

So this is a favorite quote of mine that takes us

Một câu trích dẫn mà tôi rất thích, đưa ta quay lại

back to the ignorance and the idea of questions.

với sự thiếu hiểu biết.

I like to quote because I think dead people

Tôi thích trích dẫn vì cho rằng

shouldn't be excluded from the conversation.

người đã chết không đứng ngoài câu chuyện.

And I also think it's important to realize that

Cần nhận ra rằng

the conversation's been going on for a while, by the way.

câu chuyện đã và đang tiếp diễn. Erwin Schrodinger,

So Erwin Schrodinger, a great quantum physicist

một nhà vật lý lượng tử và là nhà triết học,

and, I think, philosopher, points out how you have to

chỉ ra rằng phải "bám vào

"abide by ignorance for an indefinite period" of time.

sự thiếu hiểu biết trongkhoảng thời gian không xác định"

And it's this abiding by ignorance

và chính việc nắm lấy này

that I think we have to learn how to do.

là điều chúng ta còn phải học.

This is a tricky thing. This is not such an easy business.

Đây là một câu đố. Việc chẳng dễ chút nào.

I guess it comes down to our education system,

Vấn đề đặt ra cho hệ thống giáo dục.

so I'm going to talk a little bit about ignorance and education,

Tôi sẽ nói một chút về chúng

because I think that's where it really has to play out.

vì mọi vấn đề xuất phát từ đây.

So for one, let's face it,

Thứ nhất, phải đối mặt với thực tại,

in the age of Google and Wikipedia,

trong thời đại của Google và Wikipedia,

the business model of the university

mô hình làm ăn của trường đại học

and probably secondary schools is simply going to have to change.

thậm chí cả trường trung học đều sẽ phải thay đổi.

We just can't sell facts for a living anymore.

Không thể bán tri thức để kiếm sống

They're available with a click of the mouse,

khi mà nhấp chuột, ta có ngay tri thức,

or if you want to, you could probably just ask the wall

nếu thích bạn có thể hỏibức tường,

one of these days, wherever they're going to hide the things

về những điều ẩn chứa mà nó biết

that tell us all this stuff.

nó sẽ kể cho ta nghe.

So what do we have to do? We have to give our students

Vậy chúng tôi làm gì? Chúng tôi trang bị cho sinh viên

a taste for the boundaries, for what's outside that circumference,

nhận biết về đường biên, về những gì nằm ngoài hình tròn,

for what's outside the facts, what's just beyond the facts.

cái gì ở ngoài tri thức, vượt quá tri thức.

How do we do that?

Làm điều đó như thế nào?

Well, one of the problems, of course,

Một trong những khó khăn

turns out to be testing.

là cách thi cử.

We currently have an educational system

Chúng ta đang có một hệ thống giáo dục

which is very efficient but is very efficient at a rather bad thing.

rất hiệu quả, nhưng theo một nghĩa đáng buồn.

So in second grade, all the kids are interested in science,

Lên lớp hai, tất cả học sinh đều yêu thích môn khoa học.

the girls and the boys.

They like to take stuff apart. They have great curiosity.

Chúng thích tháo rời các bộ phận. Chúng cực kỳ tò mò,

They like to investigate things. They go to science museums.

thích khám phá mọi thứ, thăm bảo tàng khoa học,

They like to play around. They're in second grade.

thích chơi đùa. Chúng đang học lớp hai.

They're interested.

Đầy hào hứng.

But by 11th or 12th grade, fewer than 10 percent

Nhưng đến lớp 11, 12, còn không đến 10% học sinh

of them have any interest in science whatsoever,

còn hào hứng với môn khoa học,

let alone a desire to go into science as a career.

nói gì đến chuyện coi nó là một nghề.

So we have this remarkably efficient system

Như vậy là, hệ thống giáo dục của chúng ta rất hiệu quả

for beating any interest in science out of everybody's head.

trong việc làm tiêu tan hứng thú khoa học của học sinh.

Is this what we want?

Chúng ta mong muốn thế chăng?

I think this comes from what a teacher colleague of mine

Một đồng nghiệp của tôi gọi tình trạng này là

calls "the bulimic method of education."

"phương pháp giáo dục cuồng ăn"

You know. You can imagine what it is.

Các bạn có thể hình dung.

We just jam a whole bunch of facts down their throats over here

Chúng ta nhồi nhét chúng với cả nùi kiến thức

and then they puke it up on an exam over here

vào kỳ thi, chúng trả lại hết

and everybody goes home with no added intellectual heft whatsoever.

rồi ai nấy về nhà chẳng thông minh lên được tí nào.

This can't possibly continue to go on.

Tình trạng này có thể còn tiếp diễn.

So what do we do? Well the geneticists, I have to say,

Biết làm sao đây? À tôi nhớ

have an interesting maxim they live by.

các nhà di truyền học có một cách ngôn

Geneticists always say, you always get what you screen for.

nói rằng soi cái gì thì ra cái nấy

And that's meant as a warning.

Ý nghĩa của nó là một cảnh báo.

So we always will get what we screen for,

Chúng ta soi thế nào thì sẽ ra thế ấy.

and part of what we screen for is in our testing methods.

Một phần cái mà chúng ta soi nằm trong phương pháp thi cử.

Well, we hear a lot about testing and evaluation,

Ta đã nghe nhiều về thi cử và đánh giá,

and we have to think carefully when we're testing

và cần cân nhắc trong thi cử

whether we're evaluating or whether we're weeding,

liệu ta đang đánh giá hay triệt hạ

whether we're weeding people out,

chặt cây sống trồng cây chết,

whether we're making some cut.

hay đốn chặt.

Evaluation is one thing. You hear a lot about evaluation

Đánh giá là một câu chuyện khác.

in the literature these days, in the educational literature,

Ta biết về nó gần đây, trong văn học nhà trường,

but evaluation really amounts to feedback and it amounts

nhưng đánh giá thật sự phải có phản hồi

to an opportunity for trial and error.

có thử nghiệm, sai lầm và kinh nghiệm,

It amounts to a chance to work over a longer period of time

mở ra cơ hội hoàn thiện sau đó

with this kind of feedback.

trên cơ sở thông tin phản hồi.

That's different than weeding, and usually, I have to tell you,

Khác với việc nhổ cây, tôi phải nói rằng

when people talk about evaluation, evaluating students,

khi người ta nói về đánh giá, đánh giá sinh viên

evaluating teachers, evaluating schools,

giáo viên, nhà trường,

evaluating programs, that they're really talking about weeding.

đánh giá chương trình..., trên thực tế, họ nói về việc nhổ cây.

And that's a bad thing, because then you will get what you select for,

Đó là việc xấu, vì anh sẽ nhận được đúng cái anh chọn,

which is what we've gotten so far.

đấy là việc ta vẫn làm từ trước tới nay.

So I'd say what we need is a test that says, "What is x?"

Vậy nên, tôi cho rằng cần một bài thi có đề bài là, " X là gì?"

and the answers are "I don't know, because no one does,"

câu trả lời là "Tôi không biết, vì chẳng ai biết."

or "What's the question?" Even better.

hoặc : "Câu hỏi là gì?"

Or, "You know what, I'll look it up, I'll ask someone,

Hoặc "Biết sao không, tôi sẽ hỏi ai đó,

I'll phone someone. I'll find out."

tôi sẽ gọi điện cho ai đó. Tôi sẽ tìm ra."

Because that's what we want people to do,

Đó là điều ta muốn mọi người làm, cũng là cách ta đánh giá họ.

and that's how you evaluate them.

And maybe for the advanced placement classes,

Ở những lớp trình độ cao,

it could be, "Here's the answer. What's the next question?"

đề thi có thể là, "Sau đây là câu trả lời. Vậy đâu là câu hỏi tiếp theo?"

That's the one I like in particular.

Tôi đặc biệt thích kiểu này.

So let me end with a quote from William Butler Yeats,

Tôi sẽ kết thúc bằng trích dẫn

who said "Education is not about filling buckets;

của William Butler Yeats : "Giáo dục không phải là

it is lighting fires."

đổ đầy xô nước mà là nhen lên ngọn lửa."

So I'd say, let's get out the matches.

Nào hãy chuẩn bị diêm .

Thank you.

Cám ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you. (Applause)

Cám ơn các bạn. (Vỗ tay)